program profilaktyczny - Zespół Edukacyjny w Nowinach Wielkich

PROGRAM
PROFILAKTYCZNY
Szkoły Podstawowej
w Nowinach Wielkich
2013/2014
PODSTAWY PRAWNE:
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 lipca 2001r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz
zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka o zasadach
świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w
fazie prenatalnej oraz metodach i środka świadomej prokreacji zawartych
w podstawie programowej kształcenia ogólnego.
(Dz. U. nr. 79, poz. 845 z 2001r.)
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 11 grudnia
2002r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni
psychologiczno – pedagogicznych, w tym publicznych poradni
specjalistycznych.
(Dz. U. nr. 5, poz. 46 z 2002r.)
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 stycznia
2003r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno –
pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach.
(Dz. U. nr. 11, poz. 114 z 2003r.)
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia
2003r. w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i
zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem.
(Dz. U. nr. 26, poz. 226 z 2003r.)
Statut Szkoły
Konwencja Praw Dziecka
CELE GŁÓWNE:
1. Profilaktyka uzależnień.
2. Profilaktyka trudności wychowawczych.
CELE SZCZEGÓŁOWE:
1. Profilaktyka uzależnień
a)
EDUKACJA ANTYNIKOTYNOWA
b)
EDUKACJA ANTYALKOHOLOWA
c)
EDUKACJA ANTYNARKOTYKOWA
W TYM DOPALACZE
2. Profilaktyka trudności wychowawczych
a)
b)
c)
ZAPOBIEGANIE AGRESJI
ZAPOBIEGANIE WULGARYZMOM
ZAPOBIEGANIE WAGAROM
ISBN 83-88725-26-2
Podstawą profilaktyki jest rozpoznanie ucznia i jego problemów, kłopotów, trudności,
zainteresowań, zdolności oraz sytuacji w domu rodzinnym. Zgromadzone informacje pomogą
wychowawcom zapobiec uzależnieniom i trudnościom wychowawczym, które mogłyby wystąpić wśród
naszych uczniów.
Podstawą dobrego rozpoznania ucznia w naszej szkole są karty ucznia, które wchodzą w życie z
dniem 02.09.2009r. wypełniać będą je sami uczniowie, rodzice a na końcu wychowawcy. Umożliwi to
nauczycielom indywidualne poznanie osobowości każdego dziecka i zastosowanie odpowiedniej
profilaktyki, która pozwoli zapobiec występowaniu uzależnień i dziecięcych trudności wychowawczych.
KARTA UCZNIA
Nazwisko……………………………………………………………………………………...
Imię……………………………………………………………………………………………
Data urodzenia………………………………………………………………………………..
Adres…………………………………………………………………………………………..
UCZEŃ
Zainteresowania
Zdolności
Cechy pozytywne
Cechy negatywne
Marzenia
Ulubiony przedmiot
Najlepsi koledzy/ki
Czy jesteś leniwy?
Trudności
Najbardziej boję się
Oczekiwania od szkoły
Aktualne kłopoty
Kto z kolegów / koleżanek
sprawia mi przykrość
Czy często używam
brzydkich słów?
Z kim najchętniej
rozmawiasz o swoich
problemach?
Czy umiesz przyznać się do
błędu?
Co lubisz najbardziej?
Jak najczęściej reagujesz gdy
jesteś zdenerwowany / a?
Czego nie lubisz?
Czy często się denerwujesz?
Czy dotyczy ciebie zjawisko
znęcania, zmuszania,
zastraszania?
Z jakim problemem
poradziłeś już sobie w życiu?
Kogo boisz się najbardziej?
Jaką funkcję pełnisz w
szkole?
Na jakie zajęcia dodatkowe
uczęszczasz?
Czy paliłeś?
Czy spożywałeś alkohol?
Czy używałeś narkotyków?
Kto w twoim domu pali?
Kto w twoim domu pije
alkohol?
RODZIC
WYCHOWAWCA
LISTA UCZNIÓW OBJĘTYCH PROGRAMEM PROFILAKTYCZNYM
SZKOŁY W ROKU SZKOLNYM
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
Imię i nazwisko
Paweł Nowak
Marcin Kowalski
Kl.
Ia
Ia
Ib
Ib
II a
II a
II b
II b
III a
III a
III b
III b
IV a
IV a
IV b
IV b
Va
Va
Vb
Vb
VI a
VI a
VI b
VI b
Palenie
+
-
Spoż. alk.
+
Spoż. nark.
-
Agresja
-
Wulgaryzm
-
Wagary
-
O UZALEŻNIENIACH DZIECI
W Polsce naukę w szkole rozpoczyna dziecko w wieku 7 lat. Ileż ciężkiej
pracy, czasu i wysiłku, nie mówiąc o bezgranicznej cierpliwości, wymagało
do tej pory wychowanie go. Nauczyliśmy je, żeby zwracało uwagę na swe
bezpieczeństwo w domu, w szkole, na ulicy…
Dbamy, by dostatecznie długo spało i zdrowo się odżywiało. Tulimy,
gdy ma koszmarne sny, bandażujemy skaleczony palec, pocieszamy z
powodu kiepskiego stopnia.
Często nie zdajemy sobie sprawy, że w naszym życiu może zdarzyć się
coś co wystawi na próbę nasze rodzicielskie siły, wywoła lęk, sprawi, że
poczujemy się bezradni.
Nigdy nie wiadomo, jakiego rodzaju to będzie próba. Wiadomo jednak,
że może nią być alkohol, papierosy, narkotyki.
Nasze dziecko powinno dowiedzieć się, że bardzo się o nie troszczymy,
że bardzo zależy nam na tym żeby nie paliło, nie piło, nie „ćpało”.
Warto więc – w obliczu tego, że ktoś wcześniej czy później zaproponuje
dziecku wódkę, papierosa czy narkotyk – siebie i dziecko na ten moment
przygotować. Umiejętności mówienia „nie”, gdy ktoś proponuje nam coś
złego, np. alkohol, dziecko powinno nauczyć się w domu i w szkole.
By dziecko nie sięgało po używki powinniśmy:
- rozmawiać z nim o alkoholu i narkotykach,
- umieć je słuchać,
- pomagać mu dobrze czuć się ze sobą,
- zbudować jego własny system wartości,
- być dla niego dobrym przykładem,
- pomagać mu radzić sobie w sytuacjach nacisku ze strony kolegów,
- ustalić jasne zasady dotyczące alkoholu i narkotyków,
- rozmawiać z rodzicami innych dzieci,
- mądrze postąpić w chwili, gdy już zaczniemy coś podejrzewać.
Dlaczego dzieci sięgają po alkohol, papierosy, narkotyki?
- by dopasować się do kolegów, należeć do grupy,
- poczuć się dorosłymi,
- być „spoko” i „na luzie”,
- zapomnieć o kłopotach,
- przestać być nieśmiałym,
- sprawdzić jak to „smakuje”,
- złamać zakaz,
- dobrze się bawić.
Dzieci 6-8 letnie dosyć często mają jeszcze negatywny stosunek do
picia, twierdzą, że nie chcą psuć sobie zdrowia, że brzydzą się alkoholem i
zachowaniem pijanych ludzi, nie chcą oszukiwać rodziców ani postępować
wbrew religijnym przykazaniom.
Nie piją dlatego, że szkoda im wydać niewielkich na ogół pieniędzy,
którymi dysponują, na alkohol czy papierosy, a także, co szczególnie
chwalebne, nie chcą ulegać namowom kolegów.
Niestety, wraz z wiekiem ten negatywny stosunek do picia, palenia,
narkotyków zmienia się i już dwa, trzy lata później picie traktowane jest
jako coś dużo bardziej dopuszczalnego, a nawet pociągającego.
Prawie 60% popada w uzależnienie, jeśli w porę nie uzyska pomocy.
Programy profilaktyczne pomagają uświadomić dziecku ryzyko związane z
alkoholem oraz sprzyjają postawom abstynenckim. Jednak szkoła nie
załatwi całej sprawy bo:
- w sprawach picia, palenia, narkotyków większe znaczenie mają wzorce
środowiskowe, czyli to, czy i jak piją rodzice, koledzy, najbliższe otoczenie
dziecka niż najmądrzejszy nawet przekaz usłyszany w szkole
- siła wszelkich działań profilaktycznych jest bezustannie podważana przez
akcje promocyjno – reklamowe producentów piwa i producentów
papierosów.
Młodzi ludzie, którzy piją, kaleczą siebie samych i ranią innych. To ich
sposób pokazywania, że nie radzą sobie z wyzwaniem, że potrzebują
zrozumienia i pomocy.
Dotyczy to wszystkich dzieci – i tych nieśmiałych, i tych agresywnych.
Gdy dziecko zaczyna pić czy palić, nie odrzucajmy go, a raczej
zaproponujmy pomoc. Ważne jest , by zrozumiało, że picie to tylko
przykrywka dla innych problemów, w rozwiązaniu których ktoś może mu
pomóc. Ważne jest też, by dziecko dowiedziało się, że szukanie pomocy jest
rzeczą ludzką i że robią to właśnie silni ludzie, gdy z czymś sami nie mogą
sobie poradzić.
My nauczyciele i rodzice, musimy jednak pamiętać o tym, że
prawdopodobnie nie uda się nam zwalczyć samego objawu bez zajęcia się
problemami dziecka, które powodują, że pije.
Profilaktyka to przedmiot wielu kontrowersji. Wiadomo, że o wiele
tańsze jest zapobieganie uzależnieniom niż ich leczenie.
Profilaktyką należy objąć młodych ludzi i z różnych środowisk.
Programy tego typy powinny być prowadzone w szkole i poza szkołą.
G. Edwards uważa, że profilaktyka to działania stwarzające
człowiekowi okazję aktywnego gromadzenia różnych doświadczeń, które
powodują wzrost jego zdolności do radzenia sobie w trudnych sytuacjach
życiowych.
Nowoczesny model zajęć profilaktycznych nastawiony jest na
rozwijanie ogólnych umiejętności psychologicznych oraz społecznych i
opiera się na założeniu, że to nie sama wódka, papieros czy narkotyk jest
groźny, lecz pewne „braki” tkwiące w człowieku.
Wojciech Eichelberger twierdzi, że owe „braki” to taki hak, na którym
zaczepiają się różne uzależnienia:
- brak miłości,
- brak stabilnej samooceny,
- brak wiary w siebie,
- brak umiejętności rozwiązywania problemów,
- brak poczucia bezpieczeństwa.
W czasie zajęć profilaktycznych należy uzupełnić te „braki”, poruszać
problemy związane z:
- rozwojem młodego człowieka,
- ze świadomością własnych potrzeb i uczuć,
- z problemami w grupie rówieśniczej,
- z presją
Skuteczna profilaktyka nie jest przedsięwzięciem jednorazowym.
Zajęcia z młodymi ludźmi, by odniosły sukces, muszą być powtarzane.
Jeżeli dziecko:
- ma czarno – białe widzenie świata,
- jest nastawiony na szybką redukcję stresu,
- łamie prawo, ma trudności w przestrzeganiu zasad i norm,
- przeżywa skrajne emocje (ekstaza - depresja),
- żyje w chaosie,
- nie ma zainteresowań,
- notorycznie kłamie i oszukuje
to znaczy, że potrzebuje wsparcia i pomocy od osób dorosłych.
Dlatego też dobra profilaktyka to wczesna profilaktyka. Im wcześniej
wkroczymy z edukacją, tym większe mamy szanse na ukształtowanie
odpowiedniego podejścia dzieci do alkoholu, papierosów, narkotyków.
Młodsze dzieci są zwykle optymistyczne, ciekawe, chętnie poznają
nowe rzeczy. Są też niecierpliwe w swej pasji poznania i bardzo dociekliwe,
a także niezwykle ufne. Wierzą w to, co mówią dorośli, właśnie od nich chcą
dowiedzieć się, co jest dobre, a co złe. Rzadko podważają autorytet
dorosłych. Dlatego warto z nimi często rozmawiać, przekazując wiedzę o
zdrowiu czy niebezpieczeństwie nadużywania leków.
Potrzebują wskazówek osoby dorosłej. W tym wieku przeważa u dzieci
myślenie konkretne. Uczą się obserwując zachowania dorosłych. Ponieważ
mają kłopoty z myśleniem abstrakcyjnym, często trudno im oddzielić
rzeczywistość od fantazji. Wierzą, że dobry charakter musi wygrać, dorośli
wiedzą, co należy zrobić. Ten wysoki poziom zaufania może być często
przyczyną kłopotów, gdy dealerzy czy przestępcy wykorzystują ich ufność i
łatwowierność.
Pomimo to wielu rodziców nie wierzy, że w tym wieku dziecko może
wykazać jakiekolwiek zainteresowanie alkoholem lub narkotykiem.
Niektórzy wręcz boją się wywołania tych tematów w domu. Dlatego bardzo
ważny jest sposób przedstawienia rodzicom programu profilaktycznego. A
najlepszą profilaktyką domową jest czujność.
Działania wspomagające program profilaktyczny to przede wszystkim:
- jasne zasady dotyczące używania alkoholu, nikotyny, narkotyków,
- stworzenie w szkole środowiska dającego poczucie bezpieczeństwa,
- jasne zasady i konsekwencje dotyczące agresji, prześladowania czy
wymuszania stosowanego przez uczniów silniejszych wobec uczniów
słabszych,
- przyjazne nastawienie nauczycieli do uczniów,
- współpraca z rodzicami i środowiskiem lokalnym,
- współpraca z lekarzami, psychologami, pedagogiem szkolnym, policją,
pracownikami socjalnymi, terapeutą z poradni antyalkoholowej.
CELE
GŁÓWNE
Profilaktyka
uzależnień
CELE
SZCZEGÓŁOWE
1.Edukacja
Antynikotynowa
ZADANIA
1.Profilaktyka wśród rodziców
2.Rozpoznanie uczniów palących na
terenie szkoły
ODPOWIEDZ.
dyrektor SP
pielęgniarka
wychowawcy
3.Pogadanki wychowawców z uczniami
o szkodliwości palenia
wychowawcy
4.Pogadanka z pielęgniarką szkolną na
temat szkodliwości palenia
pielęgniarka
5.Filmy z kaset video:
- Choroby XXI wieku
- Wpływ nikotyny na zdrowie
człowieka
wychowawcy
6.Systematyczne pogadanki w świetlicy
socjoterapeutycznej
wychowawcy
św. socjoterapeut.
mgr. M. Abramyk
7.Realizacja programu
profilaktycznego dotyczącego
przemocy i edukacji antynikotynowej w
św. Socjoterapeutycznej
8.Udział w przygotowaniu inscenizacji
lub teatrzyku pt. „Walka z papierosem”
9.Uroczyste obchody „Dzień bez
papierosa”
10.Organizacja konkursów szkolnych
na temat szkodliwości palenia np.
plakaty
11.Udział w konkursach szkolnych,
gminnych, powiatowych,
wojewódzkich i ogólnopolskich
dotyczących szkodliwości nikotyny dla
organizmu ludzkiego
12. Zachęcanie uczniów do wypowiedzi
literackich na temat „Dlaczego nie palę”
lub „Dlaczego palę”
opiekun i
Samorząd
Uczniowski
op. i Samorząd
Ucz.
artyst. zespół
samokszt.
n-l plastyki
n-le poloniści
n-le poloniści
op. i Samorząd
Uczniowski
13.Przygotowanie apelu na temat walki
z papierosem
Kryteria efektywności
CELE OPERACYJNE EDUKACJI ANTYNIKOTYNOWEJ
Uczeń:
- wie jak duża jest szkodliwość palenia,
- rozumie negatywne wpływy nikotyny na własny rozwój psycho-fizyczny,
- wystrzega się środowiska palaczy,
- umie powiedzieć nie kiedy koledzy zachęcają go do palenia,
- jawnie krytykuje osoby palące,
- ma własne zdanie na temat szkodliwości palenia,
- aktywnie uczestniczy w walce z nałogiem,
- preferuje metodę na niepalenie.
CELE
GŁÓWNE
CELE
SZCZEGÓŁOWE
1.Edukacja
Antyalkoholowa
ZADANIA
1.Profilaktyka wśród rodziców
2.Pogadanki wychowawców z
uczniami na temat szkodliwości picia
alkoholu
3.Rozpoznanie dzieci z rodzin z
problemem alkoholowym
dyrektor,
pielęgniarka
przewod. AA
wychowawcy
wychowawcy
4.Pomoc rodzinom z problemem
alkoholowym
dyrektor SP
przew. szkol. kom.
opiek. – wych.
5.Częsta kontrola rodzin z problemem
alkoholowym
szkolna kom. ds.
opieki i wych.
6.Pomoc uczniom z rodzin
alkoholowych w sytuacjach trudnych
dyrektor SP
wychowawcy
7.Pomoc materialna dzieciom i
rodzinom z problemem alkoholowym
8.Składanie wniosków do przewod. AA
na terapię i leczenie
dyrektor SP
wychowawcy
przew. szkol. kom.
ds. opiek. – wych.
- ||-
9.Organizowanie zajęć pozalekcyjnych
dla dzieci z rodzin alkoholowych w
świetlicy socjoterapeutycznej
dyrektor SP
wych. świet.
socjot.
10.Pomoc uczniom z rodzin
alkoholowych
– likwidowanie trudności w nauce
11.Pomoc w lekcjach w świetlicy
szkolnej
12. Pogadanka z lekarzem –
szkodliwość picia alkoholu dla
rodziców i uczniów
13.Rozmowy swobodne z uczniami na
temat spożywania alkoholu i jego
wpływ na zdrowie człowieka
Kryteria efektywności
ODPOWIEDZ.
n-le przedmiot.
n-le świetlicy
wychowawcy
kier. świet.
szkolnej
dyrektor SP
lekarz
n-le przedmiot.
n-le świetlicy
wychowawcy
CELE OPERACYJNE EDUKACJI ANTYALKOHOLOWEJ
Uczeń:
- wie jak duża jest szkodliwość picia alkoholu,
- rozumie negatywne wpływy alkoholu na własny rozwój psycho-fizyczny,
- wystrzega się środowiska pijących,
- umie powiedzieć nie kiedy koledzy zachęcają go do picia,
- jawnie krytykuje osoby pijące,
- ma własne zdanie na temat szkodliwości picia,
- aktywnie uczestniczy w walce z nałogiem,
- preferuje metodę na niepicie,
- aktywnie uczestniczy w niesieniu pomocy ludziom uzależnionym od alkoholu.
CELE
GŁÓWNE
CELE
SZCZEGÓŁOWE
ZADANIA
1.Edukacja
Antynarkotykowa
(narkotyki, a
dopalacze)
1.Prelekcja dla rodziców na
temat szkodliwości narkotyków
i dopalaczy na rozwój
psychiczny dzieci oraz sposoby
rozpoznawania objawów
2. Pogadanka z uczniami na
temat szkodliwości zażywania
narkotyków/dopalaczy
3.Filmy video:
- Co dzieje się z człowiekiem,
kiedy zażywa narkotyki lub
dopalacze
ODPOWIEDZ.
dyrektor SP
lekarz specjal.
ds. uzależnień
wychowawcy
pielęgniarka
wychowawcy
wychowawcy
4.Spotkanie uczniów kl. VI z
byłym narkomanem
n-le poloniści
5.Przygotowanie artykułu do
gazety szkolnej o narkomanii
opiekun kółka
teatralnego
6. Przygotowaniu inscenizacji
lub teatrzyku o szkodliwości
zażywania narkotyków pod
hasłem „Wypowiedzenie wojny
narkotykom i dopalaczom”
op. i Samorząd
Uczniowski
7.Przygotowanie gazetki
ściennej o szkodliwości palenia,
picia alkoholu i zażywania
narkotyków/dopalaczy
Kryteria efektywności
CELE OPERACYJNE EDUKACJI ANTYNARKOTYKOWEJ
Uczeń:
- wie jak duża jest szkodliwość brania narkotyków i dopalaczy,
- rozumie skutki zażywania narkotyków i dopalaczy,
- wystrzega się środowiska narkomanów,
- nie próbuje, bo wie, że pierwszy raz może spowodować dalsze branie,
- umie powiedzieć nie kiedy koledzy zachęcają go do brania,
- aktywnie uczestniczy w walce z nałogiem,
- jawnie krytykuje osoby zażywające narkotyki i dopalacze,
- ma własne zdanie na temat szkodliwości brania substancji szkodliwych,
- aktywnie uczestniczy w niesieniu pomocy ludziom uzależnionym od narkotyków i
dopalaczy.
JAK POKONAĆ AGRESJĘ?
Od kilku lat w mediach, głównie w telewizji, pojawiają się sygnały
dotyczące niewłaściwych zachowań dzieci i młodzieży. Niektóre z nich są
szczególnie nagłaśniane. Bardzo często jednak telewizja emituje filmy czy
bajki dla dzieci, w których dominuje agresja. Skargi dotyczące agresji dzieci
i młodzieży, a także trudności poradzenia sobie z nimi nie są zjawiskiem
nowym. W codziennych sytuacjach spotykamy się przecież z agresją. W
postępowaniu pedagogicznym zarówno nauczycieli wychowawców, jak i
rodziców, ważne jest, aby nauczyć dzieci panowania nad swoimi emocjami,
agresywnymi impulsami oraz zawierać zadowalające kontakty z
rówieśnikami i innymi ludźmi.
Czym jest agresja? Często termin ten jest definiowany jako
docelowe niszczenie albo zadawanie fizycznego lub psychicznego bólu.
W psychologii agresja uznawana jest za działanie skierowane
przeciwko ludziom bądź przedmiotom – wywołujące niezadowolenie lub
gniew.
Agresja fizyczna wyraża się w biciu kogoś lub znęcaniu się nad kimś.
Agresja słowna – w wymyślaniu lub wyśmiewaniu kogoś. Często agresja
jest przeniesiona na przedmioty lub osoby nie będące przyczyną agresji.
Zachowanie agresywne bywa niekiedy wywołane przez nieodpowiedni
stosunek nauczycieli, wychowawców do dzieci, polegający na braku
życzliwości i szacunku, zbytniej surowości i nadużywania kar.
Agresja zaliczana jest przez niektórych psychologów do zaburzeń w
zachowaniu się uczniów, a uznawana jako sposób zachowania
charakteryzującego się nadmiarem agresji fizycznej i werbalnej obok
zachowań powściągliwych, nacechowanych przesadną lękliwością, ze
skłonnością do zamykania się w sobie czy zachowań niedojrzałych,
infantylnych lub niemoralnych i przestępczych.
Podstawową cechą uczniów agresywnych jest niewątpliwie
wybuchowość. Agresywność może przejawiać się w różnych formach.
Zwykle przybiera postać:
- napastliwości fizycznej w stosunku do innych
- napastliwości słownej, czyli kłótni i krzyku, groźby, przekleństwa i
nadmiernego krytycyzmu
- napastliwości pośredniej, jak złośliwe obmawianie lub niszczenie cudzej
własności, albo też ataku wściekłości wyrażającej się w krzyku, tupaniu
nogami, trzaskaniu drzwiami
- negatywizmu, tj. zachowania opozycyjnego, które przejawia się np. w
odmowie współpracy z innymi
- podejrzliwości czy okazywaniu jawnej nieufności innym ludziom
- urazy wyrażającej się w uczuciu złości czy nawet nienawiści wobec innych
osób i całego świata za rzeczywiste i urojone krzywdy
- drażliwości, czyli gotowości do wyrażania negatywnych odczuć, jak:
porywczość, obraźliwość, zrzędliwość, szorstkość, grubiańskość i to z
błahych często powodów
- poczucia winy, tzn. odczuwania wyrzutów sumienia, czyli autoagresji.
Jak rozpoznać agresję? Agresja ma zawsze swoją przyczynę. Złość
dzieci rodzi się najczęściej wtedy, gdy ich potrzeby nie są zaspokojone, ich
oczekiwania nie zostały spełnione, a cele nie osiągnięte. Może dojść przy tym
do agresywnego odreagowywania na zupełnie nie związanych z daną
sprawą osobach lub przedmiotach, kiedy niemożliwe jest uzewnętrznienie
agresji w stosunku do ludzi, którzy ją wyzwolili – być może dlatego, że są
zbyt silni.
Do podstawowych potrzeb dzieci należy potrzeba bycia wartościowym
człowiekiem, potrafienia czegoś, bycia społecznie akceptowanym, poczucia
przynależności do grupy.
Gry i zabawy przeciwko agresji. W pracy pedagogicznej bardzo
przydatne okażą się gry i zabawy przeciwko agresji, w które można się
bawić z dziećmi na zajęciach terapeutycznych (w świetlicach
socjoterapeutycznych), na zajęciach reedukacyjno-wyrównawczych, a także
na zajęciach motoryczno-zdrowotnych.
Należy pamiętać o tym, iż zabawy te, z cyklu gier i zabaw
interpersonalnych, są pomocniczym środkiem dydaktycznym i należy
stosować je wespół z innymi zabawami, np. z ćwiczeniami dla dzieci
agresywnych prowadzonych metodą dobrego startu W. Sherborne.
Zabawy i gry przeciwko agresji pomagają:
- dostrzec agresywne uczucia i wyrazić je,
- rozpoznać przyczyny wściekłości i agresji,
- uczyć się lepiej rozumieć siebie samych i innych ludzi,
- opanować oraz przezwyciężyć złość i agresję,
- budować poczucie własnej wartości i silnej osobowości,
- nawiązywać kontakty nieagresywne,
- pokojowo rozwiązywać konflikty.
Warunkiem udanego ćwiczenia czy gry jest postaranie się o pełen
zaufania klimat w grupie. Mimo to może się zdarzyć, że poszczególne osoby
nie chcą się przyłączyć do pozostałych. Nie wolno ich zmuszać do udziału w
zabawie, ale powinny pozostać w tym samym pomieszczeniu w roli
obserwatorów.
A oto przykład gier i zabaw przeciwko agresji:
Symbole agresji.
Dzieci siedzą przy stole. Przy każdym z nich leży duża kartka papieru i
mazak. Kiedy wszyscy się już uspokoili, malują jakiś symbol swojego
osobistego, silnie przeżywanego rodzaju agresji. Następnie krótko
objaśniają go. Np.:
- zygzakowate czerwone błyskawice, ponieważ moja złość przychodzi
bardzo szybko i gwałtownie, ale tak samo prędko przemija
- góry i ciemne chmurki na horyzoncie, ponieważ moja wściekłość
potajemnie się piętrzy i przez długi czas psuje mi nastrój, a pozostali nie
zauważają przy tym, że jestem zły
- ognista kula, ponieważ moja wściekłość jest bardzo gwałtowna i wszystko
niszczy.
Kto chce, może również w trakcie malowania zamknąć oczy, aby się
jeszcze lepiej skoncentrować na swoich najbardziej utajonych odczuciach.
Kiedy grupa jest gotowa, trzeba przyznać trochę czasu na porównanie
poszczególnych symboli oraz omówienie ich. Na zakończenie wszystkie
symbole warto zestawić w formie gazetki ściennej i powiesić w widocznym
miejscu. Dzięki częstemu przyglądaniu się można bowiem osiągnąć lepsze
zrozumienie własnych i obcych „potencjałów agresji”.
Dzielenie się złością.
Dzieci, które bardzo łatwo wikłają się w kłótnie, malują wspólnie „obrazek
wściekłości”. W tym celu siadają naprzeciwko siebie, pomiędzy nimi leży
kartka papieru. W milczeniu zaczynają rysować: linia po linii, kreska po
kresce, punkt po punkcie. Próbują przy tym wyrazić wszystkie uczucia, które
żywią do siebie nawzajem. Czasem w zbliżeniu do siebie pomaga już
wspólna praca. W każdym przypadku uczestnicy powinni móc na
zakończenie porozmawiać ze sobą – w małych grupkach lub też wspólnie ze
wszystkimi. Co przeżyli w trakcie wspólnego malowania z nielubianym
partnerem?
Denerwuje mnie u ciebie.
Dzięki temu ćwiczeniu dziecko może powiedzieć komuś krytyczne zdanie na
jego temat np. Jesteś naprawdę
w porządku, ale denerwuje mnie u ciebie….
Dziecko, do którego skierowana jest wypowiedź, nie może się
usprawiedliwiać, lecz musi za każdym razem odpowiedzieć: Dziękuję ci
bardzo, że mi powiedziałeś.
Ćwiczenie to najlepiej udaje się w kręgu. Jedno z dzieci zbiera się na
odwagę i zaczyna. Wstaje i podchodzi do uczestnika, któremu chciałoby coś
powiedzieć np. Olu, jesteś naprawdę w porządku, ale denerwuje mnie u
ciebie, że zawsze chcesz bawić się z Julią, która jest przecież moją
przyjaciółką. Ola odpowiada: Dziękuję ci bardzo, że mi powiedziałaś.
Teraz wstaje drugie dziecko, potem trzecie itd., aż wszyscy to zrobią.
Dopiero wtedy cała grupa rozmawia na temat swoich uczuć i doświadczeń
zdobytych w trakcie ćwiczenia.
Jak się czujemy, kiedy jesteśmy zmuszeni powiedzieć osobie, która nas
denerwuje, najpierw coś miłego? Jak się czujemy, gdy jesteśmy atakowani,
a nie wolno się bronić? Jak czują się dzieci, które nie wzięły aktywnego
udziału w zabawie?
Warunkiem przeprowadzenia tego ćwiczenia jest zaufanie wśród
członków grupy. Ważne jest by stosować je ze szczególną ostrożnością.
Atak na zamek.
Dzieci tworzą „zamek” tzn. zamknięte koło. Jedno dziecko próbuje wydostać
się z tego koła na zewnątrz albo wedrzeć się do środka. Do przeprowadzenia
tej zabawy możemy podzielić grupę na dwie części np. chłopców i
dziewczynki. Dziewczynki próbują dostać się do zamku. Następnie zmieniają
się rolami. Dziewczynki tworzą „zamek”, a chłopcy nie używając przemocy –
atakują go.
Jak czuli się chłopcy i dziewczynki w poszczególnych rolach? Czy
zachowywali się w różny sposób? Jeżeli tak, jak można wyjaśnić ich
postępowanie? Czy rzeczywiście za każdym razem fizyczna siła była zaletą?
Czego ludzie mogą dokonać wspólnymi siłami?
Wściekły jak dzikie zwierze.
Dzieci otrzymują zadanie. Wyobraźcie sobie, że jesteście zwierzęciem. Jakie
zwierze wybrałbyś? Przeobraź się w nie. Jesteś spokojny, łagodny i nie
myślisz o niczym złym. Aż nagle pojawia się inne zwierze, z którym kiedyś
bardzo się kłóciłeś i na które jesteś wściekły. Co się teraz stanie? Co zrobisz?
Co zrobi to drugie zwierzę?
Każde dziecko maluje lub opisuje dalszy przebieg opowieści.
Następnie wszystkie historyjki i obrazki zostają wywieszone na gazetce
ściennej i omówione na forum grupy. Można również odegrać krótkie
scenki.
Jak szybko z przypadkowego spotkania wywiązuje się nowa kłótnia,
jeżeli w starej nie doszło do pogodzenia i porozumienia się?
Złości mnie
Każde dziecko wypisuje na kartce papieru litery swojego imienia jedna pod
drugą i szuka do niej dowolnego wyrazu – nazwy wydarzenia, które może
szczególnie rozzłościć np.
M - matematyka
S - spóźnienie
O – okropna pogoda
A – arytmetyka
N – niespełnione marzenia
B - błąd w dyktandzie
I - idiota
I – ironiczne spojrzenie
K – karny rzut w meczu piłki N – niedokończona praca w domu
nożnej
A – a nie mówiłam
A – atak migreny
Następnie trzeba dać uczestnikom możliwość porozmawiania o
indywidualnych przyczynach wybuchów złości. Być może znajdą się takie
sytuacje, które denerwują całą grupę. Można je ujawnić przy sporządzaniu
„alfabetu złości” (pisząc wszystkie litery alfabetu i przyporządkowując im
odpowiednie skojarzenia np. C – chamstwo, F – fałszywi przyjaciele, H –
humor nie na miejscu itd.).
Szermierka łyżwami.
Uczestnicy dobierają się parami. Każde dziecko otrzymuje dwie łyżki, po
jednej do każdej ręki. Jedna łyżka pozostaje pusta, na drugiej kładziemy
gumkę do ścierania, piłkę tenisową albo coś podobnego.
Teraz dzieci zaczynają szermierkę pustymi łyżkami, uważając, aby nie
dotknąć nimi przeciwnika. Wygrywa ta osoba, która potrafi jak najdłużej
walczyć jedną ręką a jednocześnie w drugiej utrzymać wybrany przedmiot
na łyżce.
Budowle naszych ciał.
Dzieci grupują się w zespoły, liczące po sześć do ośmiu osób. Na sygnał
prowadzącego wykonują określone zadania, tworząc ze swoich ciał różne
„budowle”.
Na przykład:
- Zbudujcie robota!
- Zbudujcie pojazd, który będzie mógł się poruszać!
- Zbudujcie zwierzę, które będzie potrafiło przepędzić innych!
- Zbudujcie dom, który będzie mógł was chronić!
- Zbudujcie mur, który osłoni was przed ciekawskimi!
Naturalnie nie powinno zabraknąć również pasujących do niektórych
budowli odgłosów. W ćwiczeniu tym, przy identycznych poleceniach, można
również wprowadzić zmiany w składzie zespołów.
Który zespół wykonał najlepiej postawione zadanie? Czy z tych
budowli wynikają także jakieś konsekwencje, które uczestnicy
wykorzystaliby w życiu codziennym? Czy dzieci mogą się wspólnie bronić,
np. w groźnych sytuacjach?
CELE
GŁÓWNE
CELE
SZCZEGÓŁOWE
1.Zapobieganie
agresji, przemoc,
znęcanie,
wyłudzanie, bicie,
rozboje
ZADANIA
ODPOWIEDZ.
1.Rozpoznanie problemów
wychowawczych wśród uczniów
wychowawcy
2. Rozpoznanie przyczyn agresji
wychowawcy
3.Częste pogadanki z uczniami na
temat agresji i niewłaściwego
zachowania
wychowawcy
wychowawcy
4.Budowanie własnej wartości i
silnej osobowości ucznia
wychowawcy
5.Zachęcanie uczniów do
pokojowego rozwiązywania
konfliktów
dyrektor SP
pedagog
6. Rozmowy z rodzicami. Przyczyny psycholog
agresji u dzieci
pielęgniarka
dyrektor SP
7. Sposoby likwidowania przyczyn
psycholog
agresji u dzieci – pogadanka z
rodzicami (kontrola programów
wychowawcy
telewizyjnych)
8.Panowanie nad agresją –
rozmowy swobodne z dziećmi
9.Stosowanie zabaw i gier
interpersonalnych
10.Prawidłowe słuchanie dziecka
przez nauczycieli i rodziców
11.Budowanie prawidłowej
komunikacji między dzieckiem a
osobami dorosłymi
12.Oglądanie filmów z kaset video:
- „Do czego doprowadzi ciebie
kier.św.
szkolnej
n-le św.socjot.
rodzice
n-le
wychowawcy
wychowawcy
n-le, rodzice
wychowawcy
agresja”
- „Przemoc”
- „Znęcanie sie”
- „Bicie i rozboje”
13.Aranżowanie inscenizacji
pokazujących niewłaściwe
zachowanie uczniów
14.Organizowanie apeli
korygujących
15.Kierowanie agresji do „Sądu
Koleżeńskiego”
op. kółka teatr.
wychowawcy
n-le świetlicy
dyrektor SP
wychowawcy
op. Sam. Uczn.
i Sądu Kol.
16.Opracowanie przez uczniów
sposobu walki z agresją.
Kryteria efektywności
CELE OPERACYJNE PRZY ZAPOBIEGANIU AGRESJI
Uczeń:
- zna swoje cechy pozytywne i wady,
- umie o nich mówić głośno,
- wstydzi się swoich wad,
- stara się je zwalczać,
- umie przyznać się do błędu,
- zna możliwości zastępcze w walce z problemami,
- wie do kogo się udać po pomoc,
- czuje się pełnowartościowym członkiem społeczności uczniowskiej,
- panuje nad swoimi emocjami,
- rozróżnia dobro i zło,
- rozumie hasła: agresja, przemoc, znęcanie, wyłudzanie, bicie, rozboje,
- zna konsekwencje złego zachowania,
- czuje potrzebę bycia dobrym,
- jest otwarte,
- umie mówić o swoich problemach i słuchać innych,
- zna pokojowe sposoby rozwiązywania konfliktów,
- unika konfliktów,
- wstydzi się swojego złego zachowania,
- dokonuje samokontroli,
- wie jakie programy telewizyjne mają zły wpływ na zachowanie dzieci,
- kontroluje programy oglądane w telewizji
CELE
GŁÓWNE
CELE SZCZEGÓŁOWE
1.Zapobieganie wagarom
ZADANIA
1.Rozpoznanie uczniów
wagarujących
ODPOWIEDZ.
wychowawcy
wychowawcy
2. Zwalczanie przyczyn
opuszczania lekcji
3.Likwidowanie przyczyn
samowolnego opuszczania
zajęć
wychowawcy
wychowawcy
4.Uświadamianie uczniom
skutków opuszczania zajęć
wychowawcy
5.Zachęcanie uczniów do
głośnego mówienia o swoich
problemach
wychowawcy
6. Uświadamianie uczniom
poczucia własnej wartości i
możliwości pokonywania
każdego problemu
wychowawcy
7.Walka z lenistwem –
rozmowy swobodne
wychowawcy
rodzice
nauczyciele
wychowawcy
8.Stała współpraca
wychowawców z rodzicami.
Zapobieganie wagarom
wychowawcy
rodzice
9.Uczenie się umiejętnego
słuchania, kiedy dzieci mówią
10. Konkurs szkolny na
najlepszą frekwencję w szkole
Kryteria efektywności
CELE OPERACYJNE PRZY ZAPOBIEGANIU WAGAROM
Uczeń:
- jest otwarty,
- jawnie mówi o swoich problemach,
- umie prosić o pomoc,
- wie do kogo się udać z problemem,
- rozumie wpływ wagarów na braki w nauce,
- uważa wagary za czyn zły,
- nie wagaruje,
- rozwiązuje własne problemy w sposób otwarty.
CELE
GŁÓWNE
CELE
SZCZEGÓŁOWE
1.Zapobieganie
wulgaryzmom
ZADANIA
1.Rozpoznanie uczniów
wyróżniających się i często
używających wulgaryzmów
ODPOWIEDZ.
wychowawcy
wychowawcy
2. Szukanie przyczyn agresji
słownej
wychowawcy
3.Likwidowanie przyczyn –
częste rozmowy, pogadanki
wychowawcy
4.Częste kontrolowanie uczniów
na boisku szkolnym –
wychowawcy
zwracanie uwagi
rodzice
5.Rozmowy z rodzicami na
temat słownika wyrazowego
ich dzieci (zapobieganie
wulgaryzmom)
wychowawcy
rodzice
rodzice
6. Wspólne planowanie z
rodzicami profilaktyki
zapobiegającej wulgaryzmom
7.Kontrola środowiska dziecka
przez rodziców i jego czasu
wolnego
rodzice
n-le poloniści
8.Kontrola programów
telewizyjnych
9.Konkurs literacki na
opowiadanie pt. „Jak zwalczyć
wulgaryzmy wśród dzieci i
młodzieży?”
Kryteria efektywności
CELE OPERACYJNE PRZY ZAPOBIEGANIU WULGARYZMOM
Uczeń:
- wie, że wyrażanie się jest niewłaściwe,
- wstydzi się własnych wulgaryzmów,
- ma potrzebę zmiany na lepsze,
- umie zwracać uwagę kolegom, koleżankom kiedy się wyrażają,
- reaguje natychmiast, gdy w środowisku szkolnym uczniowie przeklinają,
- dokonuje samokontroli,
- bierze czynny udział w walce z wulgaryzmami.