program profilaktyczny

PROGRAM PROFILAKTYKI
ZESPOŁU SZKOLNO-GIMNAZJALNEGO
W SULMIERZYCACH
Sulmierzyce, 2013r.
SPIS TREŚCI
I.
II.
Wprowadzenie
Spójność programu profilaktycznego z programem wychowawczym
III.
Założenia programu
IV.
Cele i zadania szkolnego programu wychowawczego
V.
Treści szkolnego programu profilaktyki
VI.
Sposób realizacji szkolnego programu profilaktyki
VII.
Metody realizacji szkolnego programu profilaktyki
VIII.
IX.
X.
Adresaci programu i struktura oddziaływań profilaktycznych
Osoby odpowiedzialne za realizacje szkolnego programu profilaktyki
Ewaluacja szkolnego programu profilaktyki
2
I. WPROWADZENIE
Specyfika czasów, w których żyjemy, to przyśpieszone tempo przemian, nie zawsze
harmonijnych. Zwiększyła się liczba czynników destrukcyjnych oddziałujących na młodzież,
która staje wobec wyborów i decyzji bardzo złożonych i skomplikowanych. Skutkiem czego
stale wzrasta liczba osób przejawiających dysfunkcje rozwojowe oraz wykorzystujących
szkodliwe sposoby odreagowania w trudnych sytuacjach życiowych. Aby przeciwdziałać
temu zjawisku, konieczne jest podejmowanie na terenie szkoły wielopoziomowych działań
profilaktycznych gdyż:
szkoła wypełnia znaczną część aktywnego życia dzieci i młodzieży,
szkoła
jest
miejscem
intensywnego
rozwoju
w
zakresie
funkcjonowania
interpersonalnego i społecznego w grupie rówieśniczej,
szkoła jest miejscem działalności zadaniowej uczniów, a więc ujawnia lub wręcz
wyzwala trudności dzieci i młodzieży związane z przyjmowaniem odpowiedzialności
za własne życie,
szkoła jest miejscem konfrontacji autorytetów i kształtowania się poczucia własnej
tożsamości ucznia,
szkoła pozwala na łatwy dostęp do środowiska dzieci i młodzieży, i sprawną
organizację prowadzonych oddziaływań.
Szkolny program profilaktyki to program profilaktyki środowiskowej, to znaczy taki,
w którym obiektem działań jest całe środowisko szkolne. Uczestnikami zajęć i oddziaływań
są uczniowie, ich rodzice, a także nauczyciele i wychowawcy.
Biorąc pod uwagę, że większość dzieci i młodzieży, przechodzi zasadnicze przemiany
związane z okresem dorastania, dojrzewania, że jest to czas poszukiwania własnej
tożsamości,
odnajdywania się w nowych rolach,
dużych zmian fizjologicznych,
emocjonalnych, społecznych, a także duchowych, przyjmujemy, że główne zadanie
profilaktyki w tym okresie to:
wskazywanie sposobów radzenia sobie z trudnościami,
poznawanie norm moralno-społecznych regulujących przebieg relacji międzyludzkich,
przekazywanie informacji na temat obowiązującego prawa i konsekwencjach
łamania go,
przekazywanie
informacji
na
temat
specyfiki
oddziaływania
substancji
psychoaktywnych na fizjologię i psychikę człowieka,
3
kształtowanie u młodych ludzi poczucia odpowiedzialność, które jest szczególnie
ważne gdy uczniowie uzyskują większą swobodę,
uwidacznianie pozytywnych aspektów dojrzewania i rozwoju.
Profilaktyka to proces, który wspiera zdrowie przez umożliwienie ludziom uzyskania
pomocy potrzebnej im do konfrontacji ze złożonymi, stresującymi warunkami życia oraz
przez umożliwienie jednostkom osiągania subiektywnie satysfakcjonującego, społecznie
akceptowanego życia.
Program profilaktyki dostosowany jest do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb
danego środowiska, obejmującego wszystkie treści i działania o charakterze profilaktycznym
skierowane do uczniów, nauczycieli i rodziców.
II. SPÓJNOŚĆ SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI Z PROGRAMEM
WYCHOWAWCZYM
W naszej szkole zmierzamy w kierunku wzmacniania postaw pożądanych społecznie
i akceptowanych powszechnie zachowań. Warunkiem efektywnej realizacji tych założeń
jest spójność programu profilaktycznego i wychowawczego. Mają one ukierunkować ucznia
w jego dążeniach, pomóc zbudować właściwą hierarchię wartości, nauczyć umiejętnego
realizowania własnych potrzeb przy jednoczesnym poszanowaniu drugiego człowieka.
Celem wychowania szkolnego jest: "Przygotowanie do życia we współczesnym
świecie" poprzez wszechstronny rozwój ucznia, a przede wszystkim przez:
zwiększenie aktywności poznawczej ucznia oraz rozwijanie rozumienia siebie,
drugiego człowieka i otoczenia,
przygotowanie ucznia do rozpoznawania zagrożeń i dokonywania właściwych
wyborów,
kształtowanie postaw moralnych, obywatelskich i patriotycznych koniecznych do
życia w społeczeństwie,
aby wszechstronny rozwój ucznia przebiegał w sposób harmonijny, konieczna jest
ochrona i ingerencja, gdy pojawia się zagrożenie.
4
III. ZAŁOŻENIA SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI
1. Profilaktyka rozumiana jako zapobieganie występowaniu niepożądanych procesów
i zjawisk, określanych jako przejawy patologii życia społecznego, jako system działań
wzmacniających lub podtrzymujących różne, dodatnie społeczne postawy uczniów w toku
wychowania, realizowana jest podczas działalności edukacyjnej szkoły (w ramach godzin
wychowawczych, uroczystości szkolnych, spotkań młodzieży m.in z przedstawicielami
policji, prelekcji prowadzonych przez szkolnego pedagoga lub psychologa i innych
działań ukierunkowanych także na aktywność uczniów) oraz w postaci różnych
odrębnych zajęć profilaktyczno-edukacyjnych.
2. Profilaktyka w naszej szkole powinna koncentrować się na wzmacnianiu czynników
chroniących (pozwalających na uniknięcie wystąpienia sytuacji kryzysowej):
a) rozwijanie zainteresowań uczniów oraz przeciwdziałanie niepowodzeniom szkolnym,
b) wspomaganie
rozwoju
moralnego
uczniów
(poszanowanie
norm,
wartości,
autorytetów),
c) stworzenie uczniom możliwości przynależenia do pozytywnych grup rówieśniczych:
kół zainteresowań, zespołów sportowych, tanecznych, artystycznych itp.,
d) wspomaganie
rodziców
w
prawidłowym
pełnieniu
przez
nich
funkcji
wychowawczych,
3. Organizatorami działań profilaktycznych na terenie szkoły są także pedagog i psycholog.
Ich rola polega na dostrzeganiu potrzeb młodzieży, inspirowaniu działań wychowawców
i udzielaniu im pomocy w ich realizacji.
4. Działalność profilaktyczna szkoły pozostaje w ścisłym związku z działalnością
profilaktyczną w środowisku lokalnym, gdyż środowisko to odgrywa ważną rolę
w kształtowaniu tożsamości ucznia, dlatego rolą nauczycieli jest:
a) współpraca z placówkami kulturalno-oświatowymi (biblioteka publiczna, biblioteka
pedagogiczna),
b) współpraca z placówkami oświatowo i opiekuńczymi (Poradnia PsychologicznoPedagogiczna, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej),
c) współpraca z wymiarem sprawiedliwości (sąd, kuratorzy, policja).
5
IV. CELE I ZADANIA SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI
Szkolny program profilaktyki uwzględnia treści kształcenia dostosowane do potrzeb
rozwojowych uczniów i naszego środowiska. Jest on zintegrowany ze Statutem Szkoły oraz
Programem Wychowawczym i ma na celu:
1. Przeciwdziałanie zachowaniom ryzykownym poprzez:
doskonalenie i kształcenie umiejętności rozwiązywania problemów oraz radzenia
sobie z przejawami przemocy - eliminowanie zachowań agresywnych,
wdrażanie do prawidłowego pojmowania norm zachowania przyjętych przez
społeczeństwo, w miejscach publicznych oraz w środowisku rodzinnym,
2. Promowanie zdrowego stylu życia poprzez:
zachęcanie do aktywnego spędzania czasu wolnego, wspomaganie zdrowia fizycznego
i psychicznego poprzez kształcenie umiejętności i nawyków ruchowych,
stwarzanie możliwości udziału w zajęciach sportowo-rekreacyjnych,
organizację czasu wolnego.
3. Kształtowanie ważnych psychologicznie i społecznie umiejętności:
rozwijane umiejętności interpersonalnych, kształcenie umiejętności zachowania się
w różnych sytuacjach, doskonalenie technik asertywnych pozwalających na radzenie
sobie z presją rówieśniczą.
4. Wzmacnianie poczucia własnej wartości i tożsamości poprzez:
uczenie świadomego decydowania o sobie i ponoszenia konsekwencji własnych
decyzji;
kształtowanie poczucia tożsamości i własnej wartości.
V. TREŚCI SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI
W odniesieniu do uczniów podejmowane działania mają na celu:
1. Przedstawienie norm społeczno-moralnych i nakłonienie do ich przestrzegania.
2. Uczenie najważniejszych umiejętności społecznych, jak umiejętność radzenia sobie ze
stresem, nawiązywania i podtrzymywania pozytywnych kontaktów z ludźmi, odpieranie
presji otoczenia i grupy rówieśniczej itp.
3. Rozwijanie umiejętności prowadzenia zdrowego stylu życia.
4. Motywowanie do podejmowania osobistych wyborów i postanowień przez uczniów.
6
5. Uczenie akceptowanych społecznie sposobów spędzania czasu wolnego.
6. Przekazywanie rzetelnej i adekwatnej wiedzy o konsekwencjach zachowań ryzykownych.
W odniesieniu do rodziców podejmowane działania maja na celu:
1. Podnoszenie wiedzy i umiejętności wychowawczych rodziców.
2. Zachęcanie rodziców do podjęcia współpracy w zakresie w określania kierunku działań
profilaktycznych.
3. Zachęcanie rodziców do współpracy przy rozwiązywaniu konfliktów klasowych
i szkolnych.
4. Pomoc rodzicom w rozwiązywaniu problemów wychowawczych.
Do zadań nauczycieli i innych pracowników szkoły należy:
1. Prezentowanie prawidłowych wzorców zachowań.
2. Systematyczne
podnoszenie
poziomu
wiedzy
i
doskonalenie
kompetencji
wychowawczych.
3. Rozwijanie umiejętności efektywnej współpracy z rodzicami.
4. Wyciąganie odpowiednich konsekwencji wobec nieprawidłowych zachowań uczniów.
VI. SPOSÓB REALIZACJI PROGRAMU
Możliwość realizacji programu profilaktycznego zapewniają:
1. Zajęcia dydaktyczno-wychowawcze i opiekuńcze prowadzone przez wychowawców,
nauczycieli przedmiotu, pedagoga i psychologa. Pozwalają one wychowawcom na
poświęcenie szczególnej uwagi na takie aspekty jak np. wzmacnianie poczucia własnej
wartości ucznia poprzez:
okazanie zainteresowania każdemu wychowankowi,
badanie środowiska domowego oraz indywidualne rozmowy z rodzicami bądź
prawnymi opiekunami dziecka,
udzielanie pomocy w rozwiązywaniu problemów osobistych poruszanych przez
wychowanków,
dzielenie się z rodzicami uwagami na temat dziecka.
2. Zajęcia pozalekcyjne (np. wycieczki czy imprezy okolicznościowe) z dziećmi
i młodzieżą mają na celu:
rozwijanie przez uczniów własnych zainteresowań,
7
uczenie się sposobów rozwiązywania problemów oraz radzenia sobie z przejawami
przemocy,
kształtowanie umiejętności otwartego wyrażania myśli, uczuć i przekonań.
3. W realizacji programu profilaktycznego biorą udział również psycholog i pedagog
szkolny. Do ich zadań należy:
prowadzenie (organizowanie) zajęć przede wszystkim o charakterze profilaktyki
pierwszorzędowej - promocja zdrowego stylu życia, uczenie sposobów radzenia sobie
z sytuacjami trudnymi, ukazanie alternatywy w stosunku do zachowań ryzykownych
i problemowych,
koordynowanie udziału uczniów w lokalnych i ogólnopolskich programach
o charakterze profilaktyczno-wychowawczym,
działanie w zespołach interdyscyplinarnych o charakterze pomocowym (np.
w lokalnych koalicjach na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie),
postulowanie objęcia opieką prawną uczniów wychowujących się w środowiskach
patologicznych.
4. Inną z form realizacji programu profilaktycznego jest pedagogizacja rodziców
poprzez:
zebrania ogólne,
spotkania z wychowawcami,
korespondencję z rodzicami oraz różnymi członkami społeczności szkolnej
i pozaszkolnej,
prelekcje dla rodziców przygotowane przez psychologa, logopedę i pedagoga,
inne działania mające na celu przybliżenie rodzicom zagrożeń współczesnego świata
np. spektakle profilaktyczne.
VII.
METODY REALIZACJI PROGRAMU:
1. Metody aktywizujące jednostkę i środowisko: quizy, konkursy plastyczne, muzyczne,
literackie, konkursy profilaktyczne oparte na odpowiedniej literaturze, apele, teatrzyki,
działalność kół zainteresowań, pomoc koleżeńska, szkolenia rodziców, nauczycieli,
zawody sportowe oraz wycieczki.
8
2. Metody eksponujące:
impresyjne - polegające na wywołaniu u uczniów określonych zachowań i zmian
w postawach moralnych, przeżywanie głębokich emocji.
ekspresyjne- stwarzanie sytuacji. w których uczeń nie tylko przeżywa, ale i tworzy np.
drama, odgrywanie ról, inscenizacje, wystawianie prac.
3. Metody podające: wykład, rozmowa kierowana, dyskusja.
VIII. ADRESACI PROGRAMU I STRUKTURA ODDZIAŁYWAŃ
PROFILAKTYCZNYCH
Program skierowany jest do: uczniów, nauczycieli i rodziców.
Praca profilaktyczna w szkole została zaplanowana na trzech związanych ze sobą poziomach:
1. Profilaktyka wśród dzieci i młodzieży.
2. Profilaktyka wśród nauczycieli.
3. Profilaktyka wśród rodziców.
Do zadań rady pedagogicznej i rady rodziców należy:
określanie zadania w zakresie profilaktyki,
określanie zapotrzebowania na realizację programów profilaktycznych,
analiza działalności profilaktycznej.
Do zadań nauczycieli należy:
współpraca z wychowawcami klas w realizacji zadań profilaktycznych,
doskonalenie kwalifikacji i zdobywanie nowych umiejętności w zakresie działań
profilaktycznych.
Rola wychowawcy klasowego polega na:
integrowaniu zespołu klasowego,
dbaniu o poczucie bezpieczeństwa i akceptacji ucznia w klasie,
wyposażaniu uczniów w umiejętność radzenia sobie w trudnych sytuacjach,
prowadzeniu współpracy z rodzicami uczniów,
rozpoznawaniu indywidualnych potrzeb uczniów oraz
rozpoznawaniu przyczyn
niepowodzeń szkolnych,
9
określaniu form i sposobów udzielania pomocy uczniom, w tym uczniom z wybitnymi
uzdolnieniami, pomocy psychologiczno-pedagogicznej, odpowiednio do rozpoznanych
potrzeb,
organizowaniu i prowadzeniu różnych form pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla
uczniów, rodziców, nauczycieli,
podejmowaniu działań profilaktyczno-wychowawczych wynikających z programu
wychowawczego i szkolnego programu profilaktyki w stosunku do uczniów, z udziałem
rodziców i nauczycieli,
wspieraniu działań opiekuńczo-wychowawczych nauczycieli, wynikających z programu
profilaktyki szkolnej.
Wychowawcy ze świetlicy szkolnej:
współpracują z instytucjami wspomagającymi pracę profilaktyczną i opiekuńczowychowawczą szkoły (GOPS, Policja, Służba Zdrowia),
organizują spotkania profilaktyczne z przedstawicielami Komendy Powiatowej Policji
w Pajęcznie (poruszana tematyka dotyczy agresji, przemocy, bezpieczeństwa, uzależnień,
bezpiecznego wypoczynku podczas ferii zimowych i wakacji itp.),
inicjują i organizują przedsięwzięcia określone w szkolnym programie profilaktyki,
współuczestniczą i organizują konkursy o tematyce profilaktycznej,
prowadzą zajęcia z wykorzystaniem sprzętu multimedialnego (filmy o tematyce
profilaktycznej, prezentacje multimedialne).
Wypełniając swoje obowiązki pedagog:
prowadzi gazetkę przed gabinetem pedagoga oraz na stronie internetowej szkoły,
przeprowadza konkursy profilaktyczne,
organizuje spotkania młodzieży z osobami, które mogą opowiedzieć młodzieży
o zagrożeniach współczesnego świata,
prowadzi prelekcje dla uczniów z następującej tematyki: agresja, stres, bezpieczne ferie
i wakacje itp.
Wypełniając swoje obowiązki psycholog:
organizuje pomoc psychologiczno-pedagogiczną zgodnie z rozporządzeniem Ministra
Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji
pomocy
psychologiczno-pedagogicznej
w
publicznych
przedszkolach,
szkołach
i placówkach,
10
pedagogizuje rodziców podczas prelekcji lub indywidualnych konsultacji,
aktywizuje uczniów i zachęca do udziału w konkursach plastycznych, których tematyka
wpisuje się w założenia programu profilaktycznego,
podnosi poziom świadomości uczniów poprzez zachęcanie do zapoznania się z pozycjami
literackimi i filmami edukacyjnymi ukazującymi złożoność tematyki zagrożeń i sposobów
zapobiegania im,
w zależności od zgłaszanych potrzeb prowadzi zajęcia grupowe i indywidualne
konsultacje o tematyce profilaktycznej,
prowadzi warsztaty rozwijające kompetencje społeczne,
zapewnia uczniom możliwość rozładowania negatywnych emocji podczas zajęć
arteterapeutycznych,
prowadzi ścisłą współpracę z Gminnym Ośrodkiem Pomocy Społecznej, bierze udział
w pracach zespołów interdyscyplinarnych i grup roboczych,
przekazuje uczniom i rodzicom informacje związane z procedurami Niebieskiej Karty.
Wypełniając swoje obowiązki logopeda:
prowadzi zajęcia rozwijające zasób czynnego słownictwa w celu lepszej komunikacji
uczniów w grupie klasowej,
prowadzi terapię uczniów z niepłynnością mowy w celu zapobiegania tendencji do
wycofywania się z życia społecznego,
organizuje cykl prelekcji dla rodziców na tematy związane z zaburzeniami mowy i ich
wpływu na rozwój osobowości ucznia.
Pracownik biblioteki szkolnej w ramach realizacji programu profilaktycznego:
systematycznie gromadzi pomoce dydaktyczne z dziedziny profilaktyki (książki, filmy),
które są wykorzystywane przez nauczycieli podczas godzinach wychowawczych i innych
zajęć poruszających tą tematykę,
współuczestniczy w organizowaniu konkursów o tematyce profilaktycznej,
szerzy wśród uczniów działania profilaktyczne poprzez wykorzystywanie różnych form
przekazu.
Rola dyrektora szkoły polega na:
monitorowaniu
pracy
wychowawców
klas
w
zakresie
realizacji
programu
profilaktycznego,
11
diagnozowaniu oczekiwań uczniów i rodziców w zakresie charakteru i zakresu działań
profilaktycznych,
współpracy z podmiotami szkoły oraz instytucjami wspomagającymi działania z zakresu
profilaktyki.
IX. OSOBY ODPOWIEDZIALNE ZA REALIZACJĘ SZKOLNEGO PROGRAMU
PROFILAKTYKI
dyrektor
wychowawcy klas
wszyscy nauczyciele
wychowawcy świetlicy szkolnej
rodzice
personel administracyjny szkoły
pedagog, psycholog, logopeda
X. EWALUACJA SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI
Cel główny ewaluacji:
Zwiększenie efektywności działań profilaktycznych prowadzonych w szkole.
Cele szczegółowe ewaluacji:
1. Uzyskanie informacji o przebiegu realizacji programu profilaktycznego.
2. Poznanie ewentualnych trudności, które pojawią się w trakcie realizacji programu.
3. Dokonanie oceny w zakresie wiedzy i umiejętności nabytych przez uczestników
programu.
Kryteria ewaluacji:
1. Zgodność efektów programu z założonymi celami.
2. Adekwatność celów programu do potrzeb i oczekiwań adresatów programu i środowiska
lokalnego.
3. Zgodność z obowiązującymi przepisami.
4. Akceptacja i realizacja założeń programu.
12
Pytania kluczowe:
1.
Czy szkolny program profilaktyki uwzględnia właściwe przepisy prawa oświatowego?
2.
Jaki jest stopień znajomości szkolnego programu profilaktyki wśród uczniów,
nauczycieli, rodziców?
3.
Czy cele i zadania szkolnego programu profilaktyki są realizowane przez uczniów,
nauczycieli, rodziców?
4.
W jaki sposób przebiega realizacja celów i zadań szkolnego programu profilaktyki?
5.
W jaki sposób Szkolny Program Profilaktyki wpływa na rozwój ucznia, jego
funkcjonowanie w środowisku szkolnym i pozaszkolnym?
Metody zdobywania informacji:
analiza dokumentacji szkolnej
wywiad z wybranymi osobami
obserwacja
ankieta
Narzędzia badawcze:
kwestionariusz ankiety
dokumentacja szkolna (dzienniki lekcyjne, arkusze ocen, zeszyty uwag i pochwał)
Czas realizacji programu: program opracowany został na okres 5 lat. Ewaluacja programu
profilaktycznego będzie dokonywana w czasie roku szkolnego na podstawie informacji
zwrotnych, które pomogą modyfikować go i wprowadzać potrzebne zmiany.
Ocena skuteczności programu: po upływie 5 lat zostanie przeprowadzona szczegółowa
ewaluacja i opracowanie raportu.
13