dokumentacja (projekt)
Transkrypt
dokumentacja (projekt)
DOKUMENTACJA (PROJEKT) WARSZTATY I PANEL DYSKUSYJNY NA WYSOKIM SZCZEBLU Wyzwania i szanse dla gmin przy wdrażaniu lokalnych strategii niskoemisyjnych Perspektywy polsko-niemieckiej współpracy Warszawa, 26 – 27 marca 2015 Wsparcie*: Wprowadzenie i informacje ogólne Wprowadzenie gospodarki niskoemisyjnej wymaga podejmowania działań z następujących dziedzin: odnawialne źródła energii, efektywność energetyczna, zrównoważony transport, gospodarowanie odpadami oraz gospodarka wodno-ściekowa. Gminy odgrywają kluczową rolę w realizacji strategii niskoemisyjnej w Polsce oraz Niemczech i znacząco przyczyniają się do osiągnięcia celów unijnych w zakresie klimatu i energii. Wykorzystują zaangażowanie gospodarstw w redukcję emisji, wspierają lokalne firmy i prowadzą do obniżenia kosztów energii przy jednoczesnym wykorzystaniu środków na rozwój gospodarki niskoemisyjnej. Ponadto gminy uznały, że wdrażanie gospodarki niskoemisyjnej pomaga w podnoszeniu jakości życia obywateli, na przykład poprzez poprawę jakości powietrza. W związku z powyższym, w ramach projektu "Poszukiwanie nowych możliwości dla polskoniemieckiej współpracy w zakresie lokalnych strategii niskoemisyjnych" około 40 przedstawicieli polskich i niemieckich gmin oraz związanych z projektem instytucji i przedstawicieli rządu spotkało się na warsztatach, które odbyły się w Warszawie1. Warsztaty były prowadzone wspólnie przez firmę Adelphi i Krajową Agencję Poszanowania Energii S.A. (KAPE). Celem warsztatów było omówienie możliwości i wyzwań realizacji strategii niskoemisyjnych na poziomie lokalnym w Polsce i Niemczech. Warsztaty były platformą informacyjną służącą gminom w obu państwach wymianie wiedzy i doświadczeń odnośnie dobrych praktyk.Ponadto foto© Glinka-Agency omówione zostały szanse na stworzenie Niemiecko-Polskiej współpracy w zakresie szkoleń i konkursów.Podczas warsztatów zaprezentowano kolejne etapy tworzenia „Podręcznika dla polskich gmin”, a następnie przeprowadzony został panel dyskusyjny. Dyskusja zgromadziła przedstawicieli z polskich i niemieckich instytucji oraz miast. Przedmiotem dyskusji były wyzwania i szanse rozwoju gospodarki niskoemisyjnej w gminach. Wprowadzenie: polsko-niemiecka gospodarki niskoemisyjnej współpraca w zakresie Przedstawiciel Polskiego Ministerstwa Środowiska, Małgorzata Wejtko, w swojej mowie wstępnej podkreślała, że ochrona jakości powietrza i wykorzystanie synergii pomiędzy redukcją emisji gazów cieplarnianych i monitorowaniem jakości powietrza stanowi istotną część rozwoju gospodarki niskoemisyjnej w Polsce. Polski rząd ogłosił, że kwestia jakości 1 Please see http://www.adelphi.de/en/news/dok/43510.php?nid=518 for the agenda and further information. *Projekt finansowany przez Federalne Ministerstwo Środowiska, Przyrody i Bezpieczeństwa Nuklearnego Rozmowa z pomocą Doradczego Programu Wsparcia Ochrony Środowiska w krajach Europy Środkowej i Wschodniej, Kaukazu i Azji Centralnej. Projekt był nadzorowany przez Federalne Ministerstwo Środowiska (BMUB) i Federalną Agencję Ochrony Środowiska (Umweltbundesamt, UBA). powietrza jest priorytetowa, w związku z czym wdrożono liczne pomiary dotyczące niskiej emisji z gospodarstw domowych oraz transportu. Sarah Kloke, przedstawiciel Niemieckiego Ministerstwa Środowiska, zwróciła uwagę na znaczenie dobrej współpracy pomiędzy Polską i Niemcami w dziedzinie ochrony klimatu i rozwoju gospodarki niskoemisyjnej. Niemiecka praktyka „Energiewende” posłużyła za przykład skutecznego przekształcania strategii lokalnych na niskoemisyjne, uwzględniając udział podmiotów lokalnych w procesie. Warsztaty rozpoczęły się od dwóch ważnych przemówień nt. wyzwań i szans dla rozwoju strategii niskoemisyjnych. Prof. Krzysztof Żmijewski z Politechniki Warszawskiej zaznaczył, że poziom urbanizacji w Polsce jest relatywnie niski i wciąż 40% Polaków mieszka w obrębie terenów wiejskich, gdzie infrastruktura energetyczna jest przestarzała i zdarzają się przerwy w dostawie energii elektrycznej. Prof. Żmijewski widzi jednak ogromny potencjał dla rozwoju efektywności energetycznej i rozproszonej produkcji energii przez gospodarstwa domowe działające jako podmioty indywidualne bądź należące do wspólnot energetycznych. Za przykład, zaprezentowany przez Manfreda Menke, posłużyła niemiecka wioska bioenergetyczna w Jühnde, która jest pierwszym miastem w Niemczech całkowicie zasilanym z własnych bioenergetycznych źródeł. Dodatkowo opisane zostały wyzwania dotyczące między innymi angażowania lokalnych podmiotów w celu zapewnienia społecznej akceptacji. Gospodarka niskoemisyjna zaczyna się w gminach – informacje Dostęp do informacji i dobrych praktyk jest ważnym punktem wyjścia dla gmin na ich drodze do wdrożenia lokalnej strategii niskoemisyjnej. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej - jedna z najważniejszych polskich instytucji w tej dziedzinie – reprezentowany był przez Panią dr Małgorzatę Skuchę, Prezes Zarządu. Założony 25 lat temu, Narodowy Fundusz wdrożył liczne programy o budżecie w wysokości 130 mld zł i odgrywał ważną funkcję rozpowszechniania informacji i wiedzy, a także doradztwa w gminach, m.in. przy opracowywaniu planów rozwoju gospodarki niskoemisyjnej. Projekt „Obsługa i Centrum Doskonałości: Lokalne działania w dziedzinie klimatu (SK:KK)” realizowany w ramach Niemieckiej Inicjatywy Klimatycznej (NKI) został wprowadzony jako ważna inicjatywa w Niemczech zapewniająca dostęp do informacji, doradztwo i ułatwianie współpracy i wymiany wiedzy na temat lokalnych działań na rzecz klimatu pomiędzy niemieckimi gminami. Stefanie Schäfter z Centrum Badawczego zaprezentowała porady dla gmin w celu uzyskania dostępu do funduszy i wprowadzania lokalnych działań na rzecz klimatu, za pomocą instrumentów takich jak: serwis telefoniczny, porady za pośrednictwem poczty elektronicznej, jak i informacyjne wizyty studyjne po kraju. Kolejną ważną inicjatywą jest "zarządzanie klimatem" finansowane (przez ograniczony czas) przez Narodową Inicjatywę Klimatyczną. W następnej sesji, przedstawiciele polskich gmin i związków gmin podzielili się na małe grupy, aby podsumować obecnie dostępne informacje i narzędzia oraz dobre praktyki w Polsce, a następnie omówić te niedostępne, które należałoby wdrożyć. Uczestnicy zgodnie stwierdzili, że informacje i dobre praktyki w zakresie rozwoju gospodarki niskoemisyjnej w Polsce są ogólnie możliwe do wykonania, ale trudność polega na znalezieniu wysokiej jakości, szczegółowych informacji na temat finansowania lub wdrażania strategii. Dla wielu polskich gmin, brak zasobów finansowych oraz mała ilość specjalistów ds. perspektyw finansowania UE stały się najpoważniejszą przeszkodą. Przedstawiciele gmin zgłosili 3 potrzebę analizy wydarzeń. Omówione zostało także znaczenie wyjazdów studyjnych, podczas których można by było zobaczyć projekty "na własne oczy”. Współpraca między polskimi i niemieckimi gminami pełni funkcję platformy umożliwiającej dostęp do informacji dla innych gmin i wymianę dobrych praktyk. Tworzenie polsko-niemieckich partnerstw gmin w dziedzinie gospodarki niskoemisyjnej Partnerstwa gmin oraz wymiana dobrych praktyk i doświadczeń, może przyczynić się do rozwoju gospodarki niskoemisyjnej. Dla Maryke von Staden z organizacji ICLEI, która jest światową siecią miast i gmin, współpraca gmin ma określony cel służy, między innymi, do tworzenia kontaktów, budowania profesjonalnych partnerstw i pozyskiwania inspiracji i motywacji. Maryka von Staden sugeruje podejście systematyczne do partnerstw gminnych począwszy od identyfikacji szczególnych potrzeb, wyzwań i braku wiedzy, w celu rozwiązywania problemów po obu stronach. ICLEI oferuje wiele programów i narzędzi wspierających miasta, takich jak Globalny Protokół o zasięgu wspólnotowym o emisji gazów cieplarnianych (GPC) oraz CCR Światowa Platforma, która łączy miasta z potencjalnymi sponsorami. foto© Glinka-Agency Pierwsze polsko-niemieckie energetyczne partnerstwo gminne powstało między miastem Łapy a Wunsiedel przy wsparciu finansowym niemieckiego Federalnego Ministerstwa Środowiska i posłużyło za przykład dobrej praktyki, którą do tej pory pozwala prawidłowo funkcjonować obu gminom. Podkreślony został wkład zmotywowanych i ambitnych osób działających na rzecz tej współpracy. Jacek Płonski, prezes przedsiębiorstwa ciepłowniczego w miasta Łapy podkreślił, że współpraca została nawiązana po licznych spotkaniach oraz wizytach w obu gminach. Frank Hoffmann z Energievision Franken GmbH, który reprezentował perspektywę Wunsiedel, dodał później, że wsparcie “EuroNaturStiftung” and “BUND Naturschutz” pomogło pokonać trudności związane z odległością między gminami, barierami językowymi a także początkowym finansowaniem. 4 Dalsza dyskusja potwierdziła zainteresowanie wśród uczestników warsztatów partnerstwami nawiązywanymi między polskimi i niemieckimi gminami. Równocześnie, uczestnicy wyrazili chęć do otrzymywania większej ilości programów wsparcia, oferowanych m.in przez ICLEI, które pomaga gminom znaleźć odpowiednich partnerów i zacząć współpracę mimo ograniczeń finansowych i niewielkich zasobach ludzkich. Działania w zakresie gospodarki niskoemisyjnej dla gmin: konkursy i szkolenia Zarówno koncepcja konkursu jak i szkoleń dla polskich gmin, która rozwinęła się w trakcie tworzenia projektu, została zaprezentowana podczas kolejnych sesji warsztatów, w celu przedyskutowania jej z uczestnikami spotkania. Po prezentacji odbyła się dyskusja dotycząca korzyści wynikających z konkursu dla gmin. Przykład dobrej praktyki z Bielsko-Białej, zaprezentowany przez Katarzynę Kordas, wykazał w jaki sposób uczestnictwo w konkursie umożliwia wymianę wiedzy i doświadczeń między gminami. Stało się jasne, że wygrane w konkursach są ważnym czynnikiem, który podnosi prestiż gminy i daje możliwość uzyskania dofinansowania projektów jednocześnie zwiększając motywację przedstawicieli do zwiększania starań. Dyskusja została uzupełniona przez przedstawicieli dwóch niemieckich miast. Guido Wallraven z miasta Saerbeck podkreślił, że udział w konkursie był ważnym warunkiem opracowywania możliwej strategii rozwoju gospodarki niskoemisyjnej w gminie. Zgodnie z wypowiedzią Guido Wallraven’a, konkurs pomógł miastu Saerbeck systematycznie dostosować struktury administracyjne w mieście do zaawansowanego planowania strategii gospodarki niskoemisyjnej. Co więcej, wygrana w konkursie zapewnia trwałość działań prowadzonych w gminie. foto© Glinka-Agency Tillmann Bruns z Delitzsch dodał, że konkurs skutkuje znaczącym zwiększeniem wsparcia komunikacji sieciowej i marketingu w gminach, prowadząc do dalszego rozwoju działań gospodarki emisyjnej. Ponadto podkreślono, iż przedstawiciele miast odgrywają kluczową role w prowadzeniu działań konkursowych.Uczestnicy warsztatów wykazali ogromne zainteresowanie odnośnie wykorzystania konkursów jako narzędzi pozwalających na rozwój działań strategii niskoemisyjnej. Uznano, że konkursy powinny zawierać aspekt edukacyjny i szczególnie mobilizować i docierać do gmin, które jeszcze nie są jeszcze aktywne w dziedzinie gospodarki niskoemisyjnej, bądź dopiero zaczynają. W następnej sesji przedstawiono temat szkoleń, jako przykład kolejnej dobrej praktyki związanej z rozwojem gospodarki niskoemisyjnej. Nicola Polterauer z Agencji Energetycznej w Nordbayern GmbH przedstawiła projekt pt „Germany’s integrated Change Agent”, który polega na wprowadzeniu kursu dla gmin, który szkoli głównie “zarządzających klimatem” w obrębie administracji niemieckich gmin i wspiera je w rozwijaniu gospodarki emisyjnej w ich własnych gminach. 5 Szkolenia zostały opracowane na podstawie wcześniej przeprowadzonych wywiadów z zainteresowanymi stronami i skupiono się na ich najważniejszych potrzebach. Szkolenie było zorientowane na różne tematy wybrane przez uczestników, takie jak: środki komunikacji, techniki zrównoważone (umiaru), zarządzanie projektami, PR/ tworzenie sieci komunikacyjnej i media. Dyskusja pomiędzy uczestnikami warsztatów ukazała, że mimo iż w Polsce liczne szkolenia w zakresie gospodarki niskoemisyjnej zostały przeprowadzone, nie wszystkie były dostosowane do potrzeb gmin i pracowników. Ponadto, nie wiele szkoleń dotykało kompetencji miękkich czy zarządzania interesariuszami. W związku z powyższym, tym podobne szkolenia miałyby ogromną wartość dla rozwoju w polskich gminach. Dyskusja panelowa na wysokim szczeblu: Kluczowa rola gmin w dziedzinie gospodarki niskoemisyjnej Dyskusja panelowa na wysokim szczeblu dotyczyła “Wyzwań i szans rozwoju lokalnych strategii rozwoju gospodarki niskoemisyjnej”. Dyskusja, odbywająca się w Warszawie, zgromadziła przedstawicieli z Polskiego i Niemieckiego Ministerstwa Środowiska, burmistrzów/prezydentów oraz wójtów z Polskich oraz Niemieckich gmin a także przedstawicieli konsorcjum projektu. Dyskusję panelową rozpoczęła wypowiedź dr Arkadiusza Węglarza, Głównego Doradcy Zarządu ds. Gospodarki niskoemisyjnej, z Krajowej Agencji Poszanowania Energii (KAPE), nt. podręcznika dla polskich gmin, pt. „Gospodarka niskoemisyjna zaczyna się w gminach”2, który stworzony został podczas trwania projektu i będzie wspierał strategię rozwoju gospodarki niskoemisyjnej. W podręczniku zaprezentowane są dobre praktyki dotyczące finansowania i wdrażania strategii w zakresie zmian klimatu i lokalnych strategii gospodarki niskoemisyjnej, zarówno na przykładzie polskich jak i niemieckich miast. foto© Glinka-Agency 2 Więcej informacji o Podręczniku: http://www.low-emissionproject.pl/files/en/handbook/application/pdf/anlage_ap1e_flyer_handbuch_englisch.pdf 6 Alexander Carius, dyrektor Adelphi i moderator spotkania, rozpoczął dyskusję pytaniem o role gmin we wdrażaniu gospodarki niskoemisyjnej. Jacek Mizak, Dyrektor Departamentu Zrównoważonego Rozwoju w Polskim Ministerstwie Środowiska, podkreślił, że gminy mają decydującą role w obszarze działań związanych z polityką energetyczną oraz odnośnie redukcji gazów cieplarnianych i innych zanieczyszczeń powietrza. Podkreślił znaczenie stosowania podejścia zintegrowanego, korzystającego z synergii, np. pomiędzy ochroną klimatu a monitorowaniem zanieczyszczeń powietrza. Następnie dyskutowano kwestię promowania korzyści ze współpracy na szczeblu lokalnej gospodarki niskoemisyjnej, dotyczące środowiskowa oraz zagadnień ekonomicznych, tak aby zyskać akceptację społeczną. Franzjosef Schafhausen, Dyrektor Generalnego Departamentu Zmian Klimatu, Spraw Europejskich i Międzynarodowych, Niemieckiego Ministerstwa Środowiska, podkreślił znaczenie wpływu akcjonariuszy na sukces w zakresie polityki zmian klimatu, a następnie potwierdził kluczową role gmin w zależności od stopnia ich zażyłości z mieszkańcami. Nakłanianie zainteresowanych stron do przejścia na gospodarkę niskoemisyjną jest tak samo ważne. Za inspirację mogą posłużyć przykłady przedstawione w podręczniku dla polskich gmin. Uzgodniono, że korzystanie z synergii w zakresie rozwoju gospodarki niskoemisyjnej pozwala poszerzyć wpływ poza redukcję emisji i dotyczyć spraw takich jak: zmiana struktury, wzrost ekonomiczny I poprawa jakości powietrza. Zbigniew Michniowski, zastępca Prezydenta Bielsko-Białej i Prezes Zarządu Energie Cités, zwrócił uwagę na to, że to mieszkańcy są znacznie większym stopniu zainteresowani redukcją kosztów za energię niż firmy środowiskowe. Zmiany zachowania konsumentów są równie ważne jak doprowadzenie do trwałości dostaw energii. Z związku z tym Bielsko-Biała skupiła się na promowaniu ekonomicznych i finansowa-nych korzyści ze wzrostu efektywności energetycznej dla mieszkańców. Holger Matthäus, Senator ds. Środowiskowych i Konstrukcyj-nych miasta Rostock, wyjaśnił jak Rostock stało się jednym z 19 niemieckich miast z centralnym planem ochrony klimatu (“Masterplankommune”). Poprzez instalację nowoczesnych systemów ciepłowniczych i pomp ciepła, miasto Rostock zaoszczędziło znaczne środki na paliwa kopalne. Zbigniew Szpak, Prezes Zarządu Krajowej Agencji Poszanowania Energii (KAPE) opisał współpracę Agencji z ponad 20 gminami w zakresie wsparcia, konsultacji i wymiany wiedzy. W odniesieniu do wsparcia dla gmin w przejściu na gospodarkę niskoemisyjną, Zbigniew Michniowski powiedział, że gminy potrzebują wsparcia przy rozwoju nowoczesnej infrastruktury jak np. sieci energetyczne czy systemy kanalizacyjne. Holger Matthäus podkreślił, że istnieje wymóg zatrudniania kwalifikowanego personelu i jakość tzw. “zarządzających klimatem”, sfinansowane przez Niemieckie Inicjatywy klimatyczne (na okres trzech lat), którzy dysponują dużą wiedzą. Franzjosef Schafhausen dodał, że Narodowa Inicjatywa Klimatyczna rozważa każdą sytuację i potencjał każdej gminy z osobna. Oprócz finansowania wykwalifikowanego personelu w gminach, Inicjatywa wspiera rozwój spójnych pomysłów. Jacek Mizak przedstawił przegląd wszystkich działań wspierających polskie gminy w zakresie możliwości dofinansowania przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej bądź Programy Operacyjne. Pod koniec dyskusji, uczestnicy panelu zostali poproszeni o podzielenie się spostrzeżeniami i opiniami na następujące tematy: jak przyspieszyć współpracę polsko-niemiecką w zakresie lokalnego rozwoju gospodarki niskoemisyjnej i jakie cele powinny być realizowane, aby wzmocnić i wspierać role gmin. Zbigniew Szpak podkreślił, że więcej projektów powinno być 7 wdrażane z korzyściami dla obywateli i że byłoby mile widziane, gdyby Polska i Niemcy stały się częścią unii energetycznej. Holger Matthäus zasugerował, że oba kraje powinny dążyć do podobnej infrastruktury i nowych lub istniejących partnerstw gmin w zakresie gospodarki niskoemisyjnej. Franzjosef Schafhaus stwierdził, że chciałby zobaczyć wzrost świadomości w Niemczech i w Polsce, że ochrona środowiska i sukces gospodarczy mogą iść w parze. Franzjosef Schafhaus wyraził nadzieję, że partnerstwo gmin, a także współpraca z lokalnymi przedsiębiorstwami przyczyni się do dalszego lokalnego rozwoju rozwój niskoemisyjnej. Zbigniew Michniowski podkreślił, że rozwój i różnicowanie w zakresie odnawialnych źródeł energii i zużycie energii są ważne, aby uniknąć ubóstwa energetycznego i zapewnić rozwój gospodarczego. Jacek Mizak stwierdził, że Polska powinna wykorzystywać dofinansowanie z nowej perspektywy unijnej w znaczący sposób, wspierając wdrażanie nowych lokalnych strategii gospodarki niskoemisyjnej. Dalsze działania: Poszerzanie polsko-niemieckiej współpracy Dyskusja podczas warsztatów oraz panel dyskusyjny na wysokim szczeblu, w jasny sposób podkreśliły znaczącą rolę polskich i niemieckich gmin oraz miast, dla rozwoju strategii gospodarki niskoemisyjnej. Dodatkowe korzyści płynące z wdrożenia gospodarki niskoemisyjnej, takie jak: lepsza jakość powietrza czy zmniejszenie wydatków z budżetu gminy, były wielokrotnie podkreślane. Jednakże każda z gmin potrzebuje dodatkowego wsparcia przy wdrażaniu strategii lokalnych. Zarówno dostęp do informacji i przykładów dobrych praktyk jak wspieranie współpracy może być użyteczne dla gmin przy wykorzystaniu funduszy i realizacji skutecznych działań. Ponadto działania, takie jak konkursy czy szkolenia mogą być istotne przy wspieraniu wymiany wiedzy i doświadczeń na temat strategii niskoemisyjnych i motywowaniu gmin i ich interesariuszy. Gospodarka niskoemisyjna zaczyna się w gminach i rola każdej z nich jest kluczowa dla osiągnięcia sukcesu w przejściu na strategię niskoemisyjną. 8