Comeniusprojekt TEWISE

Comeniusprojekt
TEWISE
Metody sprawdzania
Mag. Sigrid Holub
BRG Viktring
Stift Viktringstraße 25, 9073 Viktring
10650-CP-1-2002-A -COMENIUS-C21
Viktring, 2004
Copyright © 2002-2010 by Project "TEWISE"
for the project -team:
[email protected]
All rights reserved. Privacy Statement.
This project has been funded with support from the European Commission.
This publication [communication] reflects the views only of the author, and the Commission
cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein.
1 Wprowadzenie
2 Wykonanie
2.1 Zbiór materiałów
2.2 Zbiorczy schemat wszystkich metod
3 Metody i ich zastosowanie
3.1 Dokładne sformułowanie, dobre wyjaśnienie
3.1.1 W poszukiwaniu faktów – gra w detektywa
3.1.2 Zgadywanka
3.2 Rozpoznawanie logicznych związków
3.2.1 Siatka pojęć
3.2.2 Porządkowanie pojęć
3.2.3 Sałatka tez
3.2.4 Katastroficzne posiedzenie
3.2.5 Powtórzeniowe karty
3.3 Zadawanie pytań
3.3.1 Biologia? Logicznie! Bezstresowe
sprawdzanie wiadomości
3.3.2 Ocena pytań zamiast poprawiania odpowiedzi
3.3.3 Samodzielne rozwijanie tekstu
3.3.4 Formułowanie pytań do tekstu
3.3.5 Pytania typu: jak, dlaczego, co ....
3.3.6 Pytania otwarte dotyczące danego materiału
3.4 Praca z obrazkami
3.4.1 Fantazyjne zwierzę
3.4.2 Obrazki w głowie
3.4.3 Rysowanie w grupie
3.5 Gry dydaktyczne
3.5.1 Trimino – puzzle dydaktyczne
3.5.2 Prosta gra w karty zrobione przez uczniów
3.5.3 Ambitna gra w karty „ BIO-Tour
3.6 Inne
3.6.1 Referowanie w ciągu 1- 2 minut
2
3.6.2 Hipoteza wyników-egzamin
3.6.3 Stosowanie praw fizycznych
3.6.4 Obowiązkowe zadania domowe i ćwiczenia z
matematyki
4 Źródła
Załącznik
4.1 W poszukiwaniu faktów
4.2 Sałatka tez
4.3 Katastroficzne posiedzenie
4.4 Karty powtórzeniowe
4.5 Samodzielne rozwijanie tekstu
4.6 Obrazki w głowie
4.7 Trimino
4.8 Gra w karty- Biotour
4.9 Hipoteza wyników – egzamin
4.10 Ocena pytań zamiast poprawiania
odpowiedzi
4.11 Obowiązkowe zadania z matematyki i
ćwiczenia
3
1. Wprowadzenie
Sprawdzanie osiągnięć uczniów dokonuje się przeważnie poprzez
testy lub powtórzenia. Subiektywnie patrząc sprawdzający może to
szybko przeprowadzić i uzyskać oceny. Taka ewentualność zostaje
tutaj wykluczona.
Ocenianie uczniów nie służy tylko wystawianiu ocen.
Różnorodne metody oceniania przynoszą wiele zalet zarówno dla
uczniów jak i dla nauczycieli. Na przykład:
- ograniczają stres przy sprawdzaniu wiedzy i umiejętności
- umożliwiają samokontrolę i samoocenę
- rozwijają różne zdolności u uczniów
- pogłębiają treści nauczania
- różnorodność metod wpływa na atrakcyjność lekcji
- nauka poprzez błędy
2. Wykonanie
2.1 Zbiór materiałów
Te różnorodne metody pochodzą ze zbiorów nauczycieli lub z
literatury bądź z internetu.
2.2 Zbiorczy schemat wszystkich metod
W celu porównania wszystkich metod i uzyskania ich przeglądu
jest konieczne opracowanie zbiorczego schematu wszystkich
metod. Przy opracowaniu tych materiałów wykorzystano
dokumentacje pod tytułem: „ Nowe drogi pisemnej oceny uczniów
w liceach ogólnokształcących”.
Każda metoda zawiera charakterystyczne elementy:
-wykonanie w klasie
-wprowadzenie dla uczniów1
-wkład pracy dla nauczyciela
-możliwości zmian2
-trudności3
-komentarz
W załączniku podano doświadczalne przykłady metod oraz
przykłady z literatury.
1
3
nie konieczne przy wszystkich metodach
nie istnieje przy wszystkich metodach
4
3 Metody i ich zastosowanie
3.1 Dokładne sformułowanie, właściwe wyjaśnienie
Co zostaje sprawdzane:
Za pomocą tej metody pogłębia się i utrwala zdobyte wiadomości.
Poza tym kształtuje się umiejętność wyrażania swoich poglądów i
myśli. Nauczyciel może zauważyć, czy uczniowie opanowali
istniejące związki lub pojęcia.
3.1.1 W poszukiwaniu faktów – gra w detektywa
Tą metodą sprawdza się wiadomości z danego przedmiotu i
umiejętność jasnego formułowania . Dzięki tej metodzie można
pogłębić wiadomości i ćwiczyć umiejętność formułowania swoich
myśli.
Wykonanie:
Uczniowie opisują pojęcie lub proces za pomocą kilku wskazówek,
które muszą dokładnie sformułować.
Te wskazówki muszą być merytorycznie poprawne. Jest to
trudniejsze przy ogólnych wypowiedziach niż przy bezpośrednich
wskazówkach.
Kolejność (1 – 3, 4, 5) tych wskazówek powinna być następująca:
-wskazówki ogólne
-dokładniejsze wskazówki
-wskazówki typowe dla pojęcia lub procesu bądź zjawiska
Instrukcja dla uczniów:
-wyszukaj trzy pojęcia z podanego zakresu tematycznego
-znajdź trzy objaśnienia dla danego pojęcia
-wyjaśnienia do wybranego pojęcia ułóż według kolejności 1-5, od
najbardziej ogólnych po szczegółowe wskazówki
-przy pozycji „ja” dopisz np.: ja jestem, ja troszczę się o... itd.
-sprawdź ponownie sformułowania
-jeśli wszystko się zgadza zapisz definicje na karteczkach, każde
pojęcie na osobnej karteczce!
Wkład pracy:
Wkład pracy nauczyciela ogranicza się do wyszukania pojęć dla
uczniów. Jednak można to również polecić uczniom.
5
Możliwości:
-zgadywanie w grupach: Uczniowie czytają swoje definicje głośno.
Uczniowie, którzy zgadują powinni nie tylko odgadnąć pojęcie ale
również ocenić prawidłowość sformułowania.
-korygowanie przez innego ucznia: Każdy uczeń otrzymuje jedno
pojęcie do wyjaśnienia z danego zakresu materiału i pisze trzy
objaśnienia na kartce A4. Uczniowie wymieniają się w parach
kartkami. Następnie sprawdzają poprawność pojęć zarówno pod
względem merytorycznym jak i prawidłowość sformułowania. Na
końcu ustalają poprawną wersję (patrz załącznik).
Trudności:
Z uwag uczniów wynika, iż najwięcej trudności sprawia im
stopniowanie trudności przy opisie pojęć lub procesów.
Komentarz:
Tą metodę stosuję we wszystkich klasach. Gdy uczniowie w liceum
spotkali się pierwszy raz z tą metodą, wydawała im się śmiesznie
prosta. Jednak w trakcie objaśniania pojęć z uwzględnieniem
stopnia trudności okazało się, iż nie jest to wcale proste.
Sądzę, że wyszukiwanie pięciu określeń do jednego pojęcia jest
zbyt trudne.
Uczniowie zaś uważają, że najtrudniejsze jest stopniowanie
wskazówek do pojęć. Dokładne formułowanie jest również dość
trudne. Przykład w załączniku.
3.1.2 Zgadywanka
Jest to w zasadzie gra, polegająca na zgadywaniu np. pojęć bez ich
nazywania. Zadanie uczniów polega na zgadywaniu pojęć w
określonym czasie.
Wykonanie:
1. Każdy uczestnik pisze na kartce jedno pojęcie. Można to robić w
parach lub grupach.
2. Pod tym pojęcie należy dopisać jeszcze dwie definicje, ale nie
należy ich chwilowo wyjawić.
3. Następnie karty są zebrane przez prowadzącą grę i wyszukane
nie nazwane definicje.
4. Klasa zostaje podzielona na dwie grupy A i B.
6
5. Jeden uczeń z grupy A i jeden uczeń z grupy B siadają za
biurkiem.
6. A1 opisuje pierwsze pojęcia. Po minucie następuje zmiana. B1
pilnuje, aby pojęcia, które mają być nazwane przez grupę nie
zostały wcześniej wypowiedziane.
7. Gestykulacja i dodatkowe odgłosy są zabronione.
8. Prowadzący zabawę notuje na tablicy przydzielone punkty i
przerywa grę każdorazowo po minucie.
9. Celem tej gry jest znalezienie możliwie wielu pojęć przez każdą
grupę.
10. Następnie uczeń B1 opisuje swoje pojęcia, zaś uczeń A1
kontroluje pojęcia, które mają być odkryte.
11. Następną rundę rozpoczynają uczniowie A2 i B2.
12. Gra zostaje zakończona, gdy wszystkie pojęcia zostają
znalezione.
Ta gra nadaje się doskonale do sprawdzenia, czy cele nauczania
zostały osiągnięte po zakończeniu jednostki lekcyjnej. Dzięki tej
metodzie uczniowie potrafią odróżniać poznane pojęcia.
Możliwości
Nauczyciele przygotowują samodzielnie kartki z pojęciami.
Wkład pracy
Karty do gry z wyjaśnionym pojęciem i pojęciami, które mają być
znalezione przez uczniów. Jeśli nauczyciel sam przygotuje te karty,
wówczas uczniowie mają więcej czasu na samą grę.
Komentarz
Poprzez tą grę można pogłębić i powtórzyć wiadomości. Zaś
uczniowie ćwiczą definiowanie różnych pojęć lub zjawisk.
3.2 Rozpoznawanie logicznych związków
Co sprawdza się tą metodą?
Można się dowiedzieć, czy uczniowie potrafią znaleźć logiczne
związki i rozumieją procesy i zjawiska.
3.2.1 Siatka pojęć
Uczniowie otrzymują karteczki z różnymi pojęciami, dotyczącymi
jakiegoś procesu lub zjawiska i tak je porządkują, aby powstały
logiczne związki między tymi pojęciami.
7
Instrukcja dla uczniów:
Zadanie uczniów polega na ułożeniu pojęć w logiczną całość.
Dokładnie obejrzyj karteczki z pojęciami.
Odłóż te pojęcia, które Twoim zdaniem nie pasują do tematu.
Zbierz te karteczki, których pojęcia pasują do tematu.
Uporządkuj karteczki, tak aby były między nimi logiczne
związki. Pojęcia, które są ściśle powiązane połóż możliwie blisko
przy sobie.
Powtórnie sprawdź ułożenie karteczek, dokonaj poprawek,
jeśli uważasz je za konieczne.
- Jeśli Twoim zdaniem, karteczki są ułożone poprawnie, ułóż to
na papier.
- Jeszcze raz obejrzyj karteczki, odłożone na bok, które według
Ciebie nie pasowały do tematu. Uzupełnij Twoją kartę o
pasujące kartki.
- Narysuj linie pomiędzy pojęciami, które są logicznie połączone
lub strzałki, aby określić kierunek tych związków.
- Określ istniejące związki opisując linie łączące lub strzałki.
Możliwości
Uczniowie mogą określić, dlaczego odłożone kartki nie pasują do
ułożonego łańcucha.
Wkład pracy
Karteczki z pojęciami, koperta na kartki, papier formatu A4 lub A2
w zależności od ilości uczniów, klej, nożyczki (jeśli nauczyciel nie
przygotował pojedynczych małych karteczek). Uczniowie mogą też
sami przygotować kartki.
Trudności:
Niektórzy uczniowie wolno wycinają kartki i je gubią. Należy
przygotować kartki zastępcze. Można przeznaczyć więcej czasu na
to zadanie.
Komentarz
Ta metoda została zastosowana na lekcji biologii. Uczniowie nie
powinni zapisywać pojęć na kartce, gdyż nie mięliby możliwości
zmian kolejności.
8
3.2.2 Porządkowanie pojęć
Wykonanie
Pojęcia kluczowe zostały zapisane na karteczkach i rozdane
uczniom w małych grupach. Uczniowie każdej grupy układają
karteczki, tak aby powstał logiczny związek między pojęciami. Ten
schemat, który utworzyły karteczki informuje nas o temacie.
Pozostałe grupy powinny zostać poinformowane o związkach
pomiędzy poszczególnymi pojęciami. Uczniowie mogą
wykorzystać te karteczki do powtórzenia lub przygotowując się do
sprawdzianu.
Wkład pracy
Karteczki z pojęciami
Komentarz
Dzięki tej metodzie można sprawdzić, czy uczniowie znają związki
pomiędzy pojęciami oraz można ćwiczyć pracę w grupach.
3.2.3 Sałatka tez
Wykonanie
Nauczyciel przygotowuje jakieś tezy w postaci puzzli. Uczniowie
muszą ułożyć te puzzle w całość. Powstałe tezy dyskutują i
porównują. W przypadku różnic wyjaśniają to. Na końcu wyniki są
prezentowane.
Możliwości
Elementy puzzli są układane w całość w małych grupach.
Przykład w załączniku
3.2.4 Katastroficzne posiedzenie
Należy wymyślić jakiś problem. W celu rozwiązania tego problemu
trzeba wykorzystać wiedzę międzyprzedmiotową. Ta metoda może
być stosowana w liceum na przedmiotach przyrodniczych.
Co jest sprawdzane?
Stosowanie wiedzy
9
Wykonanie
Uczniowie mają zadanie do wykonania. To zadanie mogą wykonać
w grupie. To zadanie może zająć kilka jednostek lekcyjnych.
Uczniowie mogą korzystać również z internetu i literatury.
Wkład pracy
Przygotowanie zakresów tematów
Możliwości
Przygotowanie inicjatywy społecznej do dyskusji z wykorzystaniem
jakiegoś fikcyjnego zagrożenia.
Przygotowanie tendencyjnego artykułu przez grupę
zainteresowanych w celu manipulacji większością.
Trudności
W przypadku dużych grup jest trudno zintegrować uczniów.
Wówczas proponuje się dyskusję na podium z udziałem
publiczności. Zarówno w przypadku dyskusji na podium jak
również posiedzenia w małej grupie moderator jest niezbędny.
Komentarz
Nauczyciel może obserwować grupę, zadawać pytania, udzielać
wskazówek i oceniać umiejętności uczniów np. w dziedzinie
rozwiązywania problemów i stosowania wiadomości z różnych
przedmiotów.
Przykład w załączniku
3.2.5 Karty powtórzeniowe
Co podlega sprawdzaniu?
Rozumienie materiału i łączenie informacji.
Wykonanie
Nauczyciel rozdaje uczniom w parach lub małych grupach kartki z
pytaniami. Mogą to być również kartki A4, które uczniowie wytną.
Jakiś uczeń wybiera kartkę i na niej pisze pytanie dla kolejnej
osoby. Uczniowie ćwiczą zadawanie pytań. W ten sposób ćwiczą
rozumienie materiału i łączenie informacji.
10
Wkład pracy
Sformułowanie pytań i zapisanie ich na kartkach.
Możliwości
Każda grupa oddaje zapisane odpowiedzi.
Komentarz
Tutaj nie kładzie się nacisku na pojęcia z danego przedmiotu. Ta
forma kontrolno-powtórzeniowa pozwala uczniom lepiej poznawać
świat istot żywych.
Przykład w załączniku
3.3 Zadawanie
pytań
3.3.1 Biologia? Logicznie! Bezstresowe sprawdzanie wiedzy
Musimy założyć, że porównywanie się z innymi nie jest czymś
negatywnym. To dotyczy również społeczności szkolnej.
Oczywiście sprawdzanie umiejętności i wiedzy powinno odbywać
się bezstresowo. Poniżej przedstawiono taką metodę sprawdzania
na lekcji biologii.
Co podlega sprawdzaniu?
Aktualny stan wiedzy
Wykonanie
Uczniowie numerują wersy od 1-10 na kartce. Nauczyciel zadaje
pytania, zaś uczniowie odpowiadają jednym słowem lub podając
liczbę. Uczniowie zapisują swoje odpowiedzi i wymieniają się tymi
karteczkami (np. z koleżanką lub z kolegą z sąsiedztwa). W celu
sprawdzenia poprawności odpowiedzi, pytania są ponownie czytane
zaś ochotnicy udzielają odpowiedzi. Wszelkie niejasności zostają
wyjaśnione. Uczniowie powtórnie wymieniają się kartkami.
Wkład pracy
Ta punktualna kontrola absorbuje bardzo mało czasu i może być
bez problemu zastosowana na lekcji. Potrzebny jest tylko papier i
ołówki.
Komentarz
Celem tej metody jest uświadomienie uczniom ich aktualnego stanu
wiedzy i mobilizacja do wyciągnięcia wniosków. Uczniowie nie
11
otrzymują ocen, ale można zanotować nazwisko ucznia, który
prawidłowo odpowiedział na 8 pytań.
3.3.2 Ocenianie pytań zamiast poprawiania odpowiedzi
W nauczaniu przedmiotów przyrodniczych jest bardzo istotne
precyzyjne udzielanie odpowiedzi na zadawane pytania. Nierzadko
zrozumienie pewnych koncepcji jest niecałkowite. Bardzo ważną
umiejętnością jest zadawanie prawidłowych pytań.
Co podlega sprawdzaniu?
Dokładne rozumienie koncepcji przyrodniczych.
Wykonanie
Możliwy przebieg:
1. Lekcja dotyczy koncepcji przyrodniczej (np. równowaga
biologiczna, obiegi w przyrodzie...). Sformułowanie koncepcji
jest jasne. Należy je powiesić w klasie w widocznym dla
wszystkich miejscu.
2. W pierwszej fazie uczniowie opracowują pytania do tematu.
Należy wybrać ważne dla koncepcji pytania.
3. W trzecie fazie koncepcja zostaje opracowana przy pomocy
pytań. Uczniowie powinni znaleźć odpowiedzi. Odpowiedzi nie
muszą być zupełnie poprawne, ale powinny ułatwić zrozumienie
danego zagadnienia.
4. W następnej fazie należy podsumować tę koncepcję i ułożyć
kolejne pytania.
5. Opracowanie testu. Nauczyciel opracowuje test, wykorzystując
wszystkie pytania, które zostały zadane. W tym teście nie chodzi
oto, aby udzielać odpowiedzi na pytania, lecz o wybranie pytań,
które odnoszą się bezpośrednio do koncepcji. Nauczyciel dzieli
pytania na dwie grupy, mianowicie:
-pytania odnoszące się bezpośrednio do koncepcji
-pytania nie odnoszące się do koncepcji
Te pytania, które nie znalazły się w żadnej grupie muszą być
odrzucone. Spośród każdej kategorie nauczyciel wybiera jednakową
ilość pytań (w sumie 10-30) i zapisuje je na tablicy.
6. Analiza testu: Analiza testu jest oparta o pytania, które zostały
wcześniej wybrane. Ilość punktów, jakie otrzymali uczniowie
wynika z liczby właściwie przyporządkowanych pytań. W tym
zadaniu uczniowie dowiadują się o zależności pomiędzy masą a
przepływem energii i o roli organizmów w obiegu w przyrodzie.
Te informacje mogą wykorzystać przy ocenie pytań.
12
Instrukcja dla uczniów:
1. Przeczytaj dokładnie dane zagadnienie. Przeczytaj ponownie,
jeśli coś jest niejasne.
2. Przeczytaj listę pytań.
3. Przeczytaj ponownie listę pytań i przeanalizuj te pytania,
wybierz 5 pytań, które najbardziej pasują do tematu.
Przeanalizuj każde pytanie i odnieś je do tematu. Te pytania
zaznacz znakiem „+”.
4. Wybierz kolejnych pięć pytań, które będą Twoim zdaniem
odnosić się do tematu. Powtórz ten krok, uzyskując 15 pytań.
5. Pozostałych 15 pytań zaznacz symbolem „-„. Te pytania nie
odnoszą się bezpośrednio do tematu.
Wkład pracy
Przygotowanie obrazków pasujących do koncepcji, oraz pytań,
wybór pytań,
Możliwości
To zadanie może mieć różne wersje. Można przygotować tekst i
rysunki, bądź rysunki z opisem lub bez opisu , jak również tylko
tekst. Przy analizie pytań rozwijane są różne umiejętności np.
pamięć lub abstrakcyjne myślenie.
Trudności
Wybór pytań nie jest zbyt łatwy. Pomoc koleżanek/kolegów może
być pomocna w obiektywnej ocenie pytań.
Komentarz
Ta forma sprawdzania osiągnięć uczniów rozwija logiczne myślenie
i formułowanie pytań. Przy stosowaniu tej metody pierwszy raz
należy omówić pytania wspólnie z uczniami. Uczeń powinien
odróżnić, czy pytania odnoszące się np. do ekosystemu i równowagi
biologicznej dotyczą bezpośrednio obiegu materii, zaś pytania
dotyczące przepływu materii wymagają zrozumienia funkcji
obiegów materii. Mniej istotne dla samej koncepcji pytania jest
zagadnienie dotyczące tego, jakie substancje rośliny pobierają i
oddają. Bardzo istotne jest, aby uczniowie biorący udział w teście
potrafili uzasadnić wybór kryteriów. Powstała dyskusja może być
bardzo owocna.
Przykład w załączniku.
13
3.3.3 Samodzielne opracowanie testu
Uczniowie mogą przekonać się o swojej wiedzy i umiejętnościach,
gdy sami spróbują opracować test i odpowiedzieć na pytania do
testu.
Co podlega sprawdzaniu?
Wiedza z danego przedmiotu, zrozumienie działów tematycznych
Wykonanie
Uczniowie opracowują pytania do danego materiału. Pytania
powinny być sformułowane poprawnie zarówno pod względem
merytorycznym jak i stylistycznym. Wcześniej należy wyjaśnić, co
jest istotne przy układaniu pytań. Pytania, na które odpowiada się :
tak, nie, bądź liczbą lub jednym słowem nie są tutaj brane pod
uwagę.
Możliwość1
Uczniowie mają możliwość powtórnej analizy zakresu
tematycznego w domu. Na lekcji pytania zostają sformułowane i
udziela się na nie odpowiedzi. Nauczyciel zbiera te kartki. Na
kolejnej lekcji uczniowie otrzymują te kartki ponownie i mogą
nanieść poprawki. Poprawki należy nanieść innym kolorem. Można
poprawić zarówno pytania jak i odpowiedzi.
Możliwość 2
Uczniowie zapisują pytania testowe na dwóch kartkach. Na kartce
A znajdują się pytania, dotyczące materiału z którego uczniowie
czują się pewnie. Zaś na kartce B znajdują się pytania, dotyczące
materiału, z którym uczniowie mają problemy. Można również
wykorzystać tu możliwość 1.
Wkład pracy
Nie trzeba nic przygotowywać, jednak poprawa wymaga dużo
więcej czasu, aniżeli przy zwykłym teście.
Trudności
Uczniowie mający problem z wyrażaniem swoich myśli mają
problemy na początku.
14
Komentarz
O wiele trudniej jest prawidłowo sformułować pytania aniżeli
odpowiedzieć na pytania testowe. Można tu wykorzystać pewne
wskazówki np. test musi zawierać pewien szkic, określoną liczbę
pytań itd. Uczniowie nie są zbyt zadowoleni z tej metody, gdyż są
zmuszeni do samodzielnego układania pytań.
Przykład w załączniku
3.3.4 Układanie pytań do testu
Co podlega sprawdzaniu?
Zrozumienie tekstu, zdolność układania pytań
Wykonanie
Wszyscy uczniowie otrzymują tekst, który muszą przeczytać.
Następnie samodzielnie lub w grupach dwuosobowych formułują
pytania do tekstu. Pytania zostają przeczytane przez uczniów i
poprawione.
Zawody:
Klasa zostaje podzielona na dwie grupy: A i B
Wkład pracy
Wybór odpowiednich tekstów, ewentualnie przygotowanie kopii
Możliwości
Zawody:
Klasa zostaje podzielona na dwie grupy. Uczniowie muszą
przestrzegać następujących reguł gry:
-za prawidłowo sformułowane pytanie grupa otrzymują jeden punkt
-gdy jakieś pytanie powtórzy się zostaje grupa traci jeden punkt.
Nauczyciel notuje na tablicy listę punktów, zwycięża ten, kto ma
najwięcej punktów.
Komentarz
Jeśli uczeń znajdzie jakiś błąd również otrzymuje punkt. Przez to
wzrasta uwaga uczniów.
3.3.5 Pytania typu: kto, co, dlaczego, czym, z kim, w jakim celu?
Tego typu pytania pozwalają uporządkować i powtórzyć materiał
nauczania.
15
Co podlega sprawdzaniu?
Zrozumienie nauczanych treści
Wykonanie
Uczniowie analizują nauczane treści układając pytania. Następnie
udzielają odpowiedzi pisemnej na te pytania lub udzielają
odpowiedzi koleżance lub koledze.
Wkład pracy
Żaden
Komentarz
Ta metoda jest właściwa dla dzieci, które mają problemy z
odtwarzaniem nauczanych treści.
3.3.6 Ocena pytań zamiast poprawiana odpowiedzi
Wykonanie
Uczniowie zbierają pytania otwarte do materiału i wrzucają je do
pudełka. Następnie jedna osoba losuje pytanie, ktoś inny odpowiada
na nie z pomocą klasy, samodzielnie lub z pomocą innych uczniów.
W ten sposób zostają przeanalizowane wszystkie pytania.
Wkład pracy
Należy przynieść pudełko, klej, nożyczki i papier do pakowania.
Możliwości
Łączenie pytań. Wylosowane pytania należy połączyć tematycznie,
następnie przykleić je na kartkę papieru.
Komentarz
Uczniowie mają możliwość bezstresowego wyjaśnienia niejasności
dotyczących nauczanego materiału. Nauczyciel może się
zorientować, jakie problemy mają uczniowie w obrębie
przerabianego materiału.
16
3.4Praca z obrazkami
3.4.1 Fantazyjne zwierzę
Co podlega sprawdzaniu?
Umiejętność zastosowania wiedzy
Wykonanie
Przykład
Uczniowie mają przygotować stawonoga i uwzględnić następujące
rzeczy:
- to zwierzę musi być narysowane
- należy opisać środowisko życia tego zwierzęcia z
uwzględnieniem budowy ciała, właściwej dla tego środowiska,
odżywiania oraz wrogów i konkurencję w celu zapewnienie
stabilnej populacji
- należy uwzględnić ponadto roślinność
- zwierzę posiada nazwę łacińską i polską
- można również przygotować artykuł o odkryciu nowego
gatunku
- przy ocenie tej pracy bierze się pod uwagę zarówno
oryginalność jak również wiedzę
- mile widziane są również ewolucyjne pomysły
Praca uczniów może wymagać aż 4 godzin lekcyjnych. Uczniowie
mogą korzystać również z internetu i literatury.
Wkład pracy
Ewentualnie połączenie z internetem, ale nie jest konieczne. Jeśli
nauczyciel chce umieścić wyniki w internecie, potrzebuje na to
więcej czasu.
Możliwości
Ta metoda może być stosowana różnie. Na przykład tylko obrazek
lub opis. Można ją stosować również w liceum do opisu nowych
istot żywych. Wówczas należy na pierwszym planie uwzględnić
fizjologię. Zamiast stawonoga mogą wziąć bakterię bądź
jednokomórkowca.
Komentarz
Nauczyciel powinien obserwować grupy, służyć pomocą, zadawać
pytania i oceniać umiejętności uczniów przy wykonywaniu całego
17
zadania. Wyniki mogą być przedstawione na stronie internetowej.
Wówczas uczniowie czują się docenieni.
3.4.2 Obrazki w głowie
Co podlega sprawdzaniu?
Rozumienie działu tematycznego lub procesu
Wykonanie
Zadaniem uczniów jest wykonanie obrazka do danego zagadnienia
bądź uzupełnienie rysunku. Oczywiście nie są wymagane
perfekcyjne rysunki. Należy określić czas na to zadanie. Uzyskane
prace można uporządkować według określonych kryteriów i
wystawić w klasie. Być może przydadzą się do następnych zadań.
Wkład pracy
Papier lub kopie
Możliwości
Rysunki mogą być wykonane w dowolnej fazie lekcji, na początku,
w trakcie lekcji lub na końcu. Wówczas nauczyciel może zauważyć
zmianę ich wyobraźni w różnym czasie.
Komentarz
Rosnąca uwaga przy różnego typu wyobrażeniach jest pierwszym
krokiem do odpowiedzialnego sterowania własnym procesem
uczenia się.
Przykład w załączniku
3.4.2 Rysowanie w grupie
Uczniowie otrzymują zadanie, które wykonują samodzielnie.
Następnie analizują to samo zadanie w dwu- lub trzyosobowych
grupach.
Co podlega sprawdzaniu?
Umiejętność stosowania wiedzy i umiejętność wypracowania
zadania w grupie
Wykonanie
Przykład: pajęczaki. Po wprowadzeniu do działu pajęczaki
uczniowie maja za zadanie: narysować z pamięci jakiegoś pająka.
To zadanie wykonują bez pomocy podręcznika i sąsiada.
18
-Uczniowie mają możliwie dokładnie rekonstrukcje pająka, nie zaś
piękno pod względem artystycznym. Pająk może być
przedstawiony z różnych stron.
-Po około 15-20 minutach uczniowie wymieniają się swoimi
rysunkami. Rysunki mogą być ulepszane, oczywiście, jeśli autor
danego rysunku wyraża zgodę. Podczas tego zadania uczniowie
dyskutują między sobą.
- Zwierzęta mogą być dowolnie nazwane, również fantazyjne
pomysły są dozwolone.
- Uczniowie otrzymują również kryteria punktacji. Między
innymi: 1 punkt za 8 nóg, podział nóg, ,owłosienie,
oznaczenie kręgów, 6 lub 8 punktowych oczu, , , (jeśli
uwzględniono podział- wówczas dodatkowy punkt), , głowotułów, położenie
Uczniowie, którzy otrzymują więcej niż 2/3 możliwych punktów
otrzymują za pracę grupową dodatkowe punkty. Owocna praca w
grupie zasługuje na dodatkową pochwałę.
Na koniec uczniowie biorą podręczniki i powinni naszkicować
jeszcze raz to samo zwierzę, oczywiście możliwie dokładnie.
Uczniowie powtórnie utrwalają materiał.
Wkład pracy
Odpowiednie książki
Komentarz
Nauczyciel obserwuje pracę uczniów i udziela wskazówek, zadaje
pytania i ocenia wiadomości uczniów.
3.5Gry dydaktyczne
3.5.1Trimino-puzzle dydaktyczne
Co podlega sprawdzaniu?
Wiedza z danego przedmiotu
Wykonanie
Trimino to puzzle wykonane z 9 jednakowych klocków. Na trzech
stronach trzech trójkątów będą wypisane pojęcia. Na odwrocie
puzzla będzie przyklejony obrazek lub szkic. Na końcu trójkąty
wycina się.
19
Instrukcja dla uczniów
a. Przeczytaj dokładnie i uważnie instrukcję przed
rozpoczęciem zadania!
– Rozłóż puzzle! 9 małych trójkątów tworzy jeden duży trójkąt.
Każdy puzzel, z wyjątkiem tych ułożonych na brzegach mają
puzzel partnerski.
- Sprawdź przy pomocy książki gotowe puzzle. Powinien powstać
obrazek.
- -Spróbuj jeszcze raz rozłożyć puzzle. Jeśli poprzedni obrazek
był niepoprawny, spróbuj ponownie.
- Zanotuj w zeszycie pojęcia, które są na puzzlach od pary.
b. wyjaśnij pojęcia
Wyjaśnij wszystkie pojęcia, które się pojawiły w zdaniach.
Uważaj na prawidłowe sformułowania.
Wkład pracy
Można samodzielnie przygotować trójkąt, w który będą wpisane
pojęcia. Można tez przygotować to przy pomocy komputera.
Wówczas można szybko zmieniać pojedyncze pojęcia.
Te puzzle powinny być zrobione na różnokolorowym papierze. W
przeciwnym razie trudno rozdzielić puzzle. Puzzle należy
przechowywać w osobnych woreczkach.
Możliwości
-Uczniowie mogą złożyć obrazek nie patrząc na pojęcia w parach.
Jednak wyjaśnienia pojęć muszą również napisać.
-Po zakończeniu działu uczniowie mogą sami zrobić Trimino.
Puzzle należy wymieszać i rozłożyć.
Trudności
Puzzle można pokryć folią. Jednak trudniej się je wówczas układa.
Trzeba wyjaśnić uczniom, jak mają odwrócić gotowy obrazek.
Komentarz
Układanie puzzle świetnie zastępuje pisanie.
Przykład w załączniku.
3.5.2Prosta gra w karty
Co podlega sprawdzaniu?
Wiedza z danego przedmiotu, umiejętność pracy w grupie
20
Wykonanie
Uczniowie formułują w grupach pytania i odpowiedzi do danego
zakresu tematycznego. Zasady są proste i można zastosować je we
wszystkich przypadkach.
Instrukcja dla uczniów
1. Ułóżcie pytania i odpowiedzi dotyczące zwierząt, zdrowia,
środowiska i roślin.
2. Zapiszcie pytania na zewnętrznej stronie kartek (na niebieskich
kartkach pytania dotyczące zwierząt, na zielonych karteczkach
pytania dotyczące roślin, na czerwonych karteczkach pytania
dotyczące zdrowia i środowiska)! Na odwrocie kartek znajdują
się odpowiedzi.
3. Na karcie gry zaznaczcie dużą ilość punktów niebieskich,
zielonych i czerwonych, zaś niewiele punktów białych i
czarnych. Te punkty służą jako pola do gry.
4. Wymieńcie się pytaniami z innymi grupami.
5. Zasady gry
Rzucasz kostką do gry:
Jeśli kostka padnie na:
-niebieskim punkcie- ciągniesz niebieską kartę
-czerwonym punkcie- ciągniesz czerwoną kartę
-zielonym punkcie- ciągniesz zieloną kartę
Dopóki potrafisz odpowiedzieć na pytania możesz rzucać kostką do
gry. Gdy zaś nie jesteś w stanie odpowiedzieć na jakieś pytanie,
następny gracz otrzymuje kostkę.
-żółty punkt- oznacza małą przerwę
-czarny punkt- z powrotem na start
Wkład pracy
Jeśli uczniowie sami układają grę, wówczas wkład pracy
nauczyciela jest mały. Przygotowanie kartoników na karteczki,
kolorowe, kostka do gry, figury do gry.
Trudności
Nauczyciel ma bardzo mało czasu na sprawdzenie wszystkich pytań
i odpowiedzi podczas lekcji.
Komentarz
Te gry można stosować do podsumowania działu lub na koniec
semestru.
21
3.5.3Ambitna gra w karty – „BIO-Tour”
Ta gra doskonale nadaje się na powtórzenie lub przygotowanie do
egzaminu. Nauczany materiał jest powtórzony podczas szukania
pytań i odpowiedzi. Ponadto uczniowie ćwiczą znajdowanie
biologicznych związków i ich nazywanie. Podczas gry uczniowie
zdają sobie sprawę z tego, jak istotne jest precyzyjne formułowanie
pytań.
BIO-Tour jest grą dla 2-6 graczy. Za udzielenie poprawnych
odpowiedzi uczniowie otrzymują fragmenty klucza, który prowadzi
ich do „Biosejfu”, w którym ukryty jest test podsumowujący. Gra
zawiera różne części, przez które staje się bardziej atrakcyjna. Na
przykład można pokonać jakiegoś przeciwnika i odebrać jego
fragment klucza do sejfu. Można pokonać przeciwnika zadając mu
kolejne pytania z biologii. Poza tym przeciwnik może trafić
przypadkowo na element wykluczający go na jedną rundę z gry.
Co podlega sprawdzaniu?
Wiedza z danego przedmiotu, umiejętność stosowania języka
właściwego dla danego przedmiotu
Wykonanie
Przygotowanie
1. Przed rozpoczęciem gry uczniowie przygotowują po 15 kartek z
pytaniami i odpowiedziami z danego zakresu tematycznego.
2. Dodatkowo należy wyciąć z papieru koperty dla każdego gracza
w ilości odpowiadającej działom.
3. Każdy fragment klucza należy podpisać jakimś skrótem np.
„Ew” zamiast ewolucja.
4. Ponadto należy przygotować 13 sztuk papieru, odpowiadającym
rozmiarom pól do gry. 12 z nich należy opisać skrótem
dotyczącym działów tematycznych. Na trzynastej kartce należy
napisać hasło: „BIO-GENOM”.
Początek gry:
1. Na początku gry każdy uczeń wybiera figurę do gry i ustawia ją
na starcie. („BIO_PORT”)
2. Wszystkie kartki należy rozłożyć przypadkowo na szarych
polach do gry.
3. Karteczki z pytaniami należy ułożyć według tematów i rozłożyć
nie odkrywając pytań.
4. Figurę do gry z hasłem „BIO_HAZARD” należy położyć na
starcie. Najmłodszy gracz powinien rzucić kostką do gry.
22
Przebieg gry
Figurę do gry należy przesunąć w dowolnym kierunku zgodnie z
wyrzuconą liczbą oczek. W przypadku liczby oczek 6, grający
może powtórnie rzucić kostką. Jeśli wyląduje na polu z pytaniem,
wówczas musi udzielić na nie odpowiedzi. Jeśli udzieli
niepoprawnej odpowiedzi musi pozostać na poprzedniej pozycji i
rzuca kostką w następnej rundzie. Jeśli odpowiedź jest prawidłowa,
wówczas należy przestawić figurę do gry na pole z napisem
„BIOTHEK”. W następnej rundzie otrzymuje ten gracz
automatycznie pytanie z tego samego zakresu tematycznego. Jeśli
odpowie na nie prawidłowo wówczas otrzymuje fragment klucza z
odpowiednim skrótem tematycznym i kontynuuje grę. W
przypadku, gdy odpowiedź jest błędna gracz otrzymuje dalsze
pytania w następnych rundach, aż znajdzie właściwą odpowiedź.
Szczególne przypadki:
Jeśli gracz znajdzie się na polu, gdzie znajduje się inna figura, może
pokonać właściciela tej figury. Gracz musi poinformować go, który
fragment klucza go interesuje. Następnie musi właściwie
odpowiedzieć na pytanie. Zaś zaatakowany przeciwnik ma szansę
obrony, jeśli odpowie prawidłowo na pytanie z tego zakresu
tematycznego. Jeśli odpowie prawidłowo, może zatrzymać
fragment klucza. Taka zagrywka jest możliwa również w przypadku
szczególnej figury pod hasłem „ BIO-HAZARD”. BIO-HAZARD
można uaktywnić następująco:
1. Gdy dwukrotnie wypadnie 6 oczek.
2. Gracz trafi na pole z figurą „BIO-HAZARD”.
3. Gracz trafia na pole z zakresu tematycznego, z którego udało mu
się zdobyć fragment klucza, odpowiada prawidłowo na pytanie z
tego zakresu i może korzystać z figury „BIO-HAZARD”,
Posiadacz tej figury może postawić ją na polu zajętym przez innego
gracza i „zaatakować” go zgodnie z wcześniej podanymi regułami.
Jeśli odpowiedź „ofiary” jest błędna, musi oddać fragment klucza.
Jeśli gracz znajdzie się na polu z hasłem „Bio-Genom” musi
odpowiedzieć na pytania z przypadkowo wybranego zakresu
tematycznego. Jeśli odpowiedź nie jest prawidłowa wówczas gracz
musi cofnąć się na start i poczekać jedną rundkę. W przypadku
prawidłowej odpowiedzi może on wysłać innego gracza na start.
23
Grający:
Jeśli jakiś gracz ma już cały klucz, wówczas może dostać się do
sejfu i uzyskać test podsumowujący, który zawiera po jednym
pytaniu z każdego działu tematycznego. Gracz musi odpowiedzieć
na część pytań. Jeśli nie jest w stanie, wówczas musi ponownie
rzucić kostką do gry, żeby dostać się do sejfu.
Wkład pracy
Gra absorbuje dużo czasu
Przykład w załączniku
3.6 Inne gry
3.6.1 Referowanie w ciągu 1-2 minut.
Co podlega sprawdzaniu?
W tej grze chodzi o to, aby uczniowie byli w stanie wypowiadać się
na jakiś temat w małych grupach. Kompetencje z danego
zagadnienia są również ważne, ale nie są pierwszoplanowe w tej
grze.
Wykonanie
- Uczniowie formułują pytania samodzielnie lub w małych
grupach do różnych tematów. Każde pytanie zapisują na małej
kartce. Te karteczki z pytaniami wrzucają do koperty. Liczba
kopert z pytaniami ma odpowiadać liczbie grup pracujących na
tej lekcji.
- Na następnej godzinie uczniowie pracują w czteroosobowych
grupach. Każda grupa ma kopertę z pytaniami. Ktoś z grupy
wyciąga pytanie i referuje przez 1-2 minut.
Zasady gry: Słuchacze nie mogą przerywać, notują niejasności i
błędy. Po skończeniu referatu należy wyjaśnić. Jedna osoba jest
odpowiedzialna za czas.
Wkład pracy
Mała kartka, koperta
Trudności
W przypadku większej liczby grup może być za głośno w klasie.
Jedna osoba powinna być odpowiedzialna za poziom hałasu w sali.
24
Ta osoba powinna pilnować, aby tylko jeden uczeń mówił.
Nauczyciel nie jest w stanie poprawić wszystkich błędów.
Komentarz
Uczniowie, którzy nie lubią mówić w grupie mają możliwość
ćwiczenia tej umiejętności, gdyż w tej grze każdy uczeń ma
możliwość mówienia. Nauczyciel obserwuje uczniów.
3.6.2 Hipoteza wyników – egzamin.
Należy przygotować doświadczenie odpowiednie do materiału.
Zanim doświadczenie zostanie wykonane uczniowie mają
przewidzieć wyniki.
Co podlega sprawdzaniu?
Wykonanie
-Doświadczenie zostaje przeprowadzone. Należy przy tym
pamiętać, aby ogólne warunki przy wykonywaniu eksperymentu
były jasne.
-Po przeanalizowaniu czynności wykonywania eksperymentu,
należy przygotować strefę, gdzie będzie wykonywany eksperyment
ale uczniowie nie mogą tego oglądać.
-Następnie należy pokazać folię ze schematem eksperymentu.
-Zadaniem uczniów jest hipoteza wyników i uzasadnienie.
-Po upływie około 15 minut uczniowie obserwują doświadczenie w
rzeczywistości i formułują swoje obserwacje.
Wkład pracy
Schemat doświadczenia, folia, arkusz pracy.
Komentarz
Ta forma sprawdzania wiadomości i ich stosowania jest dość
nietypowa i wymaga większego nakładu pracy. Uczniowie muszą
być w stanie, wyrazić na papierze własne pomysły i je uzasadnić.
Przykład w załączniku!
3.6.3 Zastosowanie praw fizycznych
Co podlega sprawdzaniu?
Zastosowanie zjawisk fizycznych w prostych doświadczeniach.
25
Wykonanie
Uczniowie otrzymują zadania, które mogą wykonać w szkole.
Na przykład: zadanie dotyczące sił
Problem fizyczny zostaje przeanalizowany teoretycznie i poparty
przykładami.
-Uczniowie określają kierunek i wartość dwóch sił, zgodnie ze
wskazówkami nauczyciela. Oni wykonują kilka kroków w różnych
kierunkach, wychodząc z punktu wyjścia. Należy oznaczyć punkty
docelowe. Będą 4 punkty docelowe: punkt wyjściowy, cel 1, cel 2,
cel 3.
-Na tablicy należy narysować w rzucie położenie znalezionych
punktów.
-Następnie uczniowie powinni w 3-4 osobowych grupach ćwiczyć i
przedstawić graficznie swoje wyniki.
Te wyniki można przedstawić w klasie.
Dalsze przykłady:
Wykresy droga-czas: chodzenie, mierzenie i protokołowanie. Te
diagramy mogą być ostatecznie przedstawione w Excelu.
Określenie odległości w Układzie Słonecznym:
Uczniowie zostają oznaczeni nazwami planet i Słońcem. Ich
zadanie polega na określeniu w skali odległości między planetami.
Wkład pracy
Trudności
W przypadku bardzo głośnych uczniów może być zbyt głośno w
budynku szkolnym. Nauczyciel nie ma w swoim zasięgu
wszystkich uczniów.
Komentarz
Ta gra jest szczególnie lubiana przez dzieci w szkole podstawowej
w klasach 1-3.
3.6.4 Obowiązkowe zadania z matematyki i ćwiczenia
Ważnym elementem jest rozdzielenie pracy odtwórczej od
kreatywności uczniów na sprawdzianach. Jeśli sprawdzian ma być
traktowany jako proces nauczania, należy umożliwić uczniom
wykonywanie zadań, poprzez które rozwijają zależności i logiczne
26
związki. Tego typu zadania należy oceniać inaczej niż zadania, w
których sprawdzana jest wiedza odtwórcza.
Wykonanie
Każdy przykład zawiera część a) i część b). Część a dotyczy
ogólnych informacji, zaś część b dotyczy szczegółowych
informacji. Część a ogranicza się do znanych algorytmów
(schematów, przykładów z innymi danymi). Uczniowie nie są
zaskoczeni tymi zadaniami. Część b zmusza uczniów do
samodzielnego myślenia, szukania związków i zależności,
znajomości terminologii matematycznej i historii matematyki,
wykonania dowodów, wykonywania działań na symbolach zamiast
na liczbach, przytaczanie własnych przykładów lub rozwiązań
alternatywnych. Część b może opierać się na wynikach części a,
mimo że część b jest typowym liczeniem.
Wkład pracy
Uczniowie otrzymują na tydzień przed sprawdzianem przykładowe,
wcześniejsze sprawdziany z odpowiedziami. Dzięki temu orientują
się w pytaniach typu a jak również w pytaniach typu b.
Przynajmniej część pytań typu b zostaje omówiona przed
sprawdzianem, co pozwoli wyjaśnić wiele wątpliwości. Wkład
pracy przy przygotowaniu sprawdzianu jest porównywalny jak przy
systemie punktowym, jeśli zadania przygotowywał nauczyciel, nie
zaś brał je z podręcznika. Sprawdzenie zajmuje mniej czasu niż
przygotowanie systemu punktowego.
Kryteria oceny
Na ocenę dopuszczającą wystarczy mieć połowę zadań z części a.
Na ocenę dostateczną wystarczy mieć prawidłowo rozwiązane
zadania z części a lub dodatkowo kilka zadań grupy b, w przypadku
braku wszystkich prawidłowo wykonanych z grupy a. Na ocenę
dobrą należy prawidłowo wykonać zadania części a i pewną część
zadań grupy b. Natomiast aby uzyskać ocenę bardzo dobrą należy
wykonać prawidłowo wszystkie zadania grupy a i b.
Możliwości
W niektórych przypadkach test może zawierać dwie części „a”, gdy
obliczenia są bardzo krótkie. Ponadto przykłady części „b” mogą
zostać oddzielone od przykładów części „a”. Te zadania znajdują
się na końcu testu np. w celu uzyskania drugiego rozwiązania
danego zadania. Wymagania na ocenę dobrą i bardzo dobrą muszą
być odpowiednie.
27
Trudności
Dość trudno jest znaleźć przykłady z grupy „b” o podobnym
stopniu trudności, dlatego istnieje ryzyko, iż uczniowie otrzymają
zadania o zróżnicowanym poziomie. Należy zadać pytanie w
kwestii języka. Czy przykłady powinny być wyrażone możliwie
językiem prostym, dopasowanym do wieku, czy też należy
zapoznawać uczniów z językiem specjalistycznym dla danego
przedmiotu? Kolejne pytanie dotyczy uczniów, którzy bez
problemu wykonali wszystkie przykłady części „b”, zaś mają
problemy z rachunkami. To zdarza się coraz częściej w
społeczeństwie, w którym komputery odgrywają ważną rolę.
Komentarz
W tym systemie istotne jest, aby uczeń poznał swoje mocne i słabe
strony. Uczniowie, którzy mają problemy z matematyką mogą
uzyskać zaliczenie testu, zdolniejsi uczniowie mogą wykazać się
swoją kreatywnością i umiejętnościami łączenia wiadomości. Ten
sprawdzian może być traktowany jako proces uczenia. Bardzo
istotne jest tutaj ocena osiągnięć a nie błędów.
Przykład w załączniku
28
4 Źródła
Książki:
Goeser B., Stoekler D. 1994. Spiele fuer die Freiarbeit in der Sekundarstufe.
Auer, 1. Aufl., ISBN 3-403-02367-2
Thanhoffer M., Reichel R., Rabenstein R. 1992. Kreativ unterrichten.
Oekotopia, 1. Aufl., ISBN 3-925169-39-3
Czasopisma:
Behrendt/Haeussler/Reger, 1997. Unterricht Biologie, Heft 230
Gropengiesser H., 1996. Pruefen und Beurteilen. Friedrich Jahresheft XIV: 1112; 13
Hoegermann Ch., 1997. Unterricht Biologie, Heft 230
Kattmann U., 1997. Unterricht Biologie Heft 230; 52-53
Rampillon U., 2000. Ueben & Wiederholen. Friedrich Jahresheft XVIII: 57
Roschek U., 1997. Unterricht Biologie Heft 230; 38-39
Internet
Andreas B., Gregersen P., Flensburger Methodenwerstatt,
http://www.Bildungsverlag1.de, 8.12.2003
Arbeitsgruppe Leistungfeststellung. des Stadtschulrates fuer Wien. „Neue Wege
der schriftlichen Leistungsfeststellung in der AHS in Wien”,
http://www.grg23vbs.asn-wien.ac.at/Info-Material/Index.html, 4.04.2004
Kiss A., „Alternative Formen der Beurteilung und Wiederholung von
Unterrichtsstof”,
http://www.physicsnet.at/quellen/LB-Stoffwh-kiss.PDF, 29.10.2003
Inne źródła:
Holub P., BG/BRG Moessingerstrasse; 9020 Klagenfurt
Holub S., BRG Viktring; 9073 Viktring
Salomon G., Universitaet Haifa, Israel;
Vohryzka M., BRG Viktring; 9073 Viktring
Witschel E., BRG Viktring; 9073 Viktring
29
Załącznik
4.1.W poszukiwaniu faktów
Kilka przykładów nt. „Ewolucji”
Selekcja
1. Ja należę do czynników ewolucji.
2. Wywieram presję i jestem czasami niesprawiedliwa /niesprawiedliwy.
3. Potrafię wspierać, kierować i rozdzielać.
4. „Czarna owca” jest moja ofiarą.
5. Wybieram korzystne fenotypy.
Analogia
1. Mogę dostarczyć cenne dla ekologa informacje.
2. Nie troszczę się o pokrewieństwo istot żywych.
3. Jestem napominany o warunkach środowiska.
4. Potrafię wyjaśnić np. dlaczego zwierzęta na różnych kontynentach mają
taką samą budowę ciała?
5. Opieram się na zbieżnym rozwoju.
Biegun genowy
1.„Hardy i Weinberg” interesowali się mną.
2.Jestem za zbudowaniem basenu.
3.Jeśli się zmienię, to nie jest jeszcze krok ewolucyjny.
4.Moje rozdarcie traktuje się jako separację.
5.Jestem sumą wszystkich genów jakiejś populacji.
Koewolucja
1.Szanuję zasadę wspólnej pracy.
2.Niektóre storczyki mogą śpiewać o mnie pieśń.
3.Skuwam wszystkie istoty żywe.
4.Jeśli nie byłoby mnie, owady nie miałaby krwi do picia.
5.Wpływam na wzajemny rozwój, który ma dwa rodzaje.
4.2.„Sałatka” tez
Przykład: globalizacja
Potęga i, sprzedany, w każdym czasie, pojemność światowego handlu,
wykluczony, proces globalizacji, obniży się, wszystko potrafi, zostaje przez,
30
pomnaża się, przez globalizację, produkuje, państwa narodowe, wszędzie,
zostają, biedne kraje
Możliwy wynik:
Poprzez globalizację pomnaża się pojemność światowego handlu, obniża się
potęga państw narodowych, biedne kraje zostają wykluczone przez proces
globalizacji. Wszystko może być wszędzie produkowane i sprzedane.
4.3 . Katastroficzne posiedzenie
Samolot lecący nad jeziorem stracił radioaktywny ładunek.
Uczniowie mają wcielić się w rolę rady gminy i odpowiedzieć na
następujące kwestie:
-Jak duże jest realne zagrożenie?
-Jak można ostrzec mieszkańców?
-Jak można usunąć niebezpieczny ładunek?
-Jakie środki ostrożności należy zachować?
-Jakie problemy w dziedzinie fizyki mogą pojawić się przy usuwaniu ładunku?
-Jacy eksperci są potrzebni?
-Jakie mogą powstać szkody w środowisku?
-Jak należy chronić grupę usuwającą ładunek?
-Gdzie należy przekazywać uspokajające informacje?
....
4.4 Karty powtórzeniowe
Co jest najważniejsze w tym temacie?
Znajdź nazwę i kilka podpunktów!
Jak można przedstawić graficznie to zagadnienie?
Wymień dwa pojęcia z tego materiału, które są ze sobą połączone!
Czy to zagadnienie pojawia się w codziennym życiu?
Spróbuj opisać ten temat za pomocą 2 lub 3 zdań.
Co byłoby, gdyby nie było tego zagadnienia?
Co powinni ludzie wiedzieć na ten temat?
Dla kogo jest ta wiedza szczególnie ważna?
O co chciałbyś kogoś zapytać z tej dziedziny?
Co najbardziej poruszyło cię w danym zagadnieniu?
Czy można by pokazać film na ten temat?
Jak można nazwać książkę lub fragment filmu na ten temat?
Jakie łatwe pytanie sprawdzające zadałbyś/zadałabyś na ten temat?
Jakie trudne pytanie można zadać do tego tematu?
31
Co sprawia ci trudności w tym zagadnieniu?
W czym jesteś dobry z tego działu/zagadnienia?
Co wyjaśniłbyś/wyjaśniłabyś dziecku poniżej 10 roku życia z tych zagadnień?
4.5 Samodzielne rozwijanie tekstu
Możliwa punktacja:
-jakość/stopień trudności przy formułowaniu pytań: maksymalnie 5 punktów za
pytanie
-prawidłowe sformułowanie pod kątem merytorycznym i stylistycznym:
maksymalnie 5 punktów za pytanie
Odpowiedzi na pytania: 10 punktów maksymalnie za odpowiedź
32
4.6 A Obrazy tworzone w głowie (w mózgu)
33
4.7 Trimino
34
4.8 Prosta gra –„Biotour”
35
4.9 Hipoteza wyników-egzamin.
Porządek doświadczenia:
Dwa liście np. bzu należy połączyć nitką, zaś nitkę należy przeciągnąć przez
słomkę do picia. Liście należy umocować na końcach nitki. Jeden z liści
posmarować cienko wazeliną po spodniej stronie. Za pomocą kolejnej nitki
należy umocować słomkę z liśćmi na statywie. Po tym jak „waga z liści” uzyska
równowagę należy umieścić ją pod osłoną.
Arkusz pracy:
„Waga do liści”
Hipoteza obserwacji:
*liść posmarowany od spodu wazeliną obniża się
*liść bez wazeliny obniża się
*żadna ze stron nie obniża się
Uzasadnienie hipotezy:
Obserwacja:
Krytyczne porównanie hipotezy i rzeczywistej obserwacji:
Przykładowy wynik 1
„liść bez wazeliny opada”
Uzasadnienie:
Liść bez wazeliny pobiera CO2 w procesie fotosyntezy, a więc ciężar wzrasta.
Liść bez wazeliny nic nie pobiera przez otworki, nie przyłącza CO2, a więc nie
następuje przyrost ciężaru.
Obserwacja: ”Liść posmarowany wazeliną jest cięższy”.
Krytyczne porównanie: „Ponieważ liść został oderwany, nie następuje w nim
transport wody, nie ma również dostatecznej ilości wody do fotosyntezy,
równocześnie woda paruje.”
Przykładowy wynik 2
„Liść posmarowany wazeliną obniża się”.
Uzasadnienie:
„Poprzez posmarowanie spodniej strony liścia wazeliną otwory są zatkane. Być
może woda nie może przez to parować? W liściu bez wazeliny woda paruje.
Przez to ma on mniejszy ciężar.”
36
Obserwacja:
Liść z wazeliną ma większy ciężar.
Analiza:
Wyniki pracy uczniów zostają zebrane i ocenione przez nauczyciela. Ocenie
podlega umiejętność stawiania hipotez ale bardzo istotna jest umiejętność
uzasadniania i formułowania obserwacji jak również krytyczne porównanie
hipotezy i rzeczywistej obserwacji.
Przy omówieniu wyjaśnia się między innymi:
- wazelina znajdująca się na spodniej stronie liścia bzu zatyka
otwory szczelin
- nad otworami szczelin następuje wymiana gazów
- oddawanie pary wodnej i pobieranie dwutlenku węgla prowadzi
do spadku masy
- obserwuje się podnoszenie i opadanie jednej strony wagi, zaś nie
następuje przyrost lub spadek ciężaru
4.10 Ocena pytań zamiast poprawiania odpowiedzi
Koncepcja: W ekosystemach dokonuje się ciągle obieg materii. Energia jest
ciągle dostarczana, aby był możliwy ten obieg.
(+) pytania pasujące do koncepcji, (-) pytania nie pasujące do koncepcji
Fragen
+
+
+
1
2
3
4
+
+
+
5
6
7
8
9
10
11
+
12
W jakiej formie jest dostarczana energia do obiegu?
Jak dalece zależą od siebie procesy oddawania i pobierania?
Czy w ekosystemie istnieje jeden jedyny obieg?
Czy cyrkulacja wszystkich elementów w ekosystemie odbywa
się z jednakową szybkością?
Co się dzieje z doprowadzona energią?
Jak duża jest pierwotna produkcja w ekosystemie?
Jak dalece jest stabilny ekosystem?
Jak można zmierzyć powstałe ilości materii?
Co się zdarzy, gdy energia nie zostanie pobrana?
Ile substancji obiega w nienaruszonym ekosystemie?
Dlaczego obieg materii może odbywać się w sposób stały,
mimo że ciągle jest dostarczana energia?
Jakie substancje są wbudowywane a jakie usuwane?
37
+
13
-
14
+
+
+
+
+
-
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
Dlaczego rośliny nie mogą same funkcjonować w
ekosystemie?
Czy proporcja producentów i konsumentów pozostaje zawsze
stała w ekosystemie?
Jakie są najważniejsze obiegi materii w ekosystemie?
Czy każda istota żywa jest włączona do obiegu?
Jak rośliny pobierają minerały?
Jakie są obiegi materii?
Co może zakłócić obieg w przyrodzie/
Jak można ponownie przywrócić równowagę w ekosystemie?
Jaką rolę pełnią zwierzęta (konsumenci) w obiegach materii?
Czy w ekosystemie istotny jest prawidłowy obieg materii?
Jaki wpływ ma człowiek na obiegi materii?
W jaki sposób energia powoduje cyrkulację materii?
Jak jest pobierana energia?
Jaki czynniki wpływają na ekosystem?
38