Obchody Europejskiego Roku Obywateli w

------------------------------------
WERSJA ROBOCZA, 1 CZERWCA 2013
Spis treści
I.
KRAJOWE OBCHODY EUROPEJSKIEGO ROKU OBYWATELI - PRIORYTETY .......................... 2
II.
ROLA KRAJOWEGO KOORDYNATORA ................................................................................. 3
III. DZIAŁANIA INFORMACYJNE W ZWIĄZKU EUROPEJSKIM ROKIEM OBYWATELI ................. 4
1.
2.
ADMINISTRACJA PUBLICZNA ........................................................................................... 4
1.1.
Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji .................................................................... 4
1.2.
Inne zaangażowane resorty i instytucje................................................................... 7
DZIAŁANIA PODEJMOWANE PRZEZ ORGANIZACJE POZARZĄDOWE ............................ 17
IV. PODSUMOWANIE.............................................................................................................. 19
1
EUROPEJSKI ROK OBYWATELI W POLSCE
Każdego roku Unia Europejska wskazuje temat, na który chce zwrócić szczególną uwagę państw
członkowskich i obywateli. Tematy te dotyczą spraw ważnych dla rozwoju Unii: rok 2012 był
poświęcony aktywności osób starszych, rok 2011 był rokiem wolontariatu. W organizację lat
tematycznych zaangażowane są nie tylko instytucje europejskie, ale też państwa członkowskie. Rok
2013 Komisja Europejska ogłosiła rokiem obywateli i unijnego obywatelstwa oraz promowania
dialogu ze społeczeństwem. Przez ten czas tak w Polsce, jak i we wszystkich państwach
członkowskich będą trwały spotkania, konferencje, debaty związane z obywatelstwem unijnym, rolą
dialogu obywatelskiego oraz przyszłością zjednoczonej Europy.
I.
KRAJOWE OBCHODY EUROPEJSKIEGO ROKU OBYWATELI
–
PRIORYTETY
Jak powiedział przewodniczący Komisji Europejskiej José Manuel Barroso w orędziu o stanie Unii z
2012 r. „skończyły się czasy integracji europejskiej za dorozumianą zgodą obywateli. Europa nie
może być technokratyczna, biurokratyczna ani nawet dyplomatyczna. Europa musi być coraz bardziej
demokratyczna.” Dlatego jednym z celów na ten rok jest budowanie społeczeństwa obywatelskiego
oraz zachęcanie obywateli do włączania się w życie publiczne m.in. poprzez udział w konsultacjach
społecznych oraz udział w publicznej debacie o przyszłości Unii Europejskiej. Poprzez działania
informacyjne w ramach Europejskiego Roku Obywateli (ERO) chcemy przekonać jak najwięcej osób,
że warto zabierać głos, bo ich zaangażowanie pozwala tworzyć lepsze prawo na szczeblu krajowym i
unijnym.
Równie ważnym zadaniem jest uświadomienie jak największemu gronu odbiorców, co to znaczy być
obywatelem Unii Europejskiej i jakie prawa nam w związku z tym przysługują. Zakres tych praw jest
bardzo szeroki, dlatego dotarcie do odbiorców z jak najpełniejszą informacją jest możliwe tylko dzięki
zaangażowaniu wielu instytucji, organizacji, fundacji czy stowarzyszeń. Jako krajowy koordynator
obchodów Europejskiego Roku Obywateli, Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji zachęca wszystkich
zainteresowanych do włączenia się w organizację obchodów Europejskiego Roku Obywateli.
2
PRIORYTETY ERO
Budowanie
społeczeństwa
obywatelskiego oraz
promowanie
aktywnego udziału
obywateli w życiu
publicznym
->
PRZYKŁADOWE DZIAŁANIA
II.
Kampania informacyjna
na temat unijnego
obywatelstwa
II.
Promowanie dobrych
praktyk w
konsultacjach
społecznych,
zachęcanie obywateli
do udziału w debacie o
przyszłości UE
Informowanie o
prawach
przysługujących
obywatelom Unii
Europejskiej oraz o tym,
jakie korzyści się z tym
wiążą
ROLA KRAJOWEGO KOORDYNATORA
Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji (MAC) jest krajowym koordynatorem obchodów
Europejskiego Roku Obywateli w Polsce. Koordynację obchodów MAC rozpoczęło w marcu 2013
roku, kiedy dowiedzieliśmy się, że to nasz resort będzie pełnił tę funkcję. Naszą rolą jest promowanie
zagadnień związanych z unijnym obywatelstwem oraz zachęcanie innych przedstawicieli administracji
publicznej do włączenia się w krajowe obchody. W tym celu współpracujemy m.in. z Komisją
Europejską, Parlamentem Europejskim i organizacjami pozarządowymi. 4 kwietnia w MAC odbyło się
spotkanie, w którym uczestniczyli przedstawiciele tych instytucji oraz organizacji pozarządowych,
zrzeszonych w Porozumieniu na rzecz Europejskiego Roku Obywateli. Omówione na nim zostały
najważniejsze kwestie dotyczące koncepcji obchodów Europejskiego Roku 2013 w Polsce. Od tamtej
pory MAC pozostaje w stałym kontakcie z Komisją Europejską, Parlamentem Europejskim oraz stroną
społeczną.
10 kwietnia MAC zorganizował spotkanie z przedstawicielami resortów administracji rządowej, które
mogą być zainteresowane zaangażowaniem w obchody Europejskiego Roku Obywateli w Polsce. Na
3
spotkanie zaproszeni zostali przedstawiciele Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Ministerstwa Spraw
Wewnętrznych, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministerstwa Edukacji Narodowej,
Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Ministerstwa Sportu i Turystyki, Ministerstwa Pracy i
Polityki Społecznej, Ministerstwa Gospodarki oraz Ministerstwa Sprawiedliwości. Przedstawiciele
resortów zadeklarowali włączenie się w promowanie tematyki związanej z Europejskim Rokiem
Obywateli. Opis podjętych lub planowanych przez resorty działań znajduje się w dalszej części
dokumentu.
MAC chce, by w obchody zaangażowało się jak najszersze grono przedstawicieli administracji
państwowej i samorządowej, dlatego nawiązaliśmy kontakt z Urzędami Wojewódzkimi i zaprosiliśmy
je do włączenia się w obchody. Cześć urzędów już wcześniej podjęła działania związane z Europejskim
Rokiem Obywateli. Bardziej szczegółowy opis działań podejmowanych przez Urzędy Wojewódzkie
również znajduje się w dalszej części dokumentu.
Do zaangażowania się w obchody Europejskiego Roku Obywateli w Polsce MAC zachęca też
przedstawicieli samorządów. Zaprosiliśmy do współpracy prezesów korporacji samorządowych,
ponadto dyrektor Departamentu Analiz i Komunikacji Publicznej w MAC Małgorzata Steiner
przedstawiła informacje na temat Europejskiego Roku Obywateli na Komisji Wspólnej Rządu i
Samorządu Terytorialnego.
W tym miejscu warto podkreślić, że Komisja Europejska, ogłaszając rok 2013 Europejskim Rokiem
Obywateli, nie przewidziała żadnych dodatkowych środków finansowych na organizację obchodów
tego roku w państwach członkowskich. Dlatego wszystkie podejmowane działania finansowane są w
ramach własnych funduszy zaangażowanych instytucji.
III.
DZIAŁANIA INFORMACYJNE W ZWIĄZKU EUROPEJSKIM ROKIEM
OBYWATELI
1. ADMINISTRACJA PUBLICZNA
1.1.
4
Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji
MAC chce wykorzystać ten rok do promowania większej aktywności obywateli w podejmowaniu
istotnych decyzji i współtworzeniu prawa. Dlatego szczególną wagę przywiązujemy do wzmacniania
procesu konsultacji publicznych. Aby konsultacje służyły zwiększaniu zaangażowania obywateli w
proces tworzenia lepszych regulacji, powinny być prowadzone według zasad akceptowanych przez
uczestniczących w nich obywateli i administrację publiczną. Dlatego w MAC wprowadziliśmy zasady
prowadzenia konsultacji, które pomogą nam korzystać z wiedzy i zaangażowania obywateli w pracach
nad naszymi projektami. Te siedem zasad to dobra wiara, powszechność, przejrzystość,
responsywność, koordynacja, przewidywalność i poszanowanie interesu ogólnego. Siedem Zasad
Konsultacji to część Kodeksu Konsultacji opracowanego przez ekspertów społecznych i
przedstawicieli administracji podczas warsztatu Kongresu Wolności w Internecie, który prostym
językiem opisuje najważniejsze reguły konsultacji i praktyczne wskazówki do ich stosowania.
Siedem Zasad Konsultacji zostało w styczniu 2013 roku zarekomendowane w programie „Lepsze
regulacje 2015” jako dokument zalecany do stosowania w Ministerstwach do czasu wypracowania w
administracji jednolitych Wytycznych do OSR i Zasad konsultacji przeprowadzanych podczas
przygotowywania dokumentów rządowych. W MAC od momentu powstania ministerstwa pracujemy
nad poprawą jakości konsultacji, a w lutym 2013 roku Minister Michał Boni podpisał wewnętrzne
zarządzenie, które przekłada główne zasady Kodeksu konsultacji na formalnie obowiązujące.
Wdrożeniem siedmiu zasad są zainteresowane także inne ministerstwa, więc mamy nadzieję, że ich
stosowanie stanie się wkrótce powszechną praktyką w administracji publicznej.
Mamy nadzieję, że zachęci to wszystkich obywateli i grupy do dzielenia się swoją wiedzą przy
tworzeniu nowych projektów legislacyjnych. W ramach Europejskiego Roku Obywateli MAC
zorganizuje debatę poświęconą konsultacjom z udziałem przedstawicieli organizacji pozarządowych,
świata nauki oraz samorządów. Przygotowaliśmy broszurę, która prezentuje Siedem Zasad
Konsultacji. Naszym celem jest dotarcie z informacją o tym, jak ważne są konsultacje do jak
najszerszego grona odbiorców. W tym celu zamierzamy współpracować i już współpracujemy z
organizacjami pozarządowymi i innymi resortami. Chcemy też włączyć w ten proces uczelnie wyższe i
instytucje naukowe, gdyż zależy nam by z informacją o konsultacjach dotrzeć także do studentów.
Chcemy również zwrócić uwagę na prawa obywateli w zmieniającym się cyfrowym świecie, na
przykład prawo do prywatności. Aktywnie uczestniczymy w europejskiej debacie na temat
prywatności w sieci i nowego unijnego rozporządzenia o ochronie danych osobowych. Dlaczego to
ważny temat? Dane osobowe są coraz łatwiej dostępne dzięki nowym technologiom
komunikacyjnym. Umożliwia to rozwój nowych usług (serwisy społecznościowe, publiczne e-usługi,
5
chmura obliczeniowa), jednak gromadzenie i przetwarzanie takich danych przez instytucje i osoby do
tego niepowołane rodzi też nowe niebezpieczeństwa. Dlatego potrzebna jest debata na ten temat.
13 maja Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji zorganizowało dyskusję w Szkole Głównej Handlowej
w Warszawie, której tematem była „Cyfrowa tożsamość – kim jesteśmy w internecie i jak dzielimy się
wiedzą o sobie?”. Na zaproszenie ministra administracji i cyfryzacji Michała Boniego w spotkaniu
wzięła udział wiceprzewodnicząca Komisji Europejskiej, komisarz do spraw sprawiedliwości, praw
człowieka i obywatelstwa Viviane Reding. W dyskusji uczestniczyli również przedstawiciele organizacji
pozarządowych, przedsiębiorców oraz studenci. Szczegółową relację z wydarzenia można znaleźć na
stronie internetowej MAC. Dostępny jest też zapis wideo całej dyskusji oraz wersja drukowana i
elektroniczna broszury o ochronie danych osobowych.
Spotkanie 13 maja było tylko jednym z etapów debaty na temat prywatności w sieci, którą prowadzi
MAC. W jej ramach odbywają się m.in. cotygodniowe spotkania ekspertów. MAC ma też zamiar w
ciągu tego roku zorganizować kolejne duże dyskusje na ten temat. Więcej o ochronie danych
osobowych i trwającej debacie można przeczytać na naszej stronie internetowej mac.gov.pl.
Europejski Rok Obywateli to również okazja do dyskusji o prawach obywateli UE. Te prawa to
między innymi :

prawo do swobodnego poruszania się i przebywania na terytorium państw UE

prawo do podejmowania pracy na terytorium Unii Europejskiej

prawo do uczenia się na terytorium Unii Europejskiej

prawo do prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium Unii Europejskiej

czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach lokalnych w państwie zamieszkania oraz w
wyborach do Parlamentu Europejskiego (najbliższe w 2014 r.)

prawo do korzystania z opieki dyplomatycznej i konsularnej innych krajów UE

prawo inicjatywy obywatelskiej (grupa miliona obywateli)
To ważne kwestie, które mają wpływ na codziennie życie wszystkich Europejczyków. MAC nawiązał
współpracę
z
innymi
resortami,
urzędami
wojewódzkimi,
samorządami,
organizacjami
pozarządowymi w celu dotarcia z informacjami związanymi z unijnym obywatelstwem do jak
najszerszej rzeszy obywateli. Na naszej stronie internetowej mac.gov.pl powstała też specjalna
zakładka Europejski Rok Obywateli. Znaleźć tam można m.in. informacje na temat obchodów, linki
do dokumentów i innych stron internetowych, kalendarz wydarzeń organizowanych przez
6
instytucje, organizacje czy urzędy oraz wykaz innych inicjatyw związanych z Europejskim Rokiem
2013.
Promowanie dobrych
praktyk w
konsultacjach
społecznych
Priorytety MAC w
ramach obchodów
Europejskiego Roku
Obywateli
Informowanie o
prawach obywateli w
cyfrowym świecie w
kontekście debaty o
prywatności w sieci i
ochronie danych
osobowych
Współpraca z innymi
przedstawicielami
administracji
publicznej oraz
organizacjami
pozarządowymi w
celu włączenia ich w
obchody
1.2.
Inne zaangażowane resorty i instytucje
Zaangażowanie w organizację obchodów Europejskiego Roku Obywateli zadeklarowali też
przedstawiciele administracji publicznej spoza MAC, w tym inne ministerstwa oraz urzędy
wojewódzkie. Poniżej przedstawione zostały proponowane przez nich inicjatywy.
Ministerstwo Spraw Zagranicznych
Od 1 kwietnia 2013 r. Ministerstwo Spraw Zagranicznych prowadzi sieć Regionalnych Ośrodków
Debaty Międzynarodowej. Głównym celem działalności sieci RODM jest przybliżenie obywatelom
polskiej polityki zagranicznej oraz wzmocnienie kanałów współpracy pomiędzy MSZ, samorządem i
organizacjami pozarządowymi. Chce to osiągnąć poprzez stworzenie regularnego obiegu informacji i
wymiany doświadczeń pomiędzy MSZ a instytucjami w regionie. W związku z obchodami
7
Europejskiego Roku Obywateli w zakres merytoryczny działań RODM włączona została również ta
tematyka.
Działania RODM obejmują:

udostępnianie materiałów, opracowań i publikacji o tematyce związanej z polską polityką
zagraniczną - konsultanci w ODM udzielają informacji na tematy związane z polską polityką
zagraniczną, w tym dotyczące funkcjonowania Unii Europejskiej oraz członkostwa Polski w
UE,

organizację szkoleń, lekcji, warsztatów, wykładów, z tematyki związanej z priorytetami
polskiej polityki zagranicznej, w tym członkostwa Polski w UE,

realizację działań podnoszących wiedzę społeczeństwa z zakresu problematyki dotyczącej
polskiej polityki zagranicznej, w tym członkostwa Polski w UE.
Ponadto Ministerstwo Spraw Zagranicznych planuje zlecenie produkcji i emisji cyklicznego programu
telewizyjnego dotyczącego tematyki funkcjonowania UE i członkostwa Polski w UE. Będzie on
emitowany na antenie wybranej telewizyjnej stacji informacyjnej raz w tygodniu w godzinach
popołudniowych. Przewiduje się, że wyemitowanych zostanie ok. 40 odcinków. Programy będą
obejmowały bieżące wydarzenia na forum UE, opinie i komentarze ekspertów, przedstawicieli świata
polityki i różnych środowisk społecznych dotyczące problematyki integracji europejskiej i członkostwa
naszego kraju w UE.
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
Departament Pożytku Publicznego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, jako komórka
organizacyjna bezpośrednio odpowiedzialna za wspieranie rozwoju dialogu obywatelskiego, planuje
aktywne włączenie się w obchody Europejskiego Roku Obywateli przede wszystkim poprzez działania
nakierowane na stymulowanie aktywności obywatelskiej. W planach jest wydanie publikacji o
dobrych praktykach w ramach projektów realizowanych przez organizacje III sektora ze środków
administrowanych przez MPiPS (m.in. Program Operacyjny Fundusz Inicjatyw Obywatelskich),
wpisujących się w szeroki obszar pobudzania aktywności obywatelskiej. Z kolei Departament Polityki
Senioralnej planuje zorganizowanie spotkania międzypokoleniowego w jednej z warszawskich szkół w
związku z Europejskim Dniem Solidarności Międzypokoleniowej.
Ministerstwo Sportu i Turystyki
8
Ministerstwo dofinansowało organizację masowej imprezy sportowej pod nazwą V
Europejski Tydzień Sportu dla Wszystkich (26 maja – 1 czerwca), której głównym
realizatorem była Krajowa Federacja Sportu dla Wszystkich. Celem imprezy było zachęcanie
do aktywności ruchowej jak największej liczby obywateli, szczególnie tych którzy na co dzień
nie uprawiają sportu i nie prowadzą aktywnego fizycznie trybu życia. Impreza od lat zachęca
społeczności lokalne do działań na rzecz upowszechniania sportu, budując społeczeństwo
obywatelskie. Tegoroczne obchody połączone były z promocją idee Europejskiego Roku
Obywateli i wzięło w nich udział 2 miliony Polaków z 400 miast i gmin.
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego
Ministerstwo przygotowało publikacje przewodników po stypendiach, programach i konkursach –
dla studentów oraz dla młodych naukowców. Są one dostępne w internecie:
http://www.nauka.gov.pl/ministerstwo/aktualnosci/aktualnosci/artykul/przewodniki-postypendiach-i-grantach/ )
Ponadto, Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego skierowała list do Rektorów uczelni publicznych i
niepublicznych, informujący o tym, że rok 2013 został ogłoszony przez Komisję Europejską
Europejskim Rokiem Obywateli. W swoim liście minister zachęca uczelnie do aktywnego włączenia
się w obchody Europejskiego Roku Obywateli poprzez propagowanie idei unijnego obywatelstwa. List
ten został wysłany do rektorów 24 kwietnia 2013 roku.
Ministerstwo Gospodarki
Jesienią resort planuje organizację dni otwartych Elektronicznego Punktu Kontaktowego – portalu,
który ma m.in. ułatwić rejestrację i prowadzenie działalności gospodarczej. Portal już działa, cały
czas się rozwija o nowe funkcjonalności, które będą sukcesywnie wprowadzane.
Podczas dni otwartych poruszona zostanie tematyka:

sposobów komunikacji obywatel- urząd, urząd- obywatel,

uprawnień obywateli/przedsiębiorców w stosunku do organów administracji przy
załatwianiu spraw urzędowych,

partycypacji obywateli i przedsiębiorców w sprawach/decyzjach podejmowanych na ich rzecz
przez urząd.
W dniach otwartych uczestniczyć będą przedsiębiorcy, obywatele oraz przedstawiciele administracji.
9
Współpracę w ramach obchodów Europejskiego Roku Obywateli zadeklarowało też Ministerstwo
Spraw Wewnętrznych.
Inne inicjatywy w ramach administracji publicznej
Ośrodek Rozwoju Edukacji – publiczna placówka doskonalenia nauczycieli prowadzona przez Ministra
Edukacji Narodowej w ramach Europejskiego Roku Obywateli:

Przygotował stronę internetową promującą ERO i informującą o działaniach Ośrodka

Realizuje projekty:
o
Szkoła demokracji – szkoła samorządności
Proponowany przez Ośrodek Rozwoju Edukacji program wspierania nauczycieli ma pomóc
radom pedagogicznym w doskonaleniu kompetencji opisanych w publikacji Rady Europy
Edukacja obywatelska i edukacja na rzecz praw człowieka jako zadanie wszystkich nauczycieli
o
Letnia Akademia "Demokracja w szkole"
Letnia Akademia to wspólny projekt Ministerstwa Edukacji Narodowej, Ośrodka Rozwoju
Edukacji, Europejskiego Centrum Wergelanda i Rady Europy. Letnia Akademia proponuje
doskonalenie kompetencji w zakresie edukacji obywatelskiej i edukacji o prawach człowieka
dla trzyosobowych zespołów, składających się z dyrektorów szkół, nauczycieli oraz
przedstawicieli lokalnych organizacji pozarządowych i stowarzyszeń rodziców z państw
Europy Wschodniej, Środkowej oraz rejonu Kaukazu.

Zorganizował szkolenie: „Poznać, zrozumieć, zaakceptować”. Edukacja dla równości.
Edukacja międzykulturowa w szkole, 13-15 czerwca Sulejówek.

Planuje Konferencję „Różnorodność w klasie wyzwaniem dla szkoły”. Celem planowanej na
jesień konferencji jest aktywizacja środowiska oświatowego wokół problematyki
przeciwdziałania dyskryminacji i nietolerancji. Podczas konferencji eksperci i praktycy w
zakresie edukacji antydyskryminacyjnej i międzykulturowej zaprezentują szanse i wyzwania
wynikające z różnorodności w polskiej szkole w dobie społeczeństw wielokulturowych,
których częścią jesteśmy po przystąpieniu do Unii Europejskiej.

Promuje przetłumaczone i wydane przez ORE publikacje Rady Europy:
o
Edukacja obywatelska i edukacja na rzecz praw człowieka jako zadanie wszystkich
nauczycieli ;
10
o
Kompasik. Edukacja na rzecz praw człowieka w pracy z dziećmi;
o
Kompas. Edukacja o prawach człowieka w pracy z młodzieżą;
o
Prawa człowieka. Poradnik nauczyciela.
W dniach 11-12 października odbędzie się Konferencja OPEN GLAM 2013 – Otwarte Zasoby Kultury.
Konferencja zostanie zorganizowana przez Zachętę - Narodową Galerię Sztuki, we współpracy ze
Stowarzyszeniem Wikimedia Polska. Partnerem konferencji jest Centrum Cyfrowe Projekt: Polska.
Głównym celem konferencji OPEN GLAM ((Galleries, Libraries, Archives, Museums) 2013 będzie
prezentacja najlepszych przykładów inicjatyw już zrealizowanych oraz dyskusja nad zaletami i
wyzwaniami „otwartości”. Szczególna uwaga będzie poświęcona kwestiom edukacyjnym oraz
prawnym.
Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji (fundacja Skarbu Państwa) - FRSE - podejmuje temat obchodów
Europejskiego Roku Obywateli w wielu realizowanych europejskich programach edukacyjnych i oraz
w inicjatywach przekrojowych, obejmujących wszelkie sektory edukacji. Tematyka jest promowana w
wydawanych przez FRSE czasopismach oraz na stronach internetowych i w mediach
społecznościowych
Tematyka Europejskiego Roku Obywateli została włączona w krajowe obchody Europejskiego
Tygodnia Młodzieży (26 maja – 2 czerwca).
Koordynacją działań związanych z Europejskim
Tygodniem Młodzieży w Polsce zajmuje się Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji. W 2013 r. ETM
koncentrował się na czterech istotnych dla młodych ludzi zagadnieniach:

podnoszeniu świadomości w zakresie obywatelstwa europejskiego;

aktywnym uczestnictwie młodzieży w życiu społecznym i publicznym;

oddziaływaniu i efektach programu „Młodzież w działaniu” w związku z 25-leciem
europejskich programów młodzieżowych;

promowaniu
aktywnego
udziału
w
wyborach
do
Parlamentu
Europejskiego
w 2014 r.
Uczestnicy Europejskiego Tygodnia Młodzieży mogli wyrazić swoje poglądy na trzech poziomach:
regionalnym (działania młodzieży w całym kraju ― debaty, warsztaty, seminaria, festiwale, gry
miejskie), ogólnokrajowym (Ogólnopolskie Forum Młodzieży „jEsTeM aktywny” w Warszawie, finał
Ogólnopolskiej gry miejskiej „Wkręć się w obywatelstwo”, ETM-owe kino młodzieżowe)
i ogólnoeuropejskim (międzynarodowa debata, festiwal „YO! Fest” oraz ceremonia rozdania nagród
dla najlepszych projektów młodzieżowych oraz ambasadorów programu „Młodzież w działaniu” w
Brukseli).
Program „Młodzież w działaniu” od utworzenia, tzn. od 2000 r. intensywnie wspiera obywatelstwo
europejskie. Jednym ze stałych priorytetów Programu jest uświadomienie młodym ludziom, że są
obywatelami Europy.
11
Jesienią Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji zorganizuje coroczne seminarium tematyczne dla
beneficjentów programów realizowanych przez FRSE przede wszystkim realizatorów programu
„Uczenie się przez całe życie” (LLP). W roku 2013 seminarium p.t. „Mobilność obywateli UE z
uwzględnieniem osób z mniejszymi szansami” będzie nawiązywało do priorytetów Europejskiego
Roku Obywateli.
Program Erasmus – największa część programu LLP, dotyczący edukacji na poziomie wyższym,
współpracuje ze Stowarzyszeniem Erasmus Student Network Polska, które każdego roku organizuje
projekty włączające obywateli do działań na rzecz innych, czym wpiera budowę społeczeństwa
obywatelskiego. Jesienią br. zostanie zorganizowana debata studencka z udziałem zagranicznych
studentów Erasmusa, której jednym z tematów będzie promowanie aktywnego obywatelstwa. FRSE
wystąpi do Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego o objęcie tego wydarzenia patronatem.
W kolejnych trzech programach sektorowych LLP: Leonardo da Vinci wspierającym edukację
zawodową, Comenius obejmującym edukację szkolna i Grundtvig dotyczącym edukacji dorosłych,
tematyka związana z promocją praw obywatelskich i partycypacji społecznej jest stale obecna, ale w
bieżącym roku szczególnie upowszechniana wśród beneficjentów i interesariuszy. Program Comenius
zorganizuje w dniach 16 – 17 września br. w Pułtusku konferencję poświeconą wykorzystaniu
współpracy w projektach ponadnarodowych dla tworzenia regionalnych strategii rozwoju edukacji,
na której podkreślona zostanie rola aktywizacji osób i organizacji działających na rzecz edukacji w
środowiskach lokalnych.
FRSE organizuje też wydarzenia w ramach obchodów Europejskiego Dnia Języków. W tym roku 24
września zostanie zorganizowana konferencja „Motywacja w edukacji językowej” powiązana z
obchodami Europejskiego Roku Obywateli 2013. FRSE będzie intensywnie współpracować z
Przedstawicielstwem KE w Polsce przy organizacji planowanej na 23 września debaty młodzieży na
temat języków i roli obywatela.
Polskie Biuro EURYDICE usytuowane w FRSE przygotowało raport Citizenship Education in Europe
(Edukacja obywatelska w Europie), który w pełni wpisuje się tematycznie w obchody Europejskiego
Roku Obywateli, raport wskazuje na wielkie znaczenie edukacji w zachęcaniu obywateli – zwłaszcza
ludzi młodych – do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym i politycznym.
Tematyka Europejskiego Roku Obywateli wpisana jest również w działania Eurodesku Polska, którego
Krajowe Biuro również mieści się w Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji. Eurodesk prowadzi m.in.
warsztaty „Euroaktywacja” dla młodzieży na temat różnych form aktywnego obywatelstwa oraz
konkursy związane z aktywnością i Europejskim Rokiem Obywateli.
12
Urzędy Wojewódzkie
Działania związane z organizacją obchodów Europejskiego Roku Obywateli w Polsce podejmowane są
także na poziomie województw. W obchody aktywnie włączyły się urzędy wojewódzkie, a
podejmowane i planowane przez nie inicjatywy zostały opisane poniżej.
Śląski Urząd Wojewódzki
Śląski Urząd Wojewódzki organizuje szereg wydarzeń związanych z wojewódzkimi obchodami
Europejskiego Roku Obywateli takich jak:

Regionalna Akademia Obywatelska – cykl warsztatów, realizowanych we
współpracy z
organizacjami pozarządowymi z województwa śląskiego

Debaty „Eur(o)obywatel”, realizowane wspólnie z Punktem Informacyjnym EUROPE DIRECT
Katowice

Serwis internetowy www.dlaobywatela.pl - promuje pomysły/idee/projekty przygotowane
przez organizacje pozarządowe lub nieformalne grupy mieszkańców województwa śląskiego.
Poprzez ich prezentację twórcy mogą zainteresować udziałem w konkretnym przedsięwzięciu
władze lokalne, sąsiadów czy ewentualnych darczyńców. Odwiedzający serwis mogą
głosować na prezentowane projekty – przedsięwzięcia z największą liczbą głosów będą
otrzymywały co miesiąc tytuł „przedsięwzięcia miesiąca” oraz okolicznościowy certyfikat.
Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki
Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki w ramach obchodów Europejskiego Roku Obywateli planuje
organizację:

konkursu na uproszczenie części obywatelskiej Traktatu Lizbońskiego
Ideą jest zapoznanie uczestników z prawami obywatela UE. Po analizie tekstu, uczestnicy
konkursu będą mieli za zadanie streszczenie go w przyjaznej formie. Wszystkie najważniejsze
punkty powinny zmieścić się na jednej kartce A4. Celem jest uproszczenie języka, oraz
przygotowanie krótkich informacji, dzięki którym więcej obywateli będzie mogło zapoznać
się z treścią traktatu. Najlepsze prace zostaną wykorzystane do szerzenia wiedzy o
społeczeństwie obywatelskim. Konkurs skierowany jest do uczniów szkół średnich i
studentów

warsztatów dotyczących prowadzenia dialogu: organizowanie szkoleń i warsztatów
doskonalących sztukę dyskusji. Zagadnienia, poruszane na zajęciach to retoryka, erystyka,
dialog międzykulturowy, współpraca w grupie, wykorzystanie nowych mediów
13

konkursu „Dialog obrazów” we współpracy z bibliotekami i muzeami

projektu „okrągły stół”. Konkurs polegający na przemieszczaniu się po swoim mieście z
okrągłym stołem i włączanie ludzi w dyskusję, wymianę poglądów. Nagradzany będzie film
podsumowujący projekt, w którym oprócz wniosków, znajdować się powinna także relacja z
akcji.
Opolski Urząd Wojewódzki
Opolski Urząd Wojewódzki organizuje Lekcje Wychowania Obywatelskiego, które wpisują się
tematykę Europejskiego Roku Obywateli. Jest to cykl spotkań organizowanych wraz z Komendą
Wojewódzką Policji w Opolu oraz Kuratorium Oświaty w Opolu dla szkół gimnazjalnych i
ponadgimnazjalnych z terenu województwa. Spotkania poświęcone są upowszechnianiu wiedzy o
prawach człowieka, ich ochronie, mniejszościach narodowych i etnicznych, tolerancji i poszanowaniu
dla osób odmiennego pochodzenia. Odbywają się dwa razy w miesiącu.
Łódzki Urząd Wojewódzki
Urząd planuje na jesieni zorganizować konkurs dla studentów uczelni z województwa łódzkiego
„Jestem obywatelem UE”. Byłby to konkurs w dwóch kategoriach: literacki (w formie eseju) i
fotograficzny. Konkurs będzie poświęcony m.in. wymianie zagranicznej studentów, stypendiom,
wyjazdom naukowym w państwach UE.
Ponadto organizowane są cykliczne spotkania z organizacjami pozarządowymi w trzech obszarach:
- bezpieczeństwo;
- zdrowie;
- wolontariat.
Przez cały rok propagowana jest nauka zasad udzielania pierwszej pomocy poprzez realizację
programu Bezpieczne Województwo. W maju zainaugurowano projekt „Comiesięczne spotkania z
wolontariatem”, w trakcie, których poruszane są tematy związane ze społeczeństwem obywatelskim,
głównie poprzez promocja czytelnictwa.
Pomorski Urząd Wojewódzki
Organizację lekcji obywatelskich o tematyce związanej z Europejskim Rokiem Obywateli planuje
również Pomorski Urząd Wojewódzki. Lekcje mają przybliżyć uczniom kwestie związane ze
14
społeczeństwem obywatelskim, zaangażowaniem obywateli w proces podejmowania decyzji oraz
konsultacjami społecznymi.
Mazowiecki Urząd Wojewódzki
We wrześniu 2013 r. Kuratorium Oświaty w Warszawie - delegatura w Siedlcach - we współpracy z
Mazowieckim Samorządowym Centrum Doskonalenia Nauczycieli Wydział w Siedlcach planuje
organizację konferencji z okazji Europejskiego Roku Obywateli „Rola szkoły w budowaniu
społeczeństwa obywatelskiego Europy”.
W programie przewidziane są m.in. wystąpienia
informacyjne na temat inicjatywy Europejskiego Roku Obywateli oraz Europejskiego Dnia Języków,
prezentacje przykładów dobrej praktyki na temat realizowania w szkołach projektów/programów,
które przyczyniają się do kształtowania kompetencji obywatelskich i społecznych oraz debata z
udziałem zaproszonych przedstawicieli różnych środowisk.
Dolnośląski Urząd Wojewódzki
Dolnośląski Urząd Wojewódzki w związku z Europejskim Rokiem Obywateli uruchomił program
„otwarty urząd” dla szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, w ramach którego uczniowie są
zapraszani do Urzędu na zajęcia z wiedzy o społeczeństwie. W czasie tych zajęć uczniowie poznają
specyfikę pracy terenowej administracji rządowej, ale także samorządu województwa. Zajęcia te
prowadzone są we współpracy z Kancelarią Sejmiku Województwa Dolnośląskiego.
Na jesieni (wrzesień/ październik) Urząd planuje we współpracy z Dolnośląskim Kuratorem Oświaty
konferencję dla nauczycieli wiedzy o społeczeństwie poświęconą tematyce Europejskiego Roku
Obywateli. Przygotowywany jest też konkurs dla dzieci i młodzieży poświęcony tematyce
Europejskiego Roku Obywateli (konkurs zostanie ogłoszony we wrześniu, a rozstrzygnięcie
planowane jest w grudniu). Celem powyższych działań jest zachęcenie jak największej liczby
nauczycieli i uczniów do udziału w debacie na temat włączania obywateli w życie publiczne, co w
przyszłości może zaowocować dobrymi praktykami. W sierpniu planowane jest też spotkanie ze
Starostami Województwa i rekomendowanie im działań mających na celu podejmowanie inicjatyw
mających na celu uczestnictwo w Europejskim Roku Obywateli.
Kujawsko–Pomorski Urząd Wojewódzki
Kuratorium Oświaty w Bydgoszczy planuje następujące działania:
15

zorganizowanie debaty pt. ,,Samorządność uczniów w województwie kujawsko-pomorskim” z
udziałem przedstawicieli samorządów uczniowskich;

spotkanie z dyrektorami, nauczycielami oraz uczniami na temat dobrych praktyk
w kształceniu postaw obywatelskich;

powołanie Zespołu Liderów Młodzieżowych w ramach działającego w Kuratorium Forum
Otwartej Dyskusji Oświatowej;

zorganizowanie we współpracy z Terenowymi Komitetami Ochrony Dziecka konkursu na
temat praw dziecka.
Jednocześnie wiele działań inicjowanych i wspieranych dotychczas przez Kuratorium Oświaty
w Bydgoszczy miało na celu stymulowanie postaw obywatelskich uczniów oraz zachęcanie ich
do udziału w życiu społeczności szkolnej i lokalnej. Do najważniejszych należy zaliczyć:

organizowane
we
wszystkich
powiatach
w
roku
debaty
z udziałem młodzieży na temat efektów kształcenia, w których uczniowie
przedstawiali swoje diagnozy i propozycje rozwiązań w obszarze jakości edukacji
(Konferencje ,,Od diagnozy do efektu”, ,,Jak podnieść efekty kształcenia?”);

prezentację
działań
młodzieży
w
środowisku
lokalnym
w
związku
z przygotowaniami i konkursami organizowanymi w ramach Sejmu Dzieci i Młodzieży;

Konkurs ,,Moja Szkoła w Unii Europejskiej”, którego celem jest upowszechnienie
wiedzy na temat Unii Europejskiej i różnych aspektów członkostwa w UE.

Konkurs ,,Polska w NATO” , którego celem jest promocja wiedzy o NATO i edukacja
dla bezpieczeństwa.
W ramach promocji 2013 roku jako Europejskiego Roku Obywateli Unii Europejskiej Pedagogiczna
Biblioteka Wojewódzka im. Mariana Rejewskiego w Bydgoszczy zorganizowała konferencję
„Nauczyciel – obywatel Unii Europejskiej”.
Warmińsko-Mazurski Urząd Wojewódzki
Warmińsko-Mazurski Urząd Wojewódzki, we współpracy z wojewódzkim kuratorem oświaty zwrócił
się do dyrektorów szkół z prośbą o włączenie tematyki Europejskiego Roku Obywateli w planowane
działania. Z kolei Wojewódzki Urząd Pracy w Olsztynie przy współudziale powiatowych urzędów
pracy województwa warmińsko-mazurskiego, Centrum Edukacji i Pracy Młodzieży OHP w Elblągu i
Ełku oraz instytucji zrzeszonych w Warmińsko-Mazurskim Pakcie na Rzecz Rozwoju Poradnictwa
Zawodowego organizuje jesienią (14 – 18 października) Tydzień Obywateli Europy na Warmii
16
Mazurach. W ramach tego wydarzenia dobędą się konferencje, warsztaty, spotkania, konkursy oraz
tragi pracy.
Dodatkowo, z inicjatywy Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Olsztynie
do współorganizatorów i
partnerów zostanie skierowane zaproszenie do organizowania imprez nawiązujących do Tygodnia
Obywateli Europy na Warmii Mazurach. W propozycji WUP znajdą się powiatowe konferencje,
panele, dyskusje, konkursy, warsztaty, prezentacje, targi pracy oraz dni otwarte.
Wielkopolski Urząd Wojewódzki
Wielkopolski
Europejskiego
Urząd
Roku
Wojewódzki
Obywateli
planuje
organizację
konkursu
jesienią
fotograficznego
w
ramach
"Europo,
jesteś
mi bliska", połączonego z wernisażem prac konkursowych.
Włączenie się w organizację obchodów – w miarę możliwości i posiadanych środków zadeklarowały
też pozostałe urzędy wojewódzkie.
2. DZIAŁANIA PODEJMOWANE PRZEZ ORGANIZACJE POZARZĄDOWE
W związku z ogłoszeniem roku 2013 Europejskim Rokiem Obywateli powstał europejski Sojusz ds.
Europejskiego Roku Obywateli (EYCA), w którego skład wchodzi kilkadziesiąt stowarzyszeń i
krajowych sieci organizacji pozarządowych zajmujących się problematyką społeczeństwa
obywatelskiego. W Polsce inicjatorem dyskusji na temat wizji aktywnego obywatelstwa jest osiem
organizacji pozarządowych: Centrum Edukacji Obywatelskiej, Civis Polonus, Fundacja Schumana,
Fundacja Stefana Batorego, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Instytut Spraw Publicznych,
Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych i Pracownia Badań i Innowacji Społecznych
„STOCZNIA”. Organizacje te powołały do życia Porozumienie na rzecz Europejskiego Roku Obywateli
2013 (PERO). Celem Porozumienia jest inicjowanie w Polsce realnej debaty na temat aktywnego
obywatelstwa i sformułowanie konkretnych postulatów dotyczących praktycznego wymiaru
funkcjonowania praw i instytucji obywatelskich w Polsce i Unii Europejskiej. Porozumienie powołało
do życia trzy grupy robocze, które zajmą się opracowaniem postulatów w trzech obszarach:

Prawa obywatelskie w praktyce

Obywatelstwo społeczne

Dialog społeczny
Rolę koordynatora działań realizowanych w ramach Porozumienia pełni Ogólnopolska Federacja
Organizacji Pozarządowych (OFOP). Porozumienie na rzecz Europejskiego Roku Obywateli 2013 jest
17
otwartą platformą współpracy. Może do niego przystąpić każda polska organizacja pozarządowa lub
inicjatywa obywatelska, która w całości akceptuje postanowienia manifestu ogłoszonego przez
europejski sojusz EYCA a także treść deklaracji PERO. Materiały dostępne są w internecie
http://ofop.eu/aktualnosci/porozumienie-na-rzecz-europejskiego-roku-obywateli.
Organizacje
zrzeszone w PERO aktywnie włączyły się w organizację obchodów Europejskiego Roku Obywateli.
Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych
6 czerwca OFOP razem z Kancelarią Prezydenta RP organizuje konferencję pt.: „Europa: projekt
rządów czy obywateli?". Debata poświęcona będzie roli obywateli w Unii Europejskiej oraz
doświadczeniom i obecnej sytuacji społeczeństwa obywatelskiego w krajach Grupy Wyszehradzkiej.
Centrum Edukacji Obywatelskiej
Inicjatywy zgłoszone przez CEO:

organizacja – m.in. we współpracy z Rzecznikiem Praw Obywatelskich i lokalnymi
bibliotekami – lokalnych spotkań poświęconych upowszechnianiu praw podstawowych
zapisanych w Karcie Praw Podstawowych (pod nazwą Wieczór z Rzecznikiem),

konkurs
dla
uczniów
szkół
ponadpodstawowych
realizowany
we
współpracy
z
Przedstawicielstwem Komisji Europejskiej w Warszawie w związku z obchodzonym Rokiem
Europejskim. Konkurs ma upowszechniać wiedzę o prawie obywateli UE do głosowania,

program Młody Obywatel, mający na celu promowanie wiedzy na temat społeczności
lokalnej oraz pokazanie sposobów, dzięki którym uczestnicy mogą aktywnie działać w swoim
najbliższym otoczeniu,

konkurs Wiedzy Obywatelskiej i Ekonomicznej dla gimnazjalistów upowszechniający wiedzę i
umiejętności obywatelskie oraz przybliżający zagadnienia dotyczące Unii Europejskiej,

projekt „Sfotografuj wolność”, wspierający tradycyjną edukację obywatelską i patriotyczną.
Głównym
założeniem
Projektu jest
promowanie
wartości
demokratycznych oraz
angażowanie młodych warszawiaków na rzecz demokracji.
Fundacja im. Stefana Batorego
Fundacja przygotowała kolejną edycję akcji „Masz Głos, Masz Wybór”, która wspiera zgodną
współpracę władz samorządowych oraz mieszkańców. Do akcji zapraszane są przede wszystkim
organizacje pozarządowe, grupy mieszkańców, szkoły, biblioteki, domy kultury oraz lokalne media.
18
Podmioty te otrzymują telefoniczne, mailowe, a nawet osobiste wsparcie ekspertów, wybrani mogą
wziąć udział w szkoleniach oraz otrzymać mikrogranty na pokrycie drobnych wydatków związanych z
realizacją zadania. Najlepszym uczestnikom, dzięki którym udało się doprowadzić do ścisłej
współpracy samorządu i mieszkańców Fundacja przyznaje nagrodę Super Samorząd.
Polska Fundacja imienia Roberta Schumana
Fundacja po raz kolejny zorganizowała 11 maja w Warszawie Paradę i Miasteczko Schumana.
Tematyka wszystkich wydarzeń dotyczyła szeroko rozumianych spraw europejskich, a także
Europejskiego Roku Obywateli.
IV.
PODSUMOWANIE
W organizację obchodów Europejskiego Roku Obywateli w Polsce zaangażowani są m.in. Komisja
Europejska, Parlament Europejski, administracja publiczna, organizacje pozarządowe. Ta lista nie jest
zamknięta- zapraszamy wszystkich innych zainteresowanych: instytucje, samorządy, stowarzyszenia,
fundacje, ale przede wszystkim samych obywateli do włączenia się w obchody. Dokument ma
charakter kroczący, chcemy by jego zapisy ewoluowały i byśmy wspólnie wskazywali ważne dla nas
tematy.
19
20