Paradoksy strategiczne współczesnego leśnictwa (Sebastian Klisz)

PARADOKSY STRATEGICZNE
WSPÓŁCZESNEGO LEŚNICTWA
dr inŜ. Sebastian Klisz
Nadleśnictwo Wejherowo
PARADOKSY STRATEGICZNE
U podłoŜa, kaŜdej grupy zagadnień strategicznych znajdują się
pewne istotne napięcia miedzy dwoma przeciwieństwami. KaŜda
para przeciwieństw wytwarza napięcie a istotą zarządzania
strategicznego jest zmaganie się z tymi napięciami. Jednym ze
sposobów rozpatrywania napięć strategicznych jest paradoks.
Paradoks to sytuacja, w której dwa pozornie sprzeczne fakty
okazują się prawdziwe. Rozpatrując napięcia strategiczne, jako
paradoks akceptujemy konflikt między dwoma opozycyjnymi
stanowiskami starając się jednocześnie je ze sobą pogodzić.
Takie podejście przy formułowaniu strategii pozwala uniknąć
przechodzenia do gotowych rozwiązań i skłania do łączenia w
sobie zalet obu skrajnych przeciwstawieństw.
2
PARADOKSY STRATEGICZNE
3
PARADOKS RYNKU I ZASOBÓW
Jest to napięcie strategiczne wynikające ze zderzenia dwóch
sprzecznych ze sobą nacisków na dostosowanie rynku i
wykorzystanie posiadanych zasobów. W ramach rozstrzygania
tego paradoksu naleŜy postawić następujące pytania:
Czy współczesne leśnictwo powinno dopasowywać się do
otoczenia?
Czy współczesne leśnictwo powinno dopasowywać otoczenie do
posiadanych zasobów?
W tym paradoksie mamy do czynienia z dwiema perspektywami
egzogeniczną i endogeniczną.
4
PERSPEKTYWA ENDOGENICZNA
5
PERSPEKTYWA ENDOGENICZNA
Perspektywa endogeniczna zakłada, Ŝe strategii nie naleŜy
budować wokół oferowanych szans ale wokół sił.
Współczesne leśnictwo powinno tworzyć solidną bazę zasobową,
która pozwoli wykorzystać pojawiające się szanse w otoczeniu.
Strategia opierać się tu będzie na tworzeniu kompetencji i
rozbudowie zasobów, gdzie naleŜy zwrócić uwagę na kompetencje
jako zasób, którego nie moŜna nabyć a proces jego tworzenia jest
długotrwały i skomplikowany. W tym kontekście kompetencje mają
stanowić silną podstawę przewagi konkurencyjnej.
Kompetencje trudno się nabywa ale równie trudno się ich
pozbywa. Powoduje to trudności w reagowaniu na zmiany
zachodzące w otoczeniu. W ten sposób kluczowe kompetencje
mogą okazać się kluczowymi ogranicznikami uniemoŜliwiającymi
wykorzystanie pojawiających się szans w otoczeniu.
6
PERSPEKTYWA EGZOGENICZNA
7
PERSPEKTYWA EGZOGENICZNA
Budowę strategii w podejściu egzogenicznym naleŜy oprzeć na:
Analizie otoczenia w celu znalezienia szans wynikających z
moŜliwości rynkowych oraz znalezieniu potencjalnych klientów
których potrzeby moŜna zaspokoić a następnie utrzymać zdobytą
pozycję,(podejście to opiera się na pozycjonowaniu).
Zajęcie dobrej pozycji skutkuje większą siłą przetargową
względem nabywców i dostawców a takŜe ogranicza wejście do
gry potencjalnych konkurentów.
W podejściu egzogenicznym zasoby stanowią czynnik
ograniczający zdolność do wdroŜenia optymalnej strategii
działania, jeśli nie potrafi się wykorzystać posiadanych zasobów
lub nie potrafi się ich pozyskać to istniejące szanse pozostaną
niewykorzystane.
8
PARADOKS RYWALIZACJI I WSPÓŁPRACY
Współczesne leśnictwo powinno przejawiać konkurencyjne
nastawienie co umoŜliwi osiągnięcie korzystniejszej pozycji. W tym
wymiarze leśnictwo musi dąŜyć do zabezpieczenia swoich
własnych korzyści. W przeciwnym razie będzie musiało ustąpić
miejsca bardziej agresywnym graczom.
„Zaistnienie silnego i dynamicznego sektora będącego w stanie
sprostać wyzwaniom zmieniającego się świata wymaga
prowadzenia badań i rozwoju technologicznego, róŜnicowania,
wprowadzania innowacji oraz inwestowania w jakość pracy i
kapitał ludzki” *
*
9
Komunikat komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego w sprawie planu dotyczącego
gospodarki leśnej Unii Europejskiej , Bruksela 2006.
PARADOKS RYWALIZACJI I WSPÓŁPRACY
Nowoczesny model leśnictwa zrównowaŜonego i wielofunkcyjnego
ukierunkowany jest na współpracę. PoniewaŜ cele i interesy wielu
podmiotów są komplementarne a połączenie sił moŜe przynieść
poŜytek dla kaŜdej ze stron. Takie działania prowadzą do budowy
klimatu trwałego i wspólnego zaangaŜowania wyraŜającego się w
silnej współzaleŜności.
Światowy Kongres Leśnictwa w Buenos Aires w 2009 zwrócił
uwagę na inicjowanie współpracy międzysektorowej na wszystkich
poziomach (globalnym, narodowym, regionalnym, lokalnym) w
kluczowych kwestiach dotyczących zmian klimatycznych,
bioróŜnorodności, ochrony wód, produkcji energii ze źródeł
odnawialnych, ochrony Ŝywności czy zmniejszania ubóstwa.
10
CELE WSPÓŁPRACY
11
CELE WSPÓŁPRACY
Dzielenie się zasobami: uczenie się w celu opracowania nowych
technologii i standardów, uŜyczanie technologii, praw autorskich,
licencjonowanie.
Integracja działań: powiązania oparte na transferze produktów i
usług, jednoczenie wysiłków w realizacji wspólnego celu.
Zgranie pozycji: umacnianie pozycji i uzyskiwanie większej siły
przetargowej z wykorzystaniem wsparcia innego gracza oraz
lobbingu w celu wywarcia nacisku na podmioty kontekstowe.
12
PARADOKS PODPORZĄDKOWANIA I WYBORU
Budowanie strategii na podporządkowaniu się istniejącym regułom
z jednej strony zapewnia funkcjonowanie w określonych
warunkach, z drugiej strony ogranicza moŜliwości uzyskania
przewagi konkurencyjnej. W związku z powyŜszym ze
strategicznego punktu widzenia istotnymi stają się następujące
pytania:
Jak współczesne leśnictwo moŜe przejść od podporządkowania
się tego co dzieje się w otoczeniu do jego kształtowania?
W jaki sposób podejmowane działania mogą modyfikować
dynamikę i strukturę otoczenia w celu uzyskania konkurencyjnej
pozycji?
Czy współczesne leśnictwo zamiast „grać według reguł”
ustalonych przez innych nie powinno „ustalać reguł gry ”.
13
PARADOKS PODPORZĄDKOWANIA I WYBORU
Współczesne leśnictwo ukierunkowując swoje działania na
swobodę wyboru musi poszukiwać nowych sfer działalności, które
nie są typowe. MoŜliwość odejścia od typowych wzorców pozwoli
na zajmowanie atrakcyjnych pozycji rynkowych.
Realizacja pozaprodukcynjych funkcji lasu w wielofunkcyjnym
modelu leśnictwa będzie wpływać na otoczenie i kształtowanie
nowych reguł gry.
Podejmowanie działań mających na celu zmianę reguł jest
koniecznością. W tym kontekście strategię podporządkowania
moŜna określić jako powielanie. PodąŜanie drogą innowacji i
zmiany zapewni trwały i zrównowaŜony rozwój współczesnego
leśnictwa.
14
PARADOKS GLOBALIZACJI I REGIONALIZACJI
Postępująca globalizacja oraz pogłębianie się międzynarodowej
róŜnorodności to niekontrolowane procesy ewolucyjne, którym
podlega współczesne leśnictwo.
Czy współczesne leśnictwo podlega globalizacji i regionalizacji?
Jakie obszary działalności podlegają tym procesom?
15
PARADOKS GLOBALIZACJI I REGIONALIZACJI
Współczesne leśnictwo przejawia charakter lokalny. Leśnictwo
musi być wyczulone na specyfikę rynku krajowego, zachowując
zdolność do reagowania we właściwy sposób na zachodzące w
nim zamiany. Wydaje się, Ŝe współczesne leśnictwo powinno
wykazywać się lokalną wraŜliwością na uwarunkowania rynkowe.
Leśnictwo, jako element globalnej gospodarki podlega równieŜ
efektowi synergii, która często jest nie tyle szansą, ale rynkowym
przymusem. NaleŜy tu zwrócić uwagę na synergię opartą na
dzieleniu się zasobami niematerialnymi. W ten sposób posiadane
know-how w zakresie realizacji podstawowych funkcji zasobów
leśnych moŜna wykorzystać w innych krajach.
16
PARADOKS ZYSKOWNOŚCI I ODPOWIEDZIALNOŚCI
Wielofunkcyjny model leśnictwa nakłada obowiązek
odpowiedzialnego zachowania się względem wszystkich
podmiotów, które są związane z jego działalnością a zyskowność
ma jedynie ułatwiać spełnianie tego obowiązku. Społeczna
odpowiedzialność, jako działanie w interesie innych jest podstawą
zaufania. Budowanie zaufania we współczesnym leśnictwie jest
potrzebne i korzystne dla całego sektora leśnego.
Zyskowność jest podstawą prawidłowego gospodarowania
posiadanymi zasobami, zapewnia finansową swobodę działania
umoŜliwiając wzmacnianie pozycji konkurencyjnej i realizowanie
planowanych przedsięwzięć.
17
PARADOKS ZYSKOWNOŚCI I ODPOWIEDZIALNOŚCI
Strategia współczesnego leśnictwa musi uwzględniać dwa
postulaty zarówno zyskowności jak i odpowiedzialności.
Współczesne leśnictwo w swojej strategii wykorzystuje model
społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa typu „after profit
obligation” (priorytetem są cele ekonomiczne). Przykładem są tu
takie kraje jak Szwecja, Finlandia, Austria.
Model after profit obligation” opiera się na koncepcji A. Carrolla,
który wyróŜnia cztery płaszczyzny społecznej odpowiedzialności
przedsiębiorstwa: ekonomiczną, prawną, etyczną oraz
filantropijną.
18
MODEL AFTER PROFIT OBLIGATION
19
MODEL AFTER PROFIT OBLIGATION
U podstaw piramidy leŜy odpowiedzialność ekonomiczna, na której
wspierają się pozostałe elementy. Odpowiedzialność prawna
usytuowana jest na wyŜszym szczeblu, gdyŜ leśnictwo dąŜąc do
zysku ma obowiązek działać zgodnie z obowiązującymi normami
prawnymi. Ponad prawem usytuowano etykę co wskazuje na
konieczność działania w sposób sprawiedliwy i naleŜyty w
obszarach, które nie są regulowane przez prawo. Według tego
modelu podejmowane działania powinny być zgodne z prawem,
sprawiedliwe oraz powinny unikać lub minimalizować szkody, które
wyrządzane są w otoczeniu. Na szczycie piramidy znajduje się
element filantropijny, który czyni leśnictwo obywatelskim dzięki
poświeceniu części zasobów na rzecz społeczeństwa celem
udzielenia konkretnej pomocy.
20
WNIOSKI
Strategia współczesnego leśnictwa powinna być budowana w
oparciu o perspektywę egzogeniczną. Wynika to wprost z przyjęcia
modelu leśnictwa wielofunkcyjnego, w którym naleŜy równowaŜyć
wszystkie trzy funkcje dostarczane przez las. Perspektywa ta
zwraca uwagę na znaczenie podejścia holistycznego opartego na
heterogenicznym interpretowaniu moŜliwych źródeł zysku. W tym
ujęciu strategię współczesnego leśnictwa naleŜy opierać na
budowaniu modeli produktowych.
21
WNIOSKI
W rozwoju współczesnego leśnictwa właściwym kierunkiem
wytyczanym przez strategię wydaje się współpraca kosztem
rywalizacji oraz budowanie trwałego partnerstwa i aliansów
strategicznych zarówno w otoczeniu zewnętrznym jak i
wewnętrznym. Z drugiej strony postępująca marginalizacja
leśnictwa skłania do rywalizacji o miejsce na wszystkich
poziomach począwszy od lokalnego przez regionalny i narodowy a
na globalnym kończąc. Tylko dobra pozycja współczesnego
leśnictwa względem innych graczy oraz konkurencji moŜe
zapewnić trwały i zrównowaŜony rozwój.
22
WNIOSKI
Podejmowanie działań mających na celu zmianę reguł jest
koniecznością. W tym kontekście strategię podporządkowania
moŜna określić jako powielanie. PodąŜanie drogą innowacji i
zmian zapewni trwały i zrównowaŜony rozwój współczesnego
leśnictwa.
23
WNIOSKI
Oprócz dąŜenia do globalnej synergii leśnictwo musi być
wyczulone na specyfikę rynku krajowego, zachowując zdolność do
reagowania we właściwy sposób na zachodzące w nim zamiany.
Wydaje się, Ŝe współczesne leśnictwo powinno wykazywać się
lokalną wraŜliwością na uwarunkowania rynkowe.
24
WNIOSKI
Wielofunkcyjny model leśnictwa nakłada obowiązek
odpowiedzialnego zachowania się względem wszystkich
podmiotów, które są związane z jego działalnością a zyskowność
ma jedynie ułatwiać spełnianie tego obowiązku. Społeczna
odpowiedzialność, jako działanie w interesie innych jest podstawą
zaufania. Budowanie zaufania we współczesnym leśnictwie jest
potrzebne i korzystne dla całego sektora leśnego. Z drugiej strony
zyskowność jest podstawą prawidłowego gospodarowania
posiadanymi zasobami, zapewnia finansową swobodę działania
umoŜliwiając wzmacnianie pozycji konkurencyjnej i realizowanie
planowanych przedsięwzięć. Strategia współczesnego leśnictwa
musi uwzględniać dwa postulaty zarówno zyskowności jak i
odpowiedzialności.
25
Dziękuję za uwagę.
26