Wolność od szczurów
Transkrypt
Wolność od szczurów
C HOROBY ZAKAŹNE WETERYNARIA W PRAKTYCE Jerzy Ziętek, doktorant w Zakładzie Mikrobiologii Weterynaryjnej Instytutu Chorób Zakaźnych i Inwazyjnych, Wydział Medycyny Weterynaryjnej AR w Lublinie lek. med. Elżbieta Ziętek, specjalista chorób zakaźnych W swojej praktyce lekarze weterynarii bardzo często narażeni są na różnego rodzaju obrażenia, spowodowane przez swoich pacjentów. W krajach anglosaskich istnieje nawet przysłowie: „pies zawsze najmocniej gryzie dłoń weterynarza”. Najgorszą chyba sławą wśród pacjentów lekarzy weterynarii cieszą się koty. W gabinetach lekarsko-weterynaryjnych stosunkowo często zdarzają się przypadki podrapania lub pogryzienia przez koty – zarówno członków personelu, klientów, jak i osób postronnych. Zdarza się, że drobne zadrapania są lekceważone, tymczasem mogą one stawać się wrotami dla drobnoustrojów powodujących stosunkowo mało znaną jednostkę – chorobę kociego pazura. Choroba kociego pazura Choroba kociego pazura (Lymphoreticulosis beninga) jest ostrą chorobą zakaźną o łagodnym przebiegu, charakteryzującą się powstaniem tzw. zmiany pierwotnej i zapaleniem jednego lub kilku węzłów chłonnych oraz występowaniem na ogół łagodnych i niecharakterystycznych objawów ogólnych (1, 2, 3, 4, 5, 6). Przez długi czas czynnik etiologiczny tej choroby był nieznany, później uważano, ze wywołują ją drobnoustroje Chlamydia. Dopiero w 1983 roku w zmianach chorobowych stwierdzono małą, pleomorficzną laseczką barwiącą się gram-ujemnie, niekiedy gram-dodatnio. Zaliczono ją do nowego gatunku Afipia Felis (3), ostatnio zaś po weryfikacji do rodzaju Bartonella jako Bartonella henselae. Są to bakterie należące do grupy riketsji (6). Źródłem zakażenia człowieka jest w 90% kot, zwłaszcza młody (5). Do zakażenia dochodzi najczęściej na skutek podrapania lub pogryzienia (6). Stwierdzono bezobjawową bakteriemię u ponad 50% badanych kotów (5). Wektorem zakażenia mogą być prawdopodobnie pchły kocie i kleszcze z rodzaju Ixodes (6). Sam kot jest bezobjawowym nosicielem choroby, a nabywa ją od ptaków i małych gryzoni, na które poluje, a które również są jej bezobjawowymi nosicielami (2). Choroba występuje na całym świecie, najczęściej zakażeniu ulegają dzieci (2). Występowanie choroby charakteryzuje pewna sezonowość – najwięcej przypadków zachorowań zdarza się w okresie wczesnojesiennym (5). Po okresie wylęgania, trwającym około 1-8 tygodni, w miejscu po- 44 drapania lub pogryzienia pojawia się zmiana o charakterze guzkowym lub naciekowo-obrzękowym, z której może wydobywać się niewielka ilość treści ropnej. Jest to tak zwana zmiana pierwotna. Po 1-4 tygodniach zanika, natomiast okoliczne węzły chłonne ulegają powiększeniu, stają się tkliwe, mogą ulec zropieniu. U mniej niż połowy pacjentów towarzyszą temu dreszcze i ogólne złe samopoczucie. Stosunkowo często dochodzi do samowyleczenia, choroba może trwać 3 tygodnie lub dłużej (1, 2, 3, 4, 5, 6). Czas ten można skrócić poprzez stosowanie antybiotykoterapii, a czasem dodatkowo chirurgicznie ewakuuje się treść ropną (1, 2, 3, 4, 5, 6). Jednakże u osób z obniżoną odpornością B. henselae może wywoływać infekcje układowe oraz bakteriemię (5). Najpoważniejszym powikłaniem choroby kociego pazura jest encefalopatia. To powikłanie występuje niezwykle rzadko, a pojawia się w okresie 1-6 tygodni od zaobserwowania pierwszych objawów. Innym powikłaniem mogą być: rumień guzowaty, artalgie, zapalenie kości, niedokrwistość, hepatosplenomegalia, zapalenie płuc lub opłucnej. Na szczęście powikłania w chorobie kociego pazura zdarzają się bardzo rzadko i u osób z immunosupresją (2, 3, 4, 5, 6). Rozpoznanie zwykle stawia się na podstawie wywiadu i objawów klinicznych, a także na podstawie testów serologicznych i obrazu histologicznego wycinków węzłów chłonnych (1, 2, 3, 4, 5, 6). Niekiedy wykonuje się także test śródskórny z antygenem przy- gotowanym z treści zropiałego węzła chłonnego (2, 5). W tym miejscu zostaną zaprezentowane dwa dość typowe przypadki choroby kociego pazura u ludzi. Przypadek pierwszy 11-letnia dziewczynka ze wsi bawiła się z różnymi domowymi zwierzętami – szczególnie z małymi kotkami. Często bywała przez nie podrapana, co zostało stwierdzone w wywiadzie retrospektywnym. Zgłosiła się do lekarza, gdyż jej matka zauważyła u niej powiększony węzeł chłonny szyjny, długości ok. 2 cm. Był on nieznacznie tkliwy, przesuwalny, skóra nad węzłem nie była zmieniona. Podejrzewano zapalenie węzła chłonnego. Wdrożone leczenie nie przyniosło efektu. Wykonano testy na toksoplazmozę i mononukleozę, oba wypadły ujemnie. Obawiając się choroby układowej, usunięto węzeł. W badaniu histopatologicznym stwierdzono obraz typowy dla choroby kociego pazura. Po zastosowaniu odpowiedniego leczenia dziecko wróciło do zdrowia. Przypadek drugi: 35-letnia kobieta została podrapana przez kota w grzbiet palca wskazującego prawej dłoni. Po dwóch tygodniach w miejscu podrapania pojawiła się grudka, potem guzek sączący. Jednocześnie nastąpiło powiększenie węzła chłonnego pachowego prawego (wielkość 1,5 cm), który stał się bolesny. Chora zgłosiła się do chirurga z powodu ropnia palca wskazującego. Stamtąd została skierowana do lekarza chorób zakaźnych. Ten, po rozpoznaniu choroby kociego pazu- STYCZEŃ-LUTY • 1/2005 WETERYNARIA CHOROBY ZAKAŹNE W PRAKTYCE ra, zastosował odpowiednie leczenie (Doxycyklina przez 14 dni), skutkiem czego chora wróciła do zdrowia. Jak wiadomo, opisywana choroba nie jest jedyną, na jaką narażony jest lekarz weterynarii w kontakcie z kotami. To właśnie u kotów najczęściej stwierdza się wściekliznę. Warto wspomnieć o chlamydiozie kotów, której czynnik etiologiczny, Chlamydia psittaci, jak dowodzą tego badania, może wywoływać u ludzi zapalenie spojówek. Do zakażenia może dochodzić podczas kontaktu ze zwierzętami, ich pielęgnacji, podczas podawania leków dospojówkowo (7). Opisywano przypadki zakażeń ptasimi szczepami Chlamydia psittaci kotów utrzymywanych we wspólnych pomieszczeniach z papugami. Szczepy te wywołują u ludzi chorobę papuzią (7). Jest to zakaźna, zaraźliwa choroba objawiająca się najczęściej śródmiąższowym zapaleniem płuc. Mogą jej towarzyszyć także inne objawy, np. ze strony centralnego układu nerwowego (występują rzadko), czy ze strony układu pokarmowego (2, 3, 4, 5, 6). Innym zagrożeniem ze strony kotów jest zakażenie człowieka dermatofitami. Opisywano przypadki zakażeń ludzi Microsporum canis. Szczególnie podatne na zakażenie są osoby z niedoborami STYCZEŃ-LUTY • 1/2005 immunologicznymi oraz dzieci i osoby starsze. Do zakażenia dochodzić może podczas bezpośredniego kontaktu z chorym zwierzęciem, nadto w czasie przebywania w środowisku zanieczyszczonym zarodnikami grzyba (7). Istotnym problemem są także choroby pasożytnicze, takie jak toksoplazmoza, opistrochoza, toksokaroza czy inwazje ektopasożytów (7), których tematyka wykracza jednak poza opisywany temat. Celem niniejszego krótkiego opracowania było przypomnienie lekarzom weterynarii faktu istnienia stosunkowo rzadkiej choroby, jaką jest choroba kociego pazura. W opracowaniu wspomniano także w skrócie formie o niektórych innych chorobach, na jakie jest narażony lekarz weterynarii w kontakcie z kotem. Aby ich uniknąć, należy stosować wszelkie zasady bezpieczeństwa w postępowaniu ze zwierzętami, pamiętając o niezależnej, czasami wręcz dzikiej naturze kotów, przejawiającej się niekiedy w ich agresywnym zachowaniu, a także o zasadach higieny i aseptyki. Lekarz weterynarii, z racji swojego wykształcenia i powołania, powinien także umiejętnie przestrzec właścicieli zwierząt o możliwym dla nich zagrożeniu. Jedna z najstarszych zasad medycyny mówi bowiem – lepiej zapobiegać, niż leczyć. Bibliografia 1. Bannister Barbara A., Begg Norman T., Gillespie Stephen H., „Choroby zakaźne”, wydanie I polskie, pod redakcją Jacka Juszczyka. 2. Boroń Piotr, „Choroby odzwierzęce”, praca zbiorowa. 3. Dziubek Zdzisław, „Choroby zakaźne i pasożytnicze”, praca zbiorowa. 4. Januszkiewicz Jerzy, „Zarys kliniki chorób zakaźnych”. 5. Januszkiewicz Jerzy, Kassur Bertold, „Choroby zakaźne i inwazyjne”, praca zbiorowa. 6. Magdzik Wiesław, Naruszewicz-Lesiuk Danuta, Zieliński Andrzej, „Choroby zakaźne i pasożytnicze – epidemiologia i profilaktyka”. 7. Winiarczyk Stanisław, Grądzki Zbigniew „Choroby zakaźne zwierząt domowych z elementami zoonoz”, praca zbiorowa. lek. wet. Jerzy Ziętek Instytut Chorób Zakaźnych i Inwazyjnych, Zakład Mikrobiologii, Wydział Medycyny Weterynaryjnej AR w Lublinie 20-950 Lublin, ul. Akademicka12 45