(Ref trudnosci w czytaniu i pisaniu.)

Referat „O specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu”
Opracowała : Jolanta Grembka
Podstawowym założeniem programowym w klasach I-III jest nauka
czytania i pisania; brak postępów wyraża się w nieopanowaniu tych
umiejętności. Wiadomo, że są one podstawowym czynnikiem decydującym o
dalszej karierze szkolnej dziecka, dlatego też wszelkie opóźnienia w tym
zakresie powinny być w porę wyrównane.
Przyczyny
Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu spowodowane są
nieharmonijnym rozwojem funkcji psychoruchowych, opóźnieniem ich w
stosunku do wieku i intelektualnego poziomu dziecka. Opóźnienia funkcji
psychoruchowych dotyczą percepcji słuchowej, wzrokowej oraz sprawności
manualnej.
Stopień występujących trudności jest zależny od stopnia opóźnienia percepcji
wzrokowej, słuchowej czy kinestetyczno-ruchowej.
Objawy
Najczęściej trudności w czytaniu i pisaniu dostrzegane są u dzieci dopiero
w okresie ich nauczania początkowego, a powinny być zauważone w okresie
przedszkolnym, w klasie zerowej, gdy dziecko zaczyna naukę czytania.
Są to objawy dysharmonii rozwoju psychoruchowego, a więc opóźnienia
rozwoju niektórych funkcji poznawczych i ruchowych, które leżą u podstaw
uczenia się czynności czytania i pisania.
Istnieje możliwość rozpoznania już w okresie niemowlęcym,
poniemowlęcym i przedszkolnym dzieci zagrożonych tym problemem.
Niektórzy rodzice cieszą się, że ich maluch nie raczkował, tylko od razu zaczął
chodzić. A to właśnie może być sygnał tzw. ryzyka dysleksji, bo w ten sposób
nie ćwiczył ruchów naprzemiennych. Podobnie gdy dziecko (najczęściej
chłopiec) zaczyna późno mówić i nieporadnie buduje zdania.
Są też inne objawy:
1. Mała sprawność ruchowa całego ciała: dziecko słabo biega, skacze;
kłopoty z utrzymaniem równowagi, rzucaniem i chwytaniem piłki, ruchy
kanciaste, nieskoordynowane; niechętnie uczestniczy w zabawach
ruchowych.
2. Obniżona sprawność ruchowa rąk: kłopoty z zapinaniem guzików,
wiązaniem sznurowadeł, nadmierne lub za małe napięcie mięśniowe;
kurczowe trzymanie ołówka, silne przyciskanie, jego ręka szybko się
męczy, częste współruchy (np. języka).
3. Słaba koordynacja wzrokowo- ruchowa: rysuje niechętnie i prymitywnie ,
trudności pisaniu, brzydkie pismo, nie trzyma się linii, brak połączeń
między literami, zmiana wielkości liter, wolne tempo pisania, pismo
1
niestaranne, liczne skreślenia. Nie umie narysować: koła jako 3-latek,
kwadratu jako 4-latek, trójkąta jako 5-latek, rombu jako 6-7-latek.
4. Opóźnienie kształtowania się lateralizacji, czyli przewagi stronnej
czynności ruchowych w zakresie ręki, oka, nogi. U wielu ludzi na skutek
dominacji lewej półkuli mózgowej występuje przewaga prawej strony
ciała nad lewą, czyli sprawniejsza i wiodąca jest prawa ręka, prawe oko i
prawa noga. Trudności w technice pisania i czytania powoduje brak
zdecydowanej przewagi, kiedy sprawność rozkłada się na dwie strony
ciała i po obydwu jest ona słabsza. Do anomalii z tego zakresu należą:
-oburęczność- dziecko używa na zmianę raz prawej ,raz lewej ręki,
-lewooczność przy praworęczności.
5. Opóźnienie rozwoju orientacji w schemacie ciała i przestrzeni: dziecko
ma trudności ze wskazywaniem na sobie części ciała, przy określaniu ich
terminami: prawe- lewe (np. prawa i lewa ręka, noga, ucho). Nie umie
określić kierunku na prawo i na lewo od siebie (np. droga na prawo, drzwi
na lewo). Trudności z określeniem położenia przedmiotów względem
siebie (nad- pod, za- przed, wewnątrz- na zewnątrz).
6. Trudności z wyróżnianiem elementów z całości , a także z ich składaniem
w całość (np. podczas budowania konstrukcji z klocków, układania
mozaiki według wzoru, puzzli), trudności z wyodrębnianiem szczegółów
różniących oba obrazki.
7. Zaburzenia uwagi i pamięci: nie może się nauczyć wierszyka na pamięć,
trudności z zapamiętaniem więcej niż jednego polecenia w tym samym
czasie, nie może zapamiętać dni tygodnia, pór roku, tabliczki mnożenia,
liter w alfabecie.
8. Opóźniony rozwój mowy, nieprawidłowa artykulacja wielu głosek,
trudności z wypowiadaniem złożonych wyrazów, budowaniem
wypowiedzi.
9. Trudności z opanowaniem poprawnej pisowni związane z opóźnieniem
rozwoju spostrzegania wzrokowego i pamięci wzrokowej dotyczą
zapamiętania kształtu rzadziej występujących liter o skomplikowanej
strukturze (F,H, Ł, G); mylenie liter podobnych pod względem kształtu
(np. l-t-ł, m-n, a-o); mylenie liter identycznych , lecz inaczej położonych
w przestrzeni (p-b-d-g); zapisywanie liter od strony prawej do lewej lub w
odbiciu lustrzanym, opuszczanie liter i sylab, opuszczanie drobnych
elementów graficznych- kreseczek, ogonków, popełnianie błędów podczas
przepisywania tekstów.
10. Trudności z opanowaniem poprawnej pisowni związane z opóźnieniem
rozwoju spostrzegania słuchowego
dźwięków mowy, pamięci
słuchowej: mylenie liter odpowiadającym głoskom podobnym
fonetycznie (np. głoski z-s, w-f, d- t, k- g), czyli zaburzenia słuchu
fonemowego; trudności z zapisywaniem zmiękczeń, mylenie głosek i-j,
głosek nosowych ą-om,
ę-en, nagminne opuszczanie , dodawanie,
2
przestawianie , podwajanie liter i sylab, bardzo nasilone podczas pisania
ze słuchu.
11. Trudności w czytaniu: dziecko czyta bardzo wolno, najczęściej głoskuje
i nie zawsze dokonuje poprawnej, wtórnej syntezy, przekręca wyrazy, nie
rozumie przeczytanego tekstu.
Współwystępowanie wielu z wymienionych objawów pozwala z większą
pewnością przypuszczać, że mamy do czynienia z dzieckiem z tzw. ryzyka
dysleksji.
Z badań wynika, że wśród dzieci z trudnościami w nauce:
72,1% to dzieci z opóźnieniami i zaburzeniami percepcji wzrokowej,
67,3% - przyczyną jest opóźniona i zaburzona percepcja wzrokowa,
28,6%- przyczyną jest opóźniona sprawność i koordynacja ruchowa.
Wczesna interwencja może zmniejszyć skutki zaburzeń. Dzieci z wymienionymi trudnościami zdecydowanie potrzebują dodatkowej, indywidualnej pracy
w szkole i w domu.
Literatura:
* M. Bogdanowicz-„O dysleksji, czyli specyficznych trudnościach trudnościach czytaniu i
pisaniu”, Lublin 1994,
* „Logopedia. Pytania i odpowiedzi”- podręcznik akademicki pod red. T. Gałkowskiego
i Z. Jastrzębowskiej, Opole 2001,
* B. Sawa- „Jeżeli dziecko źle czyta i pisze”, WSiP, Warszawa 1994.
3