psychologiczna w pracy wychowawcy świetlicy szkolnej

Beata Chustak
Wychowawca świetlicy SP 42 w Gdańsku
Wybrana literatura pedagogiczno – psychologiczna w
pracy wychowawcy świetlicy szkolnej
Nauczyciel – wychowawca chcąc pracować samodzielnie, twórczo,
nowatorsko, pamiętając jednocześnie o prawach i potrzebach uczniów, a także o
zależnościach kierujących zachowaniami ludzi, musi systematycznie zapoznawać się
z fachową literaturą pedagogiczno – psychologiczną.
Świetlica szkolna jest specyficznym miejscem na terenie szkoły, dla dzieci
uczęszczających do niej, gdyż:
uczeń przebywa w niej często przed i po lekcjach (duże obciążenie
psychofizyczne),
uczeń bierze udział w różnorodnych, zorganizowanych zajęciach,
uczeń tam nie tylko bawi się, ale też uczy się i odrabia lekcje,
uczeń musi pamiętać o tym, że z tych samych zabawek, gier, kredek,
krzesełek itp. chcą korzystać również inni, często w tej samej chwili,
uczeń przebywa w grupie, gdzie zazwyczaj występuje znaczna rozpiętość
wieku (dzieci z klas 0 i I – III), co często jest przyczyną trudnych relacji
pomiędzy dziećmi, utrudnieniem w komunikacji między nimi,
występuje duża rotacja w grupie, co jest często utrudnieniem dla dzieci „znowu nowi”,
nie bez znaczenia jest też fakt rotacji dyżurów wychowawców.
Są to czynniki, które moim zdaniem, często zakłócają prawidłowe
funkcjonowanie, zachowanie dzieci w grupie na terenie świetlicy. Utrudniają im
proces adaptacyjny, wpływają na brak poczucia bezpieczeństwa, nie umiejętność
komunikacji z innymi członkami grupy, zachowania agresywne.
Jako wychowawcy świetlicy, nie obce mi są „trudne” zachowania dzieci.
Książką, po którą sięgnęłam, była praca Joanny Grochulskiej pt. „Agresja u
dzieci”. Jest to książka na temat agresji, profilaktyki i wychowania. Obejmuje
problematykę dotyczącą pojęcia i genezy agresji, przedstawia zachowania
agresywne u dzieci, pozwala zdobyć ogólną orientację w głównych nurtach
psychoterapii, przedstawia projekty specjalnych zajęć z dziećmi o zachowaniach
agresywnych.
Pozycja ta pozwoliła mi bliżej przyjrzeć się temu problemowi, zrozumieć go,
umiejętnie zachować się w sytuacji agresji ze strony dzieci. Wiadomości z niej
wykorzystałam podczas prowadzenia zajęć z wychowankami, dotyczących agresji.
Uzupełnieniem tej pozycji są „Gry i zabawy przeciwko agresji” autorstwa
Rosemarie Portmman. Autorka wyznaje w niej tezę, że „kto chce żyć w zgodzie z
innymi, musi się najpierw nauczyć kłócić”, czyli nabyć umiejętność wyrażania swojej
złości i agresji tak, aby utrzymywać zadowalające kontakty z innymi ludźmi.
Umiejętność tę dzieci mogą nabyć poprzez zabawy i ćwiczenia interakcyjne, które
ułatwiają im zdobywanie różnorodnych doświadczeń z samym sobą, a także z innymi
ludźmi. Niniejszy zbiór zawiera ponad 150 zabaw i ćwiczeń interakcyjnych,
wypróbowanych przez autorkę w praktyce. Treść ich można dopasować do grup z
różnych przedziałów wiekowych. Dzięki tym zabawom dzieci mogą nauczyć się
akceptować i wyrażać swoje uczucia oraz aktywnie działać i stanowić o sobie
samych.
W codziennej trudnej sztuce komunikowania się z dziećmi bardzo pomocne są
książki Adele Faber i Elaine Mazlish pt.: „Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały, jak
słuchać, żeby dzieci do nas mówiły” oraz „Jak mówić, żeby dzieci się uczyły”.
Waga tych książek tkwi w tym, że pomagają one zrozumieć, iż często sposób w jaki
nauczyciele i wychowawcy mówią do ucznia informuje go, co do niego czują w danej
chwili. Stwierdzenia nauczycieli mają wpływ na szacunek dziecka do samego siebie i
poczucie własnej godności i wartości. Nieocenione są także praktyczne ćwiczenia i
wskazówki, które ułatwiają trudną sztukę komunikowania się z dziećmi.
Ważną pozycją jest książka Thomasa Gordona pt. „Wychowanie bez
porażek w szkole”. Dzięki zawartym w niej prostym metodom postępowania można
lepiej wykorzystać czas z wychowankami, by nie marnować go na rozwiązywanie
nieuniknionych konfliktów, wprowadzanie przymusowej dyscypliny, bezsensowne
rozmowy. Autor proponuje metody, które uczynią stosunki w szkole bardziej
partnerskimi.
W codziennej pracy nieocenioną pozycją jest książka pt. „Szkolne gry
uczniów, Jak sobie z nimi radzić” Ernsta Kena, w której autor wyróżnia kilka typów
zachowań uczniów i daje wskazówki jak reagować na nietypowe zachowania
uczniów, zwane „grami”. Wskazówki te bardzo często wykorzystuję będąc adresatem
„gier uczniów”. Istotne jest też, że opisuje typowe „gry” uprawiane przez nauczycieli
oraz ich antytezy. Radzi, jak się powinien zachować nauczyciel, żeby uniknąć takich
„gier”.
Dla lepszego zgłębienia zagadnień merytorycznych i metodycznych
dotyczących pracy w świetlicy, przeczytałam „Poradnik dla wychowawców świetlic
szkolnych” Anny i Zdzisława Wiechów oraz pozycje pod redakcją Marii Pietkiewicz
pt. „Świetlica szkolna szansą do wykorzystania”. Pomimo, iż są to pozycje
wydane w latach osiemdziesiątych, zawarte w nich metody i formy pracy z dziećmi są
do dzisiaj aktualne. Treści w nich zawarte wykorzystałam przy planowaniu i
organizowaniu zajęć świetlicowych.
Podczas odrabiania lekcji z uczniami spotkałam się z problemem dysleksji.
Chcąc uaktualnić moją wiedzę na ten temat, a przede wszystkim w większym stopniu
pomóc dzieciom, przeczytałam pozycję pt. „Dysleksja” Marka Selikowitza i książkę
Marty Bogdanowicz pt. „O dysleksji czyli specyficznych trudnościach w czytaniu
i pisaniu – odpowiedzi na pytania rodziców i nauczycieli”.
Bez względu na to, ile nauczyciel – wychowawca przeczytałby książek
metodycznych, pedagogicznych i psychologicznych, najważniejsza jest jego
osobowość i autorytet. O potrzebie autorytetu nauczyciela wśród uczniów, jego
rodzajach, innym odczuwaniu w zależności od wieku dziecka, budowaniu autorytetu,
można przeczytać w „Poradniku Nauczyciela” w rozdz. J 1.1 - „Autorytet nauczyciela”
autorstwa Ewy Maksymowskiej i Moniki Werwickiej, do którego wszystkich chętnych
odsyłam.
Życzę miłej lektury i refleksyjnych przemyśleń.
BIBLIOGRAFIA:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
r.
8.
9.
10.
J. Grochulska „Agresja u dzieci”, WSiP Warszawa 1993r.
R. Portmman „Gry i zabawy przeciwko agresji”, Wydawnictwo „JEDNOŚĆ”
Kielce 2002 r.
A. Faber, E. Mazlish „Jak mówić, żeby dzieci się uczyły”, Media Rodzina of
Poznań 1998 r.
A. Faber, E. Mazlish „Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały Jak słuchać, żeby
dzieci do nas mówiły”, Media Rodzina of Poznań 1996 r.
T. Gordon „Wychowanie bez porażek w szkole” Instytut Wydawniczy PAX
Warszawa 1996 r.
E. Ken „Szkolne gry uczniów, jak sobie z nimi radzić”, WSiP Warszawa 1991 r.
A.Z. Wiechowie „Poradnik dla wychowawców świetlic”, WSiP Warszawa 1986
„Świetlica szkolna szansą do wykorzystania” pod redakcją M. Pietkiewicz,
WSiP Warszawa 1988 r.
M. Selikowitz „Dysleksja”, Prószyński i S-ka Warszawa 1999 r.
M. Bogdanowicz „O dysleksji czyli specyficznych trudnościach w czytaniu i
pisaniu – odpowiedzi na pytania rodziców i nauczycieli”, Wydawnictwo
Popularnonaukowe „LINEA” Lubin 1994 r.