PTAKI L4GOWE (1990_1993) PARKU RUBINKOWA W TORUNIU

Rewiz 199$,2(2*l): 67-73
PTAKI L4GOWE (1990_1993)PARKU RUBINKOWA
W TORUNIU
Donore CznszczpwrK
ZakludZoologii,Instylut
Biologii WyzszaSzkola
Ro lnic zo-P edagogiczna
ul. Prusa 12, 08-110 Siedlce
Kszvszror Wotx
Zaklad Zoologii Krggowedut,
Instgtut Biologii Uniwersglel
Mikotaja Koperniha
ul. Gagarina 9, 87-100 Torui
Badania prowadzono w ramach pracy magisterskiej wykonanej w Zakladzie
Zoologii Krqgowc6w IB UMK w Toruniu.
Wstgp
opracowaniaawifaunyTorunia(Dubicka1957,
Niniejszebadaniasq czqSci4
Przystalski
1963a,
1985,Oiga tr990,Kubaszewski1991'
Strawidski 1963,
Przystaleki
1993), Badaniawykonanow Parku
Kasprzyk 1993,Zalewski,
jego
awifaunyprzedwyst4pieniemzmian
Rubinkowaw celu zarejestrowania
jego
w
otoczeniu,kt6re bgdqmialy miejscew najbliiszychlatach.
Opis terenu i metody badaf
Park Rubinkowajest poloiony we wachodniejczqSciTorunia, 1'5 km od
granicymiasta. Od poludniaw odlegloici0.1km znaidqie
adnrinistracyjnqi
sig nowe osiedle mieszkanioweNa Skarpie, poza kt6rym rozciqgasig b6r
sosnowy.Park graniczy z placembudowy,posesj4prywatn4i nieu*ytkowanq
lAkE. Park Rubinkowazajmuje obszar 2'7 ha i jest od p6l stuleciauie
pielggnowanym,ale i nie dewastowanymdawnym obiektemdworskim.
Drzewostan parku wykazuje podobieristwodo drzewostanunaturalnego ze wzglgdu na niemal r5wnomierneawarciedrzew, wielowarstwowcKd
genezgwigkszojak w rezerwatowymgrQdzieorazsamosiewn?
rozbudowan4
{ci drzew i krzew6w. Najstarszedruewamaj4 okolo 120 lat. Powierachniq
porastaj4: jgsion wyniosly Fraxjnus excelsiol,jawor Acer p*udoplatanus,
d4b szypulkowy Quercus robur, klon zwyrobinia Robinia pseudaacacia,
czajny Aeer platanoides,grusza pospolita Pytus communis,kasz,tanowiec
bialy Aesculushippocastanam, wiqz Ulmussp-, 916g Crataeguss.p'' sosna
czarna Pinus nigra, grab pospolity Carpinus betulus, lipa drobnolistna fiIia cordata,olsza czarna Alnus glutino,Ea,W sklad podszytu wchodzi 15
68
Rourz (1993) 2(2-4)
gatunk6w krzew6w,np.; lilak pospolity Syringa vulgaris,Snieguliezka
Sympharicarpasalbus, bez czarny Sarnbucusnigra,leszczynapospolita Corylus
avellana,9169Ctataegussp. i czeremchapospolita Prunus padas.
Jedynym odcinkiem drogi w Parku Rubinkowajest dojazd do posesji
z i,uzlowqnswierzehniq.Stare drogi sq w zaniku,a ter€n pokrytyjest sieciq
6ciezekwydeptanych przez pieszych. Poludniowy skraj parku przylega do
szosyo duiej intensywno6ciruchu drogowego.Park odwiedzajqnieliczni
przethodniei spacerowicze
z psami,gl6wnierano i po poludniuStraty w lggachmogly byd wywolywaneprzezptaki krukowate Cotvidae
- dwa gatunki lggoweoraz incydentalniepolujqcq na podloty kawkg Corvus moneduJa,wiewi6rkgSciurusvulgarisobecnEod 1991roku oraz rzadko
spotykanegolena Erinaceussp., a takie wyprowadaan€na spacerypsy. Sporadycznie odwied2aly park golgbiarz Accipiter gentilis, krogulec Accipiter
nisus i kobuz Faleoveqperfinus.Rzadkotei pojawial sigkot domqwy. Mimo
tetenu w r6znychporachroku, talze wypatrywaniatrop6w,
obserwowania
nie spotkanonigdy przedstawicielidzikich drapieinychCarnivora.Wydaje
tego byly obsig, ze presja drapieinik6wjest niewielka. Potwierdzeniem
niskonad ziemi4. Nie
serwacjeudanychlgg6ww gniazdachumieszczonych
gniazdprzezczlowieka.
spotkanosiq tei z niszczeniem
Obserwacjeptak6w prowadzonood kwietnia do korica czerwcaw Iatach 1990*1993,kontroluj4cpowierzchnigpo g-10 raay w kaidyrn sezonie.
rano, wykonuj4ctakie licseniawieczorne,czas
Kontrolowanopark wczednie
ponad I godzing. Dane odnotowywanona plaobserwacjiwynosif ?.&wsze
nach powierzchni,stosujqcmetodgkartograficzna(Williams 1936,Enemar
zaggzczenie,doi959, Tomialojd 1980).Obliczonowskainiki ekologiczne:
1980),oraz
(Trojan
rninacjg,wskainiki podobiefstw Siirensenai Renkonena
(Glowaciiski
1975).
gatunkowej
l/'
wskainik rdinorodno6ci
Wyniki
i dyskusja
Na obszarzeParku Rubinkowastwierdzono29 gatunk6wlggowych(22-26
gatunkowemigdzylasezonach)(TAB. 1). Podobieristwa
w poszczegdlnych
gatunkowej
lf ' osiqgnql
tami wynosily 82.6-89.8%. Wskainik r6inorodnodci
rvarto(ciod 4.05do 4.21. Tak wysokiewarto6ciff' w Toruniupozaterenarni
podmiejskimi stwierdzonotylko na niekt6ryeh zielericachwewnAtrzmiasta
(Zalewski,Przystalski1993).Na terenachzielonychna wysoko6iwskaznika
i influent6w. Wysokawarto6i
H' ma wpl}'w liczba gatunkdwakcesorycznych
(Glowaciriski1981).
stabilno.{ci
zespolu
o
duzej
tego wskainikaSwiadczy
pcr6rddI przebadanychniezabudowanychpowierzcbniz zieleniEwysok4 w Toruniu, Park Rubinkowa posiadanajwigksz-qliczbq gatunk6w lqgo*i"t . tytt o w parku Rubinkowa gniefdzily siq: kwiczol Turdus pilaris,
sikosuczygiel CardueliscardueJis,slowik ldzawy Luseinia megarhynchos,
le6na
familiaris,6wistunka
pelzacz
le6ny
Certlia
palustris,
tu u'boguPar,us
D- Cznszcznwll{t K. Wqax - Ptlxt
P*nxu RustnKowA
69
Phylloccopusst'bilatrix, grubodzi6b Coccothtaasfesc.occot}raustesi dziq
ciolek Dendrocoposminor * cechqtego parku jest wystqpowaniele$rtych
garunkdw ptak6w nie wnikajqcych do miasta. R,6rvnieiziqba friagiltra co-'
elebs* typowy domiuant w le6nychzespolachtutaj zajmde drug4 pozycjq
pod wzglgdernilo6ciowym,poz,ostalidominarrcito gatunki ptakdw w ?tn6,cznym $topsiu ierujqpe takie poeaparldem: kwiczol, kulczyk Serinusserinus,
szpak $turnus vulgaris, gr?ywaccColumba palumbus i sierpdwkaS$reptopelia decancto.
* liczba
TAB, f . Fiaki lggowe Farku Rulrinkor*a w..Ibruniu w }atach 1990-1903
w parach n+ 10 ha (Z) i dominacja (D%)
par (N); zaggszciaenie
-- tlxnib€r
TAA. 1. Breeding bir& ai the Rtbinlown Paik in Tonui {199{'-1993}
of paire (NI, dengitv of pair3 per 1Oha (Z) and domi'ation {DYo)
Gaf,unek
Species
l.
,
3.
4.
o,
6.
8.
9.
lo.
11.
I t
13.
1{.
15.
16.
1 a
18.
19.
20.
91.
22.
23,
24.
26.
26.
28.
24,
Turdus pllaris
Fringilla coefabs
Serirus serifirs
Sturnus vulga.ris
Colurnbp polurirbr.ts
StreptoD€Iia decartcto
Garduelis chlons
Carduclis ca.rdlelie
P*rus-major
$ylvia atncapilla
P*rus caerrrleus
Ifippolais ieterine
.Sylvia borin
Phyltoccopus collYbita
Muscicapa rtriata
Fica pica
L wcini a rnegarllYnchac
FhyllecqPus trochilus
Paru.s palustn3
Cefihia farnifiarir
Oriofus oriolus
Sylvia curruca
^9vlvia coutmunis
Ph.y,lloscopussibilatrix
Ooivris corone cotririJa
Coccothraustes eoec& ht,
Fass€r rnontaaat$
.9ifia europaea
.I).endrocooosminor
N
N
1990 199
q
7,
N
N
1992 1993 p/ro ha
10
10
4
D
6
7
D
D
10
I
s
6
t
3
o
J
2
?
D
t
4
2
3
4
3
3
2
I
3
2
a
a
z
2
I
3
I
6
,
1
9
I
1
1
2
t
1
1
I
I
1
I
I
I
1
I
I
I
I
1
1
1
3
I
I
1
I
1
1
0.s
a
o
,
I
1
t
2
1
t
I
o.5
o.5
I
I
.
t
1
o-5
54
O!)
47.3 66.5
32.4
2a-7
19.4
17.6
13.9
12.O
t 1.l
9.3
8.3
L a
D
%
t 4.+
12.8
8.6
7.8
6.?
5.3
4.9
4.1
J.I
3.3
3.3
7A
?;e
6.5
2,5
5,6
?.r
4,6
2..1
4.6
4.6
2.1
1.6
3.7
1.6
3.7
1,8
3.?
1.6
3t7
1.6
3.7
1.4
3.2
1.2
2.8
o.8
1.9
o.8
1.9
0.4
0.9
O.{
0.9
0.4
0.9
0.2
o.5
224,9 100.o
70
RENrrz(1993) 2{2-41
Liczebno6dkwiczolagatunku ierujEcegowewnqtrzparku i na terenach
przyleglych,znaczniewplynqla na charakterystykgzespoluptak6w zasiedlaj4cychFark Rubinkowa.Jegoudzial wynosilSrednio14'4%og6lnejliczby par, a zagesuczenie
32.4 parll0 ha. Ostatnio obserwrliesig i w Polsce
zjawiskourbanizacjitego gatunku (Ptaszyk 1991). Chociai koloniekwi.
ciola znane sE w Toruniu juz od lat 3O-tych(Strawifiski1962),gatunek
ten zasiedlajedynie dzieluiceperyferyjne. W Parku Rubinkowaliczebno66
gniazd' Sredniawykwiczola ustalonogl6wtriena podstawieznalezionych
gniaadawynosila9.3*3.9 m, aakres3-20m (RYC' 1),
umieszczenia
soko66
jak
podobnie
w Warszawie:SrednioI m, zakres4-20 m (Konofalski,Norvicki 1992). W parku kwiczoly zaklada.lygniazdana 8 gatunkachdrzew'
najczg6ciejbyly to klon, dqb, robinia i jesion(RYC. 2).
h
2A
RYC. 1. Rozmiesz,czenie pronowe gniaad kwiczola furdus pi
Iaris w Parku Rubinkowa w lan-Iiczba
tachlr*1993.
gniazd, h wysoko6i w rnetrach
t6
FIG. f . Vertical distributiort of
Turdus pilaris nesis at the Rubinkorvo Park in 1990-1993
yeals.
nrrrnbet of neets,
n h - heisht in metree
t
N=30
16
,1
12
IQ
o
{
$rednie zaggszczenie ptak6w w Parku Rubinkowa wynosilo
ptakdw, byd
224.9par/10 ha. Po dwu latach wyrainie wzroslaliczebno66
oraz dumaie z powodu rozwoju podszytu. N,a tak wysokie zagQszcz€nie
z4liczbg gatunk6w w badanym parku sklada sig przedewszystkim znxczne
zniinicowanie i bogactworo6linno6ci:stare,gl6wnielidciastedlzewa,bogata
i podrostu mlodych drzew stwarzajqwiele potencjalnych
warstwa krze.cv6w
jak
r<irvnieiduzq ilo6i r6inorodnegopokarrnu. Sqpiedztwo
miejsc lggowyeh
puri.,, , ierenami p6lotwattymi sprzyja wystgpowaniurv nim sporej grupy
gatunk6wwylaiujqcychpo pokarm poza powierzchniq.Nale 4 tu gl6wnie
gatunki dorninujEceliczebnie:kwiczol,szpak,gruywaczi sierp6wka,stanoioi4r" * sumie33,?7ozmpolu. Stwierdzono,ie zardwnomala powierzchnia,
bogactwo roSlilnosci jak i potoienie w6r6d terenriwp6lotwartych wplywa
ptakdw(Gromadzki1970,Glodolatnio na liczbggatunkdwi zagqszczenie
gatunk6w
lggowychwzrastawraz z wielwacifiski1975).Generalnieliczba
parki
nie zaspokajaj4potrzebprzemale
koiciq obiektu, poniewai ezqsto
To ostatniestwierdzeni.e
19?4).
strzennychniekt6rychgatunk6w (Luniak
D. Czssrcggwrl{,K. Worx - P"rtKt Ptnxu RoetNKCIw* Tl
odnoai siq tylho do teren6w izolowanych,jak np. parki w 6rodku miast.
Fark ftubinkowa poloiony- jest w sEsiedatwieter.en6wotwartych i wigksrych ltompleksow le$nych i w zwi4aku r tym jest slabo izolowasy. $przyja
to wystpon'aniu wQhsaejliczby gatunkd,w.
RYC- 2. Udai*l procerrtow5r drzew, na
kt<irych umlecrczorrc byly gniazda kwiczolb Tlrrdrra pila,ria w Paf;ku RubinLorre w lafisch 199&-1$9& kl - klon,
db * deb, rb -.* robinia' js *jetion,
wz.* r*i4!, li '* lipa. b ..: lrasztano*iec, gt .-- gr,rsr{
FIG. 2, Pnrdentase sf tina specieo on
whidr ?urdus pilari* ne*le tvere placed at the Ruh'intovo Fark in Toruri
(199(}-Irt8-a): kl * rnaple, db * oa*,
rb -- qsbinla, 1. * ash, *z '-- clnn,
li - lime-{ree, ka - horre-ehestnui,
gr-- pear-tr€e
Hs
*
s
tt2
dr
It
l't
Zesp6l ptakdw zasiedlajqpychpark pordwnano z podobnymi obiektarni o powierzchni2*8 hektardw. Najni'iszq liczb'ggatunkow (12) mial park
w centrurn Torunia (Ealewski,Przystalski 1993),natomixt najbogaiszy(35
gatunkdw)byl Ogr6d Dendrologicenyna skraju Poznania(Mizera 1988)'
w Palku Rubinkowajest jedn4 z n*jwyiLiczba ?9:6atunld*' uanotorNrenych
szych w$rdd pordwnywanychobsaar6w.Podohieristws$kladu gatuukowego
zespoluptak6w badanegopar.kudo innych obszar6wo zbliionej stmftturae
okaaalo sig duie. W wigkszo$ciprzypadkdw wskainik Sdteneenawynosil
ponad 60%. Od Par*u Rubinkar+a"najbartlniej odmlenny pod wzglgdem
jakcrBciowym
okazal siq park (2.1 ha) poloiony w centrum Torunia, prawie cal,kovriciepozbawiouyktzewdw {Zale*ski, Prayst*lski t993), !ilakainih
giirenixna wynosil 43,870.
Zagpueaenie294.9 parll0 ha w Parku Rubinkowa r6*niei naleiy do
najwyisaych spoirdd por6rrnywanychobiekt6w. B teren6wrielonyeti w TF
196.:3parll0 ha stwie:dzonojedynie.ua Cmen:runiu zbliione zage$sct€Rie
(Salewski,
Przystalshi 199S). Najrvyiscezaggqczenie
tarzu Gatniaanolltym
porvierzchni
Ogrodu Dendrologicsnegow Fosnaniu 'stwierdzono na 4 ha
1g4,8par/10 ha, 35 gatunkdw (Mizera 1$88). Wysokiezaggracreniaaar-ejestrcw,anotal<iew par'kuw Darlowie._ ISbpar110h4, 28 gat', S'5ha (G6rski
i Gdrska l9?4) otas 1il parku wiejskirn w WojnowicacL* 1?0'7par/10 ha,
?.5 ha, 28 gat. (Kudniak 19?S). Wszvstkie te obiekty pedobniejak Park
Rubinkowa chalakteryaowalowystgpowaniedu*ej liecby storych, gfdr*nie
72
Rputz (1e93)2(2-4)
Ii6ciastych drzew, dobrze rozwinigty podezyt, maly obszar i peryferyjne poloienie. Pod wzglgdem udzialu ilo6ciowegoposzczeg6lnychgatunkdw najbardziej podobne do Parku Rubinkowa okazaly sig: park wiejski w Wojnowicach o powierzchni 2.5 ha (Kuiniak 1978), wskainik Renkonena wynosil 58.27ooraz 3 toruriskie crnentarze: Garnizonowy (1.2 ha)' przy ulicy
Antczaka (3.7 ha) i przy nlicy Galczyriskiego o powierzchni 7.9 ha (Zalewski, Przystalski 1993), wskainih RB wynosil od 51.5 do 57'8%. Powyisze
obiekty cechowalo duZe bogactwrc gatunkowe drzew oraz duie ich zwarcie.
o niskim podobierlstwie pozostalych park6w i cmentarzy por6wnywanych
do Parku Rubinkowa zadeeydowaly gt6*nie jego mala pgwierzchnia, polo'
ienie na otrrzezach miasta i wyj4tkowo zloiona struktura drzewostanu'
Literatura
Dusrcrl H. 1957. Ptaki parku miejskiegow Toruniu. Ochr. Przyr' 24:
382-395.
ENEMARA. 1959. On the deterrninationof the size and compositionof
passerinatrirds population during the breedingseason.Var' Fagelv'
Supl.?: i-l14.
(studiumfaunistyezGrowectfisKt Z. L975.Ptaki Puszczyl$iepolomickiej
*
Acta zool. Cracov.20; 1*88.
no ekologiczne).
Grow.tctttsKl Z. 1981. Stability in bird communitiesduring the secondary
Ekol. pol' 29 (1): 73-95'
succesionof a forest ecosyst'em.
badaniailo6ciowenad ptaG6nsxr W., GonsrA E. 1974. Por6wnawcze
kami Darlowai Slawna.Not. orn' 15 (3- ): 105-113'
G,Rouanzxt M. 1970. Breedingcommunitiesof birds in midfieldafforested
areas.Ekol. pol, 18 (1a): 307-350'
Kespnzyr K. 1993. Badaniailo$ciowelggowejawifaunynowychdzielnic
mieszkaniowychw Toruniu. Acta Univ. Nic' eoper' Biol' l (84):
127'143.
oraz parametry
w. 1992. Rozprzestrzenianie
Korqor.usKt M., NOWTCKT
lqg6wsynurbijnejpopulacjikwiczolaw Warszawie'W: Dynarnikapopulacji ptakdw i czynnikijq warunkujqce:119-123.Materialy s 0g6lnopolskiegosympozjumstupsk 14-17 wrzesnia1989r. Red. G6rski
W., PinowskiJ.
ptak6wParku Miejskiegow ToKuuszBwsKr A. 1991. Badaniailor{ciowe
w latach 1988*1990.
zabudowanych
teren6w
przyleglych
runiu oraz
Torurt'
UMK
pracy
ma€isterskiej.
Maszynopis
KufNrex s. 1978. Badaniailo6cioweawifaunylggowejw rolniczymkrajo'
braziekulturowym Wielkopolski"Acta orn' 16 (16): 4?3-a50'
Polski.
Lur.lrlx M. 1g?4. Piaki biotop6w parkowychw malych miastach
Acta orn. 14 (5): 99-143'
D. CznszczowrK, K. Wor.x - prlxr
pERxu Ruuxxowa
?B
MIZERAT. 1988. Badaniaekologicane
syaantropiinejawifaunydzielnicy
Solacz w Poananiuw latach 1g7b-1984.Acta zool. Crasov.31 (l):
:3-64.
oice w" 1990. Badaniailo6cioweptakdwdwdchr6znych6rodowishmiejskich Torunia: Zespolu Staromiejekiego
(198?-lg8g)oraz Osiedla
Chrobrego(1989).Maszynopispracy magisterskiej.
UMK Torui,
PRzysur,sxl A. 1985. Zimowanieptak6w na Widle pod Toruniem-Asta
zool.Cracov.29 (11): 229-240.
Frlszvx J, 1991. Gnieidienie sig kwiczola TbrduspiJaru L. na terenie
Poznania.Przegl.zool. $5 (3'a): 369*3?8,
srnewlfisxr s. I962. Zagadnieniaochrony
ptakdww Toruniu.ochr. przyr.
28: 39-60.
SrRewrt$sxrS. 1963.Ptaki miastaTorunia.Acta orn. Z (b): l1S-1b6.
sruwrr(srl s. 1963,c.Ptaki podmiejskich
zadrzewieri
Torunia.stud. soc.
Sci. Tor. E. 7 (5): 3-25.
ToNtLcto16L. 1980. Kombinowana
odmianametody kartograficznej
do
liczeniaptaldw lggowych.Not. orn. 2l (1-a): gJ-54.
TRorlN P. 1980. Ekologiaog6lna.Warszawa.
Wtllr.tMs A. B. 1936. The compositionand dynamicsof a beech-rnaple
climax comrnunity.Ecol. Monogr.6: ll?-408.
ZrlBwsxr A., PRzvsrALsKrA. 1993. Badaniailo6cioweawilaunylggowej
teren6wzielonychw Toruniu w latach1g8T-1989.
Acta Univ. Nicol.
Coper. Biologia. a3 (8a): lA7-12?.
Summary
BREEDING BIRDS (1990*1993)AT THE RUBINKOWO PARK
IN TORUfI
The paper contains the results of 4-yearsquantitative study on breeding
birds in a small (2.7 ha) park at the suburbsof Torufi. Therewererecorded
29 breedingspeciesusing the cartographicmethod. Averagedensity arnounted to 224.9 pairs per 10 hectares. Diversity speciesindex .tf, was 4.0b
to 4.2i, The main dominant in the Park * ?trrduspilaris the most often
nested on fhe maple, oak, rotiinia and ash at a height of 9.3 * 3.g .m on
average.In comparisonwith other gteen areasin Toruri fhe avifaunaof the
Rubinkowo Park showsthe highest density and speciesrichness.