Antonina Mańkowska

Wycieczka dla wielbicieli fortów
Poznań, 11 lutego 2012r.
Witaj Kasiu!
Przepraszam, że tak dawno nie pisałam. Teraz zamierzam to nadrobić. Miałam sprawdzian
z matematyki i fizyki, więc musiałam się uczyć. Ale już po wszystkim i mam dla Ciebie czas.
Bardzo się cieszę, że przyjedziesz do nas na mistrzostwa. Mam Ci tyle do opowiedzenia, a
chciałabym to zrobić, gdy będziesz obok! Zaplanowałam już wycieczkę po ciekawych
zakątkach Wielkopolski. Pamiętam, że interesujesz się militariami, więc będziemy zwiedzać
właśnie takie miejsca.
Cytadela
Naszą wycieczkę zaczniemy od zwiedzania Poznania. Czy wiesz, że kiedyś cały Poznań
był jedną wielką twierdzą? Prusacy ufortyfikowali go, chcąc chronić swoje ziemie i stolicę.
Bo przecież kiedyś Wielkopolska należała do nich. Jest tu kilkanaście fortów i umocnień.
Chyba najlepiej będzie jeśli zaczniemy od Cytadeli. Cytadela sama w sobie była jedną wielką
fortecą. Jest tam dawny schron amunicyjny, który dziś pełni rolę muzeum uzbrojenia. Można
tam zobaczyć kilka olbrzymich czołgów, wozy opancerzone, broń, ekwipunek żołnierza, a
nawet helikoptery i wielkie samoloty. Na pewno Ci się spodobają. Podczas spaceru możemy
odwiedzić cmentarz poległych podczas wojny, obejrzeć galerię strzelecką w fosie Cytadeli,
czy odnaleźć jak najwięcej umocnień rozsianych po tym terenie a zakrytych częściowo przez
ziemię i roślinność. Jest tam również wiele pomników wartych obejrzenia ale nie koniecznie
związanych z wojnami. Często odbywają się tam też inscenizacje, w których „udział biorą”
czasem nawet czołgi i wozy opancerzone, o żołnierzach nie wspominając. Jak dobrze pójdzie,
może uda się nam trafić na jedną z nich. Wywołują w widzach bardzo mocne emocje.
Forty główne Poznania
Poza Cytadelą w Poznaniu jest jeszcze kilkanaście innych fortów, w końcu był ważnym
punktem strategicznym. Niestety, do większości z nich zwiedzający nie mają wstępu. Można
je jednak oglądać z zewnątrz, zza płotu. Tak właśnie jest z fortem I znajdującym się na
Starołęce. Fort ten należy do prywatnej firmy. Jednak raz do roku organizowane są tam
inscenizacje, a ludzie mogą go zwiedzić. Wiesz, jak stare są te budynki? Fort I był budowany
w latach 1878-1880. I nadal się trzyma!
Oczywiście koniecznie musimy odwiedzić także fort II! Powstawał w latach 1878-1882
przy ulicy Obodrzyckiej a obecnie zaplanowano zrobienie z niego kolejnej wizytówki miasta.
Nie wiem, czy kiedy przyjedziesz wszystko będzie już gotowe ale mam wielką nadzieję, że
się nie rozczarujemy. Jeśli wszystko pójdzie dobrze prócz zwiedzania samego fortu będą tam
czekały na zwiedzających różne inne atrakcje, takie jak muzeum czy pokazy.
Fort III znajdujący się na terenie Nowego Zoo można odwiedzać w weekendy i święta,
więc i tam możemy zawitać. Przy okazji zwiedzimy zoo. Trochę o tym myślałam i uważam,
że najlepiej będzie, jeśli na terenie zoo będziemy się przemieszczać na rolkach. W innym
wypadku nie mamy szansy zobaczyć nawet części zamieszkujących je zwierząt - zoo jest zbyt
wielkie i zajęłoby to nam zbyt dużo czasu.
W forcie IV nie ma wiele do oglądania, ale szkoda byłoby go pominąć. Wybudowany w
latach 1878-1882 na terenie Karolina do dziś niestety nie przetrwał w całości.
Fort V wybudowano w latach 1879-1883 na terenie Naramowic. Niestety ten fort również
nie jest dostępny dla zwiedzających, jednak zawsze możemy obejrzeć go z odległości. Do
dziś przetrwały między innymi rewersowa kaponiera czołowa oraz część koszar z wyjazdami
dla artylerii.
Są duże szanse, że już wiosną fort VI będzie dostępny dla zwiedzających. Wybudowany
przy ulicy Lutyckiej w latach 1879–1883 jest najlepiej zachowanym obiektem dawnej
Twierdzy Poznań. Po wojnie był użytkowany przez wojsko, dlatego przetrwał w tak dobrym
stanie. Myślę, że naprawdę na wiosnę będzie można już go zwiedzać, więc i my się
załapiemy. Świetnie, prawa? O pomysłach na zagospodarowanie wszystkich fortów, które
przetrwały w dobrym stanie mówi się już od dawna ale dopiero teraz zaczyna się je
realizować.
Kolejny fort, VII, wybudowano w latach 1876-1880. Podczas trwania II wojny światowej
był pierwszym w Polsce obozem koncentracyjnym, zginęło tam około 20 000 osób! Straszne
miejsce. Dzisiaj mieści się w nim muzeum Martyrologii Wielkopolan.
Ostatni z fortów głównych Poznania - fort VIII powstał latach 1876–1882 na terenie
dzielnicy Grunwald przy ulicy Bułgarskiej. Podczas wojny służył jako obóz jeniecki dla
żołnierzy. Nie udało mi się dowiedzieć, czy jest on otwarty dla zwiedzających, więc
najprawdopodobniej nie. Jednak po wojnie mieścił się tam magazyn, pub i dyskoteka więc
możliwe, że można tam wejść.
Prócz fortów głównych, o których pisałam powyżej są również dodatkowe forty, kolejno
Ia, IIa, IIIa, IVa, Va, VIa, VIIa i VIIIa, jednak to chyba byłoby zbyt wiele i pewnie nie
zdążyłybyśmy zobaczyć wszystkiego, a to jeszcze nie koniec.
Międzyrzecki Rejon Umocniony
Zaplanowałam również odwiedzenie innych fortyfikacji niż forty, a mianowicie bunkrów
znajdujących się na łuku Odry-Warty. Całość nazwana jest frontem ufortyfikowanym Łuku
Odry-Warty, inaczej Międzyrzeckim Rejonem Umocnionym. Niemcy zbudowali te
fortyfikacje, by chroniły ich stolicę, Berlin, znajdujący się jedynie 120 km dalej! Znajdują się
one na obszarze zwanym Bramą Lubuską, w odległości 30 km od przedwojennej granicy
polskiej. Umocnienia zaczęto wznosić w 1933 roku. Łącznie wybudowano 83 ciężkie schrony
bojowe oraz 25 km podziemnych korytarzy. Bardzo wiele, nieprawdaż? Jest to jeden z bardzo
niewielu obiektów które zachowały się w tak dobrym stanie do naszych czasów. Dziś jest
dostępny dla zwiedzających, zarówno podziemia jak i umocnienia na wierzchu. Prócz
bunkrów, schronów i kopuł zobaczymy również zęby smoka. Są to solidne, niskie słupki
ustawione w kilku rzędach, wykonane ze zbrojonego betonu. Miały zatrzymywać czołgi, co
też robiły. Pamiętam, że jak byłam tam ostatnio, spotkaliśmy kilka nietoperzy. Niektórzy
odwiedzający pozostawili swoje podpisy na ścianach bunkrów. Część z nich robi za
dodatkową atrakcję ze względu na talent twórców. My jednak nie będziemy rysować na
ścianach graffiti. Przed parkingiem i budynkiem użytkowym stoi również czołg, a niedaleko
jest drewniana wieża obserwacyjna, na którą można wejść. Jest to jedno z wejść do podziemi,
jednak nie jedyne. Na pewno Ci się spodoba, to bardzo ciekawe miejsce!
Twierdza w Kostrzynie
Ostatnią, choć wcale nie najmniejszą atrakcją jaką zaplanowałam jest odwiedzenie
Kostrzyna. Dlaczego Kostrzyn? Znajdują się tam cztery twierdze bastionowe połączone
kurtynami wybudowane w latach 1553-1590 na planie nierównobocznego sześciokąta.
Umocnienia otaczały całe miasto, chroniąc je przez wiele lat. W 1758 roku miasto spłonęło z
powodu ataku wojsk rosyjskich podczas wojny siedmioletniej, jednak otaczające je
umocnienia przetrwały i można je zwiedzać. Jest tam również muzeum.
Mam nadzieję, że spodoba Ci się mój plan wycieczki. Nie mogę się doczekać, kiedy
przyjedziesz. Mam nadzieję, że wszystko przebiegnie zgodnie z planem i uda nam się
odwiedzić wszystkie miejsca, o których Ci napisałam.
Pozdrawiam, Tosia.
Międzyrzecki Rejon Umocniony. Fot. Rafał Marcinkiewicz
http://edukacja.gazeta.pl/edukacja/5,124763,8187084,Kadr_historii___fotokonkurs__edycja_2010__czesc_I.htm
l?i=53
Fragment Fortu Winiary
http://koval.com.pl/2008/11/29/twierdza-poznan-zdobyta/
Muzeum na terenie Cytadeli
http://poznancity.republika.pl/cytadela1.htm
Międzyrzecki Rejon Umocniony
http://www.naszapolska.eu/blog/miedzyrzecki-rejon-umocniony
Twierdza Kostrzyn fot. Bartłomiej Kudowicz
http://lubuskie.regiopedia.pl/zdjecie/twierdza-kostrzyn-45785
Jeden z poznańskich fortów, fort VI.
http://www.garnek.pl/bohun73/5174596/poznan-fort-6
Antonina Mańkowska
Zdjęcia nie są mojego autorstwa, więc zamieszczam źródła i/lub autora.