Uwagi sz do rozp. o urzadz. radiowych bez pozw.

Uwagi Telekomunikacji Polskiej SA do projektu rozporządzenia w sprawie urządzeń
radiowych, które mogą być używane bez pozwolenia radiowego (wersja z 7.07.2009 r.)
Na wstępie trzeba zauważyć, że „Rozporządzenie w sprawie urządzeń radiowych nadawczych
lub nadawczo-odbiorczych, które mogą być używane bez pozwolenia radiowego” jest
dokumentem trudnym, hermetycznym, a przy tym niezbyt spójnym i nie do końca
jednoznacznym. Sens niektórych sformułowań wywołuje wątpliwości nawet wśród
specjalistów. Zwracamy uwagę na kwestię przejrzystości i jasności, ponieważ — z samego
założenia — rozporządzenie jest skierowane do bardzo szerokiego grona odbiorców, co widać
choćby na przykładzie urządzeń bliskiego zasięgu (SRD), które mogą być używane nawet na
dużą skalę bez konieczności posiadania przez użytkownika jakiejkolwiek wiedzy z dziedziny
radiotechniki. Z tego powodu jest bardzo ważne, aby nie było wątpliwości czy dane urządzenie
może być używane bez pozwolenia. Jednocześnie należy podkreślić, że w odniesieniu do tej
kategorii urządzeń nie można oczekiwać, że to użytkownik będzie sprawdzał poszczególne
parametry, na przykład mierzył poziomy mocy promieniowanej czy też analizował rodzaj
techniki unikania zakłóceń. Odpowiednie wymagania dotyczą tu urządzeń, a nie sposobu
używania (oczywiście obowiązuje zasada generalna, że urządzenie jest używane zgodnie z
instrukcją obsługi).
Ponadto trzeba pamiętać, że niejednoznaczność brzmienia poszczególnych przepisów
rozporządzenia może prowadzić do błędnego uznania danego urządzenia za zwolnione z
obowiązku posiadania pozwolenia. A to oznacza używanie urządzenia radiowego bez
wymaganego pozwolenia, co jak wiadomo jest zagrożone poważnymi sankcjami, nawet karą
dwuletniego pozbawienia wolności.
Wielokrotnie postulowaliśmy, aby — dla uniknięcia rozbieżności — wprowadzić do polskich
przepisów wprost europejską listę wyrobów klasy 1, jako obowiązującą w zakresie zwolnienia
z pozwoleń poszczególnych grup urządzeń. Należy zatem z uznaniem przyjąć zapowiedź
takiego rozwiązania w konsultowanej obecnie nowelizacji prawa telekomunikacyjnego. Na
marginesie warto zauważyć, że od pięciu lat obowiązuje przepis (art. 154 ust. 4 Pt)
stanowiący, że Prezes UKE umieszcza na stronie UKE „listę urządzeń radiowych
stanowiących urządzenia klasy 1” (wydaje się, że ten obowiązek nie został dotąd
zrealizowany).
Uwaga ogólna
Omawiany projekt nowelizacji rozporządzenia przygotowano metodą „copy-paste”, czego w
tym przypadku nie można uznać za metodę właściwą. Przekopiowane fragmenty decyzji
Komisji Europejskiej zawierają wytyczne dla administracji łączności i odnoszą się przede
wszystkim do udostępnienia widma radiowego, zaś analizowane rozporządzenie to wykaz
urządzeń. Z tego powodu należałoby przeredagować całe rozporządzenie, tak aby
zamieszczone uwagi i komentarze — jeśli istotnie wpływają na zakres listy — miały charakter
definiujący rodzaj urządzenia.
1
Dla przykładu, projektowana treść poz. 12 w aneksie nr 6 brzmi:
„Warunki używania dotyczą tylko systemów ziemskich spełniających normę ETSI EN 300 440.
Należy stosować techniki dostępu do widma oraz unikania zakłóceń, które są co najmniej
równoważne technikom opisanym w normach zharmonizowanych przyjętych na mocy
dyrektywy 1999/5/WE.”
Sformułowanie „warunki używania dotyczą tylko systemów ziemskich spełniających normę...”
rodzi pytania: o jakie warunki używania chodzi (rozporządzenie określa rodzaje urządzeń, a
nie warunki używania), czy zwolnienie z pozwoleń dotyczy tylko urządzeń „ziemskich”, czy też
w przypadku systemów innych niż ziemskie nie określa się wymagań?
Czy zdanie „należy stosować techniki dostępu...” oznacza wskazówkę dla producentów /
użytkowników, czy też chodzi o to, że urządzenie, w których nie stosuje się opisanej techniki
nie są objęte zwolnieniem z pozwoleń?1
Uwagi szczegółowe
1. Zakres zwolnień
W odniesieniu do wykazu urządzeń radiowych bliskiego zasięgu, objętych decyzją 2009/381
Komisji Europejskiej — w uzasadnieniu projektowanego rozporządzenia zaznaczono, że
uwzględniono „tylko te zakresy częstotliwości z powyższej decyzji, które nie podlegają
weryfikacji” przez grupę roboczą CEPT. Nie wskazano jednak, których konkretnie kategorii
urządzeń to dotyczy, nie wyjaśniono również merytorycznych przyczyn, dla których Decyzja
Komisji nie jest wdrażana w całości. Wydaje się, że sprawa wymaga głębszego wyjaśnienia,
skoro projekt rozporządzenia powoduje jego niezgodność z Decyzją Komisji.
Projekt nie uwzględnia części punktów, których termin wdrożenia już minął, na przykład:
- zakres 869,700–870,000 MHz (urządzenia ogólnego stosowania) z mocą 25 mW; termin
wdrożenia 1.10.2008 r.
- zakres 148,5–5 000 kHz (zastosowania indukcyjne) – poziom 15 dBμA/m, w tym zakres 3
155–3 400 kHz — poziom 13,5 dBμA/m; termin wdrożenia 1.10.2008 r.
- zakres 10 200–11 000 kHz (zastosowania indukcyjne) — poziom 9 dBμA/m; termin
wdrożenia 1.10.2008 r.
2. Aneks 3 pozycja 6
Nieczytelna treść uwagi i podziału na te dwie kategorie. Czy sformułowanie „z wyjątkiem
urządzeń zainstalowanych na zewnątrz budynków” oznacza, że podany limit 25 dBm nie
dotyczy urządzeń „zainstalowanych”, czy też urządzenia „zainstalowane na zewnątrz
budynków” w ogóle nie są objęte zwolnieniem?
1
Dla uniknięcia niejednoznaczności uwaga mogłaby brzmieć następująco:
„Kategoria ta obejmuje urządzenia wykorzystywane do określania pozycji, prędkości lub innych właściwości
obiektu, lub do uzyskiwania informacji związanych z tymi parametrami, spełniających normę ETSI EN 300 440, w
których zastosowano techniki dostępu do widma oraz unikania zakłóceń, co najmniej równoważne technikom
opisanym w normach zharmonizowanych przyjętych na mocy dyrektywy 1999/5/WE.”
2
Należałoby więc napisać wprost (jeżeli o to chodzi), że pierwsza pozycja dotyczy urządzeń
przeznaczonych wyłącznie do użytku wewnątrz budynków, a druga dotyczy urządzeń
przeznaczonych również do używania na zewnątrz budynków, ale nie obejmuje urządzeń
przeznaczonych do stałego zainstalowania na zewnątrz budynków, w szczególności urządzeń
typu punkt-punkt w służbie stałej.
Ponadto, w opisie limitów mocy należy zmienić „gęstość strumienia mocy” na „gęstość mocy”.
3. Aneks 6 pozycja 12:
W tabeli należy zmienić nr pozycji z „7” na „12”
4. Aneks 14
Projektowany aneks nr 14 zawiera przepisane fragmenty decyzji 343 (np. punkt 1.2), które
nijak nie przystają do wykazu urządzeń. Aneks 14 powinien mieć strukturę taką jak inne
aneksy, np. aneks 1. A zatem w poszczególnych pozycjach powinny być wyspecyfikowane
rodzaje (kategorie) zwolnionych urządzeń. Jednocześnie należy ustalić, co z obszernych
wyjaśnień i zaleceń skierowanych do administracji łączności (pkt 1.2, 1.2.1, 1.2.2., 1.3 itd.)
będzie stanowiło parametry graniczne urządzeń. W załączeniu przedstawiono propozycję
zmodyfikowanego aneksu nr 14.
Ponadto trzeba zwrócić uwagę, że ani w treści rozporządzenia ani w uzasadnieniu nie
odniesiono się do istotnej kwestii praktycznej. Otóż w ślad za decyzją 343 znajdujemy tu
sformułowania „-41,3 (obowiązuje do 31 grudnia 2010 r.); -70,0 (obowiązuje po 31 grudnia
2010 r.)”. A zatem w bardzo bliskiej przyszłości nastąpi zaostrzenie wymagań. Należy
jednocześnie pamiętać, że rozporządzenie dotyczy wyrobów, a nie sposobu ich użytkowania.
Konieczne jest więc rozstrzygnięcie, czy urządzenia wprowadzone do obrotu i używania przed
31.12.2010 r. będą mogły być dalej używane bez ograniczeń. Trzeba przy tym mieć na
względzie, że nie ma wymagania, aby urządzenia o poziomie większym niż -70dBm/MHz były
specjalnie oznakowane, czy też w ogóle zawierały taką informację . Skąd więc użytkownik ma
wiedzieć, czy posiadane urządzenie może być eksploatowane?
5. Inne
W obowiązującym aneksie nr 8 w pozycji 1 należałoby podać, zgodnie z decyzją 381, zakresy
częstotliwości, które mogą być wykorzystywane przez urządzenia do sterowania modeli
(obecnie podane są jedynie częstotliwości środkowe, jednak nie określono szerokości
poszczególnych zakresów).
3
Propozycja aneksu nr 14
„Aneks nr 14
Urządzenia stosujące technikę ultraszerokopasmową 1)
Wartości graniczne (obowiązują łącznie)
Poz.
Rodzaj urządzeń
UWB
1
2
1.
2
3
4
5.
różnego
przeznaczenia
różnego
przeznaczenia z
zastosowaniem
techniki LDC 5)
różnego
przeznaczenia z
zastosowaniem
techniki DAA 6)
przeznaczone do
stosowania w
pojazdach
samochodowych i
szynowych
przeznaczone do
stosowania w
pojazdach
samochodowych i
szynowych z
zastosowaniem
techniki LDC 5)
Zakres częstotliwości
[GHz]
Maksymalna średnia
gęstość e.i.r.p. 2)
[dBm/ MHz]
Maksymalna szczytowa
gęstość e.i.r.p. 3)
[dBm/50 MHz]
3
4
5
a)
poniżej 1,6
-90,0
-50,0
b)
1,6 do 2,7
-85,0
-45,0
c)
2,7 do 3,4
-70,0
-36,0
d)
3,4 do 3,8
-80,0
-40,0
e)
3,8 do 4,2
-70,0
-30,0
f)
4,2 do 4,8
-70,0 4)
-30,0 4)
g)
4,8 do 6,0
-70,0
-30,0
h)
6,0 do 8,5
-41,3
0,0
i)
8,5 do 10,6
-65,0
-25,0
j)
powyżej 10,6
-85,0
-45,0
wymagania graniczne jak dla poz. 1 z następującym zastrzeżeniem:
k)
3,1 do 4,8
-41,3
0,0
wymagania graniczne jak dla poz. 1 z następującym zastrzeżeniem:
l)
3,1 do 4,8
-41,3
0,0
m)
8,5 do 9,0
-41,3
0,0
wymagania graniczne jak dla poz. 1 z
następującym zastrzeżeniem
nie określa się
n)
4,2 do 4,8
-70,0 7)
nie określa się
o)
6,0 do 8,5
-53,3 8)
nie określa się
wymagania graniczne jak dla poz. 2
nie określa się
4
6.
7.
przeznaczone do
stosowania w
pojazdach
samochodowych i
szynowych z
zastosowaniem
techniki DAA
Urządzenia do analizy
materiałów
budowlanych (BMA)
10) 11)
wymagania graniczne jak dla poz. 1 z
następującymi zastrzeżeniami:
nie określa się
p)
3,1 do 4,8
-53,3 9)
nie określa się
r)
8,5 do 9,0
-53,1 9)
nie określa się
s)
poniżej 1730
-85
-45
t)
1730 do 2200
-65
-25
u)
2200 do 2500
-50
-10
w)
2500 do 2690
-65
-25
y)
2690 do 2700
-55
-15
z)
2700 do 3400
-82
-42
aa)
3400 do 4800
-50
-10
ab)
4800 do 5000
-55
-15
ac)
5000 do 8000
-50
-10
ad)
8000 do 8500
-70
-30
ae)
powyżej 8500
-85
-45
1)
Urządzenie stosujące technikę ultraszerokopasmową jest to urządzenie stosujące jako integralną część lub jako
wyposażenie technikę radiokomunikacji bliskiego zasięgu obejmującą celową generację i transmisję energii
częstotliwości radiowych rozproszonej w zakresie częstotliwości większym niż 50 MHz, który może pokrywać
wiele zakresów częstotliwości przeznaczonych dla służb radiokomunikacyjnych.
2)
Średnia gęstość e.i.r.p. jest to średnia moc przypadająca na 1 MHz, zmierzona detektorem wartości skutecznej i
uśredniona w czasie 1 ms lub krótszym.
3)
Szczytowa gęstość e.i.r.p. jest to szczytowy poziom transmisji zawarty w 50 MHz przedziale częstotliwości
leżącym w zakresie transmisji, w którym występuje największa średnia moc promieniowana. Jeśli jest ona
mierzona analizatorem widma o rozdzielczości x MHz, to wartość dopuszczalnego poziomu należy zmniejszyć o
20 log(50/x) dB.
4)
w okresie do 31.12.2010 r. mogą być używane bez pozwoleń radiowych urządzenia, które w zakresie 4,2 — 4,8
GHz spełniają następujące ograniczenia: maksymalna średnia gęstość e.i.r.p. -41,3 dBm/MHz oraz maksymalna
szczytowa gęstość e.i.r.p. 0,0 dBm/50 MHz — pod warunkiem, że w instrukcji obsługi zostanie zawarta wyraźna
informacja o powyższym ograniczeniu czasowym.
5)
kategoria dotyczy urządzeń, w których zastosowano ograniczenie aktywności nadajnika, tak aby łączny czas
nadawania wynosił mniej niż 5% w każdym przedziale jednosekundowym oraz mniej niż 0,5% w każdym
przedziale jednogodzinnym, a czas pojedynczej transmisji nie przekraczał 5 ms.
6)
kategoria dotyczy urządzeń, w których zastosowano technikę unikania zakłóceń „Detect and avoid” (DAA)
opisaną w odpowiedniej zharmonizowanej normie przyjętej na podstawie dyrektywy 1999/5/WE
7)
w okresie do 31.12.2010 r. mogą być używane bez pozwoleń radiowych urządzenia z następującymi limitami
średniej gęstości mocy w zakresie częstotliwości 4,2 — 4,8 GHz:
-41,3 dBm/MHz - pod warunkiem zastosowania technik unikania całkowitych zakłóceń, które zapewniają co
najmniej równoważne działanie w stosunku do technik opisanych w zharmonizowanych normach przyjętych na
5
mocy dyrektywy 1999/5/WE; wymaga się zakresu sterowania mocą nadajnika (TPC) wynoszącego co najmniej 12
dB.
-53,3 - w pozostałych przypadkach
8)
kategoria obejmuje także urządzenia z limitem gęstości mocy w zakresie częstotliwości 6,0 — 8,5 GHz
wynoszącym -41,3 dBm/MHz, pod warunkiem zastosowania technik unikania całkowitych zakłóceń, które
zapewniają co najmniej równoważne działanie w stosunku do technik opisanych w zharmonizowanych normach
przyjętych na mocy dyrektywy 1999/5/WE. Wymaga się zakresu sterowania mocą nadajnika (TPC) wynoszącego
co najmniej 12 dB.
9)
kategoria obejmuje także urządzenia z limitem gęstości mocy w zakresie częstotliwości 3,1 — 4,8 GHz
wynoszącym -41,3 dBm/MHz, pod warunkiem zastosowania technik unikania całkowitych zakłóceń, które
zapewniają co najmniej równoważne działanie w stosunku do technik opisanych w zharmonizowanych normach
przyjętych na mocy dyrektywy 1999/5/WE. Wymaga się zakresu sterowania mocą nadajnika (TPC) wynoszącego
co najmniej 12 dB.
10)
Kategoria obejmuje także urządzenia BMA z następującymi limitami średniej gęstości mocy:
- w zakresie częstotliwości od 1,215 GHz do 1,73 GHz: -70 dBm/MHz
- w zakresie częstotliwości od 2,5 GHz do 2,69 GHz i od 2,7 GHz do 3,4 GHz: -50 dBm/MHz,
pod warunkiem stosowania technik unikania zakłóceń, które zapewniają co najmniej równoważne działanie w
stosunku do technik opisanych w odpowiednich zharmonizowanych normach przyjętych na mocy dyrektywy
1999/5/WE oraz pod warunkiem że zachowany jest poziom ochrony co najmniej równoważny poziomowi
zapewnianemu przez ograniczenia określone w powyższej tabeli.
11)
W zakresach częstotliwości: od 2,69 GHz do 2,70 GHz oraz od 4,8GHz do 5,0 GHz, gęstość całkowitej mocy
promieniowania (......) powinna być mniejsza niż -65 dBm/MHz, zgodnie z odpowiednimi zharmonizowanymi
normami przyjętymi na mocy dyrektywy 1999/5/WE.”
6