Systematyzacja i cechy potrzeb transportowych

dr Adam Salomon
SPEDYCJA
dr Adam Salomon
Zarządzanie Systemami
Transportowymi
wykład 01
TO/ZBwTM (II stopień)
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
ZARZĄDZANIE SYSTEMAMI TRANSPORTOWYMI
program wykładu 01.
Pojęcie systemów transportowych. Role spełniane przez
transport i systemy transportowe. Podsystemy systemu
transportowego. Cechy systemu transportowego.
Potrzeby transportowe. Potrzeby transportowe a
potrzeby przewozowe. Źródła potrzeb transportowych.
Systematyzacja i cechy potrzeb transportowych.
ZST - wykłady
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
2
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
System transportowy
• System transportowy – zbiór elementów, relacji i
procesów, które przetwarzają strumień ładunków
i pasażerów określany popytem na usługi
transportowe w strumień wyjścia z tego systemu.
Ładunki
Pasażerowie
SYSTEM
TRANSPORTOWY
Usługi
transportowe
Popyt na
usługi
transportowe
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
3
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
System transportowy w układzie
łańcuchów dostaw i rynków
towarowych
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
4
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
System transportowy
– inne definicje (1/2)
• System transportowy to zespół środków
technicznych, organizacyjnych i ekonomicznoprawnych w ich wzajemnym związku
funkcjonalnym, służących do nawiązania więzi
gospodarczych na określonym obszarze.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
5
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
System transportowy
– inne definicje (2/2)
• System transportowy to zbiór elementów, relacji i
procesów, które przetwarzają strumień ładunków
i pasażerów określany popytem na usługi
transportowe w strumień wyjścia z tego systemu.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
6
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Transport – wprowadzenie
• Transport jest ważnym czynnikiem równoważenia
rozwoju.
• Równowaga ta dotyczy czynników społecznych,
ekonomicznych, ekologicznych, przestrzennych i
funkcjonalnych.
• System transportowy ma znaczący wpływ na
jakość życia w mieście, stanowi integralną część
terenu zurbanizowanego miasta.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
7
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
System transportowy spełnia rolę:
• USŁUGOWĄ – od sprawności układu komunikacyjnego
zależy w podstawowym zakresie realizacja celów
publicznych;
• STYMULUJĄCĄ ROZWÓJ OBSZARU – poprzez
udostępnianie terenu oraz na rozwijaniu podaży usług
transportowych wyprzedzająco do aktualnych potrzeb;
• HAMUJĄCĄ ROZWÓJ OBSZARU – tam gdzie jest to
wymagane - poprzez tworzenie bariery transportowej;
• KOMPOZYCJI PRZESTRZENNEJ – elementy systemu
transportu, z uwagi na rozległy zasięg ich wpływu, stawia
się na równi z przestrzennymi rozwiązaniami
architektoniczno-urbanistycznymi.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
8
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
System transportowy obejmuje:
• PODSYSTEM KOMUNIKACJA INDYWIDUALNA – w nim
elementy liniowe (sieć drogowo-uliczna) i elementy
punktowo-sieciowe (parkingi, zaplecze techniczne, punkty
przeładunkowe), potoki ruchu;
• PODSYSTEM KOMUNIKACJA ZBIOROWA – w nim elementy
liniowe (układ linii) i punktowo-sieciowe (dworce,
przystanki, zaplecza, warsztaty naprawcze), tabor, potoki
pasażerskie;
• PODSYSTEM PIESZY I ROWEROWY – w nim elementy
liniowe (sieć ciągów pieszych i rowerowych) i punktowe
(punkty widokowe, urządzenia postojowe dla rowerów);
• PODSYSTEM KOLEJOWY, DROGOWY, WODNY I
POWIETRZNY – w nim elementy liniowe (sieci, linie) i
punktowe (dworce, przystanki, porty, zaplecze, warsztaty
itp.).
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
9
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Sfera regulacyjna systemu
transportowego i jej struktura
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
10
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Cechy systemu transportowego
• ZŁOŻONOŚĆ – system transportowy tworzy bardzo duża liczba
elementów oraz reakcji i interakcji zachodzących pomiędzy
tymi elementami, jak również nimi, a otoczeniem systemu;
• PROBABILIZM – nie można z góry przewidzieć wszystkich
zjawisk, stanów, relacji i sprzężeń zachodzących podczas
procesów transportowych;
• OGRANICZONA ZDOLNOŚĆ DO SAMOREGULACJI – system
transportowy jest technoekosystemem antropogenicznym –
jest stworzony przez człowieka (W odróżnieniu od
systemów naturalnych nie ma umiejętności samoregulacji,
więc działa zawodnie oraz nie posiada zdolności do
samolikwidacji zaistniałych odchyleń);
• DYNAMICZNOŚĆ – wynika z ingerencji człowieka w jego
strukturę i funkcjonowanie i podlega zmianie w czasie i
przestrzeni i adoptuje się do nowych uwarunkowań.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
11
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Główne podsystemy systemu
transportowego
• PODSYSTEM TECHNICZNY TRANSPORTU.
Są to: infrastruktura transportu, środki transportu,
urządzenia transportowe i przeładunkowe, techniczne
środki zaplecza transportowego, wyposażenie punktów
transportowych, porty, terminale transportu
kombinowanego, dworce, lotniska, centra logistyczne;
• PODSYSTEM ORGANIZACYJNY TRANSPORTU.
Są to: powiązania i zasady współpracy wewnątrz działu
transportu, a także pomiędzy transportem, a otoczeniem;
• PODSYSTEM EKONOMICZNO-PRAWNY TRANSPORTU.
Są to: taryfy, system finansowy, fiskalny, prawny podmiotów
sfery realnej transportu;
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
12
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Potrzeby transportowe (1/6)
• Potrzeby transportowe należy wyodrębnić z licznej grupy
rodzajowych potrzeb instrumentalnych, związanych z
realizacją określonych celów, zadań i zamierzeń.
• Podstawowe potrzeby instrumentalne są natury:
biologicznej, socjologicznej i/lub kulturalnej.
• Natomiast potrzeby transportowe wiążą się z produkcyjną i
społeczną działalnością człowieka.
• Integralnie związane są z funkcjonowaniem gospodarki
narodowej i organizacją życia społecznego.
• Zgłoszone potrzeby przemieszczania osób, ładunków i
wiadomości mają określone znaczenie gospodarcze lub
społeczne. Wynika ono z różnych źródeł.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
13
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Potrzeby transportowe (2/6)
• Potrzeby transportowe są pożądanymi przez gospodarkę i
społeczeństwo:
• oczekiwaniami,
• preferencjami i
• zapotrzebowaniem na określone usługi kierowanymi do
działu transport i łączność.
• Znajdują one odzwierciedlenie w popycie na usługi
transportowe adresowanym do różnych systemów, gałęzi i
form przemieszczania funkcjonujących w obrębie
rozwiniętych organizacyjnych i techniczno-technologicznych
struktur transportowych.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
14
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Potrzeby transportowe (3/6)
• Potrzeby transportowe realizują oferenci usług
przemieszczania, tj.:
– przedsiębiorstwa transportowe,
– organizatorzy i operatorzy transportu oraz
– indywidualni dysponenci odpowiednich środków i
urządzeń.
• Znajomość potrzeb ma podstawowe znaczenie dla
sprawnego funkcjonowania i rozwoju przedsiębiorstw
transportowych.
• Jest ona istotna z punktu widzenia kształtowania rynkowej
oferty w celu zaspokojenia popytu na świadczone przez
nie usługi.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
15
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Potrzeby transportowe (4/6)
• Potrzeby transportowe ewoluowały wraz z rozwojem
społeczeństw i ich gospodarek i przekształciły się w celowe i
zorganizowane formy przemieszczeń osób, ładunków i
wiadomości.
• Postęp
– techniczno-technologiczny,
– ekonomiczny i
– organizacyjny
na przestrzeni dziejów sprzyjał rozwojowi oraz doskonaleniu
obsługi transportowej i skutecznemu zwiększaniu możliwości
zindywidualizowanych wyborów konsumenckich w zakresie
spełniania potrzeb transportowych.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
16
Potrzeby transportowe, spedycyjne
i logistyczne wynikają z:
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
rozwoju światowej gospodarki i międzynarodowego
podziału pracy;
rozwoju procesów globalizacyjnych i integracyjnych
gospodarek, rynków oraz społeczeństw;
rozpowszechniania wiedzy w celu pozyskiwania
określonych wartości;
ilości, zakresu i form przepływu informacji w
gospodarującym oraz zinformatyzowanym społeczeństwie;
techniczno-technologicznego postępu w sferze
transportu, spedycji i logistyki;
zwiększającej się komunikacyjnej ruchliwości ludności;
powszechnego zapotrzebowania na różne formy
zagospodarowania wolnego czasu.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
17
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Potrzeba transportowa (definicja)
• Potrzeba transportowa = zgłaszana przez gospodarkę i
społeczeństwo potencjalna, wyodrębniona spośród
innych, potrzeba przemieszczania osób, ładunków i
wiadomości w danym czasie na określoną odległość.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
18
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Podaż usług transportowych (1/2)
• Odpowiedzią na potrzeby zgłaszane pod adresem
działalności transportowej jest rynkowa oferta usług
umożliwiających podróże komunikacyjne ludności
(pasażerów) lub przemieszczanie (przewożenie,
przenoszenie) ładunków i wiadomości.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
19
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Podaż usług transportowych (2/2)
• Nie każda jednak potrzeba transportowa znajduje
odzwierciedlenie w postaci fizycznego przemieszczenia.
• Fakt ten związany jest z zasadniczymi rozbieżnościami
pomiędzy potrzebami transportowymi wynikającymi,
– z jednej strony, z popytu potencjalnego,
– z drugiej zaś z popytu realnego, tj. rzeczywistego
zapotrzebowania na usługi transportowe.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
20
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Potrzeby transportowe a potrzeby
przewozowe (1/3)
• W ekonomiczno-transportowym piśmiennictwie potrzeby
transportowe często są utożsamiane z potrzebami
przewozowymi.
• W wielu opracowaniach zawężany jest znaczeniowy sens
zjawiska sprowadzający się do wyodrębniania tej części
potrzeb, które dotyczą wyłącznie i bezpośrednio przewozu,
przeładunku (przesiadania), czyli stricte przewozowego
procesu.
• Takie podejście wynika z pragmatycznych aspektów
tworzenia statystyki transportu odzwierciedlającej rozmiary
przewozów lub zrealizowanej pracy przewozowej przez
konkretne przedsiębiorstwa lub gałęzie w obrębie systemu.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
21
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Potrzeby transportowe a potrzeby
przewozowe (2/3)
• Należy jednak zauważyć, że w świetle
rozwoju współczesnych stosunków
transportowych, których
pogłębiającymi się cechami są:
– intermodalizm;
– integracja rynków i uczestników
procesu transportowego;
– dynamiczny rozwój spedycyjnologistycznych form
racjonalizowania obrotu i obsługi
transportowej,
takie podejście trzeba uznać za
anachroniczne.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
22
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Potrzeby transportowe a potrzeby
przewozowe (3/3)
Potrzeby
transportowe
Potrzeby
przewozowe
≠
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
23
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Źródła potrzeb transportowych (1/17)
• Potrzeby transportowe jako przedmiot
konsumpcji wynikają z istoty potrzeb ludzkich – z
naturalnej potrzeby ruchu i komunikacyjnej
ruchliwości.
• W efekcie zaspokojenia potrzeb transportowych
nie powstają bezpośrednio dobra materialne,
natomiast kształtują się instytucjonalne
zachowania konsumpcyjne na rynku określane
mianem zachowań nabywczych, w tym
komunikacyjnych.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
24
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Źródła potrzeb transportowych (2/17)
• Najważniejszym i pierwotnym źródłem potrzeb
transportowych jest przestrzenna niezgodność
pomiędzy elementami niezbędnymi do dowolnej
działalności człowieka.
• Szczegółowo określając źródła potrzeb
transportowych, należy w każdym,
wyodrębnionym przypadku wskazać na
lokalizację zasobów i działalności oraz opisać ją
za pomocą zmiennych parametrów decydujących
o ich rozmiarach.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
25
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Źródła potrzeb transportowych (3/17)
• Główne źródła potrzeb transportowych w przewozach
pasażerskich:
1. liczba ludności;
2. demograficzna i społeczna struktura ludności;
3. stan posiadania indywidualnych środków transportu;
4. komunikacyjna dostępność.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
26
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Źródła potrzeb transportowych (4/17)
• Główne źródła potrzeb transportowych w przewozach
ładunków:
1. rozmiary dostaw zapotrzebowanych produktów z tytułu
prowadzonej działalności gospodarczej;
2. wynikający z tego tytułu ruch odpowiednich środków
transportu;
3. dostosowanie techniczne w zakresie infra- i
suprastruktury czy też obsługi.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
27
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Źródła potrzeb transportowych (5/17)
• Zbiór różnorodnych:
– tradycyjnych i współczesnych czynników
przestrzennych,
– ekonomicznych,
– technologicznych,
– produkcyjnych,
– kooperacyjnych i
– społecznych
kreuje powstawanie potrzeb transportowych.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
28
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Źródła potrzeb transportowych (6/17)
• Ponadto na zmiany w rozmieszczeniu produkcji i
osadnictwa, w efekcie zwrotnego sprzężenia rozwoju,
oddziałuje ciągły postęp technologiczny w transporcie.
• Wzrost wydajności i sprawności działalności transportowej
generujący w długim okresie obniżkę jednostkowych
kosztów przemieszczania sprzyja postępującej
dekoncentracji obu struktur.
• W konsekwencji staje się on czynnikiem generującym
potrzeby i rozmiary produkcji transportowej.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
29
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Źródła potrzeb transportowych (7/17)
• Wśród najczęściej przywoływanych w literaturze źródeł
potrzeb transportowych można wyodrębnić:
– różnice geograficzne,
– specjalizację produkcji,
– inne korzyści skali, w tym: rozwój wiedzy, nauki i
techniki, automatyzację,
– wytwarzanie artykułów precyzyjnych, operowanie
znaczną masą dóbr,
– marketing i badania rynków,
– cele polityczne i militarne,
– stosunki społeczne,
– imprezy kulturalne,
– rozmieszczenie ludności.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
30
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Źródła potrzeb transportowych (8/17)
• W innym ujęciu źródła potrzeb transportowych
sprowadzają się do przestrzennego rozmieszczania:
– bogactw naturalnych;
– produkcji materialnej;
– działalności naukowej;
– działalności kulturalnej;
– działalności rekreacyjnej;
– ludności.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
31
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Źródła potrzeb transportowych (9/17)
• Należy zauważyć, iż czynnik przestrzenny determinujący
lokalizację bogactw naturalnych i sił wytwórczych stanowi
chronologicznie najstarsze, najwcześniejsze historycznie
oraz najbardziej stabilne źródło potrzeb transportowych.
• Można je zaliczyć do tzw. źródeł tradycyjnych, które
generują potrzeby przemieszczania wynikające z:
– lokalizacji surowców naturalnych;
– kooperacji produkcyjnej;
– rozwoju międzynarodowego podziału pracy;
– organizacji dystrybucji;
– rozmieszczenia rynków zbytu.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
32
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Źródła potrzeb transportowych (10/17)
• Taki układ systematyzuje znaczącą część niejednorodnych
w swojej genezie i strukturze potrzeb transportowych,
wynikających bezpośrednio lub pośrednio z produkcyjnej
działalności człowieka.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
33
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Źródła potrzeb transportowych (11/17)
• Należy jednak pamiętać, że znaczna część potrzeb
transportowych wynika z pozagospodarczej sfery życia
społecznego, a większość z nich jest konsekwencją:
– społeczno-kulturowych konwencji, w których obowiązują
określone systemy wartości i reguły zachowań;
– potrzeby utrzymania więzi społecznych;
– przestrzennego rozmieszczenia dóbr kulturalnych,
oświatowych i naukowych;
– standardu i stylu życia ludności;
– preferowanych form zagospodarowania czasu wolnego;
– akcji ratunkowych i ochrony zdrowia;
– działalności administracji państwowej;
– obronności kraju i bezpieczeństwa publicznego.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
34
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Źródła potrzeb transportowych (12/17)
• Można zatem jednoznacznie stwierdzić, iż sfera
ekonomiczno-społeczna wywiera wpływ na powstawanie
potrzeb transportowych, na ich poziom, charakter i w
konsekwencji na konieczność dostosowania ilościowej i
jakościowej oferty usług transportowych do potencjalnego
na nie zapotrzebowania.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
35
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Źródła potrzeb transportowych (13/17)
• Z mikroekonomicznego punktu widzenia, każda
zindywidualizowana potrzeba transportowa wyodrębniona
z ogólnego zbioru zgłaszanych potrzeb transportowych
związana jest z:
– konkretną potrzebą pierwotną wywołującą daną
potrzebę transportową;
– konkretnym pasażerem bądź grupą pasażerów;
– konkretnym ładunkiem bądź grupą ładunków;
– konkretną odległością przestrzenną, czasową i
ekonomiczną dzielącą początkowy i końcowy punkt
przemieszczania.
• Potrzeby transportowe mają zatem różnorodny charakter i
mogą wynikać zarówno z obiektywnych, jak i
subiektywnych przyczyn.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
36
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Źródła potrzeb transportowych (14/17)
• Pasażerskie, obiektywne potrzeby przewozowe związane
są z:
– regularnymi przejazdami pracowniczymi;
– przejazdami młodzieży w celach edukacyjnych;
– przejazdami służbowymi, w tym tzw. business travel.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
37
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Źródła potrzeb transportowych (15/17)
• Najważniejsze potrzeby natury obiektywnej w zakresie
przewozów ładunków wynikają z:
– konieczności zaspokojenia konsumpcyjnych potrzeb społecznych o
podstawowym charakterze;
– konieczności realizacji procesów produkcyjnych;
– pokonywania odległości wynikającej ze zróżnicowania przestrzennej
i asortymentowej struktury produkcji;
– transportochłonności procesów produkcji;
– dostosowania do zmian w zaopatrzeniu rynków, dystrybucji i
konsumpcji produktów;
– dostosowania do asortymentowej i przestrzennej struktury handlu;
– dostosowania do zróżnicowanego i zmiennego wolumenu obrotów;
– podziałów i przeobrażeń na rynkach transportowych.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
38
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Źródła potrzeb transportowych (16/17)
• Rozmiary, charakter i częstotliwość obiektywnych potrzeb
transportowych kształtują czynniki o charakterze:
– ogólnoekonomicznym,
– społecznym i
– politycznym
wynikające z rozwoju międzynarodowych stosunków:
– gospodarczych,
– kulturalnych,
– naukowych.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
39
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Źródła potrzeb transportowych (17/17)
• W literaturze przedmiotu potrzeby te określane są
najczęściej mianem obligatoryjnych bądź bezwzględnie lub
względnie obligatoryjnych.
• Taki podział systematyzuje potrzeby transportowe
występujące na rynku przewozów pasażerskich.
• Potrzeby z grupy obligatoryjnych są powtarzalne, masowe i
występują z dużą częstotliwością. Wynikają one z
konieczności systematycznych przemieszczeń w celach
zawodowych.
• Wyodrębniane są też zmienne, nieregularne, rozproszone
w czasie i przestrzeni transportowe potrzeby
fakultatywne. Ich źródłem są dobrowolnie i incydentalnie
odbywane podróże. Ta grupa potrzeb transportowych
stwarza trudności w dostosowaniu racjonalnej oferty usług
do aktualnego, rynkowego zapotrzebowania.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
40
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Systematyzacja i cechy potrzeb
transportowych (1/23)
• Różnorodność kryteriów podziału potrzeb transportowych
stwarza podstawy do ich wielowariantowego
systematyzowania. Różnicuje się je w zależności od
specyfiki i warunków powstawania.
• W przewozach osób najczęściej przyjmowanymi kryteriami
systematyzacji są:
– cele podróży;
– siła oddziaływania źródeł ruchu.
• W odniesieniu do przewozów ładunków i wiadomości, za
najważniejsze kryteria systematyzacji przyjmuje się
najczęściej:
– dział gospodarki narodowej;
– fazy procesu produkcyjnego;
– podatność przewozową.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
41
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Systematyzacja i cechy potrzeb
transportowych (2/23)
• Zgeneralizowaną systematyzacją potrzeb przewozowych
jest ich podział na dwie podstawowe i dwie uzupełniające
grupy.
• Są to potrzeby transportowe występujące:
– w obrębie układów produkcji dóbr i usług;
– w obrębie układów osadnictwa;
– na styku układów produkcyjnych z układami
osadniczymi;
– na styku układów osadniczych z układami
produkcyjnymi.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
42
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Systematyzacja i cechy potrzeb
transportowych (3/23)
Rys. 1. Schemat systematyzacji potrzeb transportowych
Źródło: A. Piskozub, Gospodarowanie w transporcie, WKiŁ, Warszawa 1982, s.94.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
43
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Systematyzacja i cechy potrzeb
transportowych (4/23)
• Źródła wszystkich
potrzeb
transportowych
tkwią w istocie
zjawisk społecznogospodarczych.
• Związane są z ich
organizacją,
funkcjonowaniem
oraz ewoluują
współzależnie.
Rys. 1. Zakres powiązań czynników wpływających na rozmiary ruchu.
Źródło: Ekonomika transportu, praca zbiorowa pod red. A. Piskozuba, WKiŁ, Warszawa
1979, s.251.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
44
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Systematyzacja i cechy potrzeb
transportowych (5/23)
• Potrzeby transportowe osób, ładunków i wiadomości mają
niejednorodny i rozproszony charakter. Odnoszą się do
różnych gałęzi i podsystemów przemieszczania.
• Fakt ten znajduje odzwierciedlenie w klasyfikacjach i
próbach systematyzacji według rozmaitych kryteriów
różnicujących, a wynikających najczęściej z celu lub istoty
funkcjonowania różnych dziedzin życia gospodarczego i
społecznego.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
45
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Systematyzacja i cechy potrzeb
transportowych (6/23)
• Potrzeba transportowa zgłaszana wobec transportu
pasażerskiego to chęć lub konieczność zrealizowania przez daną
osobę potrzeby komunikacyjnej.
• Jej cechy specyficzne to:
1. koncentracja na ograniczonym przestrzennie obszarze,
której efektem są niewielkie średnie odległości podróży
(podróże wewnątrz obszarów zurbanizowanych);
2. rozproszenie na nieograniczonym przestrzennie obszarze,
z którego wynikają znaczne średnie odległości podróży
(podróże poza bądź między oddalonymi od siebie obszarami
zurbanizowanymi);
3. powszechność (transport miejski);
4. sporadyczność;
5. czasoprzestrzenna nierównomierność;
6. masowość.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
46
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Systematyzacja i cechy potrzeb
transportowych (7/23)
• Rozproszenie na nieograniczonym przestrzennie obszarze
charakterystyczne jest dla potrzeb transportowych
zgłaszanych pod adresem wszystkich gałęzi transportu
pasażerskiego, z wyłączeniem transportu miejskiego.
• Powszechność i sporadyczność potrzeb transportowych
obrazują wskaźniki ruchliwości komunikacyjnej.
• Są to przeciętne liczby podróży przypadające na 1 pasażera
w jednostce czasu.
• Badania dla wielu wielkich miastach świata wskazują na
stałą ewolucję i wzrost wskaźnika ruchliwości
komunikacyjnej ludności.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
47
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Systematyzacja i cechy potrzeb
transportowych (8/23)
• Odzwierciedleniem nierównomierności czasowej potrzeb
transportowych są wahania w czasie przewozów.
• Powszechnie określane są one mianem szczytów
przewozowych - dobowych, tygodniowych, miesięcznych,
rocznych i stanowią pochodną organizacji życia społecznogospodarczego.
• Zróżnicowanie przestrzenne i nierównomierność potrzeb
transportowych w przewozach pasażerskich objawiają się
wahaniami kierunkowymi na trasach przemieszczeń
ludności i również wynikają z działalności gospodarczej
człowieka.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
48
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Systematyzacja i cechy potrzeb
transportowych (9/23)
• Wzajemne współzależności w występowaniu
nierównomierności czasowej i przestrzennej potrzeb
transportowych, zgłaszanych pod adresem transportu
pasażerskiego, stanowią o ich masowości.
• Odzwierciedleniem masowości, jako cechy potrzeb
transportowych, są rozmiary potoków ruchu
pasażerskiego, mierzone liczbą podróżnych udających się w
jednostce czasu w jednym kierunku.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
49
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Systematyzacja i cechy potrzeb
transportowych (10/23)
• Podstawowym kryterium klasyfikacji pasażerskich potrzeb
transportowych jest cel podróży.
• Wyznacza on odległość, wybór środka transportu i
częstotliwość podróżowania.
• Cel podróży stanowi podstawę rozlicznych klasyfikacji
omawianej grupy potrzeb transportowych.
• Najbardziej ogólne z nich jako główne kryterium ich
różnicowania przyjmują m. in. cele:
– rekreacyjne;
– bytowe;
– zawodowe.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
50
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Systematyzacja i cechy potrzeb
transportowych (11/23)
• Inne, szczegółowe kryteria celu podróży przyjmują jako bazę
badania generowania (powstawania) ruchu.
• Wśród pasażerskich potrzeb przewozowych na uwagę
zasługują tzw. podróże wielocelowe, podejmowane dla
realizacji różnych celów w jednym lub kilku docelowych
miejscach-celach podróży.
• Ich źródłem mogą być:
– sprawy służbowe;
– edukacja;
– sprawy administracyjne;
– osobiste;
– turystyczno-rekreacyjno-sportowe;
– towarzyskie, itp.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
51
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Systematyzacja i cechy potrzeb
transportowych (12/8)
• Przyjmując kryterium ruchliwości komunikacyjnej
ludności, można wyodrębnić potrzeby transportowe:
– systematyczne i obligatoryjne, związane z koniecznością
codziennych dojazdów do pracy i szkół, odbywane w ściśle
określonych relacjach i w czasie lub też zróżnicowane pod
względem czasowym (przejazdy o charakterze służbowym,
związane z pełnioną funkcją lub stanowiskiem, przejazdy w
celach zaopatrzeniowych);
– niesystematyczne o charakterze incydentalnym,
związane z koniecznością ochrony zdrowia, załatwianiem
spraw urzędowych itp.;
– fakultatywne, których realizacja zależy w znacznej mierze od
indywidualnych decyzji potencjalnych pasażerów, związanych
z chęcią zaspokajania potrzeb kulturalnych, z udziałem w życiu
społecznym, politycznym, rodzinnym, towarzyskim, z
rekreacją oraz uprawianiem sportu i turystyki.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
52
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Systematyzacja i cechy potrzeb
transportowych (13/23)
• Wymagania dotyczące sposobów zaspokajania potrzeb
komunikacyjnych określane są mianem postulatów
przewozowych.
• Ich lista i kolejność są praktycznie nieograniczone, gdyż
wraz ze zmianami w technikach i technologiach
przemieszczania oraz stylach życia społeczeństw ewoluują
preferencje, oczekiwania i aspiracje użytkowników
transportu dotyczące jakości podróżowania.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
53
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Systematyzacja i cechy potrzeb
transportowych (14/23)
• Najczęściej zgłaszane postulaty na rynku przewozów
pasażerskich to:
– czas podróży;
– wygoda;
– koszt;
– bezpieczeństwo.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
54
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Systematyzacja i cechy potrzeb
transportowych (15/23)
• Czas podróży jest kategorią niejednorodną i składową
określonych faz cząstkowych przemieszczania pasażera
(dojścia do przystanku, oczekiwania na środek transportu,
przejazdu, przesiadania i dojścia do celu).
• Ponadto należy uwzględnić prędkość przejazdu,
częstotliwość, punktualność, rytmiczność i niezawodność
środka transportu, dostępność komunikacyjną i
bezpośredniość podróży.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
55
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Systematyzacja i cechy potrzeb
transportowych (16/23)
• O wygodzie podróży stanowią warunki przygotowania do
podróży, czytelne informacje dla podróżnych i kultura
obsługi pasażera, przemieszczanie w oczekiwanym
komforcie.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
56
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Systematyzacja i cechy potrzeb
transportowych (17/23)
• Koszt podróży to postulat ponoszenia najniższych opłat za
odbywane podróże.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
57
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Systematyzacja i cechy potrzeb
transportowych (18/23)
• Miernikami bezpieczeństwa podróży są liczby zabitych i
rannych w wypadkach komunikacyjnych w relacjach do
wykonanej pracy przewozowej.
• Bezpieczeństwo to również warunki podróżowania w
kontekście zdrowotnym, to problemy kradzieży i przemocy
w środkach transportu i na parkingach, zapobiegania aktom
terroryzmu, właściwej organizacji podróży czy też
odpowiedzialnych zachowań personelu obsługującego
podróżnych.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
58
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Systematyzacja i cechy potrzeb
transportowych (19/23)
• Potrzeby transportowe zgłaszane pod adresem przewoźników
ładunków mają swoje źródło w dynamicznych procesach
produkcyjnych.
• Są one odzwierciedleniem ewoluujących metod wytwarzania i
zmian w zakresie zapotrzebowań konsumentów.
• Stąd ich znaczna różnorodność i rozproszenie wynikające z:
– przemian w strukturach asortymentowych procesów
produkcyjnych;
– zmian na rynkach światowych, w związku z pogłębiającą
się specjalizacją, kooperacją i tendencjami do
umiędzynarodowienia produkcji;
– zmian zapotrzebowania na określone ładunki, w związku
ze strukturalnymi przeobrażeniami gospodarczospołecznymi.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
59
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Systematyzacja i cechy potrzeb
transportowych (20/23)
• Potrzeby transportowe powinny być realizowane zgodnie z
jakościowymi oczekiwaniami użytkowników.
• Formułowane one są w postaci pożądanych cech
jakościowych (oczekiwań, postulatów) względem
świadczonych usług transportowych.
• Potrzeby te można uporządkować, wyodrębniając zbiory
cech pokrewnych lub pozostających w bliskim powiązaniu i
dotyczących:
– odległości przestrzennej;
– czasu;
– przedmiotu przewozu.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
60
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Systematyzacja i cechy potrzeb
transportowych (21/23)
• Ogólne czynniki określające potrzeby transportowe na
rynku przewozów rzeczy to:
1. wolumen produkcji i rozmiary obrotu gospodarczego;
2. organizacja obrotu gospodarczego;
3. organizacja obsługi transportowej.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
61
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Systematyzacja i cechy potrzeb
transportowych (22/23)
• Czynniki jakościowe określające potrzeby transportowe
wynikają z:
1. wzajemnej konfiguracji układów przestrzennych
miejsc produkcji i potrzebowania na masę ładunkową;
2. naturalnych i ekonomicznych cech i właściwości
ładunków stanowiących o konieczności organizacji
procesu transportowego.
• Ilościowe i jakościowe czynniki, określające potrzeby
transportowe tworzą podstawy organizacji i realizacji
procesów transportowych.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
62
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Najważniejsze jakościowe właściwości
usług transportowych
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
63
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Systematyzacja i cechy potrzeb
transportowych (23/23)
• Do najważniejszych cech potrzeb transportowych,
wynikających z chęci bądź z konieczności przemieszczania
ładunków, należy zaliczyć ich:
1. znaczne rozproszenie w czasie i przestrzeni;
2. zróżnicowanie asortymentowe;
3. zmienność w czasie;
4. kompleksowość organizacji procesu transportowego
ładunków.
• Katalog najważniejszych właściwości usług transportowych
należy uzupełnić czynnikiem kosztów usługi transportowej.
• Ranga poszczególnych postulatów przemieszczania jest
zróżnicowana, zmienna i determinowana charakterem
każdej, konkretnej potrzeby transportowej i towarzyszącymi
jej okolicznościami.
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
64
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Wybrane elementy struktury potrzeb
transportowych
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
65
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Wybrane elementy struktury potrzeb
transportowych (1/2)
Cechy potrzeb
transportowych
Cechy uściślające potrzeby transportowe
Pożądane kryteria
jakości
pasażerów
ładunków
Ilość/masa
Ilościowe możliwości
przewozu; gwarancja
realizacji podróży
Ilościowe możliwości
przewozowe różnych
gałęzi transportu
Ilościowa zdolność
przewozowa
Zupełność
Przemieszczanie
pasażera na całej
trasie podróży (drzwidrzwi)
Przemieszczanie
ładunku od miejsca
produkcji do miejsca
konsumpcji
Bezpośredniość
przewozu
Czas
Trwanie podróży od
wyjazdu do miejsca
docelowego
Dostawy ładunku (od
przyjęcia od nadawcy
do wydania
odbiorcy)
Szybkość, dogodność
czasowa i
przestrzenna,
regularność,
punktualność
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
66
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
Wybrane elementy struktury potrzeb
transportowych (2/2)
Cechy potrzeb
transportowych
Cechy uściślające potrzeby transportowe
pasażerów
Bezpieczeństwo
Brak poszkodowań
osobistych
Podatność
przewozowa
Komfort
podróżowania
Swoboda ruchów,
wygoda siedzeń,
klimatyzacja i izolacja
dźwięków, dobór
barw, czystość,
opieka
Pożądane kryteria
jakości
ładunków
Brak ubytków i
uszkodzeń ładunku
bezpieczeństwo
Własności
przeładunkowoprzewozowe
Dostosowanie do
przewozu i
przeładunku
Zapewnienie
właściwej przestrzeni
ładownej i warunków
przewozu
Wygoda,
udogodnienia w
czasie podróży i w
miejscach
oczekiwania
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
67
dr Adam Salomon
SPEDYCJA
ZST
koniec wykładu 01.
Dziękuję za uwagę ...
... i zapraszam na kolejne wykłady …
ZST - wykłady
dr Adam Salomon, Katedra Transportu i
Logistyki (WN AM w Gdyni)
68