Kwartalnik Policyjny Środki pola walki w naukowo

Kwartalnik Policyjny
Źródło:
http://kwartalnik.csp.edu.pl/kp/archiwum-1/2010/nr-22010/1024,Srodki-pola-walki-w-naukowo-technicznej-literaturze-radziec
kiej-i-rosyjskiej-Pra.html
Wygenerowano: Środa, 8 marca 2017, 05:22
Środki pola walki w naukowo-technicznej literaturze radzieckiej i rosyjskiej.
Praktyczne wykorzystanie informacji w procesie szkoleniowym o profilu
minersko-pirotechnicznym
Literatura radziecka i rosyjska postrzegana jest przez większą część polskiego społeczeństwa jako produkt tzw.
drugiego gatunku. Znamienne jest, że taki wizerunek dotyczy zarówno literatury klasycznej, jak też naukowej i
technicznej. Jest to spowodowane prawdopodobnie nie tylko brakiem wiedzy o publikacjach z danego obszaru,
ale przede wszystkim uprzedzeniami historycznymi i stereotypami, według których wszystko kojarzące się ze
wschodem jest traktowane jak „zło konieczne”.
dr Artur Steckiewicz
Zakład Szkoleń
Specjalnych CSP
Joanna Sokołowska
Międzynarodowe Centrum
Szkoleń Specjalistycznych
Policji CSP
Literatura radziecka i rosyjska postrzegana jest przez większą część polskiego
społeczeństwa jako produkt tzw. drugiego gatunku. Znamienne jest, że taki wizerunek
dotyczy zarówno literatury klasycznej, jak też naukowej i technicznej. Jest to
spowodowane prawdopodobnie nie tylko brakiem wiedzy o publikacjach z danego
obszaru, ale przede wszystkim uprzedzeniami historycznymi i stereotypami, według
których wszystko kojarzące się ze wschodem jest traktowane jak „zło konieczne”.
Agnieszka Magdziak-Miszewska we wstępie do zredagowanej przez siebie publikacji
Polacy i Rosjanie. 100 kluczowych pojęć pisze: „Identyfikują się zatem Rosjanie, w
głębokim przekonaniu Polaków, z czymś z polskiego punktu widzenia najgorszym – z
państwem, które jest odpowiedzialne za większość klęsk i nieszczęść, które dotknęły
Polskę w ostatnich dwu stuleciach”. Taki obraz Rosji i Rosjanina, a przez to i literatury
tego kraju, jest wpisany w polską świadomość narodową. Przy czym historia
wzajemnych stosunków, jak też rodzima publicystyka, która utrwala negatywny obraz
kulturowy i obyczajowy, nie skłania do optymizmu. Obraz ten jednak nie jest stały.
Modelują go polityczne i historyczne uwarunkowania. Uświadomienie sobie kontekstu
kulturowego, z którego wynikają różnice w przekonaniach, a także odmienny stosunek
do niektórych wartości, umożliwia jednak podjęcie prób wyeliminowania negatywnych
stereotypów i uprzedzeń.
Na świecie literatura ta jest o wiele bardziej popularna i cieszy się większą poczytnością, gdyż stereotypy tam istniejące są o
wiele słabsze lub nie ma ich w ogóle. Dokonując ogólnej oceny radzieckiej i rosyjskiej literatury o profilu
techniczno-naukowym, można z całą pewnością stwierdzić, że posiada ona niezbyt interesującą stronę graficzną, co przy
pierwszym spotkaniu z książką okazuje się bardzo ważną cechą i tym samym staje się przyczyną niskiej oceny jej wartości,
skutkując brakiem zainteresowania treścią merytoryczną. W rzeczywistości jest ona jednak o wiele precyzyjniejsza i w
szerszym ujęciu przedstawia genezę problemu niż wydawnictwa zachodnie o tej samej tematyce.
Jednym z jej rodzajów, będącym głównym tematem niniejszego opracowania, jest literatura o profilu techniczno-militarnym,
zawierająca informacje mające istotne znaczenie w działaniach o profilu minersko-pirotechnicznym. W celu
usystematyzowania można ją podzielić najprościej na instrukcje wewnętrzne okresu wojennego i powojennego wydane do
roku 1990, o zróżnicowanym stopniu tajności, oraz publikacje wydane na przestrzeni lat 1990-2009.
Rozpatrując kwestię przydatności informacji tematycznych zawartych w poszczególnych, przedstawionych powyżej, grupach,
do podstawowych form należy zaliczyć wszelkiego rodzaju instrukcje i podręczniki okresu wojennego i powojennego
wydawane na potrzeby szkoleniowe armii oraz służb porządkowo-pomocniczych. W ogólnym przekonaniu użycie w obecnym
czasie środków pola walki stosowanych podczas drugiej wojny światowej jest zjawiskiem całkowicie marginalnym.
Nic bardziej mylnego. Jak wykazują krajowe statystyki, ponad 65% materiałów wybuchowych wykorzystanych w tzw.
konstrukcjach improwizowanych to odzysk z różnego rodzaju wojskowych urządzeń wybuchowych, będących
pozostałościami zebranymi z rejonów dawnych pobojowisk oraz terenów poligonowych. Ponadto, wraz z rozwojem tzw.
„kolekcjonerstwa militarnego”, na rynku pojawiły się znaczne ilości środków wybuchowych oraz amunicji pozbawionej cech
użytkowych, tj. z usuniętymi istotnymi elementami w postaci materiałów wybuchowych kruszących, miotających,
pirotechnicznych i układów pobudzających. Jednocześnie, z popytem na tego typu przedmioty uaktywniły się nieformalne
grupy poszukujące takich środków wybuchowych i rozbrajające je na własną rękę, niejednokrotnie w miejscach zamieszkania,
stwarzając przy tym realne zagrożenie przypadkowym wybuchem. Również otwarcie granic spowodowało swobodny
przepływ przedmiotów w wymienionych wcześniej wersjach kolekcjonerskich bez widocznych zewnętrznie cech dokonanych
zmian konstrukcyjnych. Przybywający na miejsce zdarzenia funkcjonariusze zespołów minersko-pirotechnicznych w
większości wypadków nie są w stanie zidentyfikować zabezpieczonych przedmiotów ze względu na ich różnorodność, a co za
tym idzie – trudno jest im podjąć prawidłową decyzję w sprawie sposobu ich transportu, zabezpieczenia oraz neutralizacji.
Dotyczy to również badań w zakresie oceny stopnia ich sprawności, mającego decydujące znaczenie w prowadzonym
postępowaniu procesowym.
Publikacje tego rodzaju (instrukcje i podręczniki do użytku służbowego) zawierają wiele cennych informacji dotyczących
wyglądu, budowy oraz stosowanych materiałów w konstrukcjach tego okresu. Przykładową pozycją zawierającą tego typu
treści są np. wydane w Moskwie w roku 1943 przez Военное издательство Народного комиссариата обороны;
Минно-подрывные средства противника (Wojskowe Wydawnictwo Ludowego Komisariatu Obrony Minersko-wybuchowe
środki przeciwnika). Podręcznik ten szczegółowo opisuje konstrukcje min, zapalników i środków wybuchowych stosowanych
przez armie: niemiecką, rumuńską, węgierską, fińską i włoską od lat trzydziestych do roku 1943. Wyraźne, rysunkowe
przekroje nawet bardzo drobnych elementów, np. zapalników typu ZZ-35, WG-1, WG-2, DZ-35, SMiZ-35, ZDZ-29 itp.,
pozwalają zapoznać się z budową, działaniem i usytuowaniem poszczególnych elementów, wchodzących w skład konstrukcji.
Całość uzupełniają wizerunki pojemników transportowych wraz z oznaczeniami zewnętrznymi.
Inna ciekawa publikacja z tej dziedziny to wydane w Moskwie roku 1946 przez Военное издательство Министерства
Вооруженных Сил СССР Боеприпасы артиллерии бывшей германской армии (Wojskowe Wydawnictwo Ministerstwa Sił
Zbrojnych ZSRR Amunicja artyleryjska byłej armii niemieckiej). Jest to publikacja z gatunku wydawnictw katalogowych
przeznaczona do rozpoznania i identyfikacji amunicji artyleryjskiej w kalibrach od 20 do 283 mm oraz zapalników do niej
stosowanych przez armię niemiecką w okresie drugiej wojny światowej. Całość została ukazana w chronologicznym układzie
gabarytowym, z widocznym obrysem zewnętrznym, formami przekrojowymi oraz oznaczeniami fabrycznymi poszczególnych
egzemplarzy. Publikacja nie zawiera informacji o ilości i rodzajach stosowanych wypełniaczy, ograniczając się do bardzo
szczegółowego odwzorowania symboli kodowych stosowanych przez poszczególnych producentów.
Przejrzystość poszczególnych tablic z przedstawionymi danymi wymiarowymi pozwala na szybką identyfikację badanych
egzemplarzy nawet przez osoby posiadające niewielką wiedzę z zakresu budowy amunicji artyleryjskiej. Godną uwagi – w
szczególności dla podmiotów zajmujących się szczegółowymi badaniami laboratoryjnymi lub bardzo zaawansowanym
procesem szkoleniowym może być seria podręczników szkoleniowych wydanych w Moskwie w 1949 r. przez Военное
издательство Министерства Вооруженных Сил Союза ССР руководства Боеприпасы к 37, 45, 76, 122, 152 мм орудиам
наземной, танковой и самоходной артилерии (Wojskowe Wydawnictwo Ministerstwa Sił Zbrojnych ZSRR, Amunicja do
armat 37, 45, 76, 122, 152 mm artylerii naziemnej, pancernej i samobieżnej). Wydania te to pełne kompendium wiedzy z
zakresu identyfikacji, budowy, wypełniaczy w postaci materiałów wybuchowych, technologii wykonania oraz oznaczeń
poszczególnych kalibrów i rodzajów amunicji artyleryjskiej stosowanej przez Armię Radziecką do i po zakończeniu II Wojny
Światowej.
Odrębne rozdziały są poświęcone budowie i działaniu samych zapalników oraz pośrednich elementów pobudzających. Każda
z poszczególnych publikacji zawiera około 180-300 stron wyjątkowo szczegółowej dokumentacji technicznej w formie
opisowej, a także w formie tabel oraz wykresów. Uzupełnieniem całości są kolorowe tablice z przekrojami poszczególnych
wzorów i widokiem naniesionych oznaczeń fabrycznych.
Zmiany polityczne lat dziewięćdziesiątych we wszystkich państwach, jak również w Rosji, będącej niejako spadkobiercą
części dorobku kulturalnego i naukowego ZSRR, umożliwiły przedostanie się informacji dotyczących niektórych zagadnień,
zastrzeżonych głównie dla resortów siłowych, do większej części społeczeństwa. Nie jest także tajemnicą, że proces wpajania
określonych postaw, przekonań i zainteresowań, głównie wśród młodzieży, następował przez wszystkie okresy historyczne, a
publikacje tego typu miały na celu umożliwienie lepszego przeszkolenia militarnego. Stanowiły i stanowią one nadal także
ogólną, teoretyczną podstawę do późniejszego praktycznego przygotowania w warunkach działań bojowych o określonym
profilu. Oprócz treści obejmujących konstrukcje historyczne dostarczają one cennych informacji na temat współczesnych
środków pola walki występujących na terenach objętych działaniami wojennymi lub będących pozostałościami po ich
zakończeniu. Informacje te są szczególnie przydatne jednostkom wykonującym działania poza granicami kraju, w ramach
kontyngentów pokojowych.
Reprezentantem okresu współczesnego jest między innymi seria Библиотека сапёра (Biblioteka sapera) obejmująca
wydane na przestrzeni kilku lat publikacje, m.in.:
––Ручные гранаты. Справочник, Б. В. Прибылов, Москва 2004 (Granaty ręczne. Poradnik, B. W. Pribyłow, Moskwa 2004);
––Ручные и ружейные гранаты, Б. В. Прибылов, Е. Н. Кравченко, Москва 2008 (Ręczne i karabinowe granaty, B. W.
Pribyłow, E. N. Krawczenko, Moskwa 2008).
Przedstawiają one historię, budowę i działanie granatów ręcznych i karabinowych – od średniowiecza do czasów
współczesnych. Bardzo szczegółowe opisy około 150 konstrukcji z całego świata wraz z rysunkami poglądowymi i materiałem
zdjęciowym umożliwiają zarówno identyfikację egzemplarza, jak i uzyskanie informacji na temat rodzaju materiału
wybuchowego oraz konstrukcji zapalników.
Również ciekawym i godnym polecenia przykładem jest wydana w serii „Арсенал” książka Мины вчера, сегодня, завтра, Ю.
Г. Веремеев, Современная школа, 2008 (Miny wczoraj, dzisiaj i jutro, J. G. Wieremiejew, Współczesna Szkoła, 2008).
Publikacja ta, oprócz zarysu historycznego dotyczącego środków minerskich, zawiera opis budowy poszczególnych typów
min przeciwpancernych i przeciwpiechotnych, od czasów II wojny światowej po okres współczesny. Czytelne schematy
przekrojowe pozwalają zapoznać się z budową i współdziałaniem poszczególnych elementów wchodzących w skład
konstrukcji, a dokładne dane taktyczno-techniczne z uwzględnieniem rodzaju i ilości zastosowanego materiału wybuchowego
umożliwiają wstępną ocenę potencjalnego zagrożenia przy podejmowaniu czynności neutralizacyjnych lub wyznaczaniu stref
bezpieczeństwa.
Podsumowując przedstawione zagadnienie, należy podkreślić, że głównym zamierzeniem nie jest promocja jakiegokolwiek
wydawcy, wydawnictwa lub autora czy też próba zmiany subiektywnych zapatrywań czytelników na obecne relacje
międzypaństwowe. Niewielka ilość dostępnych rodzimych materiałów źródłowych w tym zakresie, wymusza konieczność
poszukiwań na każdej płaszczyźnie dostępności. Tu, gdzie uzyskana informacja może decydować o zachowaniu zdrowia lub
życia, nie ma miejsca na uprzedzenia czy odczucia
natury estetycznej. Również bariera językowa jest w danym przypadku czynnikiem drugorzędnym. Wszak język techniczny to
język przekrojów, wzorów i oznaczeń przedstawionych w zapisach inżynierskich, łatwych do odczytania w gronie specjalistów
– bez względu na przynależność państwową.
Problemem, który może warunkować nieznajomość tego typu literatury, jest brak powszechnej wiedzy, jak i gdzie należy
rozpocząć jej poszukiwania. Niewielka liczba specjalistycznych księgarni rosyjskich czy wyszukiwanie na tzw. „bazarach” nie
sprzyjają rozpowszechnianiu jej w szerszym gronie czytelników. Bardziej dostępną formą pozyskania są obecnie księgarnie
internetowe. Przedstawione w artykule przykłady ukazują jedynie niewielki fragment wybrany spośród bardzo szerokiej
grupy publikacji tematycznych w tym zakresie. Jest to tylko wstęp do następnych opracowań, szerzej opisujących konkretne
rozwiązania w dziedzinie środków i urządzeń wybuchowych występujących w tego rodzaju literaturze, z odniesieniem do
rzeczywistych przypadków mających miejsce w realizacji zadań minersko-pirotechnicznych.