1. Przeanalizuj podane niżej wnioskowania. Określ ich rodzaj

Mariusz Urbański
plan na dziś:
Elementy logiki i metodologii nauk
klasyfikacja wnioskowań
wnioskowania niezawodne a wnioskowania uprawdopodabniające
indukcja enumeracyjna i indukcja eliminacyjna (kanony Milla)
wnioskowania przez analogię
błędy we wnioskowaniach (błąd formalny, materialny, petitio principii, błędne kolo, błąd ekwiwokacji.
1. Przeanalizuj podane niżej wnioskowania. Określ ich rodzaj według podziałów z planu na dziś.
(a) Światło w pokoju nagle zgasło, choć nikt nie dotykał wyłącznika. Na pewno żarówka się przepaliła.
(b) Jeśli dzisiaj jest wtorek, to jutro będzie środa.
(c) Pierwszy napotkany kruk jest czarny. Drugi napotkany kruk jest czarny. . . . Osiemdziesiąty trzeci napotkany
kruk jest czarny. Z pewnością każdy kruk jest czarny.
(d) Każda Abra jest Kadabrą a każda Kadabra jest Memeną. Zatem z pewnością każda Abra jest Memeną.
(e) Ten kawałek żelaza pod wpływem ogrzania zwiększył swoją objętość. Tamten kawałek miedzi pod wpływem
ogrzewania zwiększył swoją objętość. Ten kawałek ołowiu pod wpływem ogrzewania również zwiększył
swoją objętość. Żelazo, miedź i ołów są metalami. Zatem metale pod wpływem ogrzewania zwiększają
swoją objętość.
(f) Światło ulega odbiciu, załamaniu, interferencji oraz polaryzacji. Zatem światło jest falą poprzeczną.
(g) Pierwszy mieszkaniec tej kamienicy jest rudy. Drugi mieszkaniec tej kamienicy jest rudy. . . . Sześćdziesiąty czwarty mieszkaniec tej kamienicy jest rudy. Ale ta kamienica ma dokładnie sześćdziesięciu czterech
mieszkańców. Zatem każdy mieszkaniec tej kamienicy jest rudy.
(h) Ponieważ wszystko, co jest oznaczone liczbą 13 przynosi nieszczęście, a Piotr zdaje egzamin 13-go, więc
Piotr nie zda egzaminu.
(i) Zygmunt to człowiek uczciwy, na pewno nie da się skusić łapówką!
(j) Wieloryb jest ssakiem, a zatem nie jest rybą.
(k) Ten biały drobny proszek jest słodki, zatem to nie jest sól.
(l) Pierwszy mieszkaniec tej kamienicy jest rudy. Drugi mieszkaniec tej kamienicy jest rudy. . . . Sześćdziesiąty
czwarty mieszkaniec tej kamienicy jest rudy. Zatem sześćdziesiąty piąty mieszkaniec tej kamienicy też jest
rudy.
(m) Basia i Stasia są bliźniaczkami. Basia ma sweterek w niebieskie prążki i Stasia ma sweterek w niebieskie
prążki. Basia ma żółtą, wełnianą czapkę i Stasia ma żółtą, wełnianą czapkę. Basia ma rękawiczki na
sznurkach i Stasia ma rękawiczki na sznurkach. Kunegunda zauważyła wczoraj, że Basia ma nowe buty z
brązowej skóry. Stasia z pewnością też ma nowe buty z brązowej skóry.
(n) Blaise Pascal wykonał podobno następujące doświadczenie. Wziął częściowo nadmuchany pęcherz i zaczął
wraz z nim wspinać się na jakąś wysoką górę. Zauważył, że w miarę zwiększania się wysokości objętość pęcherza zwiększa się. Schodząc z góry zauważył zjawisko odwrotne – objętość pęcherza ulega zmniejszeniu,
by u podnóża góry powrócić do stanu początkowego. Na podstawie zachowania się pęcherza stwierdził, że
ciśnienie zależy od wysokości – im większa jest wysokość, tym ciśnienie jest niższe.
(o) Badając różne przypadki zachorowań na malarię stwierdzono, że jedynym, spośród rozważanych, czynnikiem
wspólnym wszystkim tym przypadkom jest ukąszenie chorego przez komara widliszka. Na tej podstawie
uznano, że przyczyną zachorowania jest ukąszenie przez komara tego gatunku.
(p) Do jednej z dwu szklanek z mlekiem pochodzącym od tej samej krowy dodano łyżkę kwaśnej śmietany, do
drugiej zaś nie. Stwierdzono po pewnym czasie, że mleko w pierwszej szklance zsiadło się, a w drugiej nie.
Na skwaśnienie mleka miała wpływ przyczynowy domieszka kwaśnej śmietany.
(q) Paradygmat przełączania się między zadaniami: „Jersild (1927) prezentował osobom badanym długie kolumny dwucyfrowych liczb. Zadanie polegało na wyko nywaniu operacji matematycznych: dodawaniu liczby
6 lub odejmowaniu liczby 3 od każdego kolejno prezentowanego elementu kolumny. Jersild porównywał
czas, potrzebny do wykonania dwóch wersji zadania. W jednej wersji trzeba było naprzemiennie dodawać 6
lub odejmować 3; była to wersja mieszana, wymagająca przerzutności uwagi. W drugiej wersji trzeba było
dokonywać tylko jeden rodzaj przekształcenia, czyli albo dodawać 6, albo odejmować 3, dopóty, dopóki
nie skończy się cała kolumna liczb; była to zatem wersja jednorodna, wymagająca koncentracji na jednym
1
zadaniu. W badaniach prowadzonych według tego paradygmatu stwierdza się zwykle występowanie różnic,
jeśli chodzi o czas potrzebny do wykonania każdej wersji zadania. Dłuższy czas, konieczny do ukończenia
wersji mieszanej, odzwierciedla koszty związane z koniecznością przełączania uwagi między zadaniami.”
[por. Nęcka i in., Psychologia poznawcza, s. 185]
(r) Procedura odtwarzania częściowego wg Sperlinga: „Sperling (1960), badając pojemność pamięci ikonicznej,
eksponował osobom badanym matrycę złożoną z 9 liter (trzy rzędy po trzy litery), których liczba przekraczała pojemność pamięci krótkotrwałej. Prezentacja standardowo trwała 50 ms, po czym następowała przerwa,
w której wyświetlano pustą planszę. Długość tej przerwy podlegała manipulacji eksperymentalnej. Następnie pojawiała się wskazówka akustyczna (ton o łatwej do zróżnicowania wysokości) albo wizualna
(strzałka), która informowała osobę badaną o tym, który z rzędów niewidocznej już matrycy należy odtworzyć. Jeśli przerwa między ekspozycją matrycy liter a wskazówką mieściła się w przedziale 100 – 500 ms,
badani byli w stanie odtworzyć dowolny ze wskazanych im rzędów z niemal stuprocentową dokładnością;
przy przerwach dłuższych niż 500 ms dokładność malała. Oznacza to, że do momentu uzyskania wskazówki
przechowywali obraz całej matrycy, ale tylko jeśli przerwa była bardzo krótka. Nie było istotnych różnic
w uzyskanych wynikach, gdy zwiększono wielkość matrycy do 12 liter (trzy rzędy po cztery bodźce).” [por.
Nęcka i in., Psychologia poznawcza, s. 341]
(s) Prymowanie negatywne: „Egner i Hirsch (2005) analizowali aktywność mózgu w warunkach negatywnego
poprzedzania w zadaniu Stroopa, wykorzystując metodę rezonansu magnetycznego (fMRI). W krytycznych
próbach testowych zaobserwowano większą niż w warunkach kontrolnych aktywność w grzbietowo-bocznym
obszarze przedczołowym prawej półkuli, wiązanym z wydobywaniem informacji epizodycznej. Wystąpił też
marginalnie istotny efekt silniejszego niż w próbach kontrolnych pobudzenia przyśrodkowych obszarów
przedczołowych. [Kowalczyk, Priming negatywny a procesy hamowania]
2. Jaki błąd popełniono w następujących wnioskowaniach:
(a) Chrześcijaństwo jest jedyną prawdziwą religią, ponieważ Pismo Św., które tę religię głosi, jest księgą
świętą i prawdomówną.
(b) Koran jest wiarogodny, ponieważ autorem jego był Mahomet, który był prorokiem i który, jako taki, zawsze
mówi prawdę. Nie można zaś wątpić w to, że Mahomet był prorokiem, albowiem poświadcza to Koran.
(c) Obrazy malarza A są arcydziełami, ponieważ ich autor był genialny.
(d) Obrazy malarza A są arcydziełami, ponieważ ich autor był genialny. O tym zaś, że malarz A był genialny
wiemy stąd, że jego obrazy są arcydziełami.
(e) Rak żyje w wodzie. Rak jest chorobą. Zatem niektóre choroby żyją w wodzie.
(f) Arytmetyka zajmuje się m.in. dodawaniem liczb. Dodawanie liczb jest czynnością psychiczną, więc arytmetyka zajmuje się czynnościami psychicznymi.
(g) Chrześcijanie prowadzą życie bardziej cnotliwe niż ludzie, którzy nie są chrześcijanami. Wynika to z faktu,
że chrześcijaninem jest naprawdę nie ten, kto jest ochrzczony i chodzi do kościoła, ale ten tylko, kto
prowadzi życie cnotliwe.
(h) NaCl rozpala się jaskrawożółtym płomieniem, co właśnie obserwujemy w przypadku badanej substancji.
Nie ulega więc wątpliwości, że mamy do czynienia z chlorkiem sodu.
2