Szczątki konodontów są jednymi z najpowszechniejszych

Nr wniosku: 201016, nr raportu: 14356. Kierownik (z rap.): Prof. dr hab. Hubert Junosza-Szaniawski
Szczątki konodontów są jednymi z najpowszechniejszych skamieniałości zwierzęcych. Występują
one w skałach utworzonych z osadów morskich w okresie od późnego kambru do późnego triasu
(500 – 200 mln lat temu). Są to z reguły izolowane elementy o wielkości 0.1-3 mm, w kształcie
kolców, grzebyków lub nieregularnych płytek (Fig. 1), przypominają zęby kręgowców i są podobnie
jak one zbudowane z fosforanu wapnia. Powszechne ich występowanie w różnego typu osadach
przez okres 300 milionów lat świadczy, że zwierzęta te miały zdolność przystosowania się do życia
w różnych środowiskach. Podlegały one także niezwykle szybkiej ewolucji co wyrażało się w
zmianie kształtu elementów. Spowodowało to ich wielką przydatność w badaniach geologicznych,
a zwłaszcza w badaniach stratygraficznych i paleogeograficznych. W wyniku intensywnych badań
stwierdzono, że elementy konodontów były częściami składowymi złożonych aparatów nie
mających bliskich odpowiedników wśród znanych nam zwierząt. Tak licznie reprezentowana i silnie
zróżnicowana grupa zwierząt musiała odgrywać bardzo poważną rolę w środowisku i mieć duży
wpływ na przebieg ewolucji innych grup fauny morskiej. Bliższe poznanie konodontów ma więc
znaczenie nie tylko dla praktyki geologicznej lecz także dla biologii. Stanowisko systematyczne
konodontów nie jest jednak jednoznacznie wyjaśnione. Nieliczne znaleziska odcisków ich ciał
miękkich pozwoliło na stwierdzenie, że prawdopodobnie należą one do strunowców. Nadal jednak
dyskutowana jest ich ewentualna przynależność do kręgowców.
Fig. 1. Przykładowe typy morfologiczne elementów aparatów konodontowych.
W ramach badań prowadzonych w zakresie omawianego w tym raporcie projektu badawczego
stwierdzono, że w dwóch regionach (Wyspa Öland w Szwecji i Mały Karatau w Kazachstanie) w
skałach z pogranicza kambru i ordowiku występują skamieniałości zaliczane dotychczas do
konodontów lecz w istocie posiadające inną od nich budowę. Są one zbliżone strukturalnie do
kolców aparatów chwytnych szczecioszczękich. Skamieniałości tych kolców były dawniej
opisywane jako elementy konodontów lecz wiele lat temu zostały właściwie rozpoznane przez
autora projektu. Sprawa tych problematycznych konodontów? znanych dotychczas tylko z wyżej
wymienionych regionów wymaga dalszych szczegółowych badań. Jest to istotne dla poznania
wczesnej ewolucji zarówno konodontów jak i szczecioszczękich. Zwłaszcza, że szczecioszczękie
znane są już od kambru, a żyją nadzwyczaj licznie także w dzisiejszych oceanach. Pozostały po
nich jednak tylko bardzo nieliczne skamieniałości, głównie w postaci kolców chwytnych i
zbudowanych z nich aparatów. Szczecioszczękie stanowią oddzielny typ bezkręgowców lecz,
pomimo tego że współczesne ich okazy są łatwo dostępne do badań, ich filogeneza jest wyjątkowo
niejasna. Wyniki badań przeprowadzonych przez autora sugerują ich powiązanie filogenetyczne z
konodontami. Autor zamierza te badania kontynuować.