scenariusz-powstanie

SCENARIUSZ ZAJĘĆ EDUKACYJNYCH
KONKURS „PAMIĘĆ O POWSTANIU
I POWSTAŃCACH STYCZNIOWYCH”
ELŻBIETA CIEMIĘGA
Nauczyciel języka polskiego w Liceum Ogólnokształcącym im. Tadeusza Kościuszki
w Lubaczowie
1
TEMAT: „Mała patriotyczna piosneczka” – z pieśnią i poezją
do walki powstańczej.
POZIOM KSZTAŁACENIA: szkoła ponadgimnazjalna, klasa II.
PRZEDMIOT: język polski (scenariusz może być również wykorzystany na zajęciach
kółka polonistycznego, wiedzy o kulturze lub zajęć bibliotecznych).
JEDNOSTKA DYDAKTYCZNA: 2 x 45 minut.
UWAGI O REALIZACJI: lekcja przeznaczona dla uczniów klasy II, którzy poznali
twórczość romantycznych poetów krajowych oraz poezję pozytywistów. W lekcji
wykorzystano elementy dydaktyki interaktywnej.
ZGODNOŚĆ Z PODSTAWĄ PROGRAMOWĄ:
Zapisy w nowej podstawie programowej:





Uczeń odczytuje rozmaite sensy dzieła; dokonuje interpretacji porównawczej.
Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury.
Porównuje utwory literackie lub ich fragmenty (dostrzega cechy wspólne i różne).
Porównuje funkcjonowanie tych samych motywów w różnych utworach literackich.
Dostrzega obecne w utworach literackich oraz innych tekstach kultury wartości
narodowe i uniwersalne.
CELE OGÓLNE:





Przybliżenie twórczości patriotyczno – powstańczej romantycznych poetów
krajowych oraz poetów pozytywistycznych.
Zapoznanie z patriotycznymi piosenkami, towarzyszącymi walczącym
w powstaniu styczniowym.
Ukazanie patriotyzmu jako zasadniczego tematu poezji i piosenki powstańczej.
Wskazanie ponadczasowych treści wierszy i piosenek powstańczych.
Utrwalenie pamięci o wydarzeniach historycznych Małej Ojczyzny poprzez
popularyzację pamiątek tych wydarzeń.
CELE POZNAWCZE:
Uczeń potrafi:


Analizować utwory poetyckie w kontekście muzycznym.
Wymienić i interpretować utwory powstałe pod
historycznych.
wpływem
wydarzeń
2

Wskazać motywy i symbole, wykorzystywane przez poetów dla oddania tendencji
narodowowyzwoleńczych.
CELE EMOCJONALNO – MOTYWACYJNE:
Uczeń:





Zna wiersze i piosenki dedykowane powstańcom styczniowym.
Rozumie sens utworów poetyckich i muzycznych oraz ich uniwersalne przesłanie.
Docenia wartość utworów patriotycznych.
Dostrzega związek wydarzeń historycznych z tendencjami w poezji polskiej.
Potrafi docenić walory artystyczne utworów patriotycznych.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
o
o
o
o
o
o
Gazetka interaktywna.
Prezentacja multimedialna PREZI.
Puzzle interaktywne.
Teksty wierszy i piosenek.
Fotogaleria.
Nagrania pieśni patriotycznych z YouTube.
POMOCE DYDAKTYCZNE:
o
o
o
o
o
o
o
Minimum 4 komputery z dostępem do Internetu.
Rzutnik multimedialny lub tablica interaktywna.
Program Publisher 2007.
Program CALAMEO.
Program Jigsaw Puzzle Promo Creator.
Program FreeMind.
Program Glogster.edu
BIBLIOGRAFIA:
1. A. Asnyk, Wybór wierszy, wyd. Siedmiogród, Wrocław 1999.
2. M. Konopnicka, Wybór poezji, Warszawa 1974.
3. Z. Kubrak, Powstanie styczniowe. Pogranicze cieszanowsko – lubaczowskie, wyd.
Muzeum w Lubaczowie, Lubaczów 2003.
4. T. Lenartowicz, Poezje wybrane, LSW, Warszawa 1974.
5. Polskie pieśni patriotyczne z nutami , Świat Książki, Warszawa 2003.
6. M. Romanowski, Poezje wybrane, LSW, Warszawa 1974.
7. A. Szajowski, Bitwa pod Kobylanką, Kresowiak Galicyjski nr 4-12/2004, 3-8/2005.
8. K. Ujejski, Poezje wybrane, LSW, Warszawa 1975.
9. http://pl.wikisource.org/wiki/Kategoria:Pie%C5%9Bni_powstania_styczniowego
10. https://www.youtube.com/watch?v=iLTA-J9Uk5M (W krwawym polu W. Pol)
3
11. https://www.youtube.com/watch?v=ye60NPD_oxE (Marsz, marsz Polonia)
12. https://www.youtube.com/watch?v=GSEjOucEOmo (Chorał, K. Ujejski)
13. https://www.youtube.com/watch?v=EetexNwaN7E (Marsz Żuawów)
14. https://www.youtube.com/watch?v=6KUmC5VbbAw (Marsz żołnierzy
Langiewicza)
15. https://www.youtube.com/watch?v=kstn4JJyJx0 (Marsz strzelców - Anczyc)
16. http://www.bibliotekapiosenki.pl/static:Piesni_Powstania_Styczniowego
17. http://www.sadeczanin.info/sadeczanin-mlodych,12/mieczyslaw-romanowskiautor-poematu-dziewcze-z-sacza,31272 (Lenartowicz)
18. http://archiwum.dlapolski.pl/informacje/readarticle.php?article_id=4986
(Romanowski)
19. http://www.lwow.com.pl/naszdziennik/ujejski.html (Ujejski)
20. http://www.lwow.com.pl/naszdziennik/pol.html (Pol)
21. http://www.polona.pl/dlibra/collectiondescription2?dirids=43 ( Konopnicka)
22. http://asnyk.kulturalna.com/
23. http://www.euroexbud.com.pl/images/stories/pdf/ZN5/Adam%20Asnyk%20czlon
ek%20rzadu%20narodowego%20w%20Powstaniu%20Styczniowym.pdf
(Asnyk)
Wykorzystane w scenariuszu zdjęcia pochodzą z:


http://www.morguefile.com/ (baza darmowych fotografii do pobrania),
mojej prywatnej galerii.
PRZEBIEG LEKCJI:
Przed planowaną lekcją (1-2dni) uczniowie otrzymują od nauczyciela link do gazetki
interaktywnej,
przygotowanej
w
programie
CALAMEO
http://en.calameo.com/read/0019495491954c4fa58c0?authid=2nb2NyUHNZWJ (Wersja
papierowa gazetki – załącznik nr 1). Zapoznanie się z treścią publikacji pozwoli uczniom
przypomnieć sobie informacje o twórcach poezji powstańczej oraz uświadomić sobie
rolę poezji w okresie powstania. Ułatwi także przygotowanie się do lekcji.
CZĘŚĆ WSTĘPNA:
1. Przedstawienie zagadnienia będącego tematem lekcji. Wskazanie roli poezji
i piosenki w okresie powstania styczniowego.
2. Refleksje uczniów po lekturze interaktywnej broszury, poświęconej poezji
i poetom powstania.
3. Prezentacja multimedialna PREZI - (załącznik nr 2 – należy w zamieszczonym
pliku
otworzyć:
prezi.exe,
dostępna
również
on-line:
http://prezi.com/xhdccrpxve6e/untitledprezi/?auth_key=ee166c3bb63ed7a8cd57d
4
ed3d1d98790a6e4a97a ) z komentarzem nauczyciela, poświęcona popularnym
w okresie powstania pieśniom patriotycznym i tyrtejskim.
Zamieszczone w prezentacji piosenki i komentarz do nich:
UTWÓR
„W krwawym polu” – W. Pol
„Marsz, marsz Polonia”
„Marsz strzelców”- L. Anczyc
„Chorał”- K. Ujejski
„Marsz Żuawów”- W. Wolski
KOMENTARZ
Prawdopodobnie utwór został napisany przez
W. Pola w końcu lutego 1863 r. we Lwowie jako
forma pożegnania przyjaciół, którzy wyruszyli do
oddziałów
partyzanckich
w
powstaniu
styczniowym. Inspiracją dla poety miała być ponoć
melodia grana na gitarze przez Alfreda
Bojarskiego. W. Pol jest najprawdopodobniej
autorem tylko dwóch pierwszych zwrotek utworu
znanych pod tytułem „Kilka kart”, pozostałe zaś są
dziełem anonimowym.
Źródło: Wikipedia
Pieśń powstała w 1863 r. i zwano ją Marszem
Czachowskiego. Gen. Dionizy Czachowski był
jednym z głównych dowódców powstania. Ostatnie
cztery zwrotki powstały później, w czasie I wojny
światowej, w Legionach Polskich. Pieśń szczególnie
popularna w armii gen Hallera stała się prawie
hymnem rozproszonych po całym świecie Polaków.
Źródło: www.niedziela.pl
Anczyc nie godził się z amnestią, którą car chciał
poróżnić powstańców. Jego pieśń odrodziła się
wśród strzelców i legionistów Piłsudskiego, prawie
pół wieku później. Wartości oraz przekonania
zawarte w tekście okazały się ponadczasowe.
Źródło: www.bibliotekapiosenki.pl
Najpierw powstała muzyka-kompozytor Józef
Nikorowicz stworzył fortepianowy lub organowy
utwór o nazwie „Chorał”. Jego przyjaciel, poeta
Kornel Ujejski, napisał tekst do melodii. Tekst
został opublikowany w 1847 r. Pieśń krążyła
w licznych odpisach i redakcjach. Spopularyzowana
w czasie Wiosny Ludów, szczególnie w zaborze
austriackim pełniła funkcję hymnu narodowego.
Śpiewana
była
w
przededniu
powstania
styczniowego, stając się hymnem powstańców.
Źródło: Wikipedia
To jedna z najsłynniejszych pieśni powstania
styczniowego. Bohaterstwo, jakim żuawi wsławili
się w powstaniu zjednało im ogólną sympatię
w społeczeństwie. Stąd też ich marsz szybko
5
rozpowszechnił
powstańczych.
„Jak to na wojence ładnie” –
W. Tarnowski
„Bywaj dziewczę zdrowe”
„Czarny krzyżyk”- B. Bielawski
„Pieśń powstańców 1863”
„Kolęda”- Z. Noskowski
się
w
innych
oddziałach
Źródło:www.ckisz.ciechanow.net.pl
Pierwotnie piosenka nosiła tytuł „Pieśń żołnierza”.
Znana była również jako „Marsz żołnierzy
Langiewicza”. Po upadku powstania weszła do
tradycji polskich pieśni wojskowych. W czasie
I wojny światowej, po przeróbkach była znana jako
„Marsz ułański”.
Źródło: Wikipedia
Czas powstania i autorstwo tej pieśni nie są
ustalone. Historycy wiążą ją z Powstaniem
Listopadowym i z osobą Rajnolda Suchodolskiego.
Utwór ten był bardzo popularny również w czasie
powstania styczniowego.
Wiersz Bielawskiego powstał we Lwowie ok. 1860r.
w atmosferze przedpowstańczej, gdy na wieść
o sukcesach legionów Garibaldiego, z Polski
wyruszyli ochotnicy, by wziąć udział w walkach
o zjednoczenie Włoch. Poemat stał się popularny
podczas
powstania
styczniowego,
dzięki
wykorzystaniu jego słów do pieśni niezależnie przez
dwóch kompozytorów: Moniuszkę i Munchheimera.
Źródło: www.niepodleglosc.lodzkie.eu
Piosenka chętnie śpiewana przez powstańców.
Autorzy słów i melodii nieznani. Być może jej
twórcą był któryś z artystów, uczestników zrywu:
Bolesław Prus, Walery Przyborowski, Adolf
Dygasiński, Adam Asnyk, Ignacy "Sewer"
Maciejowski czy Zygmunt Miłkowski.
Źródło: www.dziennikpolski24.pl
Autor był żołnierzem powstania styczniowego.
Twórca
pieśni,
utworów
symfonicznych
i religijnych. „Kolęda” to kompozycja do
patriotycznego tekstu M. Romanowskiego.
Źródło: Encyklopedia Muzyczna PWN
WŁAŚCIWA CZĘŚĆ LEKCJI:
1. Podział klasy na 4. grupy nominalne (każda grupa wybiera swojego lidera, który
będzie kierował pracą oraz zaprezentuje na koniec jej efekty na forum klasy).
6
2. Każda grupa otrzymuje dostęp do komputera, na którym dostępna jest
publikacja w Calameo, prezentowana przez nauczyciela prezentacja Prezi oraz
program FreeMind do tworzenia map myśli.
3. Zadaniem grup jest przygotowanie map myśli, ukazujących zbieżności
tematyczne wierszy i piosenek z okresu powstania styczniowego. Każda grupa,
wspólnie z liderem ustala, czy członkowie grupy pracują pojedynczo, czy
dwójkami. Przez około 30 minut członkowie grup przygotowują mapy myśli,
następnie wybierają ich zdaniem najlepsze, wspólnie dopracowują szczegóły
i ustalają, które prace zaprezentuje lider. Każdy uczestnik grupy decyduje, czy
chce wykonywać mapę myśli w wersji papierowej, czy na komputerze
w programie FreeMind. (W związku z tym wskazane byłoby również oprócz
komputerów szkolnych, posiadanie przez uczniów własnych notebooków).
4. Polecenia dla grup:
GRUPA I
Analizując fragment poematu Adama Asnyka „Sen grobów” i „Marsz Żuawów”
Włodzimierza Wolskiego, przedstawcie za pomocą map myśli postawy Polaków wobec
powstania.
GRUPA II
Analizując wiersz Marii Konopnickiej „Rok 1863” i „Marsz Czachowskiego”,
przedstawcie za pomocą map myśli zawarte w tekstach motywy tyrtejskie i ich
znaczenie.
GRUPA III
Analizując wiersz Mieczysława Romanowskiego „Co tam marzyć!” i „Czarny krzyżyk”
Brunona Bielawskiego, przedstawcie za pomocą map myśli powstańczy motyw rozstania
i jego interpretację.
GRUPA IV
Analizując „Chorał” Kornela Ujejskiego i „Marsz powstańców” Włodzimierza
Wolskiego, przedstawcie za pomocą map myśli zawartą w nich ocenę narody polskiego.
5. Sprawozdanie liderów z pracy grup. Prezentacja map myśli. [Przykładowe prace
uczniów w załączeniu].
6. Ocena prac grup.
7
KOŃCOWA CZĘŚĆ LEKCJI
Na zakończenie uczniowie układają puzzle interaktywne, przedstawiające obraz Jana
Rosena „Powstańcy z roku 1863” (załącznik nr 3), przygotowane przez nauczyciela
w programie Jigsaw Puzzle Promo Creator.
8
PRACA DOMOWA
Wykorzystując przygotowaną przeze mnie fotogalerię (załącznik nr 4) z Muzeum
Kresów w Lubaczowie (za zgodą dyrekcji muzeum) oraz publikacje pana Z. Kubraka
i pana A. Szajowskiego oraz zgromadzony materiał własny, przygotujcie glogi
(interaktywne plakaty) w programie Glogster.edu, ukazujące ślady powstania
styczniowego na ziemi lubaczowskiej.
9