Lineamenta II Synodu Siedleckiego

II SYNOD
Diecezji siedleckiej
Żyjąc mocą chrztu
lINEAMENTA
Siedlce 2011
Słowo BISKUPA
Kościół od samego początku swego istnienia upatrywał w synodach
skuteczne narzędzie odnowy życia chrześcijańskiego. Za pomocą synodów
kontynuował praktykowaną od czasów apostolskich wspólnotową refleksję nad doniosłymi i trudnymi zagadnieniami doktrynalnymi, moralnymi
i duszpasterskimi.
Synod diecezjalny stwarza okazję do zatrzymania się nad rzeczywistością Kościoła lokalnego, by rozważając jego aktualną sytuację w świetle
Ewangelii i nauczania Stolicy Apostolskiej, wyznaczyć linie pasterskiego
działania w obliczu nowych wyzwań stojących przed Kościołem na początku trzeciego tysiąclecia. Stanowi szansę i zarazem zadanie dla całej wspólnoty lokalnego Kościoła.
Uwzględniając normy prawa kościelnego, na chwałę Boga w Trójcy
Świętej Jedynego oraz w trosce o dobro duchowe wiernych, z uwagi na zbliżającą się dwusetną rocznicę erygowania naszej diecezji i stulecie wznowienia jej istnienia po ponad 50 latach przerwy, będącej konsekwencją
carskich represji wobec Narodu Polskiego i Kościoła katolickiego na naszych ziemiach, świadomy powierzonej mi odpowiedzialności za lud Boży
diecezji siedleckiej, w celu odnowienia życia chrześcijańskiego w naszych
wspólnotach parafialnych, wytyczenia głównych linii działalności duszpasterskiej oraz uporządkowania kościelnego prawa partykularnego, rozpoczynam prace zmierzające do otwarcia Drugiego Synodu Diecezji Siedleckiej. Korzystając z pomocy ekspertów w zakresie wiedzy teologicznej,
pastoralnej i prawniczej, jak również wysłuchując opinii poszczególnych
zespołów wspólnoty diecezjalnej, pragnę wypełnić w sposób uroczysty
4
urząd i posługę pasterzowania powierzonej sobie owczarni przez podjęcie
następujących działań:
• wytyczanie nowych dróg i sposobów ewangelizacji w diecezji
siedleckiej;
• inicjowanie nowych przedsięwzięć mających na celu odnowę
wiary i obyczajów, a także pogłębienie świadomości liturgicznej i eklezjalnej wiernych;
• rozwiązywanie trudności związanych z zarządzaniem i duszpasterstwem;
• dostosowanie przepisów i norm Kościoła powszechnego do
warunków lokalnych;
• korygowanie błędów w zakresie doktryny, liturgii, obyczajów,
funkcjonowania parafii – jeżeli takie ujawniają się w diecezji;
• uwzględnienie tego, co może wypłynąć ze strony wspólnoty
diecezjalnej ludu Bożego.
Hasłem Drugiego Synodu Diecezji Siedleckiej będą słowa: Żyjąc
mocą chrztu. Przypominają one, że Kościół tworzą ludzie „pogrzebani
w chrzcie, wskrzeszeni przez wiarę w moc Boga” (por. Kol 2,12). Chrzest
jest wydarzeniem, które otwiera przed człowiekiem proces specyficznego
wzrostu przez zjednoczenie się z Jezusem Chrystusem, który przyjmując
na siebie niesprawiedliwą śmierć, objawił nowe życie. Dlatego hasło, które
będzie określać charakter siedleckiego Synodu, zawiera w sobie swego rodzaju zaczyn i wyznacza kierunek działań podejmowanych podczas prac
synodalnych. Razem zaś z logo i hymnem będzie jego znakiem rozpoznawczym.
Słowa Żyjąc mocą chrztu będą towarzyszyć nam w drodze do odnowienia tego, co trzeba zreformować w świetle Ewangelii i nauczania
Kościoła dla rzeczywistego pomnożenia dobra wspólnego naszego diecezjalnego Kościoła. Drugi Synod Diecezji Siedleckiej, kierując się celami
pastoralnymi, winien przyczynić się do odnowy duszpasterstwa w diecezji
przez ożywienie wspólnot parafialnych i zakonnych, a także wspólnot rodzinnych, przez aktywizację poszczególnych grup świeckich (katechetów,
nauczycieli, ministrantów, lektorów itp.), szczególnie zaś ruchów, stowarzyszeń i wspólnot działających na terenie naszej Diecezji. Stąd efektywność
5
prac synodalnych i związanej z nimi katechezy synodalnej będzie zależała
od tego, w jakiej mierze wierni naszej diecezji, duchowni i świeccy, bardziej
zdecydowanie otworzą się na Chrystusa i zaangażują się w życie Kościoła.
W ramach przygotowania do prac synodalnych opracowałem, wraz
z powołanymi przeze mnie członkami Komisji Przygotowawczej i Sekretariatu, wstępny roboczy dokument Lineamenta. Ma on na celu uświadomienie wspólnocie diecezjalnej zagadnień, które powinny zostać podjęte przez
Synod, ze zwróceniem szczególnej uwagi na ważne sprawy doktrynalne
i duszpasterskie, oraz ukazanie charakteru Synodu.
Lineamenta są wstępną propozycją skierowaną do całej wspólnoty – do
duchowieństwa, osób konsekrowanych i wiernych świeckich – z prośbą, by
zgłaszali swoje uwagi i sugestie odnośnie do problematyki, która miałaby
stanowić przedmiot prac Synodu. Synod potrwa około pięciu lat. Proszę
duszpasterzy o przekazanie tego teksu jak największej rzeszy wiernych,
zmotywowanie ich do refleksji nad jego treścią oraz odpowiedzi na zawarte
w nim pytania.
Proszę więc, aby wszelkie uwagi i propozycje, które się zrodzą w trakcie
zapoznawania się z treścią Lineamentów, przesłać najpóźniej do połowy
listopada 2011 r. pod następujący adres: Sekretariat Synodu Diecezjalnego, ul. Piłsudskiego 62, 08-110 Siedlce, lub: [email protected]
Przekazane propozycje i uwagi zostaną zebrane i opracowane przez
Komisję Przygotowawczą i Sekretariat. W ten sposób powstanie kolejny
dokument, mianowicie Instrumentum laboris, czyli tekst roboczy, który będzie podstawą pracy w powołanych zespołach synodalnych. Tym zajmiemy
się w przyszłym roku, po otwarciu synodu.
Podczas trwania Drugiego Synodu Diecezji Siedleckiej wokół Biskupa
zgromadzi się wiele zespołów synodalnych, aby słuchać słowa Bożego, celebrować liturgię, studiować prawdy wiary i odczytywać znaki czasu. Oznacza to przyjęcie na siebie odpowiedzialności, w sposób bardzo konkretny
oraz określony prawem kościelnym, za wspólne dobro Kościoła lokalnego.
Czeka nas wspólna refleksja i dialog, obejmujące wszystkie dziedziny życia
diecezjalnego, w jego wymiarze eklezjalnym, liturgicznym, pastoralnym
i prawnym. A wszystko to w duchu szczerego zatroskania o naszą chrześcijańską tożsamość, wypływającą z sakramentów inicjacji chrześcijańskiej,
a także w trosce o przekazanie wiary przyszłym pokoleniom. Aby wiara rodziła się w sercach ludzi potrzeba zwiastunów dobrej nowiny gotowych tra-
6
cić życie dla Ewangelii; potrzeba naszego wspólnego zaangażowania w misję Kościoła. Ufam, że cały ten wysiłek nie będzie daremny, lecz przyczyni
się do tego, że Kościół siedlecki stanie się jeszcze bardziej szkołą komunii,
wspólnotą nawracających się grzeszników, żyjących mocą chrztu i Eucharystii, posłaną do świata z Ewangelią na ustach i w sercu.
Włączajmy się w przygotowanie do Synodu poprzez modlitwę, a także
przez podjęcie duchowego i intelektualnego trudu. W tym czasie szczególnego zaangażowania niech nam towarzyszy Boże błogosławieństwo oraz
światło i moc Ducha Świętego.
Biskup Siedlecki
Siedlce, 29 sierpnia 2011.
Modlitwa
przygotowująca do synodu
Boże, nasz Ojcze, Ty nieustannie prowadzisz swój Kościół drogami zbawienia. Prosimy Cię, bądź z naszą wspólnotą diecezjalną
przygotowującą się do Synodu. Umocnij łaską Ducha Świętego
naszego Biskupa, prezbiterów, osoby konsekrowane i wszystkich
wiernych zaangażowanych w dzieło odnowy Kościoła siedleckiego.
Prowadź nas zgodnie z Twoim zamysłem i spraw, abyśmy odnowiwszy w sobie łaskę chrztu świętego, stali się świadkami Twojego
ukrzyżowanego i zmartwychwstałego Syna a Pana naszego Jezusa
Chrystusa, który z Tobą żyje i króluje w jedności Ducha Świętego,
Bóg przez wszystkie wieki wieków. Amen.
Wykaz skrótów
ChL
Christifideles laici, adhortacja apostolska Jana Pawła II o powołaniu i misji świeckich w Kościele i świecie, 1988.
CT
Catechesi tradendae, adhortacja apostolska Jana Pawła II o katechizacji w naszych czasach, 1979.
DB
Sobór Watykański II, Dekret o pasterskich zadaniach biskupów
w Kościele, Christus Dominus, 1965.
DE
Sobór Watykański II, Dekret o ekumenizmie, Unitatis redintegratio, 1964.
DiM
Dives in misericordia, encyklika Jana Pawła II o Bożym
Miłosierdziu, 1980.
DK
Sobór Watykański II, Dekret o posłudze i życiu kapłanów,
Presbyterorum ordinis, 1965.
EiE
Eccelsia in Europa, adhortacja apostolska Jana Pawła II o Jezusie
Chrystusie, który żyje w Kościele jako źródło nadziei dla
Europy, 2003.
EN
Evangelii nuntiandi, adhortacja apostolska Pawła VI o ewangelizacji w świecie współczesnym, 1975.
kan.
kanon
KDK
Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele
w świecie współczesnym, Gaudium et spes, 1965.
KK
Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Kościele,
Lumen gentium, 1964.
KKK
Katechizm Kościoła Katolickiego, Pallottinum 1994.
10
KL
Sobór Watykański II, Konstytucja o liturgii świętej, Sacrosanctum
Concilium, 1963.
KO
Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o objawieniu
Bożym, Dei verbum, 1965.
KPK
Kodeks Prawa Kanonicznego, 1983.
OWLG
Ogólne wprowadzenie do Liturgii godzin.
PDV
Pastores dabo vobis, adhortacja apostolska Jana Pawła II
o formacji kapłanów we współczesnym świecie, 1982.
RM Redemptoris Mater, encyklika Jana Pawła II o błogosławionej
Maryi Dziewicy w życiu pielgrzymującego Kościoła, 1987.
RMi Redemptoris Missio, encyklika Jana Pawła II o stałej aktualności
posłania misyjnego, 1990.
SD Salvifici doloris, list apostolski Jana Pawła II o chrześcijańskim
sensie ludzkiego cierpienia, 1984.
UUS
Ut unum sint, encyklika Jana Pawła II o działalności ekumenicznej, 1995.
VC
Vita consecrata, adhortacja apostolska Jana Pawła II o życiu
konsekrowanym i jego misji w Kościele i w świecie, 1996.
VD
Verbum Domini, adhortacja apostolska Benedykta XVI o słowie Bożym w życiu i misji Kościoła, 2010.
Skróty ksiąg biblijnych według Biblii Tysiąclecia, wyd. V, Poznań 2000.
Część I
DOKTRYNA
Uczestnictwo ludu Bożego
w ewangelizacyjnej misji Chrystusa
1. Objawienie Boże
Głoszenie słowa Bożego jest nie tyle przekazem określonej doktryny, ile
proklamacją Objawienia Bożego i wprowadzeniem w doświadczenie mocy
Ewangelii (VD 96). Objawienie osiągnęło swój szczyt w Słowie Wcielonym
– Jezusie Chrystusie, który jest zarazem «pośrednikiem i pełnią całego objawienia» (KO 2). Kościół nieprzerwanie głosi każdemu pokoleniu, że Jezus Chrystus „przez całą swoją obecność i okazanie się przez słowa i czyny,
przez znaki i cuda, zwłaszcza zaś przez śmierć swoją i pełne chwały zmartwychwstanie, a wreszcie przez zesłanie Ducha prawdy, objawienie doprowadził do końca i do doskonałości oraz świadectwem Bożym potwierdza,
że Bóg jest z nami, by nas z mroków grzechu i śmierci wybawić i wskrzesić do życia wiecznego” (KK 4). Dlatego misja ewangelizacyjna Kościoła
jest głoszeniem Chrystusa i Jego zbawczego dzieła, będącego doskonałym
wypełnieniem planu miłości Ojca. Jest to głoszenie Chrystusa – jedynego
Pana i Odkupiciela – żyjącego dzisiaj i zbawiającego człowieka we wspólnocie Kościoła.
2. Wierność Boga i moc Bożego słowa
Pierwszym przepowiadającym w Kościele jest sam Bóg Ojciec, który
zwraca się do zagubionego człowieka przez Jezusa Chrystusa w Duchu
Świętym (Łk 10,16). Bóg Ojciec jest Tym, który pozostaje wierny wypowiedzianemu słowu oraz działa nieustannie w sercach wierzących (1Tes 2,13).
Dlatego Kościół jest „domem zbudowanym na skale” (Mt 7,25), a skałą jest
12
I. DOKTRYNA
słowo Boga. To słowo jest mocą stwórczą działającą w historii, przeciwstawiającą się ludzkiej niewierności. Chrześcijanie zostali „ponownie do
życia powołani, dzięki słowu Boga, które jest żywe i trwa” (1P 1,23). Każdy człowiek jest adresatem słowa. „Bóg uczynił każdego z nas zdolnym do
słuchania słowa Bożego i odpowiadania na nie. Człowiek jest stworzony
w Słowie i w Nim żyje; nie może zrozumieć samego siebie, jeśli nie otwiera
się na ten dialog. Słowo Boże ukazuje synowską i relacyjną naturę naszego
życia. Doprawdy mocą łaski jesteśmy powołani, byśmy upodobnili się do
Chrystusa, Syna Ojca, i zostali w Nim przemienieni” (VD 22).
3. Ewangelizacja – podstawowe zadanie Kościoła
Kościół jest wspólnotą zwołaną przez Słowo, karmioną Słowem oraz
posłaną do świata z Ewangelią na ustach i w sercu. Kościół to wspólnota powstała i żyjąca z mocy słowa. Ten Kościół jednak nie jest dla siebie.
„Kościół jest dla ewangelizacji, czyli po to, aby głosił i nauczał słowa Bożego, ażeby przez nie dochodził do nas dar łaski, żeby grzesznicy jednali się
z Bogiem” (Paweł VI, Evangelii nuntiandi, n. 14). Misja ewangelizacyjna
Kościoła stanowi realizację nakazu Chrystusa: „Idźcie na cały świat i głoście Ewangelię wszelkiemu stworzeniu” (Mk 16,15; por. Mt 28,19). W głoszeniu słowa Bożego Kościół naśladuje działanie swojego Mistrza, Jezusa
Chrystusa, który został posłany przez Ojca, aby ubogim nieść Dobrą Nowinę o zbawieniu (Łk 4,18). Jeżeli słowo Boże jest niewyczerpanym źródłem
życia Kościoła, obwieszczanie tego słowa jest jego fundamentalną posługą
i powinno być absolutnym priorytetem całego duszpasterstwa w diecezji
(por. EiE 48; VD 91).
4. Lud słuchający słowa Bożego, żyjący tym słowem i przepowiadający je
Teologia przedsoborowa wyraźnie oddzielała «Kościół nauczający» od
«Kościoła nauczanego». Pierwszy składał się z hierarchii, a drugi z pozostałych wiernych, których rola ograniczała się do biernego uczestnictwa
w życiu i misji Kościoła. Odnowa zapoczątkowana przez Sobór Watykański
II dąży do przezwyciężenia tego powstałego z powodu różnych uwarunkowań historycznych, ale nienaturalnego podziału na hierarchię i świeckich. Odwołując się do tradycji biblijno-patrystycznej, Ojcowie soborowi
przedstawili Kościół jako jedną wspólnotę, złożoną z całego ludu Bożego.
13
W skład tego ludu wchodzą wszyscy ochrzczeni: duchowieństwo, osoby
konsekrowane i świeccy. Określenie «lud Boży» podkreśla ścisły związek
Kościoła z historią zbawienia. Cały Kościół jest nowym ludem Bożym, który na swej paschalnej drodze urzeczywistnia obietnice starego przymierza.
Lud ten posiada strukturę hierarchiczną i ci, którzy otrzymali święcenia,
pełnią w nim niezbędną rolę. Nie umniejsza to faktu, że wszyscy ochrzczeni
uczestniczą w powszechnym kapłaństwie, w prorockiej, kapłańskiej i królewskiej misji Chrystusa. Kapłaństwo ministerialne nie jest ponad kapłaństwem wiernych, chociaż obydwa różnią się nie tylko stopniem lecz istotą
(KK10). Trzeba tak rozumieć kapłaństwo ministerialne jako hierarchicznie
służebne w stosunku do całego ludu Bożego.
5. Urząd Nauczycielski Kościoła
W słuchaniu słowa Bożego wszyscy są równi, jednak posługa przepowiadania i nauczania jest zróżnicowana w Kościele.
Depozytu wiary strzeże w sposób nieomylny Urząd Nauczycielski Kościoła. Tylko on autorytatywnie działa w imieniu Jezusa Chrystusa i może
decydować o treści oraz formie przepowiadania. Urząd Nauczycielski Kościoła „nie jest ponad słowem Bożym, lecz jemu służy, nauczając tylko tego,
co zostało przekazane. Z rozkazu Bożego i przy pomocy Ducha Świętego
słucha on pobożnie słowa Bożego, święcie go strzeże i wiernie wyjaśnia”
(KO 10). W związku z tym bardzo istotne jest to, aby wszyscy członkowie
Kościoła uczyli się słuchania – najpierw słowa Bożego czytanego i rozważanego w Kościele, a następnie tego, co odpowiedzialny za nauczanie Urząd
Nauczycielski (w swoich rożnych instytucjach) podaje do wierzenia. Dziś,
niestety, pojawia się wiele opinii i interpretacji, które opierają się na subiektywnych poglądach i odczuciach oraz na różnego rodzaju objawieniach.
Potrzebne jest kształtowanie świadomości jedności wiary i nauki i jej zgodności z przesłaniem Ewangelii.
6. Zwiastuni słowa Bożego
Misja głoszenia Ewangelii została przekazana przez samego Chrystusa
apostołom oraz ich następcom, czyli biskupom. Obowiązek ten rozciąga się
na prezbiterów i diakonów, którzy pełnią go w zależności od swojego biskupa i w jedności z nim. Ich zadaniem jest aktualizowanie w teraźniejszości
14
I. DOKTRYNA
zawartego w tekstach biblijnych Bożego orędzia (por. KK 25; DK 4; KPK,
kan. 756−757). Zwiastuni słowa Bożego mają za zadanie przedstawić wiernym to, w co należy wierzyć i co trzeba czynić dla chwały Bożej i zbawienia
ludzi (por. KPK, kan. 768).
Wierni świeccy uczestniczą w misji ewangelizacyjnej Kościoła na mocy
sakramentu chrztu oraz bierzmowania. Najpełniej realizują sobie właściwą misję przez dawanie świadectwa o ukrzyżowanym i zmartwychwstałym
Chrystusie na wielu płaszczyznach życia rodzinnego, zawodowego i społecznego. Natomiast ewangelizacja formalna (np. przez katechizację) jest
możliwa, gdy się posiada tzw. misję kanoniczną udzieloną przez biskupa.
Zwiastuni Bożego słowa są heroldami, przez których Bóg przemawia
do człowieka. Herold ma świadomość, że nie głosi siebie, lecz Chrystusa,
w imieniu którego przemawia (2Kor 4,5). Słowo Boże jest prawdziwe nie
dzięki życiu głoszącego, ale dzięki życiu Chrystusa, który wypełnił każde
słowo Ewangelii.
7. Kościół posłuszny słowu i posyłający ze słowem
Uczestnictwo w misji ewangelizacyjnej Kościoła nie polega tylko na
przyjęciu przez katolika roli biernego słuchacza słowa Bożego, lecz zawiera ono w sobie również wezwanie do apostolatu. Najskuteczniej dokonuje
się to we wspólnocie wiary. Parafia, będąc taką wspólnotą wiary, o ile jej
członkowie tą wiarą żyją, jest równocześnie w swoim środowisku wspólnotą ewangelizatorów. Dziś coraz częściej będzie konieczne uświadomienie
sobie prawdy, że nie wszyscy, którzy żyją na terenie parafii, czy nawet formalnie do niej przynależą, są zewangelizowani. Wobec tego trzeba kształtowania świadomości, że pierwszym frontem ewangelizacji jest (i będzie
coraz bardziej) własne środowisko. Nie można z góry zakładać, że żyjemy
w środowisku przenikniętym Ewangelią. Trzeba ewangelizacji także już
ochrzczonych (zob. VD 96). Ewangelizator występuje w imieniu Chrystusa, a także w imieniu Kościoła. Z tej racji autorytatywna proklamacja słowa
Bożego zakłada powołanie i posłanie przez Kościół. Ewangelizacja nie jest
bowiem „niczyim aktem osobistym i samotnym, ale całkowicie kościelnym” (EN 60). Misję tę można realizować jedynie w łączności z Kościołem,
który posyła w imieniu Chrystusa.
15
8. Formy przekazu depozytu wiary
Od czasów apostolskich przekazywanie słowa Bożego ma zróżnicowane
formy. Wśród nich szczególne miejsce zajmuje obwieszczanie kerygmatu
oraz nauczanie katechetyczne. W ramach prac synodalnych chcemy przypomnieć, że są trzy zasadnicze formy przekazu chrześcijańskiego orędzia:
• kerygmat
• katecheza (didache)
• mistagogia
Te formy przekładają się na różne sposoby oddziaływania na życie ludzkie w jego wielu dziedzinach. Należą do nich m.in.
• ewangelizacja dzieci przez rodziców;
• przekazywanie ewangelicznego orędzia ludziom chorym
i umierającym, obojętnym i poszukującym prawdy;
• głoszenie kerygmatu w środowiskach sąsiedzkich, pracowniczych, edukacyjnych, samorządowych itp.;
• głoszenie kerygmatu w parafii podczas nabożeństw i spotkań
grup modlitewno-apostolskich, przy okazji spotkań stanowych i formacyjnych;
• działalność katechetów, doradców w poradniach rodzinnych,
wykładowców teologii itp.;
• organizacja katechezy dorosłych;
• katechumenat pochrzcielny;
• ewangelizacja przez literaturę, sztukę i massmedia.
9. Treść przepowiadania
Treścią ewangelizacji jest c a ł a h i s t o r i a z b a w i e n i a . Jej zapis (memoriał) mamy w Piśmie świętym, które czytamy we wspólnocie Kościoła. Cała historia zbawienia zmierza do Jezusa Chrystusa i w Nim ma wypełnienie. Przepowiadanie obejmuje więc dzieje ludu Starego Przymierza
i całe życie Jezusa Chrystusa, Wcielonego Słowa, oraz dzieje Kościoła pierwotnego, zawarte w pismach apostolskich. Jednakże na pierwszy plan wysuwa się t a j e m n i c a p a s c h a l n a J e z u s a C h r y s t u s a , czyli Jego męka,
śmierć i zmartwychwstanie oraz zesłanie Ducha Świętego. Ta tajemnica po-
16
I. DOKTRYNA
jednania człowieka z Bogiem ciągle trwa i jest urzeczywistniana w Kościele. Podstawowym źródłem kościelnego przepowiadania jest Pismo święte
i Tradycja; element doktrynalny jest uzupełniony o element mistagogiczny
(liturgia), etyczny (nauczanie Kościoła) i egzystencjalny (doświadczenie
życiowe, pytania i problemy słuchaczy). Wszystko to składa się na treść
przepowiadania.
10. Kerygmat, katecheza, mistagogia
Pierwsze wspólnoty chrześcijańskie żyły w relacji ze słowem Bożym
w oparciu o kerygmat i didaché. Kerygmat to obwieszczanie w sposób prosty i skuteczny wiadomości płynącej z faktu, że Jezus, Wcielone Słowo, jako
człowiek sprawiedliwy został niesłusznie skazany, umarł na krzyżu, lecz Bóg
Go wskrzesił i ustanowił Panem i Chrystusem (Dz 2,22-36). Takiemu głoszeniu, podobnie jak przepowiadaniu Chrystusa, towarzyszą znaki i cuda,
a w szczególności dar Ducha Świętego, który wzbudza wiarę i wierzących
czyni wspólnotą – koinonią (Dz 2,43; 4,30; 8,16; 14,3). Celem kerygmatu
jest wzbudzenie wiary u słuchacza. Didaché to nauczanie (katecheza), które stale objawia, co w naszym życiu może się stać, jeżeli z wiarą przyjmiemy
kerygmat. Listy św. Pawła mają odpowiadającą temu formę: najpierw jest
w nich część kerygmatyczna, czyli obwieszczająca dzieło Boże, a następnie część pouczająca (pareneza), która pokazuje, jak ma wyglądać życie
chrześcijanina. Szczególnym momentem przepowiadania jest głoszenie
związane z liturgią jako jej część lub bezpośrednie przygotowanie. Chodzi
tu o homilię i katechezę mistagogiczną.
Katecheza to wprowadzanie w znajomość prawd Bożych i wdrażanie
oraz kształtowanie wynikających z tych prawd (z tej rzeczywistości) postaw. Zazwyczaj rozumiemy katechezę jako nauczanie religii. Jest to zbyt
zacieśnione pojmowanie katechezy. Katecheza musi mieć w sobie coś z katechumenatu, czyli wdrażania w tajemnicę. Oprócz katechezy szkolnej
trzeba więc mieć na uwadze przede wszystkim katechezę sakramentalną,
w obszarze duszpasterskiego życia parafialnego, i katechezę rodzinną, pojmowaną jako przekaz wiary.
Mistagogia to wprowadzanie w misterium, czyli w tajemnicę życia
chrześcijańskiego. Wiąże się ona przede wszystkim z przygotowaniem
i przeżywaniem sakramentów. Podstawowym pozostanie zawsze chrzest.
Niemniej trzeba na nowo przemyśleć i uaktualnić zwłaszcza przygotowanie
17
do Eucharystii (Pierwsza Komunia święta) i wprowadzenie w jej przeżywanie. Nie można też ograniczyć się do raz dokonanego przygotowania. Trzeba znaleźć sposoby i formy lepszego przygotowania do przeżywania liturgii
Eucharystii, zwłaszcza niedzielnej. Podobnie też konieczne jest przemyślenie katechezy i mistagogii związanej z sakramentem bierzmowania.
11. Adresaci ewangelizacji
Adresatem ewangelizacji w ujęciu ogólnym jest cały świat (KDK 2;
EN 1; 18). Natomiast w ujęciu szczegółowym można wyróżnić adresatów
nie znających w ogóle Ewangelii (EN 51), wyznawców religii niechrześcijańskich (EN 53) oraz chrześcijan, którzy przyjęli wiarę w Chrystusa i ją
wyznają (EN 54). Szczególnymi adresatami są ochrzczeni, którzy nie zostali wystarczająco (z)ewangelizowani i nie mają własnej chrześcijańskiej
tożsamości lub ją utracili pod wpływem kultury zeświecczonej (VD 96).
W praktyce życia naszego Kościoła i konkretnie wobec wyzwań, jakie stają przed naszymi wspólnotami, najczęściej będzie chodziło właśnie o ten
ostatni aspekt.
12. Skuteczność ewangelizacji
Skuteczność przepowiadania zależy nie tylko od przekazywanej treści.
Ważną rolę odgrywają język i forma przepowiadania. Język przepowiadania jest egzystencjalnym językiem wiary. To znaczy mówi o konkretach
Bożego działania w historii ludu Bożego i prowadzi do wzbudzenia wiary
w obecnych słuchaczach. Aby orędzie Ewangelii dotarło do serca słuchaczy,
język musi być zrozumiały, poprawny i współczesny, tzn. prosty, naturalny
i kreatywny, a przede wszystkim dotykający życia współczesnego człowieka. W dzisiejszym Kościele istnieje wielkie bogactwo form przepowiadania,
począwszy od tradycyjnych (homilia, katecheza, kazanie, konferencja itp.),
aż do niekonwencjonalnych i pośrednich form przekazu (media publiczne,
widowiska, pantomimy, itp.).
Ewangelizacja to nie tylko przekazywanie prawd wiary, ale doprowadzenie człowieka do udziału w życiu Chrystusa, a to z kolei wymaga przemiany wewnętrznej, czyli nawrócenia. Ogólnie mówimy o potrzebie inicjacji chrześcijańskiej, czyli o wprowadzeniu w życie chrześcijańskie. Klasyczną formą tego jest katechumenat. Winien on być prowadzony przede
18
I. DOKTRYNA
wszystkim przez parafie. Nadto sama rodzina chrześcijańska stanowi łono
katechumenalne. Mówimy o katechumenacie rodzinnym. Jest to jedno
z ważnych zagadnień, które winno być na nowo uświadomione w naszych
parafiach i rodzinach. Niniejszy Synod jest szczególną ku temu okazją. Jest
konieczne, aby najpierw sami głosiciele słowa Bożego żyli w nawróceniu.
Celem ewangelizacji jest więc w pierwszym rzędzie nawrócenie oraz wiara
z jej życiowymi konsekwencjami, a ostatecznie uwielbienie Boga i zbawienie ludzi (KK 16; KL 10).
Mówiąc o skuteczności , ewangelizacji należy zwrócić uwagę na nieocenioną rolę chorych i cierpiących z różnych powodów, którzy swoja sytuację
przezywają w zjednoczeniu z Chrystusem, z miłością ofiarując je Bogu. W
ten sposób uczestniczą oni w misji rodzenia innych do nowego życica (zob.
SD 25-27; RMi 78; RM 43).
13. Misja „ad gentes”
W całej działalności apostolskiej diecezji nie może zabraknąć troski
o dzieło misyjne Kościoła. Podstawowym sposobem włączenia się w misję „ad gentes”, dostępnym dla wszystkich diecezjan, jest świadectwo życia
chrześcijańskiego oraz modlitwa. „W naszych czasach potrzebne jest zdecydowane zaangażowanie w missio ad gentes. W żadnym wypadku Kościół
nie może się ograniczyć do duszpasterstwa «zachowawczego», przeznaczonego dla tych, którzy już znają Ewangelię Chrystusa. Misyjny zapał jest
wyraźną oznaką dojrzałości wspólnoty kościelnej” (VD 95). Konkretnie
dokonuje się to przez wzbudzanie świadomości, że nasze wspólnoty winny
przygotowywać i posyłać misjonarzy duchownych i świeckich do krajów,
gdzie zachodzi taka potrzeba. Z naszej diecezji jest kilka osób.
14. Ekumenizm
Kościół katolicki od czasu Soboru Watykańskiego II rozpoczął intensywną drogę ekumenicznych poszukiwań, odczytując „znaki czasu” oraz
wsłuchując się w głos Ducha Świętego. Apeluje on do wszystkich chrześcijan, aby napełnieni łaską Ducha Świętego, czuli się powołani do ekumenicznej refleksji i ubolewali nad bolesną przeszłością, która doprowadziła
do utraty jedności Ciała Chrystusowego. Członkowie ludu Bożego wezwani są do nieustannego poszukiwania prawdy, wzajemnego przebaczenia,
ewangelicznej odnowy i odpowiedzialności za ekumenizm (UUS 2-3).
19
Troska o zjednoczenie chrześcijan jest wciąż podejmowana przez Kościół i w obecnym czasie jawi się ona jako bezwzględny nakaz chwili, „jako
imperatyw chrześcijańskiego sumienia oświecanego wiarą i kierowanego
miłością” (UUS 8). Ten przynaglający apel do zaangażowania na rzecz jedności chrześcijan, skierowany do całego Kościoła przez ostatnich papieży,
wyrasta przede wszystkim z inspiracji soborowego Dekretu o ekumenizmie Unitatis redintegratio, który dokonał radykalnego przełomu na drodze do utraconej jedności. Dekret o ekumenizmie wniósł wiele pomocnych
elementów w budowaniu komunii z siostrzanymi Kościołami: pozytywnie
ocenił ruch ekumeniczny powstały w niekatolickim środowisku (por. DE
1-2), przedstawił katolickie zasady ekumenizmu (por. DE 2-4) oraz warunki jego praktycznego urzeczywistniania (por. DE 5-12). Ponadto w rozłączonych Kościołach dostrzegł „środki zbawienia i dobra naprawdę chrześcijańskie” (DE 3-4).
I. DOKTRYNA
20
Pytania dotyczące uczestnictwa
w ewangelizacyjnej misji Kościoła
Kościół w świecie
1.
Jakim zmianom społeczno-kulturowym (mającym znaczący wpływ
na życie wiernych Kościoła siedleckiego) uległa nasza diecezja w ciągu ostatnich lat?
2.
Jakie aspekty nauczania Kościoła wymagają dobitnego zaakcentowania w życiu współczesnego człowieka? Jakie prądy filozoficzne odciskające się na jego mentalności wymagają odpowiedzi w Bożym słowie?
3.
Czy nauka Kościoła uważana jest dziś za prawdę i przyjmowana jest
przez jego członków w sposób wiążący? Co bywa często odrzucane
z nauki Kościoła? Jak myślisz, dlaczego?
4.
Jakie zaniedbania, braki, grzechy i winy Kościoła siedleckiego utrudniają skuteczne nauczanie wiary? Do uznania jakich podstawowych
zaniedbań i win powinien się przyznać Kościół siedlecki?
5.
W jaki sposób w naszej diecezji możemy stosować niezmienne prawdy wiary wobec stale zmieniającej się rzeczywistości życia?
6.
Dlaczego Kościół, do którego należysz, zabiera głos w sprawach moralnych, społecznych i politycznych?
7.
Jakie zadania stojące aktualnie przed Kościołem siedleckim należy
uznać za najważniejsze? W jaką działalność Kościół siedlecki powinien zaangażować najwięcej sił i środków?
8.
Do jakich dokumentów Kościoła należy przede wszystkim odwołać
się w pracach naszego diecezjalnego synodu? Np. Dokumenty Soboru
Watykańskiego II, encykliki i adhortacje papieskie, nauczanie biskupów, inne (jakie?).
9.
Od czego rozpocząć przezwyciężanie – zauważalnego także i na terenie naszej diecezji – jak niektórzy określają „katastroficznego stanu
współczesnej edukacji”? Nie chodzi tylko o katechizację, lecz o całe
21
wychowanie. Jakie działania powinien podjąć Kościół siedlecki we
współpracy z innymi instytucjami dla przezwyciężenia kryzysu edukacyjnego?
10. W jaki sposób instytucje kultury na terenie naszej diecezji (szkoły,
wyższe uczelnie, ośrodki kultury, media) współdziałają z Kościołem
i zabierają głos w debatach na temat podstawowych wartości ludzkich
(m.in. obrona życia, rodziny, narodu)? Co w tym jest – według Ciebie
– dobre, a co przedstawia brak lub niesie zło?
Ewangelizacja i katechizacja
1. Kto (co) znajduje się w centrum przepowiadania (nauczania) we
wspólnocie Kościoła siedleckiego? Na jakie prawdy przepowiadający
(nauczający) w tym Kościele zwracają najczęściej uwagę? Jak jest i jak
powinno (może) być?
2. Dlaczego Pismo święte i Katechizm Kościoła Katolickiego wciąż są
tak mało znane i tak rzadko wykorzystywane w nauczaniu wiary we
wspólnocie Kościoła siedleckiego? A może – według Ciebie – nie jest
tak źle?
3. Na jakie największe przeszkody napotyka głoszenie Ewangelii na terenie diecezji siedleckiej? Dlaczego jest tak znikoma znajomość historii biblijnej?
4. Co jest najczęstszym powodem krytyki w odniesieniu do osób odpowiedzialnych za głoszenie Ewangelii (nauczanie) w Kościele siedleckim?
5. Dlaczego posługa urzędowych nauczycieli Kościoła siedleckiego stała
się tak trudnym i ciężkim zadaniem? Dlaczego katecheci duchowni,
zakonni i świeccy Kościoła siedleckiego często mówią, że doświadczają tak wielkiego zmęczenia i znużenia?
6. W jaki sposób wspólnota Kościoła siedleckiego troszczy się o katechetów oraz ich odpowiednie przygotowanie?
7. Co możemy przytoczyć jako osiągnięcia i znaki owocności katechezy
w naszej Diecezji?
22
I. DOKTRYNA
8. W jakim stopniu funkcjonuje wśród wiernych świadomość, że nauczanie Kościoła jest nauczaniem samego Boga, a więc domaga się
posłuszeństwa w wierze?
9. Czy twoim zdaniem, nauczanie papieskie spotyka się z zainteresowaniem, zrozumieniem otwartością i autorytetem oraz w jakiej formie
jest obecne w przepowiadaniu w twojej wspólnocie?
10. Jak oceniasz dotychczasowe formy dostępu do nauczania Biskupa,
jako pierwszego odpowiedzialnego za misję nauczycielską w naszej
diecezji (np. listy), i jakie widzisz możliwości oraz potrzeby w tej kwestii w dobie nowych technologii?
11. W czym się przejawia i czy jest wystarczającą troska o kulturę intelektualną w naszej diecezji, szczególnie wśród duchowieństwa? (Stan
wyposażenia bibliotek, prenumerata i czytelnictwo fachowej literatury teologicznej, tworzenie swoistej mody i rozbudzanie potrzeby nieustannego rozwoju intelektualnego itd.).
12. Na co może liczyć i co ma robić każdy wierny Kościoła siedleckiego,
kiedy z powodu wyznawanej i głoszonej wiary jest atakowany przez
świat wrogi wierze katolickiej?
13. Jakie nowe grupy, stowarzyszenia i instytucje dla głoszenia Ewangelii
powstały na terenie naszej diecezji?
14. Jakie nowe instytucje wspierające ewangelizację i nauczanie wiary powinny powstać w naszej diecezji?
15. Co się dokonuje na polu inicjacji chrześcijańskiej? Jak to jest przyjmowane, czego brakuje w tej dziedzinie?
16. Jak widzisz potrzebę katechumenatu w związku z częstymi przypadkami chrztu dzieci w wieku szkolnym i chrztu dorosłych?
17. Co myślisz o potrzebie formacji katechumenalnej (przygotowującej
do chrztu) rodziców oczekujących narodzin dziecka? Jak się zapatrujesz na potrzebę katechumenatu pochrzcielnego (deuterokatechumenatu, neokatechumenatu)?
23
18. Co czyni Kościół siedlecki dla odnajdywania, formowania i wspierania osób, które jako świadkowie potrafią być ewangelizatorami i wychowawcami w wierze?
19. Kto i w jaki sposób ma docierać z Ewangelią na „dziedzińce pogan”
naszej siedleckiej diecezji? Często chodzi o dotarcie tych, który jako
ochrzczeni faktycznie wiodą życie według świata.
20. Czy dostrzegana jest potrzeba głoszenia Ewangelii ludziom, którzy są
poza Kościołem? W czym się to wyraża?
21. W jaki sposób zaangażować chorych do świadomego udziału w ewangelizacji?
Słowo Boże
1.
Czy potrafisz wskazać moment w swoim życiu, w którym Tobie osobiście został ogłoszony kerygmat?
2.
Jak często czytasz Pismo święte? Kiedy (w jakich okolicznościach)
sięgasz po słowo Boże?
3.
Jaki wpływ na twoje codzienne życie ma lektura Biblii? Jaką rolę
w twoim życiu odgrywa słowo Boże?
4.
Jak pokonujesz trudności związane ze studiowaniem Pisma świętego? Co i kto ci w tym pomaga? Jaką konkretną pomoc znajdujesz
w Kościele siedleckim, we wspólnocie parafialnej, w której żyjesz?
5.
Jak wygląda kontakt z Pismem świętym w twoim środowisku?
6.
W którym momencie i w jakiej formie powinna mieć miejsce realna i praktyczna inicjacja biblijna chrześcijanina, który przyjął chrzest
jako dziecko?
7.
Jak oceniasz sposoby wprowadzania w życiowy kontakt z Pismem
świętym w Twojej parafii?
8.
Co należy uczynić, aby wierni Kościoła siedleckiego mogli słuchać
słowa Bożego nie tylko w czasie niedzielnej celebracji Eucharystii?
Jak pomóc dzieciom, młodzieży i dorosłym czytać oraz rozważać
I. DOKTRYNA
24
Pismo święte. W jaki sposób można wyrobić w katolickich rodzinach
nawyk wspólnego czytania Pisma świętego oraz osobistej modlitwy
inspirowanej Biblią?
9.
W jakich grupach i wspólnotach Kościoła siedleckiego słuchanie słowa Bożego stanowi metodę życia chrześcijańskiego?
10. Co ci jest wiadome o takich sposobach czytania Pisma świętego, jak:
lectio divina, skrutacja Pisma świętego, krąg biblijny? Czy spotkałeś
się z nimi? Jakie widzisz możliwości poszerzenia zakresu tego rodzaju
spotkania ze słowem Bożym?
11. Co Ci jest wiadome na temat Celebracji Słowa Bożego? Czy słyszałeś o tym, że Biskup prowadzi takie celebracje, zwłaszcza w katedrze?
Jakie widzisz możliwości w innych parafiach?
Pedagogia wiary – inicjacja
1.
Czy rozumiesz, czym jest katechumenat? Jak byś go scharakteryzował?
2.
Dlaczego w tak niewielkim stopniu katechumenat jest przyjmowany
jako model wychowania w wierze we wspólnotach Kościoła siedleckiego?
3.
Co należy zrobić, aby przygotowanie do sakramentów przemienić
w drogę inicjacji chrześcijańskiej? Jak w to przygotowanie zaangażować różnych członków wspólnoty – w szczególności dorosłych?
4.
Jakie należy podjąć kroki, aby pomóc rodzicom w nauczaniu wiary
ich dzieci? Jak wspólnota Kościoła siedleckiego wspiera rodziców
w wypełnianiu – coraz trudniejszego – zadania przekazu wiary dzieciom?
5.
Jakich wspierających działań wymaga szkolnictwo katolickie naszej
diecezji?
6.
W jakiej mierze wspólnota Kościoła siedleckiego zdołała przekształcić drogę wychowania ogólnoreligijnego w drogę prowadzącą do
dojrzałości w wierze według Ewangelii? Dotyczy to nie tylko dzieci
i młodzieży, ale przede wszystkim do dorosłych?
25
7.
W jakiej mierze wspólnota Kościoła siedleckiego zdołała przekształcić drogę wychowania ogólnoreligijnego w drogę prowadzącą do dojrzałości w wierze według Ewangelii?
8.
Życie z wiary to życie mocą Boga działającego w nas wierzących.
U początku stoi sakrament chrztu. Jaka jest twoja świadomość chrztu
i jego odniesienia do życia? Jak to jest postrzegane w naszym środowisku?
9.
Co stoi na przeszkodzie, abyś mógł żyć w pełni mocą chrztu?
10. Jaka jest skuteczność dotychczasowych form katechezy mistagogicznej przy okazji przygotowania do sakramentów?
11. Co należy zrobić, aby przygotowanie do sakramentów przemienić
w drogę inicjacji chrześcijańskiej? Jak w to przygotowanie zaangażować różnych członków wspólnoty – w szczególności dorosłych?
12. Czy patrząc na ruchy i wspólnoty obecne w naszym Kościele diecezjalnym można powiedzieć, że wypełniają one zadanie inicjacji chrześcijańskie? W czym się to wyraża?
13. Jak oceniasz podręczniki i publikacje używane w naszej diecezji w katechezie szkolnej, w przygotowaniu rodziców do chrztu ich dziecka,
dzieci do Pierwszej Komunii świętej, młodzieży do bierzmowania,
narzeczonych do małżeństwa? W jakim stopniu obecne są w nich treści kerygmatyczne, tak nieodzowne w laicyzującym się i dechrystianizującym się społeczeństwie?
14. Na ile nasze diecezjalne media (radio, gazeta, portale internetowe)
postrzegane są jako wspierające i uzupełniające kościelną misję nauczania? Czy w twoim odczuciu wystarczająco wypełniają tę misję?
15. Jak oceniasz inicjatywy ekumeniczne podejmowane w naszej diecezji
oraz ekumeniczną świadomość i codzienne relacje z chrześcijanami
innych wyznań?
I. DOKTRYNA
26
Wspólnota Kościoła
1.
Jak dzisiaj należy rozumieć „wspólnotę wierzących”?
2.
Jakie warunki ma spełniać wspólnota parafialna, aby być miejscem
dojrzałej formacji ochrzczonych?
3.
Co czynić we wspólnocie, w której świadomość przyjętych kiedyś
sakramentów jest powierzchowna? Jak należy formować chrześcijan,
którzy nie weszli w pogłębioną więź z Chrystusem i Jego misterium?
4.
Co w dzisiejszych czasach chciałbyś czynić w Kościele i dla Kościoła?
5.
Jak oceniasz swój związek z parafią?
6.
W jaki sposób ogłaszasz światu radość z bycia we wspólnocie
Kościoła? Czy doświadczasz takiej radości? Co może ci przeszkadza
w jej przeżywaniu?
7.
Kiedy publicznie wyznajesz swoją wiarę chrześcijańską?
Część II
LITURGIA
Uczestnictwo ludu Bożego
w uświęcającej misji Chrystusa
Drugim obszarem naszych prac synodalnych będzie liturgia. Każdy
krok, zmierzający do kształtowania właściwej percepcji liturgii przez pogłębienie świadomości liturgicznej duchownych i świeckich oraz właściwą
formację liturgiczną, bez wątpienia przyczyni się do ożywienia naszych parafii. Dzięki przyjmowaniu z wiarą słowa Bożego oraz przybliżeniu języka
znaków przez odpowiednie katechezy celebrowana liturgia staje się bowiem
czytelna i zaczyna przemawiać do człowieka. Wspólnota celebrująca liturgię zaczyna wtedy stopniowo doświadczać, że tajemnica wyrażona i uobecniona za pomocą znaków staje się aktualna w odniesieniu do życia poszczególnych jej członków. W każdym z nich rozpoczyna się proces przeżywania
liturgii jako miniatury własnego życia. Uczestnicy liturgii odkrywają, że celebrowana we wspólnocie Kościoła rzeczywistość zbawienia, zrealizowanego w misterium paschalnym Jezusa Chrystusa, ma się spełniać w ich życiu.
W pracy synodalnej, mającej na celu odnowę życia liturgicznego w naszej diecezji, będzie chodziło między innymi o to, żeby pomóc wspólnotom
i poszczególnym osobom przeżywać liturgię jako celebrację własnego życia
w zjednoczeniu z Jezusem Chrystusem. Pomóc także zrozumieć liturgie
jako dzieło Boga w doniesieniu do egzystencji człowieka. Dzięki temu nawet dzień powszedni stanie się dla wierzącego liturgią życia, przeżywaną
w domu i w pracy. Będzie kultem składanym Bogu, życiem według Ducha,
w którym spełnia się zamysł Boga wobec człowieka (por. Rz 12,1-4; J 4,2324). Z takiego doświadczenia liturgii będą się rodziły wszelkie działania
ewangelizacyjne, misyjne i charytatywne.
28
II. LITURGIA
Mając to wszystko na uwadze, proponuję poddać refleksji we wspólnotach parafialnych następujące zagadnienia.
1. Liturgia jest źródłem i szczytem całego życia Kościoła
Odwieczny Boży plan zbawienia człowieka, realizowany stopniowo
w historii ludu Starego Testamentu, a wypełniony w paschalnym misterium męki, śmierci, zmartwychwstania i wniebowstąpienia Jezusa Chrystusa oraz zesłania Ducha Świętego, z woli Boga trwa i jest urzeczywistniany w Kościele. Chrystus przekazał zbawczą misję Apostołom, a przez nich
im następcom, którzy pełnią swój urząd przez głoszenie Dobrej Nowiny
oraz przez sprawowanie paschalnego misterium w Eucharystii i innych sakramentach, a także we wszelkich czynnościach liturgicznych. Do czynności tych, poza sprawowaniem sakramentów, należą: Liturgia godzin, sakramentalia i obchody roku liturgicznego. Zawsze jednak Eucharystia stanowi
centrum liturgii Kościoła, w niej „zwiera się bowiem całe dobro duchowe Kościoła, to znaczy sam Chrystus, nasza Pascha i Chleb żywy” (DP 5).
Z nią wiążą się wszystkie działania Kościoła i ku niej zmierzają.
Zwłaszcza więc Eucharystia, ale także cała liturgia – uobecniająca
Chrystusa i Jego zbawcze dzieło, podjęte z miłości do człowieka – jest źródłem i szczytem całego życia Kościoła. Każda celebracja liturgiczna – jako
działanie Chrystusa-Kapłana i Jego Ciała, czyli Kościoła – jest czynnością
w najwyższym stopniu świętą i żadna inna czynność Kościoła nie posiada
takiej jak ona skuteczności w tym, do czego zmierzają wszelkie jego działania. Mianowicie: w uświęceniu człowieka, budowaniu Mistycznego Ciała
Chrystusa oraz oddaniu chwały Bogu (por. KL 7, 10, 59).
Liturgia jest szczególnym miejscem działania Boga wobec człowieka oraz odpowiadania człowieka na to działanie. W liturgii dokonuje się
zbawczy dialog: Bóg wychodzi do człowieka w swoim słowie i pod osłoną
znaków, człowiek otwiera się na to działanie i pozwala, by przemieniało
ono jego życie i uzdalniało go do składania samego siebie w ofierze w zjednoczeniu z ofiarą Jezusa Chrystusa, we wspólnocie Kościoła.
Liturgia sprawowana na ziemi jest również zapoczątkowaniem i zapowiedzią udziału w wiecznej liturgii w królestwie Ojca, jest też miejscem
spotkania Kościoła pielgrzymującego z Kościołem w niebie oraz daje nam
zadatek przemiany naszego człowieczeństwa na wzór uwielbionego ciała
Chrystusa, którego przyjścia w chwale oczekujemy (por. KKK 1402-1405).
29
2. Liturgia jest działaniem wspólnoty Kościoła
„Czynności liturgiczne nie są prywatnymi czynnościami, lecz uroczyście sprawowanymi obrzędami Kościoła, który jest «sakramentem jedności», czyli ludem świętym, zjednoczonym i zorganizowanym pod zwierzchnictwem biskupów. Dlatego czynności liturgiczne należą do całego Ciała
Kościoła, uwidaczniają je i na nie oddziałują” (KL 26).
Każdy wierny na mocy chrztu ma udział w kapłaństwie Chrystusa
i współdziała w ofiarowaniu Eucharystii z tymi, którzy składają eucharystyczną ofiarę w imieniu ludu in persona Christi, czyli wyświęconymi sługami ołtarza. Z natury Kościoła i liturgii wynikają różne posługi i funkcje
liturgiczne. Każdy ma w niej właściwe sobie miejsce i zadanie. Inne zadania
mają ci, którzy na mocy sakramentu święceń przewodniczą świętym czynnościom. Inne ci, którzy mocą chrztu są uzdolnieni do wykonywania różnych funkcji i posług. Liturgię jednak celebruje całe zgromadzenie, które
jest wspólnotą ochrzczonych i dlatego ma udział w kapłaństwie Chrystusa
(por. KKK 1140-1141).
3. Potrzeba formacji liturgicznej kapłanów i świeckich
Pełny, świadomy i czynny udział w liturgii jest możliwy dzięki ciągłej
formacji. Formowanie do właściwego przeżywania liturgii sprawia, że rzeczywiście staje się ona źródłem prawdziwie chrześcijańskiego ducha w życiu wszystkich wiernych. Trud formacji jest potrzebny każdemu, zarówno
duchownym, przygotowującym się do kapłaństwa klerykom, osobom konsekrowanym, jak i wiernym świeckim (KL 14b). Bez ciągłego wchodzenia
w głąb liturgia może stać się tylko zbiorem obrzędów, niemających wpływu na życie człowieka, który bierze w niej udział. Formacja dokonuje się
już przez samo uczestnictwo w liturgii (właściwie sprawowanej) oraz przez
katechezy wprowadzające w rozumienie tego, co w liturgii się dokonuje
(wprowadzenie w głębsze rozumienie słów, znaków, gestów).
Formacja ma pomóc każdemu uczestnikowi liturgii odkrywać właściwe miejsce i zadania, jakie może on pełnić, bądź to na mocy przyjętego
chrztu, bądź na mocy sakramentu święceń. Przede wszystkim jednak ma
pomóc odkryć związek liturgii z życiem każdego jej uczestnika, nie wyłączając duchownych. Sami kapłani jako wyświęceni dla tego celu muszą być
najpierw przeniknięci duchem i mocą liturgii, aby stać się jej nauczycielami
30
II. LITURGIA
(por. KL 14). Chodzi o to, aby każdy uczestnik liturgii zrozumiał, że sprawowana liturgia nie tylko daje coraz pełniejszy udział w Passze Chrystusa,
ale że jest ona także wezwaniem, by w jego życiu dokonywała się tajemnica
przechodzenia ze śmierci do życia.
4. Celebracja Misterium Paschalnego centrum roku liturgicznego
Centrum całego roku liturgicznego jest Pascha Chrystusa, a więc Jego
przejście ze śmierci do życia. Ona wyznacza rytm i charakter wszystkich
okresów i obchodów liturgicznych, które koncentrują się wokół tajemnicy zbawienia, widzianej w różnych aspektach. Można powiedzieć, że we
wszystkich przejawach swego życia Kościół zawsze wychodzi z prawdy i celebracji paschalnej i ku niej stale jest skierowany. Kościół żyje od Paschy do
Paschy.
Szczególnym czasem świętowania Paschy Chrystusa jest Triduum Paschalne – trzy dni (trzy doby), które stanowią jedną i najważniejszą uroczystość całego roku. Triduum Paschalne rozpoczyna się w Wielki Czwartek
Mszą Wieczerzy Pańskiej, trwa przez Wielki Piątek Męki Pańskiej, przez
Wielką Sobotę, a swój szczyt osiąga w liturgii Wigilii Paschalnej w Noc
Paschalną z Wielkiej Soboty na Wielką Niedzielę. Wigilia Paschalna jest
najważniejszą liturgią w ciągu całego roku. Triduum Paschalne kończy się
Nieszporami Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego.
Z powyższych względów jest bardzo istotne, by cały Kościół i każda
konkretna wspólnota kościelna, a także rodzina miały świadomość doniosłości Paschy i jej celebracji. Do tego jest potrzebna formacja, obecna we
wszystkich przejawach kształtowania duchowości i praktyki życia kościelnego, oraz specjalna formacja przygotowująca bezpośrednio do przeżywania Paschy. Jest też czymś wprost oczywistym dołożenie wszelkich starań,
by celebrowanie liturgii paschalnej i przeżycie świąt paschalnych było otoczone wielką troską o należyte przygotowanie i celebrowanie.
5. Świętowanie niedzieli – dnia Pańskiego
Każda niedziela także jest świętowaniem Paschy Chrystusa. Pierwszego dnia tygodnia, który nazywa się dniem Pańskim, czyli niedzielą, Kościół
obchodzi misterium paschalne, zgodnie z tradycją apostolską. Niedziela jest
najstarszym i pierwotnym dniem świątecznym dla wierzących w Chrystusa.
31
Centrum tego dnia, który liturgicznie rozpoczyna się już w sobotni wieczór, jest celebracja Eucharystii. Może ona być celebrowana jako niedzielna
już w sobotni wieczór. To Eucharystia wprowadza w paschalne misterium
Chrystusa i je uobecnia. Ona też stanowi szczyt wszystkich sakramentów
(por. DK 5). „W Najświętszej Eucharystii zawiera się całe duchowe dobro
Kościoła, a mianowicie sam Chrystus, nasza Pascha i chleb żywy” (DK 5).
Uczestnictwo w niedzielnej Eucharystii jest sposobem wyznania wiary
w Chrystusa ukrzyżowanego i zmartwychwstałego oraz w Jego prawdziwą
obecność w sakramentalnych znakach. Jest także konsekwencją włączenia
chrześcijanina w misterium śmierci i zmartwychwstania, dokonanego w sakramencie chrztu. Jest potwierdzeniem przynależności ochrzczonego do
wspólnoty Kościoła. Obecność na Eucharystii nie jest tylko obowiązkiem,
ale przede wszystkim prawem ochrzczonego i zaszczytem (KKK 2042; Dies
Domini, 81).
Eucharystia nie wyczerpuje całego bogactwa dnia Pańskiego. Dzień
Pański jest szczególnym dniem na intensywniejsze czytanie i rozważanie
słowa Bożego oraz sprawowanie Liturgii godzin we wspólnocie parafialnej czy rodzinnej. Dzisiaj wobec nasilenia sekularyzacji (zeświecczenia),
które wdziera się w nasze życie indywidualne i społeczne oraz rodzinne,
a w szczególności wobec osłabienia właściwego przekazu wiary na łonie
rodziny, jawi się szczególne wyzwanie, by docenić właśnie w łonie rodziny przekaz wiary jako katechezę i świadectwo, dokonujące się w ramach
liturgii domowej. Dlatego bardzo ważne jest właściwe organizowanie życia
rodzinnego w niedziele i święta.
6. Sakramenty
Sakramenty są skutecznymi znakami, przez które Bóg działa wobec
człowieka. Uobecniają one i aktualizują misterium paschalne, dzięki czemu człowiek może w każdej sytuacji przeżywać łączność przez Chrystusa
w Duchu Świętym z Bogiem Ojcem oraz doświadczać kościelnej komunii.
Wśród sakramentów wyróżniamy:
• sakramenty wtajemniczenia chrześcijańskiego (chrzest,
bierzmowanie, Eucharystia),
• sakramenty uzdrowienia (pokuta i pojednanie, namaszczenie
chorych),
32
II. LITURGIA
• sakramenty w służbie komunii (sakrament święceń i małżeństwo).
Pierwszym działającym w sakramentach jest Bóg. Ich pełna skuteczność zależy jednak od dyspozycji przyjmującego. Podstawowym warunkiem jest żywa wiara, wyrażająca się w pragnieniu nowego życia w mocy
i świetle słowa Bożego oraz gotowość współdziałania ze zbawiającym Bogiem. Sakramenty zakładają wiarę i dają jej wzrost.
Aby więc sakramenty mogły przynosić w życiu wierzącego owoce i by
ich moc mogła okazać się w całej pełni w życiu przyjmującego, potrzeba
odpowiedniego przygotowania. To przygotowanie dokonuje się przede
wszystkim w rodzinie, jako pierwszym i podstawowym środowisku przekazu wiary, a także w parafii, czyli we wspólnocie która już żyje mocą sakramentów i w której są one sprawowane.
Wszystkie sakramenty dają udział w misterium Jezusa Chrystusa, czyli
w Jego śmierci, zmartwychwstaniu oraz zesłaniu Ducha świętego. Chrzest
jest tym sakramentem, który wprowadza w tę tajemnicę. Nie można przyjmować żadnego sakramentu bez przyjęcia najpierw chrztu. Przygotowanie
do chrztu jest w pewnym sensie przygotowaniem do wszystkich sakramentów. Przygotowanie zaś do każdego z poszczególnych sakramentów nie
może dokonać się bez odniesienia do sakramentu chrztu. Stąd tak ważne
jest przygotowanie do chrztu, które musi być potraktowane jako fundament i punkt wyjścia wobec wszystkich sakramentów. Przygotowanie zaś
do dalszych sakramentów musi uwzględniać ich specyfikę bez tracenia
z oczu zasadniczego wymiaru paschalnego, czyli chrzcielnego, chrześcijańskiego życia na wszystkich jego etapach i we wszystkich jego przejawach.
Zachodzi potrzeba zrewidowania i uaktualnienia systemu przygotowania
do sakramentów w naszej diecezji.
7. Liturgia godzin modlitwą ludu chrześcijańskiego
Sobór Watykański II przypomniał, że Liturgia godzin jest modlitwą
całego Ludu Bożego. Jest ona odpowiedzią na wezwanie Chrystusa do nieustannej modlitwy. Kościół, który do tej modlitwy zobowiązuje duchownych i osoby konsekrowane, zaprasza do niej również wiernych świeckich.
Jest to bowiem modlitwa Kościoła, Ciała Chrystusa, którego członkowie
modlą się z Chrystusem i przez Niego do Ojca. Celebrując Liturgię godzin,
33
wierni świeccy w praktyce realizują misję kapłaństwa powszechnego, wypływającą z sakramentu chrztu.
Od początku chrześcijanie gromadzili się w określonych porach dnia
na wspólną modlitwę. Wyrosła z tej tradycji Liturgia godzin rozciąga się na
cały dzień i noc, uświęcając czas. Prowadzi do Eucharystii, która jest centrum chrześcijańskiego kultu, i rozciąga to, co się w niej spełnia, na wszystkie pory dnia i nocy. Dzięki modlitwie liturgicznej w określonych porach
członkowie Kościoła mają możliwość nieustannego otwierania się na Pana
przychodzącego w swoim słowie.
Bogactwo Liturgii godzin stanowi szczególne źródło i wzór dla modlitwy osobistej. Sama zaś ta liturgia „podobnie jak inne czynności liturgiczne, nie jest czynnością prywatną, lecz całego Ciała Kościoła” (OWLG 20).
Dlatego też Kościół usilnie zachęca, by tam, gdzie to jest możliwe, Liturgia
godzin była sprawowana we wspólnocie. Szczególnym czasem gromadzenia się na tej modlitwie jest Triduum Paschalne, a także każda niedziela
jako pamiątka zwycięstwa Chrystusa nad śmiercią, oraz dni świąteczne.
W programowaniu i organizowaniu życia duszpasterskiego trzeba
uwzględnić celebrację Liturgii Godzin. Jednym ze sposobów będzie powrót
do Nieszporów niedzielnych i/albo w wybrane dni świąteczne lub powszednie. Mogą one być celebrowane jako oddzielna liturgia lub ewentualnie
– zgodnie z normami – w połączeniu z wieczorną Eucharystią. Podobnie
trzeba się zatroszczyć o celebrowanie w niektóre dni Jutrzni. Może to też
być w niedziele, święta czy w dni powszednie, gdy zachodzą odpowiednie okazje. Naturalnie te celebracje winny być odpowiednio przygotowane
i wprowadzone oraz właściwie wykonane i przeżyte. Trzeba pamiętać, że
jako liturgia mają one pierwszeństwo przed innymi nabożeństwami.
8. Celebracja słowa Bożego
Ważnym elementem w przybliżaniu Misterium zbawienia i pomocą
w jego przeżywaniu jest Celebracja Słowa Bożego. Chodzi przede wszystkim o takie rozumienie i takie przeprowadzenie tego rodzaju celebracji, by
ono miało odniesienie do Eucharystii i stanowiło swoiste przygotowanie
do niej. Mam na myśli Celebrację Słowa Bożego przeprowadzaną w któryś
z dni powszednich, by przygotować wiernych do przeżycia niedzielnego
zgromadzenia.
34
II. LITURGIA
Ten sposób wspólnotowego celebrowania i słuchania słowa Bożego
wciąż nie jest w naszej diecezji zbytnio znany i praktykowany. Nie jest
dobrze, jeśli praktyki religijne zostają zacieśnione głównie do sprawowania Eucharystii, chociaż to właśnie Eucharystia niezaprzeczalnie stanowi
źródło i szczyt liturgii i życia chrześcijańskiego. To prawda, że w okresie
Wielkiego Postu mamy także nabożeństwa pasyjne, jak Droga Krzyżowa
i Gorzkie Żale, a w miesiącach maryjnych nabożeństwa majowe i różańcowe. Mają one swoje słuszne miejsce w naszym życiu religijnym. Potrzebne
jest jednak także upowszechnienie słuchania słowa Bożego. Potrzebne jest
pogłębienie w nas poczucia potrzeby tego słowa i nauczenia się przyjmowania go.
Ubogacenie duchowości wiernych przez dalsze i szersze przygo­towanie
ich poprzez nabożeństwo słowa Bożego może posłużyć lepszemu przeżyciu
Eucharystii. Celebracja słowa Bożego to szansa, by lepiej wejść w poznanie tajemnic zbawczych. To pomoże też uchronić celebrowanie Eucharystii
od pewnego zrutynizowania i zbyt formalnego jej przeżywania. Nie ulega
bowiem wątpliwości, że nasz sposób przeżywania Eucharystii wymaga pogłębienia.
9. Nabożeństwa
Pobożność chrześcijańska, poza sprawowaniem sakramentów, wyraża
się także w różnych formach kultu Bożego, a zwłaszcza w różnego rodzaju
nabożeństwach, które jednak winny być podporządkowane liturgii, z liturgii mają wypływać i do niej prowadzić. Żadne nabożeństwo nie może z nią
konkurować, liturgia jest bowiem szczytem całej działalności Kościoła i „ze
swej natury znacznie je przewyższa” (KL 13). Różne formy pobożności ludowej są (winny być) kontynuacją życia liturgicznego, nie mogą go jednak
zastępować (por. KKK 1674-1675).
Kiedy mówimy o nabożeństwach, mamy na myśli przede wszystkim
tradycyjne nabożeństwa związane z okresami liturgicznymi, jak Gorzkie
Żale, Droga Krzyżowa. Są też związany z tradycją ogólnokościelną czy specyficznie polską, jak nabożeństwa majowe, czerwcowe, październikowe. Są
też nabożeństwa związane z konkretnymi sanktuariami czy kultem świętych. Można w tej dziedzinie wskazać na nabożeństwa fatimskie, koronkę
do Miłosierdzia Bożego, nowenny przed świętami i obchodami różnego
rodzaju.
35
Wszystkie te formy kultu służą ubogaceniu chrześcijańskiego życia.
Nie powinny, jak już wspomniano, przesłaniać paschalnego charakteru
roku liturgicznego. Nabożeństwa i wszystkie formy pobożności ludowej,
sprawowane zarówno publicznie jak i prywatnie, winny być poddawane
„ewangelizowaniu”, czyli odnoszeniu do słowa Bożego, a w szczególności
do Ewangelii (Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii, 66). Wymaga to
wielkiej troski, zarówno ze strony duszpasterzy, jak i wszystkich członków
wspólnot kościelnych. Należy przy tym być uwrażliwionym na to, by nie
mnożyć, nie nakładać na siebie i nie kumulować nabożeństw, gdyż sprawia
to wrażenie, że od ilości aktów pobożnościowych zależy ich skuteczność.
Łatwo można wtedy zagubić poczucie i sens potrzeby nawrócenia. Z drugiej strony trzeba tak troszczyć się o realizację tych nabożeństw i praktyk,
aby one stanowiły właściwą otoczkę i wyraz zdrowej pobożności (Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii, 74).
10. Kościół (budynek) miejscem sprawowania liturgii
Miejscem gromadzenia się wiernych na sprawowanie liturgii jest kościół. W tym widzialnym znaku gromadzi się wspólnota, by celebrować
sakramenty święte, zwłaszcza Eucharystię. W kościele przechowuje się
Najświętszy Sakrament oraz odprawia się nabożeństwa. Kościoły jako budynki winny mieć na uwadze przede wszystkim wspomniane dwie funkcje,
tj. miejsca modlitwy, co jest związane przechowywaniem Najświętszego sakramentu, oraz służenia celebrowaniu liturgii przez zgromadzenie. Te dwie
funkcje winny być uwzględnione i po części oddzielone tak, aby spełnianie
jednej nie nakładało się na drugą.
Najważniejszym wydarzeniem dla wspólnoty wiernych jest Eucharystia. Jej sprawowanie warunkuje też wygląd wnętrza kościoła, które winno
być mu podporządkowane. Oprócz odpowiedniej przestrzeni dla zgromadzenia, należy zapewnić stosowne umieszczenie trzech elementów: miejsca
przewodniczenia, ambony i ołtarza. Należy też zadbać o stosowne miejsce
dla służby liturgicznej, z uwzględnieniem scholi, chóru i organisty.
Centralnym miejscem kościoła jest ołtarz, wokół którego skupia się
uwaga wiernych. Powinien on być odpowiednio wyeksponowany i w swojej strukturze czytelny, tzn. bez elementów, które mogą zakłócać wymowę
jego funkcji. Miejsce przewodniczenia, umieszczone w prezbiterium, jest
przeznaczone dla głównego celebransa. Winno być ono tak wyekspono-
II. LITURGIA
36
wane, by w zgromadzeniu służyło powstawaniu odczucia ważności służby
tego, kto zgromadzeniu przewodniczy. Trzecim miejscem, które ma specyficzną i wyłączną rolę, jest ambona. Winna ona być tak usytuowana i tak
wykonana, by skłaniało to do rozumienia jej jako miejsca przeznaczonego
tylko do głoszenia słowa Bożego. Odrębnym i szczególnie zaznaczonym
w budynku kościelnym jest miejsce przechowywania Najświętszego Sakramentu. Oprócz funkcji przechowywania Eucharystii dla chorych winno
ono stwarzać warunki do adoracji Najświętszego Sakramentu. W przestrzeni budynku sakralnego winny też znaleźć się odpowiednie miejsca do
sprawowania sakramentu pokuty i chrztu oraz oddawania czci Najświętszej
Maryi Pannie i innym świętym. W organizowaniu wnętrza kościoła i jego
wyposażenia należy mieć na uwadze piękno, poziom artystyczny i estetyczny stosownie do warunków z uwzględnieniem wskazań Kościoła.
11. Muzyka i śpiew w liturgii
Bardzo ważnym elementem liturgii jest śpiew. Jest on jej integralną
częścią. Śpiew jest dla liturgii, nie liturgia dla śpiewu. Śpiew ma służyć liturgii. Jego zadaniem jest wyrażanie i przekazywanie świętych treści. Nie
może więc przesłaniać liturgii czy dominować nad nią. Sobór Watykański
II uczy, że śpiew pełni służebną funkcję w liturgii. Ma on za zadanie towarzyszenie czynności liturgicznej, jest wyrazem modlitwy, przyczynia się do
jednomyślności zgromadzonych, oraz nadaje uroczysty charakter świętym
obrzędom (por. KL 112). Nie jest więc jakimś dodatkiem czy zapełnieniem
miejsca ciszy w liturgii. Z tego względu śpiewy nie mogą być przypadkowo
wybrane, ważne jest bowiem, aby muzyka i śpiew odpowiadały świętym
czynnościom i zgadzały się z poszczególnymi elementami liturgii. Pieśni
w liturgii powinny nawiązywać do tekstów czytań biblijnych przeznaczonych na dany dzień. Ponadto przy wyborze odpowiednich pieśni należy
uwzględnić następujące kryteria:
a) charakter czynności świętej, której śpiew towarzyszy (np. inny
śpiew wybiera się na procesję wejścia, a inny na procesję komunijną);
b) charakter dnia liturgicznego (tzn. co świętujemy danego dnia,
czy jest to uroczystość, święto związane z Tajemnicą Chrystusa,
Najświętszej Maryi Panny czy świętych);
37
c) charakter okresu liturgicznego (inne śpiewy są przeznaczone np.
na adwent do 16 grudnia włącznie, a inne od 17 grudnia do końca
adwentu).
Kościół więc określa zasady, co może być śpiewane w ramach świętej
liturgii. Podaje też, jakich instrumentów można używać, a które są zakazane. Wyraźnie dopuszczone do liturgii są tylko organy piszczałkowe, które
„dusze wiernych wznoszą ku niebu i sprawom niebieskim” (KL 120), natomiast wyraźnie zabronione są takie instrumenty, jak: fortepian, akordeon,
mandolina, gitara elektryczna, perkusja, saksofon itp. Dokumenty Kościoła określają także, kto i z jakiego miejsca wykonuje poszczególne śpiewy
(psalm responsoryjny wykonuje się z ambony i nie wolno go zastępować
innymi śpiewami, np. kolędami).
Liturgia jest dziełem całego ludu Bożego, dlatego przy wyborze śpiewów trzeba uwzględnić dobro duchowe wszystkich zgromadzonych, a nie
poszczególnych wiernych. Wszystkie zaś śpiewy używane w liturgii mają
być zatwierdzone przez Konferencję Episkopatu Polski, albo przynajmniej
Biskupa Diecezjalnego.
12. Liturgia a chrześcijańskie życie
W całym duszpasterstwie zmierza się do tego, by ludzie mieli coraz to
głębszą świadomość i doświadczali tego, że cała historia zbawienia i zmierzała do tego, co urzeczywistnił Jezusa Chrystus i co wyraził w słowach,
aby „mieli życie i mieli je w obfitości” (J 10,10). Naturalnie chodzi o nowe
życie, które rodzi się z Tajemnicy Jezusa Chrystusa i przekłada się na oddawanie chwały Bogu, jako Jedynemu Panu wszystkiego, a w szczególności
jako Dawcy życia i Sędziemu dziejów.
Liturgia celebrowana jako sprawowanie sakramentów i modlitwa Kościoła zmierza do tego, by tak przemieniać życie wierzących, by było ono
święte na cześć i chwałę Świętego Boga. Istota kultu Nowego Przymierza
nie tkwi w spełnianiu obrzędów, jakoby one same z siebie były oddawaniem chwały Bogu (na podobieństwo pogańskich kultów i starotestamentalnych obrzędów i ofiar), lecz w służbie przemiany człowieka, by człowiek
stale odnawiał się na podobieństwo Bożego Syna, Jezusa Chrystusa. Dopiero człowiek, który staje się członkiem Ciała Chrystusa i żyje w jedności
z bliźnimi, a tym samym staje się coraz pełniej na obraz i podobieństwo
Boga, oddaje Bogu pełną chwałę.
38
II. LITURGIA
Kult chrześcijański spełnia się więc dwutorowo (dwuaspektowo) czy na
dwóch płaszczyznach. Z jednej strony jest to sprawowanie liturgii (słuchanie słowa, wykonywanie znaków sakramentalnych, modlitwa). Z drugiej
strony owocem i wyrazem tej liturgii jest takie życie, w którym człowiek
wierzący i uczestniczący w liturgicznych obrzędach, kształtuje (pozwala
kształtować) swoje życie na obraz i podobieństwo Boga. Spełnia się wtedy słowo (przesłanie) Jezusa wskazujące na to, co jest daleko ważniejsze
w kulcie i życiu chrześcijańskim nad ofiary i obrzędy (zob. Mk 12,33; por.
Ps 40,7; Hbr 10,8).
Ta dziedzina czy ten aspekt duszpasterstwa domaga się specjalnej wrażliwości i troski. Potrzebne są w tej dziedzinie najpierw odpowiednia formacja i rozeznanie. Musi się to dokonywać szczególnie w obszarze formacji
duchowieństwa, potrzebuje jednak otwartości i zrozumienia u wszystkich
członków Kościoła. Trzeba przy tym pamiętać, że naturalną jest tendencja
do składania pewnych ofiar i odprawiania pewnych obrzędów na rzecz czy
ku chwale Boga. Natomiast o wiele trudniejszą sprawą (i poniekąd mało
uświadomioną i akceptowaną) jest przyzwolenie na przemianę własnego
życia tak, aby ono było w całości na chwałę Boga i dla dobra bliźnich. Tutaj
zaznacza się konieczność wytężonej pracy na polu spotykania się liturgii
z życiem. Dobre rozumienie i przeżywanie relacji między liturgią i życiem
jest owocem i znakiem prawdziwej wiary.
39
Pytania dotyczące uczestnictwa
w uświęcającej misji Chrystusa
Liturgia jest źródłem i szczytem życia Kościoła
1.
Z czym kojarzy ci się słowo „liturgia”?
2.
Czy udział w liturgii jest „źródłem i szczytem” życia twojego, twojej
rodziny, parafii? W czym się to wyraża?
3.
A może jest tylko (przykrym/niewygodnym) obowiązkiem? Jeśli tak,
to dlaczego?
4.
Dlaczego jesteś zainteresowany/lub niezainteresowany uczestnictwem we Mszy świętej lub w innych celebracjach liturgicznych?
5.
Czy idziesz na liturgię z nastawieniem, że Pan Bóg ma na niej zrobić
coś dla ciebie, czy z gotowością, że On może zrobić coś z tobą, wezwać
cię i uzdolnić do nawrócenia?
6.
W jaki sposób oceniasz działania zmierzające do odnowienia i pogłębienia życia liturgicznego w diecezji siedleckiej w ogóle, w twojej
parafii czy wspólnocie?
7.
Co pomaga ci w otwieraniu się na Boga przychodzącego w liturgii
w swoim słowie i pod osłoną znaków?
8.
Jak jest proklamowane słowo Boże w twoim kościele? Czy dociera do
ciebie, do uczestników liturgii? Co trzeba zrobić, by to poprawić, jeśli
są tu jakieś niedociągnięcia?
9.
Z czym ci się kojarzy określenie „Celebracja słowa Bożego”?
10. Które znaki w liturgii są dla ciebie najbardziej czytelne, a które są niezrozumiałe lub niewłaściwie przygotowane lub wykonywane?
Liturgia jest działaniem wspólnoty Kościoła
1.
W czym się przejawia w twojej parafii/wspólnocie fakt, że liturgia jest
dziełem wspólnoty? A w czym dostrzegasz braki?
2.
Jak reagujesz na stwierdzenie: „Ksiądz odprawił nam Mszę świętą”?
II. LITURGIA
40
3.
W czym się wyraża (albo nie wyraża) to, że jesteś „podmiotem” liturgii, że uczestniczysz w niej czynnie?
4.
Jakie funkcje liturgiczne w twojej parafii podejmują świeccy? Jak to
jest przyjmowane przez ciebie, przez innych członków parafii?
5.
Jakie widzisz możliwości swojego zaangażowania w przygotowanie
i przebieg liturgii sakramentalnej?
6.
Jeśli w twojej parafii nie ma zespołu liturgicznego, co można zrobić, by
zaistniał, a jeśli jest – w jaki sposób ożywić i pogłębić jego działanie?
Formacja liturgiczna
1.
Czy dostrzegasz potrzebę pogłębienia swojej świadomości dotyczącej
liturgii?
2.
Do jakich dokumentów Kościoła na temat liturgii sięgasz? Z kim rozmawiasz o zawartych w nich treściach?
3.
W jaki sposób korzystasz z dostępnych propozycji formacji liturgicznej i czego w tej dziedzinie oczekujesz od swojej wspólnoty parafialnej i od jej duszpasterzy? Czy jest ci znana Diecezjalna Szkoła
Liturgiczna?
4.
W jakiej wspólnocie przygotujesz się do przeżycia liturgii, zwłaszcza
przez rozważnie słowa Bożego?
Obchody roku liturgicznego
1.
Która uroczystość roku liturgicznego jest najważniejsza? Co w twojej
parafii na to wskazuje? A co w rodzinie?
2.
Jakie znaczenie ma dla ciebie Triduum Paschalne? Jak się przygotowujesz do jego przeżycia?
3.
Jak zmienić pokutujący w naszych parafiach zwyczaj sprawowania
Wigilii Paschalnej przed zapadnięciem nocy?
4.
W jaki sposób rozumiesz właściwy kult Najświętszej Maryi Panny?
Czy obecna forma nabożeństw maryjnych w naszej diecezji jest wy-
41
starczająca dla ukształtowania pobożności maryjnej, która winna
prowadzić do naśladowania Maryi w Jej słuchaniu słowa Bożego
i w postawie Służebnicy Słowa? Co ci pomaga, a co przeszkadza we
wchodzeniu na drogę naśladowania Maryi?
Świętowanie Niedzieli
1.
Czym w twojej rodzinie niedziela i dni świąteczne różnią się od innych dni?
2.
Jak przeżywasz wyjątkowość tych dni – ty i twoja rodzina oraz parafia/wspólnota?
Sakramenty
1.
Dlaczego przyjmujesz sakramenty? Dlaczego prosisz o sakramenty
dla swoich bliskich (chrzest, bierzmowanie, pierwsza Komunia święta, namaszczenie chorych)?
2.
Czy widzisz potrzebę przygotowania do sakramentów? Czego oczekujesz od tego przygotowania? Jak ono powinno wyglądać?
3.
Czy proponowane spotkania przygotowawcze są dla ciebie tylko koniecznym warunkiem do przyjęcia sakramentu, czy widzisz je jako
szansę do pogłębienia twojego życia chrześcijańskiego?
4.
Jak postrzegasz celebracje udzielania sakramentu małżeństwa? Czy
zauważasz proporcjonalność między okazałością celebracji ceremonii, a późniejszym życiem małżonków?
5.
Jak przeżywasz sprawowanie sakramentu pokuty w twojej parafii –
forma tradycyjnej spowiedzi; wspólnotowa celebracja sakramentu
pokuty z indywidualnym rozgrzeszeniem? Jak odbierasz fakt spowiedzi podczas niedzielnej Eucharystii?
6.
Jakie jest twoje nastawienie do programu „Chrzest w życiu i misji
Kościoła”? W jaki sposób jego realizacja pomaga ci bardziej świadomie żyć rzeczywistością chrztu i innych sakramentów?
II. LITURGIA
42
7.
Jakie są elementy negatywne (nadużycia, braki, niejasności itp.), które zauważasz i które przeszkadzają ci w przeżywaniu Mszy świętej,
sakramentu pokuty i pojednania czy innych sakramentów? A co ci
pomaga we właściwym ich przeżywaniu?
Eucharystia
1.
Co w twojej wspólnocie parafialnej pomaga w przeżyciu Eucharystii
jako zgromadzenia? Co utrudnia to przeżycie – zewnętrznie i wewnętrznie?
2.
W czym przejawia się dbałość o to, by słowo Boże było usłyszane
przez uczestników zgromadzenia, żeby do nich dotarło i dotknęło ich
życia? A może widzisz jakieś przejawy braku odpowiedzialności za
słowo głoszone liturgii?
3.
Który moment Mszy świętej uważasz za najważniejszy i dlaczego?
4.
Czy w twojej parafii sposób wykonania „Amen” po doksologii kończącej Modlitwę Eucharystyczną wskazuje, że ma ono szczególne
znaczenie? Czy umiałbyś powiedzieć, jakie?
5.
Jakie znaczenie ma dla ciebie przekazanie znaku pokoju? W jaki sposób przekazanie tego znaku odbywa się w twojej parafii? Czy uważasz
to za odpowiednie?
6.
Czy przyjmowanie Komunii świętej jest przez ciebie przeżywane jako
tylko osobiste spotkanie z Panem Jezusem, bez brania pod uwagę innych, którzy przyjmują Pokarm z tego samego stołu, czy też zjednoczenie w Komunii z Panem Jezusem pomaga ci doświadczyć komunii
(wspólnoty) z innymi? Jakie są zewnętrzne przejawy twojego przeżywania tego momentu Mszy świętej?
7.
Jak rozumiesz znak procesji komunijnej?
8.
Jakie znaczenie mają dla ciebie postawy przyjmowane przez uczestników zgromadzenia?
43
Liturgia godzin
1.
Jakie znaczenie ma dla ciebie „codzienna modlitwa ludu Bożego”, którą jest Liturgia godzin? Jak się z nią zapoznałeś? Kto cię w nią wprowadził?
2.
Czy uczestniczyłeś w Liturgii godzin we wspólnocie? (przy jakiej okazji, jak często?).
3.
Czy modlisz się Liturgią godzin indywidualnie lub z Twoimi bliskimi? (rodzina, wspólnota kapłańska lub inna).
4.
Co można zrobić w twojej wspólnocie parafialnej, aby przynajmniej
od czasu do czasu spotykała się na sprawowaniu Liturgii godzin?
Nabożeństwa
1.
Czy w twojej parafii można zauważyć, że Eucharystia jest centralnym
wydarzeniem? Co na to wskazuje? A co temu zaprzecza?
2.
Czy są wydarzenia dla ciebie bardziej atrakcyjne (np. jakieś nabożeństwa, pielgrzymki). Jeśli tak, to dlaczego?
3.
W jaki sposób w twojej parafii/wspólnocie można pogłębić liturgiczną świadomość osób praktykujących różne formy pobożności ludowej?
4.
Czy zauważasz takie zjawisko, że po zakończeniu jakiegoś nabożeństwa (majowego, czerwcowego czy październikowego lub tp.) wiele
osób wychodzi z kościoła i nie zostaje na Mszy świętej, która jest
potem sprawowana? Jeśli tak, to jak myślisz, dlaczego tak się dzieje? Ca sądzisz o łączeniu nabożeństw między sobą oraz łączenie ich
z Eucharystią?
5.
Jak oceniasz treści czytanek na nabożeństwach majowych? Czy masz
jakieś propozycje tematów, które mogłyby być podejmowane wobec
osób, które przychodzą systematycznie na majowe?
6.
Co myślisz o przyjęciu tak wielu pobożnych zobowiązań, że „aby się
wyrobić” ze wszystkim, trzeba je realizować szybko i powierzchownie?
II. LITURGIA
44
Przestrzeń liturgiczna
1.
Czy dostrzegasz w swoim kościele parafialnym odrębność trzech ważnych obszarów w prezbiterium? (miejsce przewodniczenia, ambona,
ołtarz)? Czy rozumiesz znaczenie tych miejsc, czy jest ci wszystko
jedno, co, gdzie i jak się odprawia?
2.
Czy jest coś w wystroju kościoła, co przeszkadza ci w skupieniu na Mszy
świętej? Jeśli tak, to co to jest i jakie widzisz możliwości, by to zmienić?
3.
Jak reagujesz na to, gdy w kościele blisko siebie jest kilka wizerunków, a czasem jeszcze figura czy feretron, tego samego świętego, np.
Najświętszej Maryi Panny?
Muzyka i śpiew w liturgii
1.
Jaki wpływ na Twoje uczestnictwo we Mszy świętej ma śpiew i muzyka?
2.
Czy zauważasz pewną logikę w doborze śpiewów?
3.
Co – jeśli chodzi o muzykę i śpiew – przeszkadza ci w uczestniczeniu
w liturgii?
4.
Jakie znaczenie mają dla ciebie śpiewy wykonywane podczas liturgii
– ich treść oraz sposób wykonywania?
Liturgia a życie
1.
Jak udział w liturgii wpływa na twoje życie – osobiste, wewnętrzne,
w relacji do innych – w rodzinie, w parafii, w pracy itp.? Czy ulega
ono jakimś zmianom pod wpływem uczestniczenia w celebracjach liturgicznych, czy raczej niezależnie od tego biegnie dalej tym samym
torem? Czy umiesz przytoczyć jakąś konkretną sytuację, w której zachowałeś się inaczej niż do tej pory – ze względu na usłyszane słowo
Boże czy pod wpływem udziału w liturgii?
2.
W czym wyraża się to, że jako chrześcijanin – zanurzony w misterium paschalne Jezusa Chrystusa, karmiący się słowem Bożym
i Eucharystią – jesteś w tym świecie, ale nie jesteś z tego świata? Jeśli
w niczym lub słabo – jakie są tego przyczyny?
Część III
Życie
Uczestnictwo ludu Bożego
w królewskiej misji Chrystusa
Chrześcijanin, który żyje wiarą i właściwie przeżywa liturgię, daje wyraz swojej chrześcijańskiej tożsamości w świadectwie życia. Zgodnie z nauczaniem Soboru Watykańskiego II, królewska misja Chrystusa wyraża się
w Jego posłuszeństwie aż do śmierci (por. Flp 2, 8), dzięki któremu wszedł
do chwały swego Królestwa. Chrystusowi wszystko jest poddane. „Tej władzy udzielił uczniom, aby i oni posiedli stan królewskiej wolności i przez
zaparcie się siebie oraz przez życie święte pokonywali w sobie samych panowanie grzechu (...), aby służąc Chrystusowi w bliźnich, przywodzili również braci swoich pokorą i cierpliwością do Króla, któremu służyć, znaczy
panować” (KK 36). Uczestnictwo w królewskim posłannictwie Chrystusa
polega więc na panowaniu, które przejawia się w służbie, w postępowaniu
na drodze świętości życia, na świadczeniu, że postęp materialny winien być
podporządkowany postępowi moralno-duchowemu.
1. Posługa pasterzowania w Kościele siedleckim
W myśl nauczania Soboru Watykańskiego II „diecezja jest częścią ludu
Bożego, powierzoną pieczy pasterskiej biskupa i współpracujących z nim
kapłanów, tak by trwając przy swym pasterzu i zgromadzona przez niego
w Duchu Świętym przez Ewangelię i Eucharystię, tworzyła Kościół partykularny, w którym prawdziwie jest obecny i działa jeden, święty, katolicki
i apostolski Kościół Chrystusowy” (DB 11). Urzeczywistnianie się Kościoła w diecezji zależy od wszystkich jego członków. Każde pokolenie musi
wkładać wiele wysiłku, aby nie redukować Kościoła do jakiejś organizacji,
46
III. ŻYCIE
w której dominowałaby idea budowania na dobroci ludzkiej czy wzajemności. Centralną zasadą wspólnoty kościelnej jest świadomość i gotowość
bycia poddanym w imię Pana (por. Ef 5,5; Flp 2,2-11). Kościół istnieje dzięki przeżywaniu komunii i jedności w poszczególnych wspólnotach. Istotną
rolę w budowaniu kościelnej communio spełnia prowadzone w jedności
z biskupem duszpasterstwo. Szczególnie ważnym jego elementem jest świadectwo dawane przez duszpasterzy oraz osoby konsekrowane, dopełniane
przez świadectwo wiernych świeckich.
W Kościele diecezjalnym działają wszystkie charyzmaty, środki łaski,
które wytwarzają oraz budują wewnętrzną wspólnotę wierzących, jak też
czynniki zewnętrzno-hierarchiczne, określające społeczność zewnętrzną.
2. Posługa biskupa
W misterium wzajemnego udzielania sobie dóbr zbawienia we wspólnocie Kościoła decydującą rolę odgrywają biskupi. Stanowią oni w tajemnicy Kościoła cząstkę szczególną. „Poszczególni zaś biskupi są widzialnym
źródłem i fundamentem jedności w swoich partykularnych Kościołach,
uformowanych na wzór Kościoła powszechnego, w którym istnieje i z których się składa jeden i jedyny Kościół katolicki” (KK 23). Na gruncie dziedziczonego po Apostołach posłannictwa strzeżenia i przekazywania zbawczej misji Chrystusa, w szczególny sposób odpowiedzialni są oni za rozwój
autentycznego życia chrześcijańskiego w Kościele. Biskupi mają zatem „popierać wszelką aktywność, która wspólna jest całemu Kościołowi, zwłaszcza zaś taką, która zmierza do tego, aby wzrastała wiara i światło pełnej
prawdy zajaśniało wszystkim ludziom. Zresztą jest to świętą sprawą, że oni,
dobrze zarządzając własnym Kościołem, jako cząstką Kościoła powszechnego, przyczyniają się skutecznie do dobra całego Mistycznego Ciała, które
jest także ciałem Kościołów” (KK 23).
Posługa biskupia ma nie tylko charakter hierarchiczny, ale i synodalny.
Synodalność jest wymiarem istotowym ministerium biskupiego. Poszerza
ona personalny wymiar pasterskiego urzędu biskupa, rozwija współodpowiedzialność i współuczestnictwo, umacnia wewnętrzną relację między
kościelnymi posługami wspólnoty Kościoła (por. ChL 19 – 20).
Biskup diecezjalny jako pasterz diecezji siedleckiej jest we wspólnocie diecezjalnej widzialnym znakiem obecności Jezusa Chrystusa. Jego
urząd jest fundamentem jedności Kościoła partykularnego z Kościołem
47
powszechnym. Biskup kieruje w diecezji ewangelizacją, nauczaniem kościelnym, szafowaniem sakramentów i jako pasterz prowadzi diecezjan do
Boga świadectwem własnego życia i stanowionym przez siebie prawem.
Kieruje też całą administracją w diecezji (KK 18; 20; 23; 26; DB 2; 6; 11).
Jako pierwszy nauczyciel wiary i szafarz sakramentów świętych, mając pełnię kapłaństwa, uobecnia misję samego Chrystusa w Kościele. Z tej racji
biskup jest otoczony szacunkiem przez duchownych i świeckich oraz cieszy się ich posłuszeństwem w duchu wiary i miłości. Zewnętrznym tego
wyrazem jest otoczenie jego osoby stałą modlitwą i aktywne włączenie się
w proponowane przez niego inicjatywy duszpasterskie. Dniami szczególnej
modlitwy za biskupa diecezjalnego są: rocznica jego konsekracji, rocznica
ingresu oraz dzień imienin.
3. Posługa prezbiterów
Dla zachowania jedności założonego przez siebie Kościoła Chrystus
Pan powołał kolegium Apostołów i powierzył im, pod zwierzchnictwem
Piotra, władzę nauczania, uświęcania i kierowania Kościołem. Pełnię tej
władzy otrzymują biskupi jako następcy Apostołów. Uczestniczą w niej
prezbiterzy, którzy stanowią grono najbliższych współpracowników i pomocników biskupa.
Prezbiterzy diecezji siedleckiej obowiązani są znać i stosować w życiu
to, co na temat obowiązków i praw osób duchownych zawiera Kodeks Prawa Kanonicznego (kan. 273-289).
Kapłani w poszczególnych wspólnotach wiernych uobecniają w pewnej
mierze Biskupa Siedleckiego, z którym jednoczą się, biorąc w części na siebie jego obowiązki i troski pasterskie. Chętniej więc winni angażować się
w proponowane przez niego inicjatywy duszpasterskie.
Duchowni z racji szczególnego powołania i przyjętych święceń wezwani są do troski o własne uświęcenie na drodze wiernego wypełniania pasterskiej posługi oraz osobistej ascezy. Życie duchowe prezbitera ma być
zasilane świadomym i godnym celebrowaniem Eucharystii, rozmyślaniem,
modlitwą Liturgii godzin, lekturą Pisma Świętego, nawiedzaniem Najświętszego Sakramentu, rachunkiem sumienia, regularnym przystępowaniem
do sakramentu pokuty, udziałem w rekolekcjach kapłańskich i dniach skupienia dla kapłanów. Kapłani powinni korzystać z posługi diecezjalnego
ojca duchownego oraz dekanalnych ojców duchownych. W myśl zwyczaju
48
III. ŻYCIE
diecezjalnego każdy kapłan obowiązany jest do odprawienia Mszy świętej za zmarłego kapłana diecezji siedleckiej w najbliższym czasie po jego
śmierci. Nadto zachęca się do udziału w pogrzebie zmarłego prezbitera.
Prezbiterzy mają obowiązek obwieszczać wszystkim Ewangelię – Dobrą Nowinę i potwierdzać głoszone słowo świadectwem własnego życia.
Zadania wynikające z otrzymanej władzy nauczycielskiej zobowiązują prezbiterów do pogłębiania znajomości Pisma świętego, Tradycji i nauki Kościoła. Przepowiadający słowo Boże w Kościele powinni również wnikać
w sytuację słuchaczy tego słowa, aby je głosić w sposób zrozumiały oraz
dostosowany do ich aktualnych problemów życiowych.
Od chwili święceń kapłan, z woli Chrystusa, jest wyposażony w charyzmat przedłużania zbawczego działania Chrystusa (2Kor 3,5-6). Charyzmat
ten stawia kapłana wobec świadomości o jego osobistej niewystarczalności
i niezdolności do budowania wspólnoty Kościoła w oderwaniu od Chrystusa. Uobecnianie Chrystusa wymaga od kapłana ciągłego utożsamiania
się z Tym, którego uobecnia. Z natury rzeczy dokonuje się to w jedności
z całym prezbiterium pod przewodnictwem biskupa. Takiej postawy oczekuje od kapłana Jezus oraz wierni powierzeni jego pasterskiej trosce.
Realizacja Chrystusowego Kazania na Górze oraz nowego przykazania miłości w prezbiterium Kościoła niesie ze sobą obecność samego Pana,
który obiecał być wszędzie tam, gdzie wspólnota gromadzi się w Jego imię
(Mt 18,20). Dlatego ważną rolę w życiu prezbiterów odgrywają formy życia wspólnego, których celem ma być wzmacnianie kapłańskiej wspólnoty
(DK 8). Autentyczne życie wspólne uczy kapłanów prawdziwego braterstwa, służby i pokory. Przyjmowanie życzliwych uwag ze strony biskupa,
współbraci (a także wiernych świeckich) pozwala kapłanowi skompensować braki w dziedzinie krytycznej oceny siebie, które niesie ze sobą życie
w samotności, oraz jaśniej ukazuje kapłanowi prawdę, że nie może żyć bez
relacji z drugim człowiekiem.
W Kościele rzymskokatolickim duchowni obowiązani są zachowywać
kapłańską czystość i celibat, aby niepodzielnym sercem łączyć się z Chrystusem, a także całkowicie oddać się służbie Bogu i ludziom.
Bez zgody Biskupa Siedleckiego nie należy przyjmować na pobyt stały
i meldować w domu parafialnym osób świeckich nie zatrudnionych w parafii. Do prowadzenia domu parafialnego można przyjmować tylko osoby
poważne, pobożne i wolne od wszelkich podejrzeń. W odniesieniach do
49
pracowników domowych kapłani zachowują budujące formy współżycia,
unikając wszelkich przejawów zbytniej poufałości.
Kapłani obowiązani są nosić strój duchowny: sutannę lub koszulę z koloratką. Noszenie sutanny obowiązuje podczas wykonywania wszelkich
czynności liturgicznych, katechezy oraz w kancelarii parafialnej.
Wyjazd duchownego diecezji siedleckiej za granicę wymaga zezwolenia
Biskupa. Bez zgody Biskupa nie wolno też duchownemu wnosić żadnych
spraw do sądu świeckiego, przynależeć do partii i stronnictw politycznych,
trudnić się leczeniem i podobnymi czynnościami o charakterze paranaturalnym (wróżbiarstwo, różdżkarstwo, bioenergoterapia, itp.), zaciągać kredytu (poza ustalonymi normami diecezjalnymi), prowadzić działalności
gospodarczej na własny lub cudzy rachunek.
Kapłanowi pracującemu w diecezji przysługuje co roku miesięczny
urlop, którego termin należy uzgodnić z bezpośrednim przełożonym przy
uwzględnieniu realiów duszpasterskich.
Należy tak układać zajęcia duszpasterskie w parafii, by każdy kapłan
mógł dysponować wolnym dniem w tygodniu. Bezwzględnym jednak warunkiem korzystania z wolnego dnia jest zapewnienie wiernym właściwej
opieki duszpasterskiej.
3.1 Uposażenie prezbiterów
Autentyczne świadectwo miłości do Chrystusa i drugiego człowieka
może dać tylko kapłan ubogi, nie przywiązany do dóbr materialnych. Posiadane środki materialne, jako słuszne wynagrodzenie za pracę, powinny
być wystarczające do zaspokojenia rzeczywistych potrzeb życiowych prezbiterów, na wynagrodzenie osób pełniących dla nich posługę, a także powinny być narzędziem służącym ich misji duszpasterskiej.
Kapłani powinni otrzymać od wspólnoty wiernych środki na zaspokojenie swych potrzeb bytowych. Wierni powinni rozumieć, że podstawą
utrzymania duchownego są środki, jakie otrzymuje od wspólnoty wierzących wśród której posługuje. Kapłani ze swej strony powinni wystrzegać się
oznak próżności i luksusu.
Zgodnie z wielowiekową tradycją Kościoła ofiary składane przez wiernych z racji posług duszpasterskich są i mają pozostać dobrowolne. Nie
można uzależniać udzielenia posługi sakramentalnej od złożenia ofiary lub
od jej wysokości.
50
III. ŻYCIE
Władza diecezjalna zapewnia godziwe warunki mieszkaniowe emerytom, którzy nie posiadają własnego mieszkania. Każdy kapłan zobowiązany jest do sporządzenia ważnego, w myśl przepisów prawa cywilnego,
testamentu oraz do złożenia go w Kurii Diecezjalnej lub przynajmniej powiadomienia jej o tym, gdzie testament został złożony i kto jest jego wykonawcą.
3.2. Przygotowanie do kapłaństwa i troska o powołania
Formacja tych, których Chrystus powołuje do kapłańskiej służby w Kościele, ma przede wszystkim umożliwić przeżycie doświadczenia tej formacji, którą Jezus dał swoim uczniom. Wyższe Seminarium Duchowne
Diecezji Siedleckiej zgodnie ze swą najgłębszą tożsamością, jest w Kościele
siedleckim swoistą kontynuacją wspólnoty uczniów zgromadzonych wokół
Jezusa, słuchających Jego słów, przygotowujących się do przeżycia Paschy,
oczekujących na dar Ducha Świętego, by podjąć powierzoną sobie misję
kapłańską we współczesnym świecie. „Seminarium nie jest tylko miejscem
czy materialną przestrzenią, lecz przede wszystkim pewną przestrzenią
duchową, drogą życia, środowiskiem sprzyjającym takiemu procesowi formacyjnemu, dzięki któremu człowiek powołany przez Boga do kapłaństwa
może się stać, mocą sakramentu święceń, żywym obrazem Jezusa Chrystusa, Głowy i Pasterza Kościoła” (PDV 42). Na tym upodobnieniu się do
Jezusa Chrystusa opiera się właściwa formacja w okresie przygotowania do
kapłaństwa, a następnie w ciągu całego życia kapłańskiego.
Strukturę i zasady funkcjonowania Wyższego Seminarium Duchownego określają przepisy specjalne. Na całej wspólnocie diecezjalnej, a zwłaszcza na rodzicach chrześcijańskich, wychowawcach i kapłanach spoczywa
obowiązek troski o powołania kapłańskie (por. kan 233 § 1). Duszpasterstwem powołań kapłańskich kieruje Diecezjalny Duszpasterz Powołań.
W trosce o budzenie powołań do kapłaństwa duszpasterze powinni:
a) modlić się z wiernymi o powołania;
b) uwzględniać problematykę powołaniową we wszelkich typach katechezy;
c) rozwijać takie formy pracy duszpasterskiej, które są głównym źródłem powołań (np. praca ze służbą liturgiczną, zwłaszcza z ministrantami, oraz ze wspólnotami Ruchu Światło-Życie);
d) organizować doroczny Tydzień Modlitw o Powołania;
51
e) organizować tzw. Niedzielę Powołań z udziałem przedstawicieli
seminarium duchownego;
f) kierować odpowiednich kandydatów na rekolekcje powołaniowe.
4. Instytuty Życia Konsekrowanego i Stowarzyszenia Życia Apostolskiego
„Życie konsekrowane, głęboko zakorzenione w przykładzie życia
i w nauczaniu Chrystusa Pana, jest darem Boga Ojca udzielonym Jego Kościołowi za sprawą Ducha Świętego” (VCon 1). Bogactwo charyzmatów
życia konsekrowanego jest ogromne: życie monastyczne tradycji Wschodu
i Zachodu, stan dziewic Bogu poświęconych, pustelników i wdów, instytuty
całkowicie oddane kontemplacji, instytuty oddane dziełom apostolskim, instytuty świeckie, stowarzyszenia życia apostolskiego oraz nowe formy życia
konsekrowanego. Wszystkie one zachowują głęboką jedność, „objawiając
jedno i to samo powołanie, by naśladować Chrystusa czystego, ubogiego
i posłusznego w dążeniu do doskonałej miłości Boga i bliźniego” (VC 5).
Konsekracja ma przede wszystkim charakter charyzmatyczny, który
w nieoceniony sposób wzbogaca wspólnotę Kościoła. Stan, który opiera
się na profesji rad ewangelicznych, choć nie dotyczy hierarchicznej struktury Kościoła, należy jednak nienaruszalnie do jego życia i świętości (por.
KK 44). Dlatego włączenie instytutów życia konsekrowanego w działalność
duszpasterską Kościoła lokalnego czyni ją bardziej płodną, poprzez wniesienie doń wartości, takich jak świętość, modlitwa, ofiara i asceza. W wypełnianiu swego powołania instytuty i stowarzyszenia winny się kierować
wiernością w zachowywaniu reguły oraz posłuszeństwem wobec własnych
przełożonych. Celem harmonijnego spełniania dzieł apostolatu w diecezji
siedleckiej i zachowania w pełni jednolitej dyscypliny diecezjalnej wszyscy zakonnicy są zobowiązani odnosić się do biskupów, jako następców
Apostołów, z uległością i szacunkiem. Ilekroć są oni wezwani w prawowity
sposób, bez naruszenia charakteru swego instytutu, do prac apostolskich
i pomocy w różnych posługach duszpasterskich, winni chętnie podejmować wyznaczone im zadania.
Kapłani zakonni są również współpracownikami biskupów i dlatego
w pewien sposób prawdziwie przynależą do duchowieństwa diecezji siedleckiej. Zakonnicy podlegają jurysdykcji Biskupa Siedleckiego w sprawach:
III. ŻYCIE
52
•
•
•
•
duszpasterstwa,
publicznego wykonywania kultu Bożego,
głoszenia słowa Bożego,
religijnego i moralnego wychowania wiernych, zwłaszcza
w ramach katechizacji,
• formacji liturgicznej,
• moralnej godności stanu duchownego,
• spełniania różnych dzieł apostolskich (por. DB 35; VC 49).
Siostry zakonne jako osoby konsekrowane są w szczególny sposób powołane, aby przez swoje poświęcenie, przeżywane w pełni i z radością, być
znakiem czułej dobroci Boga dla ludzkości oraz szczególnym znakiem tajemnicy Kościoła jako dziewicy, oblubienicy i matki (por. VC 57). Jest także
konieczne, aby formacja sióstr zakonnych była dostosowana do nowych
potrzeb i przewidywała realne, instytucjonalne możliwości systematycznego kształcenia, tak by obejmowało ono wszystkie dziedziny: od teologiczno-duszpasterskiej po zawodową. Formacja pastoralna i katechetyczna nabiera obecnie szczególnego znaczenia w perspektywie nowej ewangelizacji,
która wymaga nowych form uczestnictwa także od sióstr zakonnych. Jednocześnie stałe dokształcanie sióstr katechetek jest konkretnym wymogiem
szkół i placówek oświatowych. Realizowaniu stałej formacji sióstr zakonnych służą np. Celebracje Słowa Bożego, spotkania diecezjalne i rejonowe,
dni skupienia, szkolenia oraz program duszpasterski diecezji siedleckiej
„Chrzest w życiu i misji Kościoła”.
Instytuty świeckie są wciąż nową i mało znaną formą życia konsekrowanego w Kościele Katolickim. Choć nie są one instytutami zakonnymi,
ich członkowie podejmują prawdziwą i pełną profesję rad ewangelicznych
w świecie, uznaną przez Kościół (DZ 11). Instytuty świeckie to wspólnoty
osób, które żyją w zwykłych warunkach życia świeckiego, pracują w różnych zawodach, uczestniczą w trudnościach i problemach ludzi świeckich,
a równocześnie są całkowicie oddane Bogu poprzez śluby. Poprzez syntezę
świeckości i konsekracji, która jest ich cechą specyficzną, dążą do przemiany świata od wewnątrz mocą Błogosławieństw. W ten sposób, choć dzięki
swej całkowitej przynależności do Boga są w pełni poświęcone Jego służbie, ich działalność w normalnych warunkach życia w świecie przyczynia
się za sprawą Ducha Świętego do ożywienia duchem Ewangelii różnych
53
form rzeczywistości świeckich. Dzięki temu instytuty świeckie zapewniają
Kościołowi, każdy zgodnie z własnym charakterem, skuteczną obecność
w społeczeństwie (por. KPK 710-713, VC 10). Kościół zaś ma nadzieję, że
poprzez obecność i świadectwo świeckiej konsekracji dokona się odnowa
chrześcijańska życia rodzinnego, zawodowego i społecznego, dzięki której
powstaną nowe i skuteczne formy apostolstwa, skierowane do osób i środowisk normalnie dalekich od Ewangelii i jakby niedostępnych dla jej głoszenia (por. Konstytucja Provida Mater Ecclesia).
5. Misja świeckich
Tożsamość i misja wiernych świeckich mają swoje źródło w sakramencie chrztu, a umocnienie otrzymują w sakramencie bierzmowania. Eucharystia sprawia, że wierni, łącząc się w niej z Chrystusem, utwierdzają się
w miłości i nabywają wspólnotowego ducha, który powinien się stać zasadą
ich apostolskiej działalności.
Osoby świeckie żyją w świecie, w rodzinach i w różnych społecznościach, gdzie prowadzą normalne życie, uczą się, pracują, utrzymują ze
sobą różnorakie kontakty przyjacielskie, zawodowe, kulturalne itd. Świat
ten jest zarazem polem i narzędziem ludzi świeckich w realizacji ich powołania chrześcijańskiego. Ma ono swe zakorzenienie w chrzcie, a chrzest nie
odrywa osób świeckich od świata, lecz powierza im powołanie, które właśnie wewnątrz świata winno się urzeczywistniać. Tam ich „Bóg powołuje,
aby wykonując właściwe sobie zadania, kierowani duchem ewangelicznym
przyczyniali się do uświęcenia świata na kształt zaczynu, od wewnątrz niejako, i w ten sposób zwłaszcza przykładem swego życia, promieniując wiarą, nadzieją i miłością, ukazywali innym Chrystusa” (KK 31).
Zgodnie ze specyfiką swego powołania wierni świeccy są wezwani
w sposób szczególny do uzdrawiania struktur i stosunków społecznych
oraz przemieniania warunków życia tak, by przez sprawiedliwe urządzenie
przyczyniały się do większej chwały Bożej i zbawienia ludzi. W ten sposób
osoby świeckie przepajają kulturę i dzieła ludzkie duchem Ewangelii (por.
KK 36; KKK 909). Ponieważ dary łaski (charyzmaty) odpowiadają każdorazowym potrzebom Kościoła (por. KK 12), Kościołowi trzeba dziś przede
wszystkim świeckich proroków i apostołów, zwłaszcza w takich dziedzinach, jak nauka, sztuka, technika, polityka, publicystyka, aby wiara chrześcijańska była przeżywana w świetle Ewangelii i w mocy chrztu.
54
III. ŻYCIE
Wszyscy katolicy są współodpowiedzialni za Kościół, a tym samym
mają prawo i obowiązek do zajmowania stanowisk, podejmowania inicjatyw, współuczestnictwa w podejmowaniu decyzji i ich wykonaniu, zawsze
jednak w zakresie określonych kompetencji oraz z myślą o dobru wspólnoty parafialnej, diecezji i Kościoła powszechnego. Współodpowiedzialność
należy zawsze traktować jako służbę, stąd dążenie do osiągnięcia władzy
i przywilejów nie powinno przenikać życia Kościoła i jego struktur. Tak
pojęta realizacja współodpowiedzialności wymaga ze strony aktywnych
katolików dojrzałej osobowości oraz otwartości wobec działania Ducha
Świętego. Dotyczy to szczególnie osób świeckich zaangażowanych w różnych instytucjach, radach, strukturach, wspólnotach, w których współodpowiedzialność i współdecydowanie bardzo wyraźnie dochodzą do głosu.
We wszystkich dziedzinach życia indywidualnego, rodzinnego i społecznego wierni świeccy winni kierować się Ewangelią oraz zasadami katolickiej nauki społecznej, sprawiedliwością, solidarnością i miłością.
Podstawowym wymiarem bytowania człowieka na ziemi jest praca. Jest
ona drogą realizacji jego posłannictwa. W związku z tym należy pamiętać
o następujących zasadach:
a) kształtowanie etyki pracy oraz pogłębianie wiedzy fachowej jest
jednym z podstawowych obowiązków chrześcijańskich;
b) chrześcijanin świecki powinien budować właściwą sobie duchowość pracy;
c) praca nie jest celem samym w sobie i nie może być oderwana od
podmiotu pracy – człowieka; w związku z tym należy troszczyć
się nie tylko o warunki pracy, lecz także o właściwe wykorzystanie czasu wolnego;
d) człowiekowi przysługują niezbywalne prawa do pracy, właściwej
organizacji pracy, sprawiedliwego podziału owoców pracy.
W duchu współodpowiedzialności za Kościół wierni świeccy są zobowiązani do przychodzenia z pomocą Kościołowi, aby miał on zapewnione konieczne środki do sprawowania kultu Bożego i wykonywania dzieł
apostolstwa i miłości oraz dla utrzymania duchowieństwa, pracowników
kościelnych i instytucji kościelnych (por. kan 222). Obowiązek ten wypływa z przynależności wszystkich wiernych do wspólnoty Kościoła, wspólnej
odpowiedzialności za realizację misji Kościoła w świecie oraz z naturalnej
55
solidarności wobec własnej religijnej wspólnoty (por. kan. 1260). W wymiarze odpowiedzialności za Kościół mieści się też prawo przedstawiania
pasterzom Kościoła swoich potrzeb i poglądów (por. kan. 212).
Ważną formą angażowania się wiernych świeckich w parafiach oraz
w diecezji są ruchy i stowarzyszenia kościelne oraz droga neokatechumenalna. Prawo ich zakładania, przynależenia do nich i kierowania nimi ma
oparcie w naturalnym pragnieniu człowieka stworzonego do życia w relacji
z Bogiem i bliźnim. Charakterystyczną cechą ruchów i stowarzyszeń jest
współodpowiedzialność za realizację misji Kościoła.
Ruchy i stowarzyszenia kościelne w diecezji siedleckiej uwzględniają
w swych programach i w swej działalności kryteria charakteru kościelnego.
Należą do nich:
• uznawanie świętości i życia mocą chrztu za najważniejszą zasadę realizowaną przez odnowę życia chrześcijańskiego,
• szerzenie wiary w jedności z magisterium Kościoła i jego
apostolskimi celami,
• zakorzenienie w misji Kościoła lokalnego i jej uwydatnianie,
• dawanie świadectwa ewangelicznej jedności przez wzajemne
wspieranie się ruchów, stowarzyszeń i grup w dziele apostolstwa (por. ChL 30).
6. Organizacja terytorialna diecezji
Obszarem diecezji siedleckiej jest podzielony na parafie teren określony w bulli papieskiej Jana Pawła II Totus Tuus Poloniae Populus. Erygowanie parafii, znoszenie ich lub dokonywanie w nich zmian należy do wyłącznej kompetencji Biskupa Siedleckiego, który czyni to po wysłuchaniu
zdania Rady Kapłańskiej. Parafie erygowane z mocy prawa posiadają osobowość prawną (por. KPK 515). Przepisy państwowe, wydane w porozumieniu z Konferencją Episkopatu Polski, nakazują proboszczowi zgłoszenie w urzędzie wojewody w formie przepisanej prawem faktu utworzenia
nowej parafii.
Parafie diecezji są zorganizowane w dekanat (średnio 10 parafii). Na
czele dekanatu stoi dziekan, którym zazwyczaj jest proboszcz jednej z parafii tego dekanatu.
56
III. ŻYCIE
7. Instytucje diecezjalne
W diecezji siedleckiej istnieją instytucje wspomagające Biskupa Siedleckiego w wypełnianiu jego zadań. Należą do nich: Kuria Diecezjalna,
Sąd Biskupi, Rada Kapłańska, Kolegium Konsultorów, Diecezjalna Rada
Duszpasterska, Diecezjalna Rada Katechetyczna, Diecezjalna Rada Duszpasterstwa Młodzieży, Diecezjalna Rada ds. Ekonomicznych, Kapituła Katedralna w Siedlcach, Kapituła Kolegiaty Janowskiej, Kapituła Kolegiaty
Łukowskiej, Kapituła Kolegiaty Parczewskiej, Kapituła Kolegiaty Garwolińskiej, Diecezjalna Komisja Liturgiczna, Diecezjalna Komisja ds. Muzyki
Kościelnej, Diecezjalna Komisja Historyczna.
7.1. Inne instytucje diecezjalne
Wyższe Seminarium Duchowne, Podyplomowe Studium Doktoranckie
UKSW, Instytut Teologiczny w Siedlcach, Studium „Formatio Permanens”,
Diecezjalna Szkoła Liturgiczna, Diecezjalne Studium Muzyki Kościelnej,
Katolickie Licea Ogólnokształcące, Muzeum Diecezjalne, Bursa św. Stanisława Kostki, Caritas Diecezji Siedleckiej, Diecezjalne Domy Rekolekcyjne, Dom Księży Emerytów, Kapłański Fundusz Emerytalno-Zapomogowy,
„Echo Katolickie”, Katolickie Radio Podlasie, „Teologiczne Studia Podlaskie”, Wydawnictwo Diecezji Siedleckiej „Unitas”, Zarząd Rzymskokatolickich Cmentarzy.
7.2. Ruchy i stowarzyszenia
Droga Neokatechumenalna, Ruch Światło-Życie, Akcja Katolicka,
Bractwo św. Judy Tadeusza, Fraternia przy Sanktuarium Królowej Rodzin
w Parczewie, Konwent „Lux Christi” przy Kolegiacie Przemienienia Pańskiego w Garwolinie, Diecezjalna Diakonia Ewangelizacyjna Młodych,
Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży, Katolickie Stowarzyszenie Kolejarzy
Polskich – Koło w Siedlcach, Katolickie Stowarzyszenie Niepełnosprawnych, Katolickie Stowarzyszenie „Moria”, Stowarzyszenie Ewangelizacji
i Kultury, Stowarzyszenie Katolickiej Młodzieży Akademickiej „Przymierze”, Stowarzyszenie Pamięci Unitów „Martyrium”, Stowarzyszenie Pueri
Cantores Podlachienses, Stowarzyszenie Rodzin Katolickich, Unia Apostolska Kapłanów, Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej (jeżeli nie zostały
uwzględnione inne, prosimy o zgłoszenie ich).
57
8. Duszpasterstwo ogólne
W diecezji siedleckiej pełniona jest posługa duszpasterska, przez którą
urzeczywistnia się Kościół powszechny. Prezbiterzy uczestniczą w niej pod
przewodnictwem swojego Biskupa. Biskup Siedlecki mianuje duszpasterzy
parafialnych oraz kapłanów odpowiedzialnych za wyznaczoną dziedzinę
duszpasterstwa – w skali diecezji i dekanatu – w zależności od określonych
potrzeb.
W parafii, która jest podstawowym miejscem posługi duszpasterskiej,
za organizację duszpasterstwa odpowiada proboszcz. Koordynacją działań
duszpasterskich w diecezji zajmuje się Wydział Duszpasterski Kurii.
W każdej parafii winna być powołana rada parafialna, która pod kierunkiem proboszcza zatroszczy się o rozwój pracy duszpasterskiej oraz
utrzymanie majątku parafialnego i roztropne zarządzanie nim.
W posłudze duszpasterskiej pełnionej w parafii i przez nią powinny być
realizowane wskazania Konferencji Episkopatu Polski oraz biskupa diecezjalnego.
Proboszcz czuwa nad katolicką tożsamością i czynnym włączeniem się
w życie parafii zorganizowanych grup, stowarzyszeń i ruchów zgodnie z ich
charyzmatem i zapewnia im możliwość korzystania z odpowiednich pomieszczeń.
9. Działalność charytatywna
Bóg, będąc bogaty w miłosierdzie, uczynił swoimi dziećmi ludzi umarłych wskutek grzechu (por. Ef 2,4-6). W tajemnicy Wcielenia Bóg sam stał
się potrzebującym człowiekiem. To uniżenie się Boga w swoim Synu było
i jest największym, najwyższym przejawem Bożego miłosierdzia. Umożliwia bowiem człowiekowi nowe pojęcie własnej egzystencji. Już nie zorientowanej na realizację siebie, lecz na przeżywanie siebie jako stworzenia
przed Bogiem i przed drugim człowiekiem. Na miarę poznania Boga Ojca
i akceptacji statusu syna chrześcijanin zaczyna pojmować siebie jako nieustannie żyjącego z Ojca i dlatego może dawać swoje życie w służbie miłosierdzia.
58
III. ŻYCIE
9.1 Realizacja Bożego miłosierdzia
Kościół uczestniczy w tajemnicy miłosiernego Boga i sam staje się
znakiem miłosierdzia dla dotkniętej grzechem ludzkości. Misję miłosierdzia Kościół realizuje przez głoszenie słowa Bożego, liturgię i sakramenty,
zwłaszcza chrzest, pokutę, Eucharystię i namaszczenie chorych. Sakramenty wzbogacają człowieka darami miłosierdzia Bożego i zarazem stanowią
wezwanie do uobecniania miłosierdzia Bożego w świecie. W tradycyjnym
nauczaniu Kościół zawsze wyróżniał uczynki miłosierdzia w potrzebach
duchowych: pouczać, radzić, pocieszać, umacniać, jak również przebaczać,
krzywdy cierpliwie znosić i urazy chętnie darować. W zakresie cielesnych
potrzeb Kościół poleca głodnych nakarmić, troszczyć się o bezdomnych,
ubogich, chorych i więźniów (por. KKK 2447).
Kościół głosi Ewangelię miłosierdzia i czyni miłosierdzie, gdyż jako
wspólnota odkupionych grzeszników jest równocześnie wspólnotą braterskiej miłości, a więc wspólnotą powszechnej posługi (diakonia). Miłość
miłosierna obok głoszenia kerygmatu stanowi podstawową formę komunikacji Kościoła ze współczesnym światem. Realizacja miłosierdzia przez
Kościół znajduje swój konkretny wyraz w życiu diecezji i parafii.
9.2 Posługa charytatywna w diecezji siedleckiej
Posługa charytatywna w Kościele Siedleckim dąży do tego, aby ludzi
dotkniętych jakąkolwiek niedolą nie pozostawiać na marginesie życia, lecz
wprowadzać ich do wspólnoty Kościoła oraz całego społeczeństwa (por.
DiM 14). W tych zakresach pomocy charytatywnej, duszpasterstwa chorych, duszpasterstwa więźniów i trzeźwości diecezja przejmuje odpowiedzialność i kieruje pastoralnie tymi dziedzinami przez Caritas diecezji, parafii, szkół oraz przez charytatywną działalność parafii, instytucji kościelnych oraz ruchów i stowarzyszeń katolickich.
Działalnością charytatywną w diecezji kieruje biskup diecezjalny przez
Caritas diecezji, którego zadaniem jest organizacja i koordynacja działalności charytatywnej na terenie diecezji oraz troska o powszechną formację
charytatywną. Dyrektor Caritas w imieniu biskupa czuwa nad całością dobroczynności w diecezji.
59
9.3 Caritas Diecezji Siedleckiej
Caritas Diecezji Siedleckiej jest odrębnym, w pełni autonomicznym
podmiotem prawa kościelnego i cywilnego. Działa na mocy statutu zatwierdzonego przez Biskupa Siedleckiego.
Podstawowe cele Caritasu to formacja do apostolatu charytatywnego
i działalność charytatywna. Caritas realizuje swoje cele przez następujące
działania:
• prowadzenie formacji wiernych do pracy charytatywnej przez
organizowanie dni skupienia, rekolekcji, sympozjów, kursów,
wydawanie biuletynów i innych materiałów instruktażowoszkoleniowych;
• wspieranie, koordynowanie pracy Parafialnych Zespołów
Caritasu;
• zakładanie i prowadzenie instytutów opieki zamkniętej
i otwartej, a także kuchni dla biednych, wyjazdów wakacyjnych dla dzieci z rodzin potrzebujących pomocy, domów
dziennego pobytu dla dzieci, młodzieży, seniorów i innych
podobnych akcji;
• organizowanie doraźnej pomocy w postaci zapomóg bezzwrotnych, pomocy medycznej i opieki dla chorych w domach, pomocy dla dzieci i młodzieży w stołówkach szkolnych;
• współpraca z „Caritas Polska”, z Caritasami innych diecezji
oraz innymi organizacjami o charakterze charytatywnym;
• udział w opracowaniu diecezjalnych programów działalności
charytatywnej.
Dzieła miłosierdzia prowadzone przez Caritas Diecezji Siedleckiej to:
•
•
•
•
•
Centrum Integracji Społecznej w Siedlcach,
Ośrodek „Misericordia” w Białej Podlaskiej,
Regionalny Ośrodek Informacji dla osób niepełnosprawnych,
Świetlica Socjoterapeutyczna w Siedlcach,
Świetlica Socjoterapeutyczna w Parczewie,
III. ŻYCIE
60
•
•
•
•
•
Warsztat Terapii Zajęciowej w Siedlcach,
Warsztat Terapii Zajęciowej w Parczewie,
Warsztat Terapii Zajęciowej w Skórcu,
Wypożyczalnie Sprzętu Rehabilitacyjnego,
Zakład Aktywności Zawodowej w Siedlcach.
9.4 Inne diecezjalne dzieła charytatywne
Obok Caritas Diecezji Siedleckiej Biskup Siedlecki powołuje do istnienia inne diecezjalne dzieła charytatywne, nadając im odpowiednie statuty
i regulaminy. Do takich dzieł należy m.in.: Diecezjalny Dom Samotnej Matki w Parczewie prowadzony przez Urszulanki SJK, powołany do istnienia
w celu ochrony poczętego życia, stworzenia matkom oczekującym dziecka
właściwych warunków przeżycia okresu ciąży oraz przygotowania ich do
samodzielnego życia. W niesieniu pomocy charytatywnej z wyżej wspomnianymi dziełami diecezjalnymi współpracują katolicy świeccy zrzeszeni
w różnych ruchach i organizacjach. Są to m.in.:
•
•
•
•
•
Ruch Obrony Życia Poczętego
Domowy Kościół
Fraternia przy Kolegiacie Parczewskiej
Bractwo św. Judy Tadeusza
Katolickie Stowarzyszenie Niepełnosprawnych.
10. Katecheza dorosłych
Katecheza to zbiorowy obowiązek całego Kościoła (por. CT 45). We
wspólnocie wiary i miłości wszyscy są katechetami i katechizowanymi. Każdy ochrzczony potrzebuje i ma prawo do odpowiedniej katechezy. Duszpasterstwo katechetyczne Kościoła ma charakter ciągły, dlatego katecheza
dorosłych powinna stanowić kontynuację i uzupełnienie katechezy dzieci
i młodzieży (por. Dyrektorium katechetyczne Kościoła katolickiego w Polsce,
97). „Dzisiejsze warunki coraz bardziej wymagają katechizacji w postaci
jakiegoś katechumenatu dla młodzieży i dorosłych” (EN 44). Dostrzegając
taką potrzebę, Biskup Siedlecki, a wraz z nim duszpasterze i katecheci diecezji siedleckiej przy pomocy programu „Chrzest w życiu i misji Kościoła”
61
podejmują już niektóre formy tej katechezy. Z uwagi na to, że proboszcz
jest szczególnie odpowiedzialny za katechezę w parafii, powinien odbywać
regularne spotkania z wszystkimi osobami, które w parafii wykonują jakąś
formę posługi katechetycznej (por. Dyrektorium katechetyczne, 141).
11. Rodzaje i formy duszpasterstwa
Duszpasterze powinni objąć troską pasterską ludzi wszystkich stanów, grup społecznych, zawodów i wieku. Szczególnie zaś niech pamiętają
o chorych, duchowo zaniedbanych, nieszczęśliwych, dotkniętych doświadczeniami losu, słabych w wierze i obojętnych religijnie.
11.1. Duszpasterstwo małżeństw i rodzin
Zawierając sakrament małżeństwa, mężczyzna i kobieta tworzą wspólnotę życia i miłości, która jest ich drogą wzajemnego i osobistego uświęcenia. Zadaniem rodziny jest udział w rozwoju społeczeństwa i w posłannictwie Kościoła (KDK 47-52). Odpowiedzialność za małżeństwo i rodzinę
należy do stałych form duszpasterstwa zwyczajnego i jest realizowana we
właściwych sobie strukturach. W trosce o dobro naturalne i nadprzyrodzone osoby i społeczności ludzkiej Kościół przychodzi z pomocą rodzinie
w przygotowaniu młodego pokolenia do małżeństwa. Przygotowanie to
powinno być realizowane w trzech etapach: dalszym, bliższym i bezpośrednim.
Od chwili poczęcia dziecko jest istotą obdarzoną ciałem i duszą nieśmiertelną. Posiada ono niezaprzeczalne prawo do życia. Zabijanie poczętych dzieci jest zbrodnią skierowaną przeciwko dziecku, narodowi, ludzkości, a nade wszystko przeciwko Bogu – Dawcy Życia.
Należy wspierać duchowo i materialnie matkę i jej otoczenie w podjęciu decyzji przyjęcia dziecka i ratowania jego życia oraz stworzyć atmosferę szacunku dla macierzyństwa. Odpowiedzialność za poczęte życie spoczywa nie tylko na rodzicach i rodzinie, lecz także na państwie i narodzie,
a szczególnie na duszpasterzach, lekarzach, pracownikach służby zdrowia,
nauczycielach i wychowawcach.
11.2. Duszpasterstwo dzieci i młodzieży
Szczególną troską w duszpasterstwie parafialnym trzeba otoczyć dzieci
i młodzież. Przejawia się ona w rożnych formach towarzyszenia młode-
62
III. ŻYCIE
mu pokoleniu w dorastaniu do wiary i życia nią w codzienności. Działania
te koordynują diecezjalni duszpasterze młodzieży. W każdym dekanacie
diecezji siedleckiej jeden kapłan jest odpowiedzialny za dekanalne duszpasterstwo młodych. W każdej parafii prowadzone jest duszpasterstwo dzieci
i duszpasterstwo młodzieży.
Właściwa formacja dzieci i młodzieży wymaga większej troski o formowanie ich rodziców. Trzeba czynić wszystko, by jak najskuteczniej pogłębić
świadomość chrześcijańskiego życia rodziców. Powinno się to dokonywać
przez systematycznie prowadzoną katechezę dorosłych (przy różnych okazjach, takich jak: odwiedziny duszpasterskie, przygotowanie do sakramentów, przygotowanie do sakramentów ich dzieci, homilie, kazania oraz program „Chrzest w życiu i misji Kościoła”).
Opieką duszpasterską należy objąć także dzieci i młodzież dotknięte
niepełnosprawnością ruchową i umysłową, zwłaszcza nieobjęte edukacją
szkolną.
Dzisiejsze czasy wymagają, by duszpasterze jeszcze więcej serca i energii wkładali w organizowanie grup modlitewnych, biblijnych, dyskusyjnych, charytatywnych i ewangelizacyjnych. Jest rzeczą konieczną, by prezbiterzy formowali liderów. Trzeba zachęcać młodych, zwłaszcza dotkniętych kryzysem wiary i zniewolonych różnymi nałogami, do uczestnictwa
w katechezach drogi neokatechumenalnej. Należy kontynuować popularne
pielgrzymki, rekolekcje i oazy Ruchu Światło-Życie. Warto rozwijać wśród
młodzieży szeroko pojęty wolontariat.
11.3. Duszpasterstwo Służby Liturgicznej
Wszyscy członkowie zgromadzonej wspólnoty, na mocy chrztu i bierzmowania, mają prawo i obowiązek pełnego, świadomego i czynnego
uczestnictwa w obrzędach liturgicznych, zależnie od stanu, stopnia święceń
i urzędów (KL 11; 26). W każdej parafii powinny istnieć i być otoczone stałą
opieką duszpasterską męskie i żeńskie zespoły służby liturgicznej. Zespoły
te należy nie tylko przygotować do odpowiedniego i zgodnego z przepisami wykonywania konkretnych posług liturgicznych, lecz także starannie
je wychowywać w duchu liturgii, która jest pierwszym i niezastąpionym
źródłem, z którego wierni czerpią ducha prawdziwie chrześcijańskiego (KL
14; 29). Do pełnienia posług liturgicznych w parafii należy przygotowywać i w duchu liturgii wychowywać również dorosłych, zlecając im przede
63
wszystkim pełnienie funkcji lektora, kantora i komentatora. W formacji
służby liturgicznej cenny wkład wnosi Diecezjalna Szkoła Liturgiczna. Należy zachęcać osoby dorosłe do udziału w sesjach Diecezjalnej Szkoły Liturgicznej.
11.4. Duszpasterstwo niepełnosprawnych, niesłyszących i niewidomych
Duszpasterstwo osób niepełnosprawnych, niesłyszących i niewidomych otacza opieką samych niepełnosprawnych i ich rodziny, integrując
ich w Kościele i ze środowiskiem. Duszpasterze mają obowiązek wspierać
rodziców dzieci dotkniętych niepełnosprawnością w ich trosce o nauczanie
i wychowanie dzieci w wierze katolickiej.
11.5. Duszpasterstwo uzależnionych
Współczesne duszpasterstwo dotyczące uzależnień, skoncentrowane
przede wszystkim na przeciwdziałaniu alkoholizmowi i nikotynizmowi,
należy rozciągnąć na przeciwdziałanie narkomanii. Nie należy także pomijać uzależnień od pornografii, Internetu, gier komputerowych, pracy itp.
Parafia, realizując swoją posługę duszpasterską, powinna podejmować
odpowiednie działania profilaktyczne związane z uzależnieniami. Temu
celowi winny służyć: nauczanie katechetyczne na wszystkich szczeblach,
konferencje przedmałżeńskie dla narzeczonych, konferencje podczas rekolekcji i misji ewangelizacyjnych, przygotowanie do Pierwszej Komunii
świętej i sakramentu bierzmowania, itp. Troską duszpasterską należy objąć
również rodziny osób uzależnionych.
11.6. Duszpasterstwo grup zawodowych
Praca zawodowa stanowi podstawę utrzymania człowieka. W chrześcijańskiej wizji życia jest ona jednocześnie środkiem służącym do kształtowania osobowości, nawiązywania łączności międzyludzkiej i uświęcania
człowieka. Specjalistyczne duszpasterstwo grup zawodowych powinno być
zadaniem stałym i ciągle wzbogacającym swoje formy oddziaływania. Należy objąć nim w diecezji przede wszystkim: rolników, robotników i rzemieślników, nauczycieli i wychowawców, prawników, strażaków, policjantów, służbę zdrowia. Podstawowe zadania dla duszpasterstwa grup zawodowych to:
a) kształtowanie postaw w oparciu o etykę poszczególnych zawodów;
64
III. ŻYCIE
b) pogłębianie świadomości w dziedzinie społecznej nauki Kościoła,
ze szczególnym uwzględnieniem encyklik społecznych;
c) stałe zwracanie uwagi na konieczność bezpośredniego związku
nauki społecznej Kościoła z codziennym postępowaniem ludzi
różnych zawodów.
Formacji duchowej i moralnej ludzi różnych grup zawodowych służą
głównie:
a) systematyczne spotkania formacyjne;
b) dni skupienia i rekolekcje zamknięte;
c) nabożeństwa z okazji kościelnych świąt patronalnych i dni poświęconych poszczególnym zawodom;
d) ogólnopolskie pielgrzymki grup zawodowych i pielgrzymki diecezjalne do sanktuariów lokalnych.
11.7. Inne rodzaje duszpasterstwa
Duszpasterskiej trosce Kościoła zostali powierzeni także ci, którzy żyją
w związkach niesakramentalnych. Osobom takim należy przekazywać jasną wykładnię nauki Kościoła co do ich miejsca w Kościele, a także głosić
Ewangelię nadziei. Szczególną pomocą dla tych osób mogą się okazać katechezy drogi neokatechumenalnej oraz program „Chrzest w życiu i misji
Kościoła”.
W rejonach, gdzie szczególnie nasila się problem bezrobocia, warto
stworzyć specjalistyczne duszpasterstwo bezrobotnych, którego istotą winno być podtrzymywanie w nich nadziei, zachęcanie do aktywności i zdobywania wiedzy. Ważnym zadaniem duszpasterzy jest budzenie wśród
wiernych ducha solidarności i chrześcijańskiego miłosierdzia wobec osób
bezrobotnych. Może temu służyć wolontariat (np. porady prawne, pomoc
w przekwalifikowaniu się itp.).
Bezdomnych, ze względu na brak przynależności do konkretnej wspólnoty parafialnej, trudno jest objąć typową opieką duszpasterską. Z tego
powodu duszpasterze parafii, szczególnie miejskich, ich świeccy współpracownicy, a zwłaszcza zespoły charytatywne, zobowiązani są w sposób
szczególny nieść pomoc doczesną i duchową bezdomnym, którzy aktualnie
przebywają na terenie ich parafii.
65
12. Środki Społecznego Przekazu
W pracy duszpasterskiej i katechetycznej należy posługiwać się dostępnymi środkami masowego przekazu (por. kan. 822), takimi jak: prasa
katolicka, książka religijna, radio, telewizja, Internet. Należy je mądrze wykorzystywać również przy głoszeniu słowa Bożego (kazania z zastosowaniem środków audiowizualnych). Zaleca się organizowanie parafialnych
bibliotek i czytelni prasy katolickiej oraz prowadzenie stron internetowych
parafii.
W kościołach lub kaplicach nie można sprzedawać lub w inny sposób
propagować wydawnictw dotyczących wiary lub obyczajów, jeśli nie zostały one wydane za zezwoleniem kompetentnej władzy kościelnej, albo nie
były przez nią potem zaaprobowane (por. kan. 827 § 4). W dziennikach,
czasopismach lub periodykach, które wyraźnie atakują religię lub dobre
obyczaje, wierni mogą zamieszczać publikacje jedynie dla słusznej i uzasadnionej przyczyny. Duchowni i członkowie instytutów zakonnych mogą
to czynić jedynie za zgodą biskupa miejsca (por. kan. 831 § 1). W dziedzinie wydawania niektórych rodzajów książek i innych pism należy zachować przepisy prawa kodeksowego (kan. 824-827).
13. Życie we wspólnocie
Dla chrześcijańskiej wspólnoty w każdym pokoleniu i we wszystkich
okolicznościach odniesieniem będzie to, co pisze św. Łukasz w Dziejach
Apostolskich o pierwszej wspólnocie uczniów Jezusa:
„Trwali oni w nauce Apostołów i we wspólnocie, w łamaniu chleba i w modlitwie. Bojaźń ogarniała każdego, gdyż Apostołowie
czynili wiele znaków i cudów. Ci wszyscy, co uwierzyli, przebywali
razem i wszystko mieli wspólne. Sprzedawali majątki i dobra i rozdzielali je każdemu według potrzeby. Codziennie trwali jednomyślnie w świątyni, a łamiąc chleb po domach, przyjmowali posiłek z radością i prostotą serca. Wielbili Boga, a cały lud odnosił się
do nich życzliwie. Pan zaś przymnażał im codziennie tych, którzy
dostępowali zbawienia” (Dz 2,42-47; por. Dz 4,32-35 i 5,12-16).
Niezależnie od tego, jak będziemy oceniać realizm tego obrazu życia
wspólnoty, nakreślonego przez św. Łukasza, znajdujemy w nim zasadnicze
elementy chrześcijańskiego życia. Najpierw trzeba zwrócić uwagę na to, że
66
III. ŻYCIE
Ewangelista Łukasz nie koncentruje się na indywidualnym wymiarze życia
poszczególnych chrześcijan, lecz ukazuje wspólnotę. Jest oczywiste, że za
tym obrazem wspólnoty stoi rzeczywistość osobistego związku z Chrystusem każdego członka wspólnoty, w który został wprowadzony przez chrzest
i w którym trwa, słuchając słowa Bożego i przeżywając liturgię, a w szczególności liturgię sakramentów, które kształtują jego życie.
Jednakże nie wystarczy jakkolwiek pojęta osobista doskonałość i pobożność. Chodzi w tym o indywidualne odniesienie do Boga i do braci. Potrzebna jest świadomość przynależności do wspólnoty wierzących, w której wszystkie relacje otrzymują nową jakość. Ta nowa jakość relacji bierze
się z realizacji zamysłu Bożego wobec człowieka, mianowicie stworzenia
człowieka na obraz i podobieństwo Boga, co właśnie oznacza powołanie
i uzdolnienie go do życia w komunii z drugim człowiekiem. To realizuje
się najpierw w życiu małżeńskim, a następnie w szerszym wymiarze – we
wspólnocie wierzących w Chrystusa, która stanowi jedno (zob. Ga 3,26-28;
por. np. Kol 3,9-17; 1Kor 12,12n.).
Zasadnicze elementy życia wspólnoty chrześcijańskiej, w której dopełnia się osobiste życie każdego z jej członków, to – według Dziejów Apostolskich – trwanie w nauce Apostołów, w łamaniu chleba i modlitwie. O tych
elementach nie można zapomnieć. Trzeba jednakże uwzględnić to, co dalej
charakteryzuje życie wspólnoty:
• przebywali razem i wszystko mieli wspólne;
• sprzedawali majątki i pieniądze rozdzielali według potrzeby;
• łamiąc chleb po domach, spożywali posiłek w radości i prostocie serca;
• całym życiem wielbili Boga;
• mieli uznanie wśród ludu;
• wspólnota poszerzała się, rosła.
Biorąc pod uwagę uwarunkowania, w jakich żyjemy, nie możemy
wszystkiego przenosić dosłownie w realia naszego społeczeństwa, które
w dużej mierze składa się z ochrzczonych, lecz jednak nie zawsze wprowadzonych w taki sposób przeżywania wiary. Musimy natomiast pytać o ducha, jakim żyła wspólnota pierwszych chrześcijan, abyśmy także my mogli
żyć tym samym duchem w dzisiejszych warunkach.
67
Trzeba więc postawić sobie pytania, takie jak na przykład:
1.
Czy pojmujemy siebie jako żyjących w bojaźni Bożej, widząc zło,
które dzieje się w świecie – czy to powodowane przez człowieka,
czy przez naturę (kataklizmy)? Czy w tych wydarzeniach Kościół
znajduje swoje miejsce i czy jest czytelnym znakiem Bożej obecności? Czy działanie Kościoła jest znakiem Bożego działania w historii człowieka i świata?
2.
Co dla nas, tworzących poszczególne wspólnoty wierzących,
a w szczególności parafie, oznacza dziś:
• Przebywanie razem i wspólne posiadanie wszystkiego. Z pewnością nie chodzi o typ wspólnoty zakonnej czy stworzenie
czegoś na wzór komuny. Niemniej trzeba sobie postawić pytanie o relację do dóbr, do własności, do tego, co się uważa
za wyłącznie swoje, pytanie o gotowość służenia dobrami innym.
• Zarządzanie tym, co jest własnością wspólnoty, co jest w posiadaniu wspólnoty, a co pozostaje pod zarządem pasterzy –
na wzór tego, co św. Łukasz mówi o Apostołach i rozdzielaniu
każdemu według potrzeby (zob. Dz 4,34n.).
• Niesienie pomocy przeżywającym niedostatek w naszych
wspólnotach. Nie chodzi tylko o zbieranie i rozdzielanie darów przez Caritas.
• Trzymanie się wierzących razem, jak to nazywa św. Łukasz,
oraz to, że nikt z obcych nie miał odwagi się do nich przyłączyć. Jakie znaczenie ma świadomość tworzenia określonej
wspólnoty, oczywiście otwartej na nowych członków, ale nie
wcielającej ich jakby automatycznie, lecz stopniowo do swojej
społeczności (zob. Dz 5,12nn.).
• Czy możliwe jest dzisiaj spotykanie się po domach i wspólne
spożywanie posiłków?
11. Jak / w czym dzisiaj miałoby wyrażać się wielbienie Boga?
12. Pomocna w coraz głębszym odkrywaniu istoty naszego chrześcijańskiego życia będzie refleksja nad parenetycznymi fragmentami
listów Nowego Testamentu. Tak na przykład nad tekstem Rz 12,1 –
68
III. ŻYCIE
14,13. Tutaj możemy zwrócić uwagę na następujące zagadnienia:
• miłość nieprzyjaciół i stosunek do tych, którzy złorzeczą itp.;
• odniesienie do władzy, do powinności wobec społeczności,
do uczciwości, płacenia podatków itp.;
• osądzanie innych (braci);
• stosunek do zwyczajów i praktyk religijnych.
Następnie w odniesieniu do Ef 4,25 – 6,9 i Kol 3,1 – 4,6:
• bycie w prawdzie, mówienie prawdy;
• gotowość przebaczania;
• czystość życia w małżeństwie i rodzinie;
• relacje między małżonkami;
• relacje między rodzicami i dziećmi.
W odniesieniu do 1P2,11 – 4,19
W odniesieniu do 1P 5,1-11 – specjalnie dla duszpasterzy i relacja do
przełożonych we wspólnocie.
W odniesieniu do Kazania na Górze (Mt 5-7).
69
Pytania dotyczące uczestnictwa
w pasterskiej misji Chrystusa
1.
Czy odnajdujesz się w obecnie dostępnych formach duszpasterskich?
Czego ci brakuje? Co przekonałoby cię do zaangażowania się w życie
wspólnoty formacyjnej?
2.
Co najbardziej zagraża „trwaniu w nauce Apostołów” przez młodzież? Jakie dzisiaj powinno być duszpasterstwo młodzieży?
3.
Jak zatrzymać konsumpcjonizm i permisywizm?
4.
Czego nie możesz zaakceptować w Kościele?
5.
Jak oceniasz działanie Parafialnych Rad Duszpasterskich (i Rad ds.
Ekonomicznych) na przykładzie własnej parafii? Co ewentualnie należałoby zmienić, aby lepiej spełniały swoją rolę?
6.
Jakie powinny być zasady utrzymania organistów i kościelnych?
7.
Jak katolicy mogą skuteczniej pomagać osobom biednym, dotkniętym patologiami itp.?
8.
Czy twoim zdaniem Katolickie Radio Podlasie i Echo Katolickie dobrze
spełniają swoją rolę?
9.
Jak dzisiaj kształtować postawę uczciwości u chrześcijan i kierowanie
się zasadami etyki pracy?
10. Jak wspomóc małżeństwa w pełnionych przez nie zadaniach? Czy należy organizować duszpasterstwo osób żyjących w związkach niesakramentalnych?
11. Relacje prezbiterów do biskupa, do proponowanych przez niego kierunków i form duszpasterstwa
12. Relacje prezbiterów do własnego powołania kapłańskiego (od strony
duchowej, a także „profesjonalizmu” w jego realizowaniu — studium,
znajomość KPK i innych dokumentów Kościoła, praktyczne stosowanie ich w życiu), do współbraci w powołaniu (w czym się wyraża
kapłańska wspólnota? Co zrobić, by była głębsza, owocniejsza?)
III. ŻYCIE
70
13. Wzajemne relacje między proboszczami a wikarymi
14. Relacje prezbiterów do formacji alumnów w WSD Diecezji Siedleckiej
(nastawienie do proponowanych form kształtowania kleryków, do samych kleryków, do moderatorów, w tym także współodpowiedzialność za ich sytuację materialną)
15. Relacje prezbiterów do powierzonej im wspólnoty parafialnej lub
innej, do konkretnych osób — tych przychylnych Kościołowi i tych
nieprzychylnych, czasem zagubionych, dalekich od Ewangelii. Jak
kształtują się relacje między duchownymi i wiernymi świeckimi
w parafiach — w różnych wymiarach życia (ewangelizacja, liturgia,
wspólnota - duchowa, przejawiająca się także w sposób materialny)?
16. Jak jest postrzegane wspólne zamieszkanie osób świeckich (np. gospodyń) z duchownymi? Co zrobić, aby służyło to dobru tych osób
i całej parafii?
17. Jak jest postrzegane życie konsekrowane w naszej diecezji? Jakie są relacje osób konsekrowanych do niekonsekrowanych i odwrotnie? Czy są
znane różne formy życia konsekrowanego — nie tylko zakonnego?
18. Formacja wiernych świeckich do świadomego zaangażowania w życie i misję Kościoła (gdzie się dokonuje, w jakich formach, czy jest to
wystarczające, jakie są potrzeby — zarówno ze strony świeckich, jak
i ich duszpasterzy?)
19. Jak są postrzegane ruchy, stowarzyszenia i wspólnoty kościelne,
Neokatechuemant? Czy same realizuj ą to, co j est istotne w ich założeniach, a co stanowi charyzmat dla wspólnoty Kościoła? Czy inni
dostrzegają, że są one darem, czy uważają je za coś zbędnego lub obojętnego w życiu parafii?
20. Jakie jest podejście do przygotowania do małżeństwa — zarówno
kandydatów do niego i ich rodzin, jak i przez duszpasterzy i osoby
odpowiedzialne za to przygotowanie? Jakie w tej dziedzinie są braki,
oczekiwania itp.
71
21. Jak wygląda duszpasterstwo rodzin? Czy rodziny otrzymują odpowiednią pomoc duchową, wsparcie w sytuacji różnorakich kryzysów?
W czym się to przejawia, a jakie są tu niedociągnięcia?
22. Jak kształtuje się duszpasterstwo grup poszczególnych zawodowych?
Co jest w nim dobre, warte poparcia i rozwoju, a czego niedostaje?
23. Jakie jest podejście do uzależnionych i ich bliskich? W czym wyraża
się chrześcijańskie podejście do nich, a w czym jest ono niechrześcijańskie i nieewangeliczne?
24. jak w twojej parafii regulowana jest kwestia utrzymanie cmentarza
(tzw. pokładne)? Jakie masz propozycje?
25. Jak widzisz Twój udział materialny w utrzymaniu wspólnoty parafialnej (budynki, inicjatywy i dzieła Kościoła realizowane przez parafię).
Spis treści
Słowo wstępne....................................................................................3
Modlitwa przygotowująca do synodu . .................................7
Wykaz skrótów..................................................................................9
Część I. Doktryna............................................................................. 11
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Objawienie Boże......................................................................11
Wierność Boga i moc Bożego słowa.....................................11
Ewangelizacja – podstawowe zadanie Kościoła. .................12
Lud słuchający słowa Bożego, żyjący tym słowem
i przepowiadający je................................................................12
Urząd Nauczycielski Kościoła................................................13
Zwiastuni słowa Bożego. ........................................................13
Kościół posłuszny słowu i posyłający ze słowem................14
Formy przekazu depozytu wiary...........................................15
Treść przepowiadania. ............................................................15
Kerygmat, katecheza, mistagogia..........................................16
Adresaci ewangelizacji............................................................17
Skuteczność ewangelizacji......................................................17
Misja „ad gentes”.....................................................................18
Ekumenizm..............................................................................18
Pytania dotyczące uczestnictwa w ewangelizacyjnej
misji Kościoła.......................................................................................20
Część II. Liturgia.............................................................................. 27
1.
2.
3.
4.
5.
Liturgia jest źródłem i szczytem całego życia Kościoła......28
Liturgia jest działaniem wspólnoty Kościoła.......................29
Potrzeba formacji liturgicznej kapłanów i świeckich..........29
Celebracja Misterium Paschalnego centrum
roku liturgicznego....................................................................30
Świętowanie niedzieli – dnia Pańskiego...............................30
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Sakramenty...............................................................................31
Liturgia godzin modlitwą ludu chrześcijańskiego. .............32
Celebracja słowa Bożego. .......................................................33
Nabożeństwa............................................................................34
Kościół (budynek) miejscem sprawowania liturgii.............35
Muzyka i śpiew w liturgii........................................................36
Liturgia a chrześcijańskie życie..............................................37
Pytania dotyczące uczestnictwa w uświęcającej
misji Kościoła.......................................................................................39
Część III. Życie.................................................................................... 45
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
Posługa pasterzowania w Kościele siedleckim.....................45
Posługa biskupa.......................................................................46
Posługa prezbiterów................................................................47
Instytuty Życia Konsekrowanego i Stowarzyszenia
Życia Apostolskiego.................................................................51
Misja świeckich........................................................................53
Organizacja terytorialna diecezji. .........................................55
Instytucje diecezjalne..............................................................56
Duszpasterstwo ogólne...........................................................57
Działalność charytatywna......................................................57
Katecheza dorosłych. ..............................................................60
Rodzaje i formy duszpasterstwa.............................................61
Środki Społecznego Przekazu................................................65
Życie we wspólnocie. ..............................................................65
Pytania dotyczące uczestnictwa w pasterskiej
misji Kościoła.......................................................................................69
74
NOTATKI
75