Pszczoły Primorskiego Kraju - ukraińska pszczoła stepowa na

Pszczoły Primorskiego Kraju - ukraińska pszczoła
stepowa na Dalekim Wschodzie
Wg Н. Г. Желвицкого (1902), В П. Попова (1913), Л Е. Аренса (1930), А. П Воскресенского
(1930) pszczoły w Kraju Primorskim pojawiły się w latach 1870-1890. większość badaczy zgadza
się, że rodziny pszczele przybyły razem z pierwszymi przesiedleńcami z Ukrainy i Centralnej Rosji.
Istnieją dwa pkty widzenia na to, co sobą przedstawia grupa pszczół dalekowschodnich. Zgodnie z
pierwszym są to zaaklimatyzowane pszczoły ukraińskie (В. В Алпатов, 1935). Stronnicy drugiego
skłonni są widzieć w nich osobną rasę, która utworzyła się w typowych dla siebie, nowych
warunkach życia, na bazie nieuporządkowanego krzyżowania przywiezionych pszczół różnego
pochodzenia (А. И. Ганаев, 1965; В. С. Коптев, 1966; А. Н. Мельниченко и др , 1968; Г А
Аветисян, 1975; Г. Д Би-лаш, 1979).
Spróbujemy ustalić prawdę cofając się w historię pszczelarstwa. Wywiezione na Tasmanię 146 lat
temu brytyjskie pszczoły zachowały rasowe cechy lepiej niż te, co zostały na miejscu (X К. Эйтон,
1977). Wg wiadomości Р А. Уинна и др. (1977), 20 rodzin włoskich przez 90 lat izolacji na wyspie
Kangoroo w ogóle się nie zmieniło. Te przykłady potwierdzają, że pszczoły dalekowschodnie to nic
innego, wg ich rasowych cech, jak ukraińskie pszczoły stepowe (В. В. Алпатов, 1948; В. Г.
Королев, 1972). W tym samym czasie dane А. Н Мельниченко и др. (1968), С. Е. Чернышева
(1977), Ш Г Ямалтдинова (1989) świadczą o tym, że intrudukcja pszczół w nowe rejony może
zmienić przez 100-150 lat zewnętrzny wygląd i wykształcić stałą ekologiczną różnorodność.
Należy zaznaczyć, że w poprzednich badaniach pszczół Primorskiego Kraju ukazywała się ich
niejednorodność w wielu biologicznych i gospodarczo cennych cechach (Ю И Макаров, 1972; Г А
Аветисян, В. Д. Иванова, 1973, В Г. Хо-рошилов, 1975).
Czym są zatem dziś pszczoły Primorskie? To podstawowe pytanie naszych badań.
Praca zamykała się na ocenie pszczelich rodzin mieszkających w trzech różnych klimatycznie i
przyrodniczo strefach Primorkiego Kraju: w tajdze, włączając rejony północne, w lasostepie
łączącym południowe, zachodnie i częściowo centralne rejony, i w przybrzeżnej, obejmującej
wybrzeże Morza Japońskiego.
Do charakterystyki morfologicznej robotnic najpierw włączyliśmy najpierw ważne cechy
określające rasę, jak indeks kubitalny, dyskoidalne przesunięcie oraz formie tylnej granicy
gruczołu(?) woskowego piątego tergitu.
1. Zewnętrzne cechy pszczół robotnic trzech stref Primorskiego Kraju
Strefa
N
lim
m+/-
Cv/3%
Długość języczka, mm
Tajga
608
6,10—6,80
6,454 ±0,0049
1,88
Lasostep
1289
6,10—6,80
6,439+0,0034
1,87
Wybrzeże
878
6,05—6,95
6,505±0,0040
1,84
Dla całego regionu
2775
6,05—6,95
6,463+0,0024
1,92
1. Zewnętrzne cechy pszczół robotnic trzech stref Primorskiego Kraju
Indeks kubitalny
Tajga
733
1,58—3,88
2,47+0,013
14,66
Lasostep
1300
1,15—4,14
2,49 + 0,011
15,14
Wybrzeże
877
1,58—3,71
2,48+0,012
13,95
Dla całego regionu
2910
1,15—4,14
2,48+0,007
14,67
Jednakowoż, poza brakiem wiarygodnych różnic pomiędzy wyglądem robotnic trzech stref
Primorskiego Kraju, odrobinę wyróżniają się pszczoły lasostepu. Można to najlepiej objaśnić
najczęstszym występowaniem innorasowego materiału sposodowanym wwozem rodzin pszczelich
z innych regionów dzięki dobrze rozwiniętej sieci dróg w strefie lasostepu i korzystnemu położeniu
geograficznemu.
Strefa tajgi znajduje się w niejakim oddaleniu od tras migracyjnych populacji i w efekcie doszło
tam do mniejszej różnorodności pszczół. Strefa przybrzeżna charakteryzująca się oddaleniem od
rozwiniętych rejonów i kiepskim stanem dróg, a gdzie-niegdzie i zupełnym ich brakiem, stała się
swego rodzaju rezerwatem dla przywiezionych tu kiedyś pszczół. Np. w niektóre rejony powiatu
Ternejskiego ostatni raz przywożono pszczoły w końcu lat 20-tych.
2. Charakterystyczne rasowe cechy pszczół miodnych
Cecha
Pszczoły
karpackie (wg ukraińskie
szare górskie
środkoworosyjs Primorskie
В. А Губину) stepowe (wg И.К. kaukaskie (wg В. kie (wg А.
Давыденко и др.)А. Губину и Ю. И.Иванченко)
А. Черевко)
Indeks
kubitalny
2,4 - 2,6
2,2 - 2,4
1,9
Dyskoidalne
przesunięcie
Nie mniej niż Nie mniej niż 80 71 %
80 %
% pasujących
niepasujących
pasujących
przypadków
przypadków
przypadków
1,4 - 1,9
2,48
Nie mniej niż 90 %
85 %
pasujących
niepasujących przypadków
przypadków
Forma tylnej Wygięta w
granicy
100%
gruczołu(?)
przypadków
woskowego
piątego tergitu
Wygięta więcej Prosta w 100%
niż w 75%
przypadków
przypadków
Prosta w 100% Wygięta w
przypadków
83%
przypadków
Długość
języczka, mm
6,4 - 6,6
6,0 - 6,2
6,4 - 6,7
6,7 - 7,2
6,46
W drugiej tabeli zestawiono cechy 4 ras pszczół w naszym kraju z pszczołami Primorskimi. W
rezultacie tej pracy można potwierdzić, że pszczoły dalekowschodnie wg ważniejszych cech
zewnętrznych bliskie są pszczole ukraińskiej stepowej. Nie zauważa się istotnego wpływu innych
ras.
Należy osobno omówić cechę kolorystyki owadów. Wg danych z badań, w strefie tajgi 92% pszczół
posiada kolor szary, a 8% posiada niewielkie zażółcenia. W lasostepie - odpowiednio 60% i 40%, a
na wybrzeżu - 98% do 2%. Nieco większe zażółcenie charakterystyczne dla strefy lasostepowej,
według wszelkich oznak wydaje się świadectwem częściowej metyzacji z żółtoubarwionymi
rasami, co powinno stanowić dowód ich ukraińskiego pochodzenia.
W ten sposób współczynniki zmienności zewnętrznych oznak robotnic Primorskiego Kraju waha
się w zakresie typowym dla większości ras, co odzwierciedla ich stosunkowo wysoką jednorodność
genetyczną. Analiza objawów cech określających rasę pszczół miodnych Przymorza pozwala
uważać, że praktycznie nie różnią się one od ukraińskich stepowych, ale jednocześnie nie można
stwierdzić, że w takim samym stopniu zachowały nienaruszone oznaki zachowania, które częściej
charakteryzują ich cechy gospodarcze.
Ю. П. СУШИЦКИЙ