1. Nazwa przedmiotu: Wybrane zagadnienia kultury i sztuki

1. Nazwa przedmiotu:
Wybrane zagadnienia kultury i sztuki europejskiej
2. Kierunek:
europeistyka
3. Typ studiów:
jednolite pięcioletnie stacjonarne studia magisterskie
4. Rodzaj zajęć:
wykład
5. Status przedmiotu:
obowiązkowy
6. Rok studiów, semestr:
jednolite pięcioletnie stacjonarne studia magisterskie - III rok,
semestr letni
7. Liczba godzin:
30
8. Prowadzący:
dr Monika Jakubek-Raczkowska
9. Wymagania wstępne:
brak
10. Forma zaliczenia:
egzamin pisemny
11. Cel poznawczy i dydaktyczny: Wykład ma charakter interdyscyplinarny – pokazuje
wybrane problemy artystyczne w kontekście uwarunkowań historycznych,
kulturowych i światopoglądowych; prezentacja jest nastawiona na treści ideowe dzieł
sztuki, ale nie pomija teŜ ogólnych zagadnień styloznawczych. Celem wykładu jest
zapoznanie studentów ze sposobami wykorzystywania moŜliwości dzieła sztuki
(architektury, rzeźby, malarstwa) jako środka wizualnego w formowaniu wizerunku
panującego, od staroŜytności do końca XVII wieku. Wykład ukazuje sztukę jako
instrument kształtowania ideologii władzy, środek jej manifestacji, narzędzie
propagandy – w słuŜbie: państwa, monarchii, dynastii, jednostki.
Prezentacja zagadnień ma układ chronologiczny i skupia się na ukazaniu charakteru i
funkcji sztuki w kręgu najwaŜniejszych władców terytorialnych Europy.
12. Metoda nauczania:
wykład ilustrowany prezentacją multimedialną
13. Język:
polski
14. Treść programowa:
•
•
•
•
Sztuka europejska w rozwoju historycznym – przegląd chronologiczny zjawisk artystycznych od antyku
do XIX wieku. Charakterystyka przełomów: klasycznej koncepcji antyku, ideału średniowiecza,
narodzin sztuki nowoŜytnej. 2 godz.
Cesarstwo Rzymskie: sztuka jako manifestacja potęgi imperialnej, ikonografia kultu cesarzy (I w. p.n.e
-IV w. n.e.). 2 godz.
Konstantyn Wielki i narodziny chrześcijaństwa (IV w.): historia cywilizacji wczesnego chrześcijaństwa
przed i po edykcie mediolańskim; ideowe przesłanki ustanowienia chrześcijaństwa religią panującą;
kulturowe oraz ikonograficzne związki między religijnym synkretyzmem późnorzymskim a
chrześcijaństwem; architektura wczesnochrześcijańska jako architektura państwowa. 2 godz.
Justynian Wielki i nowa formuła artystyczna sztuki chrześcijańskiej (VI w.). Ceremoniał dworski, kult
cesarza, ideologia władzy za czasów Justyniana i Teodory; justyniańska formuła architektury
chrześcijańskiej; ikonografia cesarzy bizantyjskich; wpływ ceremoniału bizantyjskiego na ryt
koronacyjny w Europie Zachodniej. 2 godz.
1
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Karol Wielki – sztuka w słuŜbie idei renovatio imperii (IX w.) Nowa koncepcja państwa; problem
„renesansu karolińskiego”; Pfalz jako wyraz ideologii władzy, formowanie się wizerunku władcy w
malarstwie; semantyka kompleksu pałacowego w Akwizgranie. 2 godz.
„Renesans ottoński” i średniowieczna koncepcja sztuki państwowej (X-XI w.) Historyczne podłoŜe
władztwa Ottonów w Rzeszy; ikonografia władzy i ideologii cesarskiej w iluminatorstwie X-XI wieku;
dynastyczne związki Ottonów z Bizancjum i ich konsekwencje dla sztuki Europy. Sztuka
wczesnopiastowska i jej wymiar ideowy w kontekście związków Polski z Ottonami. 2 godz.
Cesarz – papieŜ. Artystyczne konsekwencje sporu o inwestyturę (XI-XII w.) Zarys historyczny i
podłoŜe kulturowe sporu o inwestyturę; architektura salicka jako manifestacja potęgi Cesarstwa; ruch
kluniacki i jego budowle – architektura romańska w opozycji wobec ottońskiej koncepcji budowli
sakralnej. 2 godz.
Etos rycerski i wyprawa krzyŜowa (XII-XIII w.) Geneza, warunki rozwoju i wpływ ideałów rycerskich
na obyczajowość i sztukę. 2 godz.
Idea monarchii i narodziny gotyku w Ile-de-France (XII-XIII w.) Geneza ideowa katedry gotyckiej;
opat Suger i jego związki z Kapetyngami; Ludwik Święty – kult relikwii oraz ideologia władzy w
koncepcji Sainte-Chapelle w ParyŜu. 2 godz.
Sztuka w kręgu „Królów przeklętych” – Filipa Pięknego i jego synów (XIV w.) Warunki historyczne w
dobie wygasania dynastii; ideologia władzy w realizacjach architektonicznych i rzeźbiarskich ostatnich
Kapetyngów, sztuka paryska ok. 1300 jako idealny model „sztuki dworskiej” średniowiecza. 1 godz.
Praga Luksemburgów – kreacja artystyczna w słuŜbie dynastii (XIV w.) Karol IV – podłoŜe potęgi;
Praga jako ośrodek sztuki w połowie XIV wieku, działalność Piotra Parlera, koncepcja semantyczna
architektury i wystroju katedry św. Wita w Pradze oraz zamku Karlstejn. 3 godz.
Propaganda władzy w sztuce Zakonu NMP w Prusach (XIV-XV w.) Ideowa wykładnia władztwa
krzyŜackiego w Prusach; treści ideowe sztuki państwa zakonnego w dobie umacniania panowania
Zakonu; kult maryjny oraz ikonografia świętych w słuŜbie legitymizacji władzy krzyŜackiej. 3 godz.
Mecenat dworski w XV-wiecznej Europie. Charakterystyka odmiennych koncepcji artystycznych i
przesłanek ideowych sztuki franko-flamandzkiej (dwory: paryski i burgundzki) oraz toskańskiej
(mecenat Medyceuszy we Florencji). 2 godz.
Franciszek I i „Szkoła Fontainebleau” (XVI w.). Koncepcja monarchii nowoŜytnej. Ideał artystyczny w
słuŜbie ambicji monarchy. 1 godz.
Dwie koncepcje reprezentacji władzy w sztuce wieku XVII – hiszpański dwór Habsburgów i ParyŜ
„Króla Słońce”. 1 godz.
15. Literatura podstawowa:
L’art au temps des rois maudits. Philippe le Bel et ses fils 1285-1328, catalogue Louvre,
Paris 1998
Białostocki Jan, Sztuka cenniejsza niŜ złoto, Warszawa 1966
Burckhardt Jacob, Kultura Odrodzenia we Włoszech: próba ujęcia, Warszawa 1991
Le Goff Jaques, Kultura średniowiecznej Europy, Warszawa 1970
Huizinga Johannes, Jesień średniowiecza, Warszawa 1974
Jastrzębowska ElŜbieta, Sztuka wczesnochrześcijańska, Warszawa 1988
Krawczuk Aleksander, Poczet cesarzy rzymskich: kalendarium cesarstwa rzymskiego,
Warszawa 2004
Sadurska Anna, Archeologia staroŜytnego Rzymu, cz. 1-2, Warszawa 1965
Secomska Krystyna, Mistrzowie i ksiąŜęta. Malarstwo francuskie XV i XVI wieku, Warszawa
1989
Simon Marcel, Cywilizacja wczesnego chrześcijaństwa I-IV w., Warszawa 1992
Simson Otto von, Katedra gotycka. Jej narodziny i znaczenie, Warszawa 1989
Stejskal Karel, Karl IV. und die Kultur und Kunst seiner Zeit, Praha 1978
Sztuka gotyku. Architektura, rzeźba, malarstwo, pod red. Rolfa Tomana, Köln 2000
Sztuka romańska: architektura, rzeźba, malarstwo, pod red. Rolfa Tomana, Köln 2000
Sztuka świata, T. 1-7, (aut. oryg. hisz. José Pijoan oraz Louis-René Nougier; aut. tekstów pol.
Karol Myśliwiec, Antoni Mierzejewski, Przemysław Trzeciak), Warszawa 2006
2
3