DR W£ODZIMIERZ PESEL

Dr Włodzimierz Karol PESEL
Ur. 1979 jest absolwentem pierwszego rocznika kulturoznawstwa w Instytucie Kultury
Polskiej na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiej (kierunek „wiedza o kulturze”
uruchomiono po przekształceniu Katedry Kultury Polskiej w Instytut w roku 1998). Studia
ukończył cum laude i został w 2003 roku przyjęty na stypendiowane, stacjonarne studia
doktoranckie. Stopień naukowy doktora nauk humanistycznych uzyskał na UW w 2008 roku
na podstawie wyróżnionej przez Radę Wydziału Polonistyki pracy Antropologia nieczystości.
Studia z historii kultury sanitarnej Warszawy w XIX i XX wieku, której promotorem był prof.
dr hab. Roch Sulima, a recenzentami – dr hab. Waldemar Kuligowski, prof. UAM i prof. dr
hab. Andrzej Mencwel z IKP UW. Rozprawa ta ukazała się drukiem w postaci obszernej
monografii naukowej (ponad 400 stron) nakładem Wydawnictwa Trio. Antropologia
nieczystości otrzymała, oprócz Nagrody Rektora UW drugiego stopnia, nagrodę Warszawskiej
Premiery Literackiej (książka kwietnia 2011) oraz nagrodę Najlepsze Varsaviana 2010-2011.
Opublikował także pracę Śmieciarze. Antyrecyklingowe studium z antropologii
codzienności ze wstępem prof. Piotra Kowalskiego, zredagował tom z Serii Glogerowskiej
Prawda i fałsz. O polskiej chwale i wstydzie ze wstępem prof. Janusza Tazbira. Był
pomysłodawcą pierwszej współczesnej antologii szkiców o północnoatlantyckiej wyspie pt.
Islandia. Wprowadzenie do wiedzy o społeczeństwie i kulturze (razem z Romanem
Chymkowskim). W 2007 roku wraz z grupą młodzieży ze Studenckiego Klubu Islandzkiego
uczestniczył w I Festiwalu Polskim w Reykjaviku. Artykuły ogłaszał również w czasopismach
prestiżowych, punktowanych (w tym z listy ERIH), takich jak „Anthropology Matters”, „Acta
Sueco-Polonica”, „Studia Historica Gedaniensis”, „Przegląd Historyczny”, „Konteksty. Polska
Sztuka Ludowa”, „Przegląd Filozoficzno-Literacki”, „Przegląd Humanistyczny”, „Kultura
Współczesna”, „Dialog”. Dla serii „Communicare” Wydawnictw UW przełożył Antropologię i
antropofagię. Mit ludożercy Williama Arensa.
Jako adiunkt (od 2010 roku, wcześniej, od 2008, asystent) w Zakładzie Kultury
Współczesnej prowadzi ożywioną działalność naukową, w której stara się nigdy nie chodzić
po wydeptanych śladach. Obecnie działalność ta koncentruje się na dwóch szczególnych
polach: skandynawistycznym – w związku z badaniami poprzedzającymi habilitację, tj.
kwerendowaniem w Danii, oraz na polu szeroko pojętych studiów miejskich – w związku z
powołaniem (razem z prof. Rochem Sulimą i dr. Igorem Piotrowskim) Pracowni Studiów
Miejskich. Od czerwca 2012 roku dr Pessel pełni funkcję kierownika tej pracowni, ostatnio
koordynując projekt zespołowy Miron Białoszewski i przestrzenie Warszawy – próba
rekonstrukcji finansowany ze środków konkursowych na prace naukowe młodych badaczy na
Wydziale Polonistyki UW.
Kierowana przez dra Pessela Pracownia Studiów Miejskich z założenia współpracuje
czynnie z przedstawicielami różnych dziedzin naukowych, m. in. architektami, architektami
krajobrazu, ekologami, historykami, etnografami. W tym gronie znalazł się m. in. profesor
Ger Duijzings z Urban Laboratory w University College of London. Dr Pessel zorganizował
dotychczas pięć interdyscyplinarnych sympozjów naukowych z cyklu „Humanistyczne
Perspektywy Badania Miasta” (ich rezultaty były prezentowane m. in. na łamach „Kultury
Miasta” czy „Lampy”). Wynikiem współpracy z ośrodkiem badań miejskich na Uniwersytecie
Technicznym w Darmstadt jest natomiast publikacja w międzynarodowym tomie Chasing
Warsaw. Socio-Material Dynamics of Urban Change since 1990 (Nowy Jork, Frankfurt nad
Menem).
Dr Pessel uzyskał dotychczas dwa stypendia Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej (w
programach START i KWERENDA. Był także stypendystą rządu duńskiego (kurs letni Det
Danske Kulturinstitut). Uczestniczył w projekcie badawczym „Kulturologia Polska XX wieku”
(zob. www.kulturologia.uw.edu.pl), aktualnie bierze udział w projekcie „Modi Memorandi”
stacji PAN w Berlinie (grant prof. Roberta Traby). Wszedł w skład redakcji rocznika „Colloquia
Anthropologica et Communicativa” Instytutu Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej
Uniwersytetu Wrocławskiego.
Na dotychczasowy dorobek dydaktyczny dr. Pessela składa się przede wszystkim
przygotowanie dwóch autorskich
programów zajęć kursowych
prowadzonych
w
macierzystym Instytucie (tzn. programów ćwiczeń z historii kultury skandynawskiej, ćwiczeń
z socjologii kultury dla kulturoznawstwa), a także prowadzenie zajęć z antropologii kultury,
seminariów licencjackich, warsztatów z antropologii codzienności (w tym gościnnie w
Instytucie Socjologii i Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej UW). Ponadto, razem z
dr. Igorem Piotrowskim opracował koncepcję Warsztatu Varsavianistycznego, z którego
obecnie kiełkuje specjalizacja w zakresie urban studies dla studiów kulturoznawczych
drugiego stopnia.
Dr
Pessel
pełni
funkcję
Sekretarza
Generalnego
Polskiego
Towarzystwa
Kulturoznawczego. Chętnie popularyzuje wiedzę naukową, współpracując jako ekspert bądź
komentator z mediami, radiem czy telewizją. M. in. wystąpił w reportażu Hanny Bogoryja
Zakrzewskiej Nurek nieszablonowy, a ostatnio – w filmie „Warszawy Prusa” (materiały na
Rok Bolesława Prusa przygotowane przez Instytut Badań Literackich PAN i Narodowe
Centrum Kultury).
***
Cel projektu habilitacyjnego dr. Włodzimierza Karola Pessela stanowi analiza specyfiki
kultury duńskiej z punktu widzenia kulturoznawcy, skandynawisty i historyka kultury. A także
uchwycenie duńskiej kultury jako kultury sąsiedzkiej. Szczególnym zagadnieniem do
rozwikłania jest zatem oszacowanie roli kapitału kulturowego w duńskim państwie
bezpieczeństwa socjalnego, zaś na drugim planie – zdiagnozowanie i scharakteryzowanie
duńsko-polskich relacji.
Społeczno-gospodarczy kapitał Duńczyków ufundowany został na kulturze, zatem
istnieje szczególna zależność między dominującą postawą kulturową a sukcesem
rozwojowym Danii, obdarzonym uznaniem i zainteresowaniem ekspertów i publicystów
społecznych w Polsce i w Europie Zachodniej. Duński realizm, pragmatyzm oraz patriotyzm
nie są rezultatem egzotyki Północy, nordyckiego temperamentu ani też prostą emanacją
protestantyzmu (choć ma on, zwłaszcza w odmianie ludowej, pewne znaczenie), lecz nade
wszystko wydaje się konsekwencją traumy wynikającej z historii politycznej XIX wieku i
„kompleksu małego państwa” (określenie prof. Uffego Østergaarda z Europa. Identitet og
Identitetspolitik), okrojenia terytorialnego. Dawne regionalne mocarstwo i – o czym Europa
kontynentalna na ogół nie pamięta – kraj kolonialny (z posiadłościami w Indiach Zachodnich i
na Złotym Wybrzeżu, nie licząc już wysp północnych: Føroyar, Islandii i Grenlandii), po
utracie Norwegii w 1814 r. i Szlezwiku w 1864 r., weszło na drogę modernizacji poprzez
intensywne odzyskanie wewnątrz pozycji, jaką utraciła na zewnątrz: hvad udad tabes, skal
indad vindes. Dania skupiła się na sobie, na własnej infrastrukturze gospodarczej i społeczno-
kulturowej
równolegle:
m.
in.
reorientacji
gospodarki
wiejskiej,
samoorganizacji
(kooperatywy, ruch robotniczy), oświacie ludowej (fenomen folkehøjskoler) i reformach
socjalnych. Ogłoszony przez krytyka literatury i filozofa społecznego, Georga Brandesa, a
wcielany w życie przez jego kontynuatorów, det moderne gennembrud, tzn. literalnie
przełom nowoczesny, dokonał się wprawdzie najpierw w sferze kultury artystycznej, lecz w
perspektywie „dłuższego trwania” dostarczył ram, programu pozytywnego dla całej
dwudziestowiecznej duńskiej kultury – kultury socjocentrycznej. Koniunktura moderne
gennembrud została osłabiona w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia, wobec
zaangażowania militarnego Danii w Iraku i Afganistanie – powrotu do „wychodzenia na
zewnątrz” – i dojścia do głosu narodowej prawicy (reprezentowanej w folketingu przez
Duńską Partię Ludową z Pią Kjærsgaard na czele), a zniweczona przez tzw.
Muhammedskrisen (w duńskim dyskursie naukowym określenie spopularyzowane przez Pera
Becha Thomsena), tzn. kulturowe przesilenie wywołane przez publikację wizerunków Allaha i
Mahometa na łamach dziennika „Jyllands-Posten” w 2005 roku.
Już przeprowadzone badanie wstępne, tj. „pilotażowa” kwerenda w Kopenhadze w
Czarnym Diamencie w 2012 roku, pozwoliło na dopracowanie i potwierdzenie hipotezy
badawczej, a także, w planie praktycznym, organizacyjnym, stanowiło lekcję uzyskiwania
dostępu i korzystania z duńskich źródeł (w języku duńskim!). Kwerenda w Det Kongelige
Bibliotek będzie kontynuowana, ale poszerzona, po pierwsze, o zbiory rękopisów i
korespondencji oraz Dansk Folkemindesamling, zaś po drugie, o archiwa (Rigsarkivet,
Landsarkivet for Sjælland). Kwerenda – bez właściwego zantropologizowanej historii kultury
przesądzania o kolejności, randze źródeł – obejmie tedy: manuskrypty, prasę, czasopisma
naukowe, broszury (piśmiennictwo perswazyjne), dokumenty urzędowe, ekspertyzy
społeczno-polityczne, beletrystykę oraz opracowania naukowe (zwłaszcza typu debatbog).
Repertuar źródeł pisanych poszerzy spektrum danych zaczerpniętych ze źródeł wizualnych –
odwołania do dzieł filmowych, obrazów z kolekcji muzealnych czy pomników – oraz
materiały obserwacyjne (drobiny obyczajowe, a czasem nawet tzw. marginalia).