Wpływ integracji na dzieci niepełnosprawne i pełnosprawne. Idea

Wpływ integracji na dzieci niepełnosprawne i pełnosprawne.
Idea integracji uznawana jest za najpełniejszą współcześnie myśl pedagogiczną, której realizacja może
się przyczynić do stworzenia nowych jakości w funkcjonowaniu ludzi. Miedzy innymi dlatego, że
wyznacza kierunek i pokazuje, jaki naprawdę ma być człowiek, kim jest dla drugiego człowieka, jakie
jest miejsce dla innych w naszym osobistym modelu życia, szczęścia , rodziny. A. Stankowski uważa,
ze integracja ma cechy rzeczywistości naturalnej. Dzieci uczące się w oddziałach integracyjnych nawet
nie wiedza, ze coś takiego jak idea integracji w ogóle istnieje. Żyją razem. Wspólne codzienne
przebywanie, praca i zabawa są dla nich normalne. Wszelkie odmienności, zarówno w cechach, jak i
zachowaniach i postawach, są naturalnym składnikiem wpisanym w funkcjonowanie w grupach ludzi i
traktowane jako naturalny objaw życia, tak jak płacz, śmiech, smutek, lęk, nadzieja, oczekiwanie czy
tęsknota.
Integracja jest tutaj traktowana jako wspólna szansa, możliwość wpisywania się w takie tworzenie
świata, którym rywalizacja i „wyścig szczurów” nie są wyznacznikami sprawności, umiejętności i
wartości człowieka. W tak opisywanym świecie z założenia jest więcej pozytywnych emocji,
życzliwości, zrozumienia, miłości i pokoju. Integracja jest zatem nie tylko sposobem zaspokajania
potrzeb dzieci i młodzieży specjalnej troski, lecz także perspektywa wychowania. Ogólnie rzecz biorąc,
chodzi o akceptację dla idei tworzenia szkoły, która nie tylko jest dostosowana do możliwości dzieci,
ale także rozwija te możliwości.
Edukacja integracyjna to oddziaływania o charakterze pro integracyjnym. Ma charakter oświatowowychowawczy, ukierunkowany na osłabienie lub eliminowanie barier, jakie tworzą się na podstawie
odrębności biologicznej, psychicznej, kulturowej czy religijnej, zarówno w środowisku
instytucjonalnym, jak i naturalny. Wychowanie do integracji zakłada takie działania, które sprzyjają
akceptowaniu różnic pomiędzy ludźmi, kreowaniu postaw zainteresowania odmiennością oraz
podobieństwam w zakresie potrzeb, oczekiwań, aspiracji i możliwości rozwoju.
Integracja edukacyjna w przedszkolach jest częścią integracji społecznej, a integracja społeczna to efekt
wielu różnorodnych oddziaływań zamierzonych i niezamierzonych, których efektem jest kształtowanie
właściwych relacji interpersonalnych. Integracja edukacyjna jest częścią tych oddziaływań. Jest ona
ukierunkowana na rozwój i modelowanie relacji pomiędzy rówieśnikami w grupach przedszkolnych lub
klasie szkolnej.
Bardzo istotne jest podjęcie działań na rzecz integracji dzieci zdrowych z niepełnosprawnymi.
Niepełnosprawność nie może być powodem izolacji, tworzenia zamkniętych, wyizolowanych grup bądź
odrzucenia. Warto zadbać by niepełnosprawni mogli być obecni wszędzie. Dlatego wspólne kontakty
powinny rozpoczynać się już w dzieciństwie. Obcujące ze sobą dzieci sprawne i niesprawne przyswajają
różna zachowania. Wzajemne kontakty stwarzają możliwość oddziaływań jednych na drugie. Dzieci
pełnosprawne mają okazję naturalny sposób nauczyć się właściwego stosunku do swoich
niepełnosprawnych rówieśników. Zaufanie, zrozumienie i akceptacja, wspólna zabawa, nauka, spacery,
rozmowy powinny uczyć dzieci otwartości i życia bez uprzedzeń.
Zdrowi rówieśnicy dostrzegają indywidualne cechy, zdolności u swoich mniej sprawnych kolegów,
uczą się nawiązywać z nimi sympatie i przyjaźnie. Integracja w placówce przedszkolnej nie powinna
polegać na tym, aby dziecko niepełnosprawne dostosować do normalnie rozwijających się, bo każde
dziecko ma prawo rozwijać się zgodnie z swoim rytmem.
Ponad wszelką wątpliwość tworzenie grup integracyjnych powinno się rozpoczynać już od przedszkola.
W tym wieku bowiem dzieci chętnie przyjmują to co nowe, odmienne, są podatne na perswazję, skłonne
do naśladowania Przebywanie z dziećmi niepełnosprawnymi przyjmują jako sytuację naturalną.
Korzyści jakie dzieci wynoszą z pobytu w grupie integracyjnej zależą w dużej mierze od sposobu
realizacji integracji. Wobec dzieci niepełnosprawnych należy niwelować poczucie społecznego
odrzucenia, obniżonej sprawności, zwiększając tym samym szansę życia bez dodatkowych ograniczeń
społecznych czy psychologicznych.
Wobec dzieci pełnosprawnych stwierdza się, że zyskują one pod względem rozwoju intelektualnego.
Szczególnie w kontaktach z dziećmi niepełnosprawnymi utwierdzają się w przekonaniu, że sprawności,
jakie posiadają, w odróżnieniu od innych, muszą być przez nie wykorzystane. Dzieci pełnosprawne stają
się bardziej pracowite i ambitne.
Wszelkie doświadczenia jakie nabywa człowiek na poszczególnych etapach swojego życia, zarówno
negatywne jak i pozytywne pozostawiają ślad w jego psychice, kształtują osobowość. Istotne jest zatem
jakie doświadczenia zdobędą dzieci niepełnosprawne i pełnosprawne na etapie wczesnej edukacji. W
założenia edukacji integracyjnej wpisane są zadania dotyczące organizacji środowiska sprzyjającego
uczeniu się oraz budowania wspólnoty wśród uczestników procesu wychowania. Dziecko w wieku
przedszkolnym nastawione jest nie tylko na odkrywanie różnorodności w świecie fizycznych
przedmiotów, ale i na eksplorację świata społecznego rówieśników i dorosłych. Oznacza to, że może
podjąć czynności badawcze zarówno pod kątem poznania mechanizmu wózka inwalidzkiego, jak
niepełnoprawnego kolegi, tworząc w umyśle poznawczą reprezentację osoby i przedmiotu, które są dla
niego już znane. Te i inne argumenty uzasadniają sensowność łączenia dzieci niepełnosprawnych i
pełnosprawnych w celu wspólnej zabawy i nauki oraz wyjaśniają, dlaczego dzieci pełnosprawne w
wieku przedszkolnym tak szybko oswajają się z niepełnosprawnością swoich rówieśników.
Od strony niepełnosprawnego integracja polega na kontakcie z otaczającą rzeczywistością, której może
i powinien stać się cząstką, od strony zaś otoczenia integracja polega na wejściu w pojmowanie i
przeżywanie świata przez niepełnosprawnego. Nie oznacza wejścia w tak przystosowaną rzeczywistość,
że dana osoba będzie się czuła wygodnie. Jest natomiast poszukiwaniem dostępnych środków, aby móc
kształcić się z innymi i organizować siły zgodnie z własnymi potrzebami w celu realizacji pomysłu na
życie. Ze strony otoczenia w integracji nie chodzi o narzucanie własnych rozwiązań, ale o towarzyszenie
osobie niepełnosprawnej w realizacji jaj potrzeb bez poddawania się manipulacji z jej strony.
Celem integracji jest umożliwienie poszkodowanym na zdrowiu dzieciom prowadzenie normalnego
życia i możliwie na tych samych warunkach jak innym członkom społeczeństwa. Integracja zakłada
udostępnienie dzieciom niepełnosprawnym korzystanie ze wszystkich stopni szkolnictwa
podstawowego, ogólnokształcącego i zawodowego, zdobyczy kulturowych i form czynnego
wypoczynku, z których korzystają dzieci zdrowe. W swych założeniach edukacja osób
niepełnosprawnych stanowi element procesu rehabilitacji. Powinna pełnić funkcje dydaktyczne,
wychowawcze, socjalizacyjne, ułatwiać osobom z niepełno sprawnościami adaptację w środowisku
społecznym, integrację społeczną, umożliwiać pokonywanie barier psychologicznych, wspomagać
rozwój osobowości. Celem tak rozumianej edukacji jest stworzenie osobom niepełnosprawnym
możliwości wyrównywania szans życiowych w wymiarze regionalnym, ogólnokrajowym i europejskim.
Dostępne dane dotyczące integracyjnej edukacji osób niepełnosprawnych wskazują na dynamiczny
wzrost procentowy liczby uczniów niepełnosprawnych w systemie integracyjnym, szczególnie w
klasach i oddziałach integracyjnych.
Dzięki systemowi kształcenia integracyjnego dziecko ma możliwość uczenia się w pobliżu miejsca
zamieszkania, wychowywania się we własnej rodzinie i wrastania naturalnym środowisku swoich
rówieśników. Element kontaktu z rówieśnikami ma ogromny wpływ na rozwój fizyczny i psychiczny
dzieci, a możliwość wspólnej zabawy, nauki poprzez naśladowanie i identyfikację, współdziałanie jest
dla każdego dziecka okazją do zaistnienia jako istota społeczna. Dzieci , przebywając ze sobą czy
podejmując wspólne działania, mimowolnie wymieniają się doświadczeniami, spostrzeżeniami oraz
umiejętnościami. W takich kontaktach dziecko nie odczuwa stresu, napięcia; podejmując się takich
zadań, które wcześniej sprawiały mu trudności lub były niechętnie przez nie wykonywane. Dziecko
przebywając w gronie rówieśników uczy się szacunku, tolerancji, akceptacji, drugiego człowieka,
poznaje reguły i zasady obowiązujące w danej grupie i stara się ich przestrzegać. Dzięki możliwości
członkostwa w grupie rówieśniczej na równych prawach dzieci niepełnosprawne mogą zaspokajać
podstawowe potrzeby psychiczne takie jak potrzeba przynależności, bezpieczeństwa, oddźwięku
społecznego. Sprzyja to ich prawidłowemu rozwojowi psychicznemu, wpływa na poczucie własnej
wartości i podwyższenia samooceny.
Integracja niesie za sobą obopólną korzyść dla dzieci zdrowych i upośledzonych. Dzieci
niepełnosprawne mają możliwość przebywania wśród dzieci pełnosprawnych, poznają ich potrzeby i
sposoby ich zaspokajania, dzieci zdrowe przekonują się, jak wiele wspólnego mają z nimi ich
niepełnosprawni koledzy. Sukces systemu integracyjnego zależy przede wszystkim od maksymalnego
usprawniania i usamodzielniania niepełnosprawnego dziecka tak pod względem fizycznym jak i
psychicznym. Wspólne przebywanie dzieci zdrowych i niepełnosprawnych to możliwość różnorodnych,
wzajemnych oddziaływań jednych dzieci na drugie. Dzieci pełnosprawne mają okazję w naturalny
sposób nauczyć się właściwego stosunku do niepełnosprawnych rówieśników. Uczą się współżyć z nimi
a także służyć pomocą w każdej sytuacji. Wspólna zabawa, uczenie się, rozmowy, spacery, posiłki,
radosne i smutne chwile budzą wzajemne zaufanie, zrozumienie i pełną wzajemną akceptację. Dzieci w
stosunku do siebie są otwarte, nie mają uprzedzeń, odczuwają silną potrzebę współdziałania. Każde robi
to co potrafi i nie ukrywa, że coś się nie udaje. Dzieci zdrowe umieją dostrzegać w swoich kolegach
indywidualne cechy, zdolności pozytywne zachowania i naturalnie włączyć je do zabawy. W ten sposób
zmuszają dziecko niepełnosprawne do wysiłku, przezwyciężania trudności, do unikania negatywnych
zachowań społecznych. Nawiązują się dwustronne sympatie i przyjaźnie. Wspólne przeżycia wpływają
korzystnie na rozwój emocjonalno- społeczny dzieci, pobudzają do rozwiązywania problemów,
sprzyjają rozwojowi intelektualnemu jednych i drugich.
Dzieci w placówkach integracyjnych mają bardziej wykształcone instynkty opiekuńcze, a pomoc
słabszym kolegom odbywa się w sposób naturalny i spontaniczny. Nie znaczy to, że wśród dzieci panuje
zawsze zgoda i nie pojawiają się konflikty, sytuacje są różne, jak w każdym środowisku. Najważniejsze
jest to, że dzieci są ogólnie bardziej tolerancyjne, wrażliwe i wyrozumiałe. Odnosi się wrażenie, że
zasadą jest niedominowanie nad słabszym, ale pomaganie im i ich zrozumienie.
Kontynuując myśl dziecko przyzwyczajone do obecności niepełnosprawnych rówieśników, obyte z
kalectwem, nie boi się go, traktuje je jako rzecz naturalną, a w razie konieczności potrafi pomóc. Wie
przy tym, że pomoc nie oznacza odciążenia od wszystkich obowiązków czy litości, ale mądre
współuczestniczenie w życiu niepełnosprawnego kolegi czy koleżanki. W pewnych sytuacjach trzeba
mu pomóc, ale w innych można, a nawet należy oczekiwać od niego zupełnej samodzielności i
normalnego koleżeństwa. Integracja nie jest więc procesem w którym dzieci niepełnosprawne zostaną
włączone do grupy dzieci zdrowych, lecz jest to proces obustronny- każdy od każdego czegoś się uczy,
każdy musi znaleźć swoje miejsce w grupie i poradzić sobie z powstającymi trudnościami.
Wiek przedszkolny jest bardzo korzystny dla integracji. Dzieci niepełnosprawne podobnie jak sprawne,
potrafią w naturalny sposób ze sobą współdziałać. Integracja przedszkolna otwiera drogę osobom
niepełnosprawnym do integracji społecznej. Dlatego należy dbać o organizowanie i realizowanie owej
idei. Szczególnego znaczenia nabierają tu wzajemne relacje między uczestnikami tego procesu.
Możliwość wspólnego przebywania dzieci niepełnosprawnych z pełnosprawnymi daje im szansę na w
miarę normalny rozwój emocjonalny i społeczny.
Bibliografia:
Pod red. A. Stankowskiego i M. Balukiewicz, O trudnej sztuce bycia razem, czyli różne oblicza
integracji, Oficyna Wydawnicza Impule, Kraków 2006, s. 16
D.Al-Khamisy, Edukacja przedszkolna a integracja społeczna, Wydawnictwo Akademickie Żak, 2006,
s.119
[w] J. Bąbka, Wychowanie w przedszkolu, nr 8, 2003
Pod red. A. Klinik, W stronę podmiotowości osób niepełnosprawnych, Oficyna Wydawnicza Impuls,
Kraków 2008, s. 54, s.56
Pod red. Cz. Kosakowskiego, ks. Cypriana Rogowskiego, Wielowymiarowość edukacji osób z
niepełnosprawnością, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2005, s. 126
Pod red. Z. Kazanowskiego, D.Osik-Chudowolskiej, Integracja osób niepełnosprawnych w edukacji i
interakcjach społecznych, wydawnictwo Uniwersytetu M. Curie-Skłodowskiej, Lublin2003, s. 70
Pod red. W. Grelowskiej, J. Karbowniczek, Nauczyciel i uczeń we wspólnej przestrzeni edukacyjnej,
Wyd. im. S. Podobińskiego Akademii im. J. Długosza, Czestochowa 2005, s. 124
Opracowała: Agata Kułakowska