Słownik geologiczny – Cl - Cy 78

Kamieniarstwo
STEGOS
Słownik terminów geologicznych dla skalników część 16.
Clink – (czyt.: klink) przedrostek umieszczany (zwłaszcza dawniej) przed nazwą
petrograficzną skały, oznaczający, że skała
ta uderzona młotkiem wydaje charakterystyczny, dźwięczący odgłos (np. clinkbazalt); clinkstone – nieużywana nazwa fonolitu (nota bene nazwa f. oznacza dokładnie to
samo, tyle że jej źródłosłów jest grecki, a nie
romański).
fot. archiwum autora
Cyrkony
Są minerałami o bardzo dużej odporności fizycznej i chemicznej (wysoka jest
m.in. ich temperatura topnienia), dzięki
temu wielokrotnie „przeżywają” cykle
krystalizacji skał z magmy, ich wietrzenia
i erozji, metamorfozy ( metamorfizm)
i przetapiania, za każdym razem nieco
się powiększając – w rezultacie w skałach stosunkowo młodych znajdujemy
c. wielokrotnie starsze; świadectwem
takich procesów jest pasowa budowa c.
– każdy pas jest innego wieku; zawartość pierwiastków promieniotwórczych
(uran, tor) pozwala na wykorzystanie
c. do radiometrycznego () datowania
skał, dzięki temu stwierdzono, że są one
najstarszą znaną ziemską substancją
mineralną (kryształki z gnejsów Jack
Hills w zachodniej Australii, których
wiek określono na 4,404 mld lat).
Na zdjęciu mikroskopowy obraz kryształu cyrkonu o budowie pasowej,
z wyznaczonym wiekiem (w mln lat)
poszczegolnych „pasów”,
78
NK 44 (1/2010)
Conrada
nieciągłość
(powierzchnia)
– tradycyjnie wyróżniana w obrębie skorupy ziemskiej granica między również
tradycyjnie wydzielanymi warstwami: granitową (sialem) i bazaltową (simą), wyznaczona (1925 r.) przez austriackiego
geofizyka Victora Conrada w strefie nagłej
zmiany prędkości fal sejsmicznych; do dziś
nieznany pozostaje charakter tej granicy; jej
głębokość określana jest w szerokich granicach (7,5–15 km lub 17–25 km), a nawet
podawane w wątpliwość bywa jej istnienie
(nie stwierdzono jej w supergłębokich, sięgających 12 km wierceniach badawczych);
wyniki współczesnych, znacznie precyzyjniejszych badań geofizycznych wskazują,
że jest to tylko jedna z wielu sejsmicznych
granic w skorupie ziemskiej.
Crinoidea – () liliowce, (gromada szkarłupni); skamieniałości tych zwierząt występują powszechnie w niektórych odmianach
kamienia określanego jako () bluestone
(np. Pierre Bleue de Belgique); wapienie krynoidowe – skały utworzone w wyniku nagromadzenia się fragmentów liliowców.
Cyanit (cjanit) – in.: dysten; minerał, glinokrzemian o wzorze Al2SiO5, polimorficzny
z andaluzytem i syllimanitem, jeden z najważniejszych (wskaźnikowych) minerałów
powstających w warunkach () metamorfizmu, przy wysokich ciśnieniach i w szerokim zakresie temperatur; niebieskawy lub
siny, wykazuje charakterystyczną () anizotropię twardości (4,5–7º w skali  Mohsa), krystalizuje w układzie trójskośnym (
układ krystalograficzny); wykorzystywany
do produkcji materiałów kwasoodpornych,
ogniotrwałych i izolacyjnych, rzadkie czyste
kryształy znajdują zastosowanie w jubilerstwie; nazwa z gr. kyáneos – siny (dysten
z gr. dis – podwójnie, sthenos – siła).
Cyrkon – 1) pierwiastek o symbolu Zr z grupy metali przejściowych; 2) minerał, krze-
fot. archiwum autora
Clink - cyrkonia
Pojedyncze segmenty łodyg liliowców,
o wyjątkowej w świecie zwierząt pięciokrotnej symetrii, w wapieniu zbliżonym
do Bluestone.
mian Zr, o wzorze ZrSiO4, często występujący w skałach magmowych (np. granitach)
i metamorficznych (m.in. gnejsach) oraz np.
w osadach rzecznych; twardy (ok. 7º w skali
 Mohsa), o wysokiej gęstości (ok. 4,68 g/
cm3), krystalizuje w układzie tetragonalnym
( układ krystalograficzny), najczęściej
przyjmując postać krótkich słupków; źródło
metalu Zr, a także hafnu i toru, stosowany też
w produkcji materiałów żaroodpornych, ceramiki i materiałów ściernych oraz w technice nuklearnej; różnobarwne czyste kryształy
wykorzystywane są w jubilerstwie – przezroczyste, żółte (tzw. jargon), czerwonawe
(hiacynt), zielonkawe, niebieskie; wysoki
połysk i właściwości optyczne upodabniają
c. do () brylantów; nazwa z arabskiego zarkun – cynober lub z perskiego zargun (zar
– złoto, gun – barwa).
Cyrkonia – sztucznie uzyskiwana („hodowana”) substancja krystaliczna o wzorze
ZrO5 (z dom. itru), wykorzystywana w jubilerstwie jako jedna z najlepszych imitacji
() brylantów.
Paweł P. Zagożdżon, Katzarzyna D. Zagożdzon
www.RynekKamienia.pl