docJak postępować z rozsadą?
download 
Reklamacja Transkrypt
Jak postępować z rozsadą?
AKTUALNOŚCI NR RYNEK 22 16-30 listopada 2011 r. WARZYWNICTWO SADOWNICTWO ROŚLINY OZDOBNE PRAWO owoce warzywa kwiaty DWUTYGODNIK OGRODNICZY cena 7 zł (w tym 5% VAT) Kapusta wczesna Jeżyna polskie odmiany Boskoop bylinowe ciekawostki Jak postępować z rozsadą? Nasz portal ogrodniczy OwoceWarzywaKwiaty.pl KALAFIORY I BROKUŁY pokaz odmian SAD ŚLIWOWY w praktyce KAPUSTA OZDOBNA na „kwiat cięty” owoce warzywa kwiaty spis treści NUMER 22/2011 5 AKTUALNOŚCI 8 RYNEK 8 RYNEK mgr Tomasz Smoleński 10 FRESH MARKET 2011. WSZYSTKO PO 5 ZŁ Agnieszka Majewska 13 KTÓRĘDY DO KONSUMENTA? Dr Grzegorz Klimek 14 WARZYWNICTWO 14 JAK MINĄŁ SEZON? Marta Szyperek 17 POMIDOR W RÓŻNYCH ODSŁONACH Marta Szyperek 19 NAWOŻENIE ROZSADY POMIDORA I OGÓRKA Dr Piotr Chohura 22 JAK POSTĘPOWAĆ Z ZAKUPIONĄ ROZSADĄ? Andrzej Szymański 24 KALAFIORY I BROKUŁY NA POLU POKAZOWYM Mariusz Podymniak 26 KAPUSTA WCZESNA. WYŚCIG Z CZASEM Agnieszka Majewska 29 „ŻYWY KATALOG” 30 SADOWNICTWO 30 POLSKIE ODMIANY JEŻYNY dr Katarzyna Król, mgr Agnieszka Orzeł 33 UTRZYMAĆ JAKOŚĆ Mariusz Podymniak 36 NA 164 HEKTARACH... Henryk Czerwiński 39 ZDZISŁAW CIANCIARA (1930–2011) 40 ROŚLINY OZDOBNE 40 BYLINOWE CIEKAWOSTKI Z BOSKOOP Alicja Cecot 44 KAPUSTA OZDOBNA NA „KWIAT CIĘTY” Danuta Pyza-Grzybowska 47 POINSECJA. JAK DBAĆ O JAKOŚĆ Danuta Pyza-Grzybowska 49 EUROCHRYZANTEMY 2011 Henryk Czerwiński 52 EDEMA. POWSZECHNA CHOROBA FIZJOLOGICZNA Dr inż. Janusz Mazurek 53 PRAWO 53 CZYTELNICY PYTAJĄ – KRUS ODPOWIADA Ewa Jaworska-Spicak OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl 3 ADRES REDAKCJI ul. Kopernika 34, IV piętro, pok. 407 00-336 Warszawa tel./fax 22 826 16 26 e-mail: [email protected] ZESPÓŁ REDAKCYJNY Aleksandra Jóźwicka redaktor naczelna, tel. wew. 126 [email protected] Danuta Pyza-Grzybowska z-ca redaktor naczelnej, tel. wew. 125 [email protected] Henryk Czerwiński – redaktor, tel. wew. 127 [email protected] Agnieszka Majewska – redaktor [email protected] tel. 609 161 516 Marta Szyperek – redaktor, tel. wew. 128 [email protected] DZIAŁ REKLAMY Anna Kurek - dyrektor tel. 22 828 17 00, 665 004 014 [email protected] Ewa Żurczak tel. 22 828 09 53 wew. 110, 691 980 020 [email protected] Malwina Szymańska tel. 22 828 09 53 wew. 141, 603 047 008 [email protected] KONSULTANCI Prof. Franciszek Adamicki, prof. Augustyn Mika, prof. Kazimierz Mynett, mgr Jan Świetlik, dr Michał Trzęsowski, dr Maria Wysocka-Owczarek od redakcji Aleksandra Jóźwicka REDAKTOR NACZELNA Po sezonie owoce warzywa kwiaty Producenci zakończyli zbiory owoców i warzyw. Ci, którzy uprawiają pomidory i ogórki szklarniowe, już mogą dokonać podsumowania. Niestety, nie wypada ono pomyślnie. Wszyscy doskonale wiedzą o skutkach afery ogórkowej, która jeszcze pogrążyła i tak już trudną sytuację ekonomiczną wielu gospodarstw szklarniowych. Niektóre uzyskały wsparcie z powodu kryzysu wywołanego szczepem bakterii EHEC, co uchroniło je przed bankructwem. Ceny warzyw polowych również nie napawają optymizmem. Brak zaplecza przechowalniczego zmusza wielu producentów do sprzedaży płodów tuż po zbiorach. Trudno przewidzieć, czy ceny będą wyższe na wiosnę, bo funkcjonujemy na rynku globalnym, więc oferowane będą u nas nie tylko krajowe warzywa z chłodni i przechowalni, ale także np. z Holandii. Ceny jabłek deserowych są również niższe w porównaniu z rokiem ubiegłym. Producenci liczą na znaczny ich wzrost w styczniu, gdy ruszy w pełni handel z Rosją. Jak będzie wyglądał w tym sezonie? Czas pokaże... WYDAWCA HORTPRESS Spółka z o.o. ul. Kopernika 34, 00-336 Warszawa [email protected], www.hortpress.com KONTO: Bank Millenium S.A. 79 1160 2202 0000 0001 1709 0701 (podstawowe) 34 1160 2202 0000 0001 1709 0735 (prenumerata i książki) Redakcja zastrzega sobie prawo redagowania i skracania tekstów oraz zmiany tytułów. Za treść ogłoszeń i artykułów reklamowych redakcja nie odpowiada. Nakład: 9000 egzemplarzy Opracowanie graficzne i techniczne Beata Gałązka W tym numerze szczególnie polecamy artykuł Andrzeja Szymańskiego „Jak postępować z zakupioną rozsadą?”. Jest on adresowany do tych producentów, którzy zamawiają rozsadę pomidora w specjalistycznych firmach. str. 22 Druk: LOTOS POLIGRAFIA Sp. z o.o. Warszawa, ul. Wał Miedzeszyński 98, tel. 22 517 30 21 Pozostałe zdjęcia: © Yuriy Afonkin - Fotolia.com Danuta Pyza-Grzybowska Reklamy całostronicowe: str. 56 Ogłoszenia całostronicowe wydawcy: str. 2, 54, 55 ZDJĘCIE: ALEKSANDRA JÓŹWICKA Zdjęcie na okładkę udostępniło Gospodarstwo Ogrodnicze „Krasoń”. HORTIWEEK 2011 Międzynarodowym kongresem na temat gospodarowania wodą i energią w ogrodnictwie oraz produkcji żywności i wzrastającego na nią zapotrzebowania, 1 listopada br. rozpoczęto w Amsterdamie Międzynarodowy Tydzień Ogrodniczy (International HortiWeek). Łączył on trzy imprezy targowe, odbywające się w tym czasie w Holandii: HortiFair (Amsterdam), Flora Holland (Aalsmeer) oraz IFTF – International Floriculture Trade Fair (Vijfhuizen). Wszystkie poświęcono tematyce roślin ozdobnych, za wyjątkiem targów Horti Fair, które oprócz tego zagadnienia skupiły wystawców oferujących rozwiązania techniczne dla produkcji pod osłonami (w tym roku zaprezentowano 97 nowych produktów, spośród których 35 stanowiły nowe odmiany roślin ozdobnych). Targom tym towarzyszył cykl seminariów, wycieczek i konkursów. Wręczono m.in. wyróżnienia Horti Fair Innovation Award. W kategorii „Technologia” przyznano ją firmie Mardenkro za powłokę rozpraszającą światło w szklarni ReduFuse. Aby uzyskać efekt, wystarczy nanieść spryskiwaczem warstwę preparatu na dach szklarni. Warstwa ReduFuse jest wytrzymała na warunki atmosferyczne i długo utrzymuje się na szkle. Poza tym rozpraszając światło minimalizuje jego utratę. Jury dokonujące wyboru uznało takie rozwiązanie za bardzo proste w wykonaniu i tańsze niż wykorzystywanie do budowy obiektu specjalnego szkła dyfuzyjnego. Ponadto warstwę rozpraszającą w każdym momencie można zmyć z obiektu wykorzystując do tego celu inny z preparatów wyróżnionej firmy. W kategorii nowych odmian, Horti Fair Innovation Award powędrowała do fimy Corn.Bak za nową odmianę medinilli – Florinilla ‘Bella’. Roślina charakteryzuje się kompaktowym pokrojem oraz ciekawą budową kwiatostanu, składającego się z drobnych jasnoróżowych kwiatów. Jury uzasadniając swój wybór, podkreśliło fakt, że odmiana może być produkowana przez cały rok i może stanowić doskonałe uzupełnienie oferty kwiatów przeznaczonych do uprawy w mieszkaniu. Uczestnicy targów poznali również zwycięzców Horti Fair Interpolis Quality Cup. Więcej informacji o targach i towarzyszących im przedsięwzięciach wkrótce na łamach OWK. (H.C.) Lumenex®ISO22 – nowy profil dachu szklarni firmy Boal Systemen Prezentacja powłoki ReduFuse rozpraszającej światło na szybie w stoisku firmy Mardenkro Medinilla Florinilla®‘Bella’ firmy Corn.Bak OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl 5 AKTUALNOŚCI EFEKTYWNE MIKROORGANIZMY Spotkanie otworzył Sławomir Gacka – prezes firmy ProBiotics Polska W Krajowym Centrum Mikroorganizmów w Bratuszynie (woj. wielkopolskie) 24 października br. odbyło się spotkanie szkoleniowe pt. „Warsztaty Wici”. Zostało zorganizowane przez firmy: ProBiotics Polska, Bio-World oraz Stowarzyszenie Ekosystem Dziedzictwo Natury. Efektywne mikroorganizmy są kompozycją szczepów grzybów, drożdży, bakterii i promieniowców, wyodrębnionych i skompletowanych przez japońskiego naukowca prof. Teruo Higa. Mają zastosowanie praktycznie w każdej dziedzinie życia. Te obecnie produkowane są wysoce wyspecjalizowa- ne. Stosowane są doglebowo, gdzie poprawiają żyzność gleby i produktywność uprawianych na niej roślin. Wpływają również na zdrowotność roślin, zwierząt i ludzi, poprzez oddziaływanie na układ pokarmowy, nerwowy, krwionośny, itd. Przy stosowaniu ich w produkcji roślinnej czy zwierzęcej nie obowiązują okresy karencji. Są pomocne w oczyszczaniu ścieków, m.in. w przydomowych oczyszczalniach. Warsztaty „Wici” prowadzone są od kilku lat. Ich pomysłodawcą jest Sławomir Gacka – właściciel gospodarstwa ekologicznego, współzało- życiel firmy ProBiotics Polska i Stowarzyszenia Ekosystem Dziedzictwo Natury oraz dyrektor Krajowego Centrum Mikroorganizmów ProBiotics Polska. Prowadzi je wspólnie ze Stanisławem Kolbuszem. Organizowane przez nich zajęcia służą wymianie poglądów i pogłębianiu wiedzy z zakresu stosowania efektywnych mikroorganizmów, a zarazem promocji i dystrybucji produktów je zawierających. W warsztatach mogą uczestniczyć wszyscy zainteresowani, a szczególnie producenci, którzy zakupili produkty i posiadają tzw. kartę gospodarza. W swojej pracy zawodowej w rejonie grójecko-wareckim coraz częściej spotykam się z przykładami zastosowania efektywnych mikroorganizmów w różnych dziedzinach życia, w tym w produkcji sadowniczej (użyźnianie gleby, przywracanie życia biologicznego po jednostronnym stosowaniu środków ochrony roślin, zabiegi poprawiające kondycję roślin). Rolnicy prowadzą wnikliwe obserwacje, którymi chętnie dzielą się z sąsiadami. Wiele ciekawych informacji uzyskałem od licencjonowanego doradcy Zbigniewa Chajęckiego z Magierowej Woli, który wprowadza efektywne mikroorganizmy do swoich sadów. Odwiedziłem także Regionalne Centrum Mikroorganizmów w Białej Rawskiej, w którym znajduje się punkt informacyjny i magazyn różnych wyrobów ProBioEmów. (P.G.) KONKURS ROZSTRZYGNIĘTY 18 października br. w Warszawie odbyła się konferencja podsumowująca konkurs „Promuj z pomysłem”. Został on zorganizowany przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego i Polską Agencję Wspierania Przedsiębiorczości. Zgłoszono ponad 20 kampanii promujących projekty współfinansowane ze środków programu „Rozwój Polski Wschodniej”. Miło nam poinformować, że trzecie miejsce zajął Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy, który realizuje projekt „Rozwój klastra Dolina Ekologicznej Żywności”. Na konferencji w Warszawie wystąpili przedstawiciele zwycięskich firm i instytucji – z ramienia DEŻ dr Krzysztof Jończyk – kierownik projektu. Przedstawił on koncepcję klastra DEŻ oraz działania realizowane przez agencję reklamową Vena Art z Lublina w ramach prowadzonej ogólnopolskiej kampanii promocyjnej. Jury podkreśliło wysoki poziom merytoryczny i wyjątkową skuteczność przeprowadzonych akcji. 6 Dr Krzysztof Jończyk – kierownik projektu „Rozwój klastra Dolina Ekologicznej Żywności” OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl DOŻYNKI POMIDOROWE 2011 Grupa Producentów Warzyw Chenczke & Janas po raz drugi zorganizowała Ogólnopolskie Dożynki Pomidorowe. Odbyły się 5 listopada bieżącego roku w Kaliszu. W imprezie uczestniczyło niemal 200 producentów pomidorów i przedstawicieli firm związanych z ogrodnictwem. Podczas tego branżowego spotkania towarzyskiego było wiele okazji, aby wymienić poglądy, podzielić się spostrzeżeniami i dokonać podsumowań. Jednomyślnie oceniono, że ten rok był bardzo trudny w ogrodnictwie. Pokazał on, że rynek owoców i warzyw to już nie tylko rynek polski – lokalny, ale globalny, że ogórki czy pomidory mogą być elementem gry politycznej. Odnotowano znaczny spadek eksportu, zwłaszcza na Wschód. W tym roku przewartościowało się trochę pojęć w ogrodnictwie. Mało mówi się o wielkości plonu z 1 m2 i o ilości posiadanych hektarów szklarni. Częściej wymieniany jest dochód z 1 m2 czy też z całej uprawy. Wiele gospodarstw przeżywało najtrudniejsze chwile w swojej historii, a uzyskane środki ze wsparcia z tytułu kryzysu spowodowanego szczepem bakterii EHEC pozwoliły uchronić je przed bankructwem. Latem karton pomidorów (6 kg) sprzedawano po 4,0 zł, podczas gdy samo opakowanie kosztowało średnio 1,25 zł. Coraz większego znaczenia nabiera jakość wyprodukowanych pomidorów, rozpoznawalność producenta i jego towaru oraz możliwość zapewnienia ciągłości dostaw. Na temat przyszłości uprawy pomidorów pod osłonami w naszym kraju można było usłyszeć skrajne opinie. Dominowało jednak poczucie obawy związane z możliwością zachwiania opłacalności tej uprawy. Wzrost cen środków produkcji, w tym głównie opału, bardzo przekłada się na możliwość uzyskania dochodu, który zapewniłby egzystencję gospodarstw. Krach w ogrodnictwie pod osłonami Organizatorzy – od lewej: Kazimierz Janas (wiceprezes Grupy Producentów Warzyw Chenczke & Janas) z żoną Katarzyną oraz Anna i Krzysztof Chenczke (prezes) miałby bezpośrednie przełożenie na funkcjonowanie wielu firm zaopatrujących gospodarstwa w środki produkcji, ale również na rynek pracy. Są to aspekty mające duże znaczenie dla gospodarki i polityki społecznej naszego kraju. W rozmowach ogrodnicy podkreślali konieczność większego zrzeszenia się, skutecznych działań w zakresie obrony swoich interesów, a także lepszej promocji polskich warzyw. Mimo bardzo trudnego sezonu, można było dostrzec pewien optymizm, że przyszły rok będzie lepszy. Zabawa w miłej atmosferze pozwoliła zapomnieć na chwilę o problemach dnia codziennego. Urozmaicone menu otwierała zupa pomidorowa – oczywiście z polskich pomidorów.(S.Z.) W imprezie uczestniczyło około 200 producentów pomidorów i przedstawicieli firm związanych z ogrodnictwem OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl 7 RYNEK opracował Tomasz OCZEKIWANIE NA WZROST CEN Ceny skupu jabłek deserowych na rynek krajowy są niższe w porównaniu z ubiegłym rokiem. Producenci liczą na znaczny ich wzrost w styczniu, gdy ruszy w pełni handel z Rosją – informuje portal TVP Info. Z monitoringu Instytutu Ekonomiki Rolnictwa wynika, że średnie ceny jabłek na rynkach hurtowych były na początku listopada br. o ponad 20% niższe niż rok temu. Ceny płacone w skupie przez spółdzielnie i firmy eksportowe spadły o 30%. Zwykle po 1 stycznia Rosja dwukrotnie obniża cła na owoce i sprzedaż z Polski wzrasta. Na razie eksport jabłek i gruszek jest minimalny. Obecnie na rosyjskim rynku najlepiej radzi sobie Serbia oraz Mołdawia. Zbiory w tych krajach były wysokie, a tamtejsi eksporterzy mogą już teraz handlować z Moskwą przy znacznie niższych cłach niż Polska. IMPORT POMIDORÓW Z UNII W sezonie 2010/2011 (od początku października 2010 do końca maja 2011 roku) wszystkie kraje unijne zaimportowały łącznie 445 tys. ton pomidorów z państw trzecich wobec 454 tys. ton w sezonie wcześniejszym– informuje FAMMU/FAPA, na podstawie Eucofel Information Bulletin. Podobnie jak w latach poprzednich, największym eksporterem pomidorów spoza państw unijnych jest Maroko z dostawami ponad 325 tys. ton. Na drugim miejscu uplasowała się Turcja – 57 tys. ton w sezonie 2010/2011 oraz kolejno: Izrael, Jordania i Tunezja. KONIEC CERTYFIKATÓW DO ROSJI? Wymagane do tej pory certyfikaty bezpieczeństwa, dotyczące pozostałości pestycydów w produktach roślinnych przeznaczonych na eksport z UE do Federacji Rosyjskiej, zostały zniesione – tak wynika z oficjalnej informacji przesłanej przez Komisję Europejską. Decyzja ta została podjęta w wyniku negocjacji prowadzonych między Unią Europejską a Federacją Rosyjską w sprawie przystąpienia Federacji Rosyjskiej do Światowej Organizacji Handlu (WTO). Ma ona charakter administracyjny, podobnie jak wprowadzone wcześniej certyfikaty. Obecnie PIORiN jest w trakcie uzgadniania nowych warunków, które będą obowiązywać eksporterów produktów spożywczych pochodzenia roślinnego, wysyłających swoje towary do Rosji. 8 Smoleński TANIE WARZYWA NIE TYLKO W POLSCE Niskie ceny warzyw to zmartwienie nie tylko polskich producentów. Podobnie jest na pozostałych rynkach europejskich – podaje w cotygodniowej analizie Bank Gospodarki Żywnościowej. Znaczne spadki cen, w odniesieniu do roku poprzedniego, zanotowano między innymi w Niemczech. Najbardziej widoczny jest tam spadek cen cebuli; kilogram niemieckiej cebuli na rynku hurtowym w Berlinie w trzeciej dekadzie października br. kosztował 0,24–0,28 euro, czyli około 30% mniej niż przed rokiem. Podobnie jest na Węgrzech, nieco lepiej na Słowacji i w Czechach – wynika z notowań cen prowadzonych przez FAMMU/FAPA. Przyczyną spadku cen cebuli w krajach Unii jest między innymi wzrost produkcji w Holandii. Kraj ten od lat jest liderem pod względem eksportu tego warzywa na rynek Wspólnoty. Analizując sytuację na europejskich rynkach, można zauważyć kilku-, kilkunastoprocentowe coroczne spadki cen kapusty, selerów czy też ogórków i pomidorów. Ceny dwóch ostatnich warzyw są bardzo niskie w Hiszpanii, która w największym stopniu została dotknięta kryzysem związanym z bakterią E. coli. Cena pomidorów w tym kraju wynosiła 0,10–0,68 euro/kg, podczas gdy rok wcześniej 0,40–0,80 euro/kg. PŁATNOŚĆ DO OWOCÓW MIĘKKICH Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi przyjęło projekt ustawy o zmianie ustawy o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego, który przewiduje wprowadzenie w latach 2012–2013 oddzielnej płatności do owoców miękkich – informuje FAMMU/FAPA. Projekt ustawy zmienia przepisy dotyczące płatności do owoców miękkich (malin i truskawek), które od 2012 roku będą realizowane w formie niezwiązanej z produkcją. Nowa płatność będzie przysługiwała rolnikom, którzy uprawiali maliny i truskawki w 2008 roku i którzy uzyskali przejściowe płatności do owoców miękkich za ten rok. W 2012 r. na płatności te możliwe będzie przeznaczenie 19 mln euro (w tym 11,04 mln euro z budżetu UE). MROŻONE TRUSKAWKI Ceny polskich mrożonych truskawek drugiej klasy, niekalibrowanych na rynku europejskim wynosiły w październiku i na początku listopada br. 1,60–1,70 euro/kg. Przyczyną dość wysokich cen jest przede wszystkim mniejsza podaż, wynikająca nie tylko ze spadku wielkości produkcji, ale także z braku zapasów mrożonek na początku bieżącego sezonu – informują analitycy BGŻ na podstawie informacji Foodnews. Mrożone truskawki z Polski dominują obecnie na rynku Unii Europejskiej. W mniejszym stopniu dostępne są mrożone truskawki z Chin, co również jest konsekwencją ich mniejszej produkcji. Dla przypomnienia, według szacunków USDA w tym roku miała ona wynieść w tym kraju około 110 tys. ton (o 20% mniej w porównaniu z rokiem 2010). Ponadto ich ceny nie są już tak atrakcyjne jak kilka lat wcześniej. Mówi się również o dużym wzroście zapotrzebowania na rynku chińskim, co także przejawia się w postaci mniejszego eksportu na rynek Unii Europejskiej. OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl EKSPORT JABŁEK Z SERBII Intensywnie rozwija się eksport jabłek deserowych z Serbii do Rosji. W tym roku bardzo duże osiągnięcia ma największa serbska firma eksportowa – Delta Agrar. Planuje ona w tym sezonie dwukrotnie zwiększyć dostawy jabłek do Rosji – w porównaniu z ubiegłym rokiem do około 8 tys. ton – informuje Foodnews. Firma próbuje rozszerzyć swoje dostawy na rynki Azji Środkowo-Wschodniej. Rozwija eksport w oparciu o spółdzielczą strukturę produkcji. Dysponuje sadami o powierzchni około 300 ha, chłodniami ULO (6 tys. ton) i urządzeniami, na których można przygotować około 12 ton jabłek na godzinę. Inwestycje wynoszą obecnie 25 mln euro. Do 2013 r. wielkość sadów ma zwiększyć się do 600 ha, a pojemność chłodni ULO – do 12 tys. ton. Serbska firma ma wprowadzić na około 20 ha nową odmianę jabłek ‘Modi’ (mieszaniec ‘Liberty’ z ‘Galą’). spowodować wzrost eksportu do 800 tys. ton. Może to być przyczyną trudności z zagospodarowaniem jabłek z państw zachodnioeuropejskich. CENY CEBULI DO PRZETWÓRSTWA ILE JABŁEK W EUROPIE? Na początku listopada br. niemiecka agencja marketingowa AMI dokonała korekty prognozy tegorocznych zbiorów jabłek w Europie (przedstawionej na Prognosfruit). Wynika z niej, że globalne zbiory jabłek z przeznaczeniem do przetwórstwa nie odbiegają od ubiegłego roku. Około 150 tys. ton jabłek zostało już skierowanych do przerobu. Pochodzą one z sadów uszkodzonych przez grad w Niemczech, Holandii i we Francji. Podkreśla się, że w naszym kraju duże zbiory jabłek z przeznaczeniem do bezpośredniego spożycia mogą Producenci cebuli obieranej narzekają na niskie ceny skupu. Sytuacja w skupie cebuli (z łuską żółtą i czerwoną) do przetwórstwa jest podobna – informuje Zakład Ekonomiki Ogrodnictwa IERiGŻ-PIB. Ceny skupu w woj. kujawsko-pomorskim na początku listopada nie przekraczały 0,90 zł/kg loco zakład. (w ubiegłym roku były prawie dwukrotnie wyższe). Handlowcy w najblizszym czasie nie spodziewają się wzrostu cen. OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl 9 RYNEK Fresh Market 2011 Wszystko po 5 zł Agnieszka Majewska Już w połowie lipca było wiadomo, że rozpoczynający się sezon sprzedaży krajowych owoców i warzyw będzie trudny. Niestety, nikt nie przewidział jak bardzo. Po kryzysie, który dotknął Polskę po wybuchu afery ogórkowej rynek nie może wrócić do normalnej kondycji. W trudnej sytuacji znaleźli się teraz nie tylko producenci, ale też handlowcy i eksporterzy. Początkowo złe nastroje wśród konsumentów i rosyjskie embargo martwiło głównie producentów pomidorów i ogórków. Lipiec to początek eksportu polskich warzyw szklarniowych, nazywany przez niektórych okresem żniw, i czas, kiedy ceny są najwyższe. Po ogłoszeniu informacji dotyczących zakażeń E. coli producenci zamiast zarabiać, likwidowali plantacje i wyrzucali zebrane owoce. Straty w gospodarstwach szklarniowych były najdotkliwsze, głównie ze względu na brak możliwości przechowania pomidorów i ogórków przed dłuższy czas. Niestety, jak się szybko okazało, dekoniunktura dotknęła cały rynek produktów rolno-spożywczych, a ceny wszystkich warzyw zaczęły gwałtownie spadać. KAPUSTA Skutki kryzysu najmocniej odczuli producenci kapusty głowiastej. Od 10 Cena (zł) JAK ZŁY SEN Ceny kapusty początku czerwca do połowy lipca bieżącego roku średnia cena główek obniżyła się o prawie 2 zł za kilogram, z 2,2 zł do 40 gr. Chociaż wielu producentów spodziewało się niższych cen po pojawieniu się na giełdach świeżej kapusty najwcześniejszych odmian, wszystkich zaskoczyła tak gwałtowna reakcja rynku. W lipcu ubiegłego roku cena kapusty głowiastej obniżyła się o około 30 gr, (w tym samym okresie w 2009 r. zanotowano niewielki, ale systematyczny wzrost cen), ale nie spadła poniżej 60 gr za kilogram. Co ważne, w 2010 r. w Polsce zebrano 1090 tys. ton kapusty. W tym roku plony mają być nieco wyższe – szacuje się, że OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl wyniosą ponad 1,1 mln ton. Oznacza to, że przy podobnej wielkości plonów cena kapusty jest nawet trzykrotnie niższa niż w analogicznym okresie rok temu. Dla porównania we wrześniu 2009 r. przy zbiorach o prawie 200 tys. ton wyższych ceny wynosiły 40 gr. W tym roku jest to około 20 gr za kilogram. Wskazuje to na trudną sytuację producentów kapusty, którzy od początku sezonu balansują na granicy opłacalności produkcji. Należy mieć tylko nadzieję, że w najbliższym czasie ceny zaczną stopniowo rosnąć. Tak było w roku 2009 i 2010 – od września do czerwca na giełdach obserwowano systematyczny wzrost cen kapusty. Cena (zł) du 500 tys. ton rocznie), co dodatkowo pogarsza sytuację krajowych dostawców. W roku 2009 i 2010 w okresie od września do grudnia, rynek zachowywał się raczej stabilnie. W poprzednich latach wzrost cen marchwi rozpoczynał się dopiero przed świętami, na początku grudnia, dlatego można sądzić, że i w tym sezonie ceny korzeni z przechowalni pod koniec roku będą wyższe niż w tej chwili. Wzrost może być jednak niewielki. CEBULA Cena (zł) Ceny marchwi Ceny cebuli MARCHEW Podobnie wygląda w tej chwili sytuacja producentów marchwi. Specjaliści szacują tegoroczne zbiory na około 820 tys. ton, czyli o 6 tys. ton więcej niż rok temu. Wielkość zbiorów sugerowałaby podobny poziom cen, niestety, aktualnie są one niższe o około 20 gr. We wrześniu 2010 r. za kilogram korzeni trzeba było zapłacić średnio 70 gr, obecnie tylko 50–60 gr. Tyle samo kosztowała marchew we wrześniu 2009 r., z tym, że zbiory były wtedy dużo wyższe (913 tys. ton), a na rynku było bardzo dużo towaru dobrej jakości. W lipcu bieżącego roku wiele wskazywało na to, że cena marchwi powinna przekroczyć 70 gr za kilogram. Tak się jednak nie stało i jak na razie nic nie wskazuje na to, że w najbliższym czasie sytuacja na rynku zmieni się. Chociaż Polska jest największym producentem marchwi w Europie, nadal duży procent towaru na rynku stanowią korzenie importowane z Holandii (produkcja rzę- OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl Choć jeszcze niewiele na to wskazuje, wiosną 2012 r. w najtrudniejszej sytuacji mogą znaleźć się gospodarstwa, w których większość areału przeznacza się pod uprawę cebuli. W tym roku zbiory w Holandii, która jest największym producentem tego warzywa w Europie, szacuje się na 1,5 mln ton (w 2010 r. – 1302 tys. t, a w 2009 r. – 1269 tys. t). W minionym sezonie wyeksportowała ponad 800 tys. ton cebuli, a rok wcześniej o 100 tys. ton więcej. Dla porównania krajowa produkcja wyniosła w zeszłym sezonie 583 tys. ton, a tegoroczne zbiory szacuje się na około 630 tys. ton. Wysokie plony w holenderskich gospodarstwach to zła wiadomość dla naszych producentów, ponieważ nadpodaż spowoduje spadek cen na europejskich giełdach. W październiku bieżącego roku w Holandii za 100 kg cebuli trzeba było zapłacić zaledwie 9–10 euro. Tak niskich cen nie stwierdzono jeszcze na polskich giełdach, ponieważ jesienią większość holenderskich warzyw jest eksportowana do krajów afrykańskich i do Wielkiej Brytanii. Dopiero wiosną kierunek eksportu radykalnie się zmienia, a cebula z Niderlandów trafia na nasz rynek. Wiosną ubiegłego roku Polska importowała z Holandii około 100 ton cebuli tygodniowo, dlatego można przypuszczać, że rozpoczynający się sezon będzie praw- 11 RYNEK dziwą katastrofą. W zeszłym roku ceny były dosyć dobre. Po lipcowym spadku za kilogram cebuli trzeba było zapłacić we wrześniu około 1 zł. W tym roku spadek cen był dużo bardziej drastyczny. Od lipca do września wartość cebuli zmniejszyła się trzykrotnie, z ponad złotówki do 20– 30 gr za kilogram. Ceny w październiku były nawet o połowę niższe niż w analogicznym okresie w 2009 r., przy znacznie wyższych zbiorach (707 tys. t) od szacowanych w tym roku. Dwa lata temu cena cebuli wzrastała w ciągu sezonu. Podobnie jak w przypadku marchwi, od początku grudnia z każdym tygodniem zyskiwała na wartości. Tak samo było w zeszłym roku, jednak wiele wskazuje na to, że bieżący sezon będzie zupełnie inny. Stagnacja na rynku i urodzaj cebuli w Holandii, na Ukrainie i w Rosji może spowodować całkowite załamanie się rynku. Wczesną jesienią na giełdach sprzedających było o wiele więcej niż kupujących. DLACZEGO? Za tragiczną sytuację na rynku świeżych owoców i warzyw najprościej byłoby obarczyć jedną osobę, na przykład nieodpowiedzialną niemiecką urzędniczkę, premiera Rosji lub konkretne wydarzenie (afera w mediach czy czarny PR polskich warzyw). Niestety, zjawiska makroekonomiczne nigdy nie są proste. Przyczyn dekoniunktury może być kilka. W pierwszej kolejności należy pamiętać o aferze ogórkowej i strachu konsumentów przed spożywaniem jakichkolwiek świeżych warzyw. Rynek nadal odczuwa skutki tego kryzysu, nazywanego ogórkowym. Spadek, a właściwie zahamowanie eksportu w UE i zamknięcie rosyj- 12 skich granic na ponad miesiąc spowodowały utratę kontaktów handlowych polskich dostawców z odbiorcami zagranicznymi. Popularne powiedzenie, że rynek nie znosi próżni, dobrze odzwierciedla sytuację, która miała miejsce w połowie lipca. Rosyjscy odbiorcy, którzy od lat współpracowali z krajowymi eksporterami, z powodu embarga musieli poszukać innych dostawców, w innych krajach. Współpraca z jedną firmą, która dostarczy wszystko, jest łatwiejsza niż z kilkoma drobnymi przedsiębiorstwami. Nie tylko pomidory i ogórki, ale także inne warzywa zaczęto sprowadzać spoza Unii Europejskiej. W ten sposób, jak kostki domina, zahamowanie eksportu jednego gatunku warzyw, przeniosło się na kolejne. Drugą przyczyną dekoniunktury na krajowych giełdach jest urodzaj, zwłaszcza w Rosji i na Ukrainie, gdzie plony ziemniaków i cebuli są podobno najwyższe od kilku lat. Pracownicy sezonowi, którzy przyjeżdżają do Polski na czas zbiorów twierdzą, że na Ukrainie w tym roku wszystkiego jest dużo. W takiej sytuacji zapotrzebowanie na warzywa importowane z Polski może być w tych krajach niewielkie, co prawdopodobnie pogorszy i tak nieciekawą sytuacją naszych producentów. Trzecią przyczyną kryzysu na rynku świeżych owoców i warzyw jest właśnie sam kryzys. W obawie przed załamaniem się strefy euro oraz pod wpływem niepokojących informacji zza oceanu, konsumenci zaczynają oszczędzać, zmniejszając wielkość tzw. koszyka. Popyt na niektóre produkty jest bardzo ograniczony. Co gorsza zdaniem wielu konsumentów świeże owoce i warzywa to produkty drogie. Takie przekonanie jest wynikiem m.in. windowania OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl cen w super- i hipermarketach, które pomimo spadku cen hurtowych utrzymywane są na stałym poziomie. Przyczyny bessy na giełdach rolno-spożywczych są poważne, a ich skutki z pewnością będą długotrwałe. Dziś trudno jednoznacznie orzec, czy producenci warzyw zamkną rok pod kre ską, jed nak wie le na to wskazuje. Ceny warzyw są bardzo niskie, a mogą być jeszcze niższe. Jesień to czas zbioru warzyw gruntowych. Na giełdzie towaru jest bardzo du żo, po nie waż wła ści cie le mniejszych gospodarstw, którzy nie dysponują powierzchnią przechowalniczą są zmuszeni sprzedawać warzywa „prosto z pola”. Nadpodaż powoduje spadek cen, dlatego producenci, którzy tylko mają taką możliwość gromadzą plony w chłodniach i przechowalniach, czekając na poprawę sytuacji. Niestety, jest bardzo prawdopodobne, że takie przetrzymywanie towaru, w oczekiwaniu na lepszą cenę spowoduje kolejną falę spadków, tyle że przesuniętą w czasie. Jeżeli producenci, zamiast wydłużyć okres sprzedaży warzyw na kilka miesięcy, otworzą chłodnie dopiero wiosną, może się okazać, że ani na jesieni, ani zimą, ani wiosną nie zarobią na warzywach gruntowych. Jak będzie nie wiadomo. Teraz wszystko w rękach natury i trwałości przechowalniczej zebranych plonów. n Artykuł został przygotowany w oparciu o dane przedstawione przez Karolinę Zakrzewską w czasie wykładu „Co nas czeka w nadchodzącym sezonie. Perspektywy popytu i podaży poszczególnych owoców i warzyw w Polsce, Europie i na świecie” (Konferencja Fresh Market, Ożarów Mazowiecki, 30 września 2011 roku). Owocne refleksje Którędy do konsumenta? Dr Grzegorz Klimek IN STY TUT OGRODNICTWA E ksperci śledzą nie tylko ceny jabłek, ale też różnorakie drogi, jakie te i inne polskie owoce przebywają pomiędzy gospodarstwem sadowniczym a konsumentem w Polsce lub poza nią. Ja zajmuję się kanałami dystrybucji jabłek wyprodukowanych w kilkunastu gospodarstwach towarowych, będących obiektem moich badań prowadzonych od 2004 roku. Na pozór może się wydawać, że dla sadownika nie ma znaczenia, w jaki sposób wyprodukowane przez niego owoce trafiają na stół konsumenta. Jeśli jednak problemowi przyjrzeć się bliżej, to okazuje się, że jest inaczej. Mianowicie, im większa jest różnorodność kanałów dystrybucji, tym lepsza jest kondycja ekonomiczna gospodarstw sadowniczych, które z nich korzystają. Możliwość wyboru popłaca. Monopol nigdzie i nikomu nie wychodzi na zdrowie. Jego zaistnienie zawsze grozi samowolą, co w tym wypadku oznacza zaniżanie cen hurtowych. Sadownicy austriaccy na własnej skórze przekonali się o prawdziwości tego stwierdzenia na przykładzie supermarketów. Znaczenie rynków hurtowych jako sposobu zbytu dla dużych gospodarstw towarowych spada. W latach 2004–2005 sprzedawano tą drogą jeszcze 15–23% wyprodukowanych tam jabłek, a obecnie tylko 2,5–4,5%. Zainteresowanie „dużych” sadowników rynkami hurtowymi rośnie jedynie wtedy, gdy niska produkcja gwarantuje duże różnice pomiędzy cenami w hurcie pierwotnym a cenami na rynkach hurtowych. Różnice te muszą przewyższać rozmiary kosztów, jakie sadownik musi ponieść w związku z wyjazdem na rynek hurtowy. Tak było tylko w roku 2007 i 2010. Na rynku krajowym hurtownicy zajmują się pośrednictwem w handlu jabłkami. W latach o wysokiej produkcji jabłek (powyżej 2,4–2,5 mln ton) ich zakupy bezpośrednio w gospodarstwach spadają do 10–11% podaży jabłek deserowych. Wtedy wielu z nich zaopatruje się na rynkach hurtowych. W latach o niższej produkcji ich aktywność w gospodarstwach rośnie. Wtedy bowiem większych ilości jabłek dobrej jakości trzeba poszukiwać bezpośrednio w gospodarstwach sadowniczych. W takich latach zakupy hurtowników w gospodarstwach stanowią nawet 18–20% sprzedawanych jabłek deserowych. Najważniejszym kanałem dystrybucji jabłek jest eksport, a jego udział w sprzedaży rośnie. Jeśli w latach 2004–2006 było to 37–46% jabłek deserowych, to w latach 2008–2010 udział eksportu wzrósł do 60–65% produkcji „deseru”. Wzrostowi znaczenia eksportu sprzyja koncentracja podaży rozumiana jako poprawa organizacji rynku. Chodzi tu o powstawanie dużych GP i OP, jak również firm komercyjnych. Specjalizują się one między innymi w eksporcie. Koncentracja podaży to również wyspecjalizowanie się gospodarstw w produkcji kilku podstawowych odmian jabłek. Oczywiście, o ich wyborze decydują kryteria ekonomiczne. W ostatnich latach pięć najważniejszych odmian stanowiło w badanych gospodarstwach 67–70% produkcji. Pod tym względem nie ustępujemy już przodującym SKIER NIE WI CE producentom jabłek w Europie Zachodniej. Ten kanał dystrybucji ma decydujące znaczenie dla kondycji całego rynku jabłek. Większość tych owoców zbywamy na rynkach wschodnich i wolno sądzić, że z wielu względów są one w dalszym ciągu dla nas perspektywiczne. Rola supermarketów w zbycie jabłek jest przedmiotem żywego zainteresowania sadowników i analityków rynku i nie bez powodu budzi wiele emocji. Zgodnie z wynikami moich badań w gospodarstwach, tą drogą trafiało na rynek w latach 2000– 2010 15–25% jabłek deserowych. Rola tego kanału dystrybucji nie wykazuje tendencji wzrostowej i to dobrze. Jako przykład destrukcyjnej roli supermarketów na rynku jabłek można wskazać Austrię. Kraj ten produkuje około 180 tys. ton jabłek rocznie, z czego połowa trafia na eksport. Tylko dzięki koncentracji oraz sprawnej organizacji tego sektora rynku i osiąganym tam cenom, sadownictwo austriackie jest w stanie jeszcze egzystować. Rynek krajowy tych owoców został bowiem praktycznie zmonopolizowany przez supermarkety, które dyktują ceny hurtowe. Ich wysokość nie sięga kosztów produkcji. Dość powiedzieć, że różnica pomiędzy cenami zbytu w hurcie pierwotnym a cenami detalicznymi przekracza nawet 600%. Na szczęście w Polsce klienci znacznie chętniej kupują owoce na bazarach i w osiedlowych „zieleniakach” niż w supermarketach. Sprzedaż detaliczna odgrywa w badanej grupie gospodarstw marginalną rolę. W ostatnich latach stanowiła 1,1–1,4% produkowanych jabłek. Biorąc pod uwagę ich wysoką towarowość i fakt, że produkują one średnio po około 280 ton jabłek, zaś największe ponad 1300 ton, jest to naturalne. Z drugiej jednak strony przypomnieć trzeba również, że sprzedaż bezpośrednia stanowi jeden ze środków zaradczych w stosunku do monopolizacji rynku krajowego przez supermarkety i pozwala zatrzymać w gospodarstwie znacznie większą część wartości dodanej. Mając to wszystko na uwadze, niektóre grupy producencie także myślą o uruchomieniu własnych sklepów. Wydaje się, że rola sprzedaży detalicznej w nadchodzących latach powinna nieco wzrosnąć. Rola grup producenckich w sprzedaży jabłek produkowanych w badanych gospodarstwach niestety nie zwiększa się. Można nawet powiedzieć, że jest przeciwnie: dwa gospodarstwa przestały być członkami grupy, która się rozpadła. Właściciel jednego założył firmę komercyjną, drugie zaś funkcjonuje na rynku samodzielnie. W ostatnich latach poprzez grupę sprzedawane jest jedynie niespełna 10% jabłek. Głównie z uwagi na podtrzymanie sprawnej organizacji eksportu, jak i ze względu na fakt, że po 2013 roku będzie najprawdopodobniej kontynuowana znacząca pomoc finansowa dla GP i OP, problem dalszej poprawy organizacji rynku jest w dalszym ciągu jednym z najważniejszych w przyszłych działaniach na rzecz rozwoju naszego sadownictwa. OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl n 13 WARZYWNICTWO Jak minął sezon? Marta Szyperek – Warunkiem uzyskania wysokich wczesnych plonów jest prawidłowe ogrzewanie i nawadnianie uprawy od początku produkcji – informował Wojciech Juńczyk Z espół specjalistów ds. pomidorów szklarniowych, tworząc projekt Tomato Academy w ramach Syngenta Seeds, od 5 lat pomaga producentom prowadzić intensywną produkcję z wykorzystaniem nowoczesnych technologii. Wojciech Juńczyk, specjalista z Tomato Academy, podczas spotkania przedstawił analizę warunków pogodowych w mijającym sezonie oraz omówił ich wpływ na uprawę. Na początku bieżącego roku wystąpił duży deficyt światła. Do połowy lutego było go mniej o 25% w porównaniu z tym samym okresem ubiegłego roku. Rośliny posadzone w grudniu, szczególnie odmian wegetatywnych, słabo zawiązywały pierwsze grona. W połowie lutego pogoda się poprawiła. Słońce świeciło intensywniej, co powodowało znaczny wzrost temperatury w szklarniach. W tych warunkach (z powodu oszczędności) niektórzy producenci decydowali się na ograniczanie ogrzewania w ciągu dnia. W niedogrzanych szklarniach, wskutek dużej różnicy temperatury pomiędzy wierzchołkiem a dolną częścią rośliny, wystąpiły 14 problemy z dojrzewaniem owoców, a w efekcie opóźnienie pierwszych zbiorów. Zdaniem Wojciecha Juńczyka, lepszym rozwiązaniem jest intensywne prowadzenie produkcji od samego początku, wiąże się to jednak z większymi kosztami. Jeśli uprawa jest nieodpowiednio nawadniana czy niedogrzana, traci się na wczesności, a więc pogarsza się opłacalność produkcji. Letnie miesiące charakteryzowały się umiarkowaną temperaturą (bez upałów). Warunki w lipcu, pomimo bardzo deszczowej pogody, były korzystne dla roślin. Utrzymywanie odpowiedniego klimatu w szklarni pozwoliło na uzyskanie wysokich plonów. Jednak w Polsce, a także w Holandii ten sezon, pod względem opłacalności, okazał się najgorszy od niepamiętnych lat. Ceny były niskie już od początku zbiorów i takie też pozostały. Według prelegenta, przyczyn takiej sytuacji było kilka, m.in. bardzo dobra produkcja w całej Europie, zwiększenie nasadzeń pomidorów w tunelach oraz afera ogórkowa związana z zakażeniem bakterią E. coli. OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl ODMIANY W PRODUKCJI Siewki wszystkich odmian uprawianych w gospodarstwie Mirosławy i Zdzisława Dziubków zakupiono w Gospodarstwie Ogrodniczym „Krasoń”. Rozsadę szczepioną dwupędową wyprodukowano na miejscu. Młode rośliny wniesiono do szklarni 20 stycznia, a na miejsce stałe posadzono w pierwszych dniach lutego w zagęszczeniu 2,4 szt./m2, w matach Grodan Grotop. Dodatkowe pędy wyprowadzono z co 4 rośliny, zwiększając zagęszczenie do 3,0 pędów/m2. Podczas spotkania gospodarze poinformowali, że planują zakończyć uprawę około 20 października. Po raz pierwszy w tym roku posadzono w Koźminku nową odmianę – Brightina F1. Wyróżniała się generatywnym wzrostem i szybkim tempem tworzenia gron. – Z doświadczeń prowadzonych przez specjalistów z Syngenta Seeds wynika, że może ona mieć nawet o 3 grona więcej w trakcie całego okresu uprawy. Zbiór owoców jest wcześniejszy o około 10 dni w po- Brightina F1 – jej owoce (190–210 g) równomiernie dorastają w gronie; są twarde, symetrycznie żebrowane, delikatnie spłaszczone Euforia F1 równaniu z innymi odmianami, a plon wyższy o 2–3 kg – informował W. Juńczyk. W celu uzyskania optymalnego balansu wegetatywno-generatywnego liczbę zawiązków w gronie regulowano do 4 (do 3 na pierwszych gronach we wczesnych nasadzeniach). Rośliny są łatwe w prowadzeniu, mają otwarty pokrój, krótkie liście. Zalecane jest szczepienie tej odmiany. Rozsadę nieszcze- pioną należy sadzić w późniejszym terminie, także w starszych, niższych obiektach. Owoce Brightiny (190– 210 g) są twarde, symetrycznie żebrowane, delikatnie spłaszczone. Zdaniem gospodarzy, równomiernie dorastają w gronie. Na początku plonowania mają głównie wielkość BBB, później – około 70% BB, kalibrażu najbardziej poszukiwanego przez odbiorców. Skórka T48273 F1 (Emrero F1) – nowa odmiana pomidora standardowego owoców jest błyszcząca, czerwona, odporna na spękania. Krótka szypułka, lekko zagłębiona i zakrzywiona ułatwia sortowanie mechaniczne. W szklarni państwa Dziubków w kilku rzędach posadzono nową odmianę standardową pod numerem T48273 F1 (Emrero F1). Owoce są duże (160– 170 g) i twarde przez cały okres produkcji. Ładnie prezentują się w kartonach; są lekko spłaszczone, delikatnie żebrowane, intensywnie wybarwione na czerwono. Rośliny, odporne na mączniaka prawdziwego, charakteryzują się silnym zbalansowanym wzrostem i stabilnie zawiązują owoce. Od kilku lat w gospodarstwie uprawiana jest Growdena F1. Jej mięsiste owoce (190–230 g), większe niż Brightiny, bardzo smaczne i wysokiej jakości, są poszukiwane głównie przez klientów targowisk. Rośliny mają mocny wigor, dobrze zawiązują owoce w okresie lata. Aby utrzymać je w równowadze, konieczne jest regulowanie zawiązków. Z odmian o mniejszych owocach gospodarze posadzili m.in. Euforię F1. Owoce (150–170 g) są okrągłe, trwałe, WARZYWNICTWO Mirosława i Zdzisław Dziubkowie od wielu lat współpracują z firmą Syngenta Seeds. To w ich gospodarstwie w Koźminku kilkakrotnie odbywały się spotkania pomidorowe, towarzyszące Dniom Ogrodnika. W tym roku nowe i znane odmiany zaprezentowano pod koniec września. twarde i dobrze wypełnione. – Rośliny najlepiej sadzić w późniejszym terminie – od końca stycznia. Bardzo dobrze spraw dza ją się w star szych obiektach. Wykazują wysoką tolerancję na szarą pleśń, co znacznie ogranicza straty w uprawie – poinformował W. Juńczyk. Podczas wykładów zaprezentowano nową odmianę pomidora gronowe- go Clavero F1. Owoce (140–150 g) równomiernie dojrzewają w gronie, ładnie wybarwiają się na ciemnoczerwono. Można je także zbierać pojedynczo, bez szypułki. Jest to odmiana generatywna, o stabilnym wigorze przez cały okres uprawy. Grona rozwijają się szybko także podczas upalnego lata. Mamirio F1 to nowa odmiana pomidora malinowego. Delikatnie spłaszczone, żebrowane i twarde owoce (180–220 g), o wyjątkowym smaku i aromacie, są poszukiwane przez konsumentów. Nie wykazują tendencji do przebarwień. W okresie lata drobnieją, mają wówczas po 160–170 g. Rośliny można sadzić już od połowy stycznia. Charakterem wzrostu są zbliżone do Growdeny. Liczbę zawiązków w gronie najlepiej regulować do czterech. Angelle F1 i Bambelo F1 to odmiany koktajlowe, które coraz bardziej zdobywają rynek. Są one promowane w ramach Tęczy Smaku, projektu firmy Syngenta Seeds. Jest to znak nowoczesnych polskich warzyw, wyróżniających się smakiem, kolorem oraz niestandardową wielkością i kształtem. Owoce Bambelo F1 (10–12 g) są pomarańczowe, żebrowane, śliwkokształtne (w typie Angelle F1). Odmiany te są dobrym uzupełnieniem asortymentu, z powodzeniem można je sadzić (w odpowiednio dużym zagęszczeniu) w tych miejscach w szklarni, które są niekorzystne dla odmian o innym typie owoców. Trzeba im jednak zapewnić intensywniejsze nawadnianie. OLVERA F1 Toma Seeds 32-061 Rybna 681 tel. 605 41 88 66 n l niezawodna jakość l wysoka wydajność l wspaniałe wiązanie owoców Pomidor w różnych odsłonach Marta Szyperek N a początku października br. firma De Ruiter Seeds należąca do koncernu Monsanto zorganizowała w Karpaczu spotkanie dla producentów warzyw szklarniowych. Mówiono m.in. o trendach w hodowli odmian, perspektywach na globalnym rynku pomidorów, zdrowotności nasion i korzyściach wynikających ze szczepienia. Bjöern Neumann, dyrektor sprzedaży działu warzyw na region Europy Wschodniej i Afryki, rozpoczynając spotkanie powiedział, że obecnie firma Monsanto koncentruje się na rolnictwie, a celem działań jest większa produkcja przy ograniczonych nakładach (mniejsze zużycie środków chemicznych, nawozów i wody). Jak poinformowała Katarzyna Tykarska, specjalista ds. doświadczeń szklarniowych, powierzchnia uprawy pomidorów w szklarniach w Polsce szacowana jest na 1150 ha. Największy areał zajmują odmiany wielko- i średnioowocowe. Starbuck F1 jest ceniona przez ogrodników za wyrównanie owoców w gronie, które powinno być regulowane do 4 zawiązków. Pomidory są duże, kształtne, ładnie wybarwione na czerwono. Mają dobrą jakość i trwałość. Rośliny charakteryzują się otwartym pokrojem, są łatwe w pielęgnacji. Dobre efekty daje szczepienie roślin. Od dwóch lat na rynku dostępna jest odmiana Torero F1. Owoce (240–260 g) można zbierać w fazie zapalonej, gdyż później ładnie się wybarwiają. Wyróżniają się jakością, trwałością i smakiem. Rośliny dobrze zawiązują owoce, mają generatywny typ wzrostu, są łatwe w pielęgnacji. Wykazują odporność na fuzarium szyjki korzeniowej. DRW 7848 F1 to nowość w tym segmencie. Średnia masa owoców wynosi 230 g, są twarde, wysokiej jakości, wyrównane w gronie (4–5 owoców). Cechą tej odmiany jest odporność na mączniaka prawdziwego oraz wysoki plon wczesny. Z odmian o owocach średniej wielkości nadal najważniejszą pozycję ma Admiro F1. Nowością jest Listell F1, o większych owocach (160–180 g), wyróżniających się jakością i trwałością po zbiorze. Udział pomidorów wielkości BB wynosi 85%. Zdaniem Katarzyny Tykarskiej, odmianę tę najlepiej wstawiać do szklarni 10–15 stycznia, gdyż wymaga większej ilości światła. Na rynku zwiększa się udział odmian gronowych i malinowych. Do zbioru w całych gronach przeznaczona jest odmiana Komeett F1. Wykazuje ona przewagę cech generatywnych, szybko rośnie i zawiązuje grona. DRW 7812 F1 (Merlice F1) to nowość o dużych owocach (130–160 g), ładnie się wybarwiających, twardych. Rośliny są odporne na mączniaka prawdziwego, mają krótkie międzywęźla, łatwo zawiązują owoce. Ważne miejsce w asortymencie firmy zajmuje pomidor malinowy Tomimaru Muchoo F1. Owoce (160–180 g) są bardzo smaczne i twarde. Dowodem Uczestnicy konferencji uznania przez konsumentów i handlowców było przyznanie tej odmianie tegorocznej nagrody Fresh Market Award – Produkt Roku 2011. ROŚLINY NALEŻY SZCZEPIĆ Około 35% upraw pomidora w Polsce jest szczepionych. W wyniku tego zabiegu rośliny zyskują silniejszy system korzeniowy i większą tolerancję na infekcje (także odporność na korkowatość korzeni). – Rozbudowane i zdrowe korzenie umożliwiają lepsze odżywienie roślin – pobieranie wody i składników pokarmowych. Rośliny mają lepszy wigor latem, intensywniej rosną, lepiej zawiązują owoce, które są bardziej wypełnione. Większa jest także tolerancja systemu korzeniowego na niewielkie wahania temperatury – wyjaśniała dr K. Tykarska. Należy pamiętać, że uprawa roślin szczepionych wymaga odpowiednich warunków, pozwalających utrzymać równowagę wegetatywno-generatywną. Wszystkie odmiany pomidorów można szczepić. Dobór podkładki zależy od cech odmiany i warunków uprawy (w wyborze pomocna może być strona internetowa www.rootmap.eu, gdzie znajdują się informacje dotyczące możliwych „połączeń” podkładki z odmianą). Od kilku lat w ofercie firmy jest podkładka Maxifort F1, która według prelegentki, ma 80% udział w rynku. Nowsza propozycja to Optifort F1, o silniejszym wigorze, umożliwiająca na początku uprawy szybsze uzyskanie balansu wegetatywno-generatywnego roślin. Jak poinformował Jamie Rickard, menedżer ds. produktów – pomidor i podkładka, planowane jest wprowadzenie podkładki o jeszcze większym wigorze niż podkładek dotychczasowych, która pozwoli na uprawę pomidorów przez 12 miesięcy. OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl 17 WARZYWNICTWO JAK POWSTAJE ODMIANA O tym, jak wybierane są odmiany do sprzedaży komercyjnej, mówiła dr Katarzyna Tykarska. W wyniku hodowli w laboratorium powstają krzyżówki pomidora, które następnie są oceniane (w kilku lokalizacjach na świecie) pod względem określonych kryteriów i wybierane do kolejnych badań. Próby adaptacyjne prowadzone są w 5–8 miejscach na świecie i pomagają wyodrębnić te odmiany (4–6), które dobrze sprawdzają się w danej lokalizacji i spełniają wymagania rynku, na którym będą sprzedawane, np. odporność na choroby, wysoka trwałość owoców, wczesność. Następnie testuje się je w wybranym kraju, aby określić, jak rosną w danych warunkach klimatycznych. Wybrane odmiany (1–3) uprawia się na większej powierzchni w wielu gospodarstwach (powyżej 20). – Na podstawie informacji zebranych od ogrodników, np. o plonowaniu odmiany, zapotrzebowaniu na składniki pokarmowe, wyłaniania jest jedna. Im bardziej zaawansowana w badaniach jest odmiana, tym próby prowadzi się w większej liczbie lokalizacji. Proces wyboru odmiany odpowiedniej na dany rynek trwa kilka lat (minimum 2) – wyjaśniała prelegentka. Miejscem hodowli odmian szklarniowych, które uprawiane są w Polsce, jest Holandia. Jest to związane z podobnym zaawansowaniem technicznym nowoczesnych obiektów oraz klimatem. Hodowlę prowadzi się też w Hiszpanii, Włoszech, Turcji i w Izraelu. Testowanie prób odmian średnio- i wielkoowocowych odbywa się na najważniejszych rynkach dla tego typu pomidora, czyli we Francji, Belgii, USA, a także w Polsce. Program hodowlany powinien być tak dobrany do stref klimatycznych, aby wymagania względem odmian pasowały do danych warunków. Dlatego odmiany, które sprawdzają się w Polsce mogą być sprzedawane np. w Rosji czy na Ukrainie. Hodowla pomidorów przeznaczonych do tuneli nieogrzewanych prowadzona jest w Hiszpanii, Izraelu, Turcji (wstępne testy przeprowadzane są również na Węgrzech), a odmian polowych – w Kalifornii (odmiany do przetwórstwa), Izraelu, Włoszech, Turcji (odmiany samokończące). TRENDY, TESTY, PERSPEKTYWY Monsanto prowadzi hodowlę i produkcję nasion wielu gatunków roślin (m. in. pomidor, oberżyna, ogórek, dynia, cebula, marchew, fasola szparagowa, kapusta głowiasta, kalafior, sałata). Poza Europą stacje badawcze znajdują się w USA, Meksyku, Indiach, Chinach, Korei. W hodowli odmian szklarniowych w Holandii bierze udział 4 hodowców i 3 asystentów. Do dyspozycji mają szklarnię o powierzchni 17 tys. m2, w której prowadzone są dwa cykle: wiosną (listopad – maj) oraz jesienią (czerwiec – październik). W każdym z nich hoduje się 43,5 tys. roślin. Dzięki większej dostępności (przez cały rok) oraz lepszej jakości pomidorów ich konsumpcja na świecie wzrasta. Tworzenie nowych odmian ma na celu uwzględnienie oczekiwań producentów, konsumentów a także handlowców. Powinny one mieć większą odporność na choroby (fuzaryjne więdnięcie pomidora, fuzarioza zgorzelowa, brunatna plamistość liści, wertycylioza, mączniak prawdziwy), wirusy (wirus mozaiki pomidora, brązowej plamistości liści, żółtej kędzierzawki liści), nicienie oraz lepszą jakość, dłuższą trwałość smaku, zapachu. – Wykorzystanie najnowszych technik inżynierii genetycznej pozwala na dużo szybszą selekcję krzyżówek o pożądanych cechach, dzięki czemu szybciej można wybrać odmiany posiadające wszystkie lub większość tych cech – mówił Toon van de Ven, hodowca pomidorów. – Zdrowe nasiona o wysokiej jakości to podstawa naszych działań, wiarygodności i zaufania producentów. Uzyskanie ich jest możliwe dzięki nowoczesnym technologiom – tłumaczył Sanjay Dixit, dyrektor działu kontroli jakości nasion warzyw. Nasiona odmian podlegają wielu testom – molekularnym oraz mikrobiologicznym – w laboratoriach, które są akredytowane i certyfikowane przez organizacje zewnętrzne (ISO – International Organization for Standardization, NAL – Naktuinbouw Acredited Laboratory). Zdolność kiełkowania jest przeprowadzana zgodnie z procedurami według standardów ISTA. Ocena zdrowotności nasion polega na kontrolowaniu każdego etapu produkcji, od siewu nasion do zbioru. O tym, jak rozwija się firma doradcza Green Q (Bleiswijk, Holandia) poinformował Peter Klapwijk dyrektor ds. rozwoju i strategii w tej firmie. Dysponuje ona własnym centrum doświadczalnym (Improvement Centre), działem projektów, szkoleń oraz konsultacji. Wszystko po to, aby ulepszać produkcję, umiejętnie stosować nowe technologie, ograniczać koszty i uzyskiwać wyższy plon. Firma ta w Polsce zajmuje się doradztwem od 8 lat. Zdaniem P. Klapwijka młodzi ogrodnicy, wykształceni, którzy mają dostęp do nowoczesnych rozwiązań, są przyszłością polskiego ogrodnictwa. Polscy producenci będą jednym z większych graczy na międzynarodowym rynku. Sprzyja temu klimat (korzystny dla produkcji), nowoczesne wyposażenie szklarni, zwiększająca się konsumpcja oraz eksport na wschód i zachód Europy. n 18 OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl Nawożenie rozsady pomidora i ogórka Dr Piotr Chohura UNI WER SY TET PRZY ROD NI CZY WROCŁ AW Słabo rozwinięty system korzeniowy pomidora w wyniku nadmiernej wilgotności w kostce PODŁOŻE Obecnie większość szklarniowych upraw pomidorów i ogórków jest prowadzona w systemach bezglebowych – w wełnie mineralnej, keramzycie albo matach uprawowych wypełnionych specjalnym podłożem na bazie torfu wysokiego lub włókna kokosowego. Rozsadę do takiej produkcji najczęściej przygotowuje się w kostkach z wełny mineralnej. Można również używać kostek z włókna kokosowego lub torfu. Są one jednak trudniej dostępne i z tego powodu rzadziej stosowane. W wełnie można również produkować rozsadę do tradycyjnych nasadzeń. Ogromną zaletą wełny jest to, że jest ona wolna od patogenów i od samego początku uprawy rośliny są zdrowe. Dzięki dobrym właściwościom fizycznym i łatwości nawożenia można również kontrolować wzrost roślin. Kolejnym atutem wełny jest wygoda podczas sadzenia roślin na miejsce stałe. Jest ono łatwe i szybkie, ponieważ polega na ustawieniu kostki w odpowiednim miejscu, co znacznie skraca pracochłonność w porównaniu do tradycyjnej rozsady doniczkowanej. Nasiona wysiewa się do koreczków z wełny mineralnej umieszczonych w tacach styropianowych lub połączo- nych w bloki, nasączonych wcześniej pożywką o specjalnym składzie (tabela 1). Nasiona ogórka można również wysiewać do małych skrzynek wypełnionych perlitem i następnie delikatnie przesadzać do kostek. UWAGA NA EC WODY! Nawożenie rozsady odbywa się w formie fertygacji. Ta technika pozwala na łatwe sterowanie żywieniem roślin. Pożywka przeznaczona do nasączania paluszków z wełny lub perlitu powinna charakteryzować się dość niskim stężeniem składników pokarmowych. Jej przewodność elektrolityczna (EC) nie powinna przekraczać 2,0 mS/cm, a pH 5,5. Jest to związane z wrażliwością siewek na stężenie soli w podłożu. W praktyce ogrodnicy dość często mają trudności z uzyskaniem odpowiedniego stężenia składników, ponieważ zwracając uwagę na EC pożywki nie uwzględniają przewodności wody. Nierzadko woda zawiera duże ilości związków balastowych: chlorków, siarczanów i sodu, które są jonami i wywołują określone EC. Zdarza się, że EC wody przed dodaniem do niej nawozów wynosi już np. OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl 19 WARZYWNICTWO Dobrze rozwinięty system korzeniowy pomidora Objawy chlorozy żelazowo-manganowej na rozsadzie pomidora więcej korzeni i równomiernie przerastają one całą objętość kostki. Przed przesadzeniem należy ograniczyć podlewanie siewek, aby zmniejszyć turgor. Mniej uwodnione tkanki są bardziej elastyczne i odporne na uszkodzenia podczas przesadzania. Nowa wełna mineralna ma odczyn alkaliczny (pH często powyżej 8,0). Z tego powodu przed rozpoczęciem uprawy należy ją zakwasić. W tym celu wskazane jest przepłukanie paluszków i zalanie kostek wodą lub pożywką zakwaszoną do pH 5,0. Jeżeli nie zrobi się tego poprawnie na początku uprawy, późniejsze obniżenie pH jest bardzo kłopotliwe. Przemycie kostek przed pikowaniem siewek pozwala na usunięcie ewentualnych pozostałości związków chemicznych pozostałych po produkcji wełny. Objawy braku fosforu na siewkach pomidora (spowodowane zbyt wysokim pH) 0,75 mS/cm. Problem polega na tym, że producenci nawozów podają zwykle przewodność dla roztworów (w stężeniu 0,1%) swoich nawozów przygotowanych na bazie wody destylowanej. W związku z tym pożywka o przewidywanym EC, np. 1,8 mS/cm może zawierać o 30% mniej składników pokarmowych niż zakłada ogrodnik, pomimo prawidłowego EC. Zatem bardziej pra wi dło we jest po da wa nie stę żeń skład ni ków w mg/dm3. Wszystkie nawozy na opakowaniach mają podane procentowe zawartości składników. SIEW I PIKOWANIE Po wysiewie nasiona przykrywa się wermikulitem lub drobnym perlitem, co zapewnia dobry dostęp powietrza. Po około dwóch tygodniach siewki przesadza się do kostek z wełny mineralnej o wymiarach 10 x 10 x 6,5 cm; 7,5 x 7,5 x 6,5 cm z jednym lub dwoma otworami średnicy 2,0–2,5 cm i głębokości 1,5–2,5 cm. Podczas pikowania łodyżkę siewki należy owinąć wokół paluszka z wełny. Z tego powodu siewki pomidora przeznaczone do pikowania do wełny powinny być większe niż przy pikowaniu do torfu. Siewki ogórka rosnące w paluszkach z wełny mineralnej powinny mieć przynajmniej 5 cm wysokości. Owinięcie łodyżki wokół paluszka powoduje wytworzenie dodatkowych korzeni przybyszowych i przyczynia się do wzmocnienia systemu korzeniowego. Dzięki temu jest 20 ZABURZENIA Czasami w praktyce spotyka się zaburzenia wzrostu roślin o trudnych do zdiagnozowania przyczynach. Niewłaściwe zakwaszenie wełny na początku uprawy często prowadzi do problemów z żywieniem roślin. Dość często podczas przygotowania rozsady występują problemy z pobieraniem fosforu. Na dolnej stronie blaszki liściowej pojawia się wówczas antocyjanowe przebarwienie. Najczęstszą przyczyną braku fosforu jest spadek temperatury wewnątrz kostki poniżej 14oC i zmniejszenie aktywności systemu korzeniowego lub zbyt wysokie pH. W związku z tym należy również zwrócić uwagę na temperaturę wody, z której przygotowuje się pożywkę. Najlepiej jeżeli woda jest wstępnie ogrzana w zbiorniku w szklarni. Zbyt wysokie pH w paluszkach lub kostkach może być również przyczyną problemów w pobieraniu żelaza i manganu. SKŁAD POŻYWKI, pH I EC Kilka dni przed pikowaniem kostki należy nasączyć pożywką o składzie podanym w tabeli 1. Do fertygacji stosuje się pożywkę o standardowym pH 5,5, które zapewnia dobrą dostępność składników pokarmowych. Podczas produkcji rozsady należy kontrolować pH, które zazwyczaj wzrasta, oraz ogólne stężenie składników w kostce. Stężenie roztworu w kostkach można regulować przez podlewanie, z jednej strony zwiększając lub obniżając EC podawanej pożywki, a z drugiej jej ilość. Na początku OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl Tabela 1. Zalecane zawartości składników pokarmowych w pożywkach dla pomidora i ogórka szklarniowego (mg/dm3) Pomidor Ogórek Składnik rozsada zalewanie mat rozsada zalewanie mat Azot (N-NO3) 200–210 220–230 180–200 220 (N-NH4) 5–10 5–10 <10 <10 Fosfor (P) 45 60 45–60 45 Potas (K) 210–230 220–240 180–200 230 Magnez (Mg) 60 70 45 60 Wapń (Ca) 175 225 160–180 210 Siarka (SO4) 50 80–100 70 70 Chlor (Cl) 75–100 <150 <75 <100 Żelazo (Fe) 1.5 1.5 2 2 Mangan (Mn) 0.5 0.5 0.6 0.6 Cynk (Zn) 0.3 0.3 0.3 0.3 Miedź (Cu) 0.05 0.05 0.1 0.1 Bor (B) 0.25 0.25 0.5 0.5 Molibden (Mo) 0.05 0.05 0.05 0.05 EC (mS/cm) 1,5–1,8 2,0–2,5 1,5–1,8 2,0–2,5 pH 5,2–5,5 5,0–5,5 5,2–5,5 5,0–5,5 Tabela 2. Zalecane EC oraz pH pożywki i wyciągu z rizosfery dla rozsady pomidora szklarniowego uprawianego w wełnie mineralnej Okres wzrostu pomidora Pożywka Wyciąg z kostki EC [mS/cm] pH EC [mS/cm] pH Wysiew nasion do paluszków 1,4–1,8 5,2–5,5 1,8–2,2 5,5–5,6 Po wschodach 1,7–2,0 5,5 2,0–2,4 5,5–5,6 Pikowanie siewek do kostek 2,0–2,3 5,5 2,5–3,0 5,5–5,7 Okres wzrostu po pikowaniu 2,5–2,8 5,5 3,0–3,5 5,5–5,7 Rozstawianie kostek 2,8–3,0 5,5 3,0–5,0 5,5–5,8 Ustawianie kostek na matach 3,0–3,2 5,5 4,0–6,0 5,5–6,0 Ustawianie kostek w otworach 3,2–3,5 5,5 3,0–4,0 5,5–5,6 uprawy po nasączeniu kostek pożywką, EC wewnątrz kostki jest takie jak EC pożywki. Po ukorzenieniu się pikówek i podjęciu wzrostu szybko rosnące rośliny pobierają intensywniej wodę niż składniki pokarmowe, co powoduje wzrost EC w kostkach. Nie należy dopuścić do nadmiernego przesuszenia kostek, zwłaszcza u ogórka, ponieważ może nastąpić uszkodzenie korzeni. Mechanizm tego zjawiska jest następujący. Ilość jonów jest rozpuszczona w coraz mniejszej objętości wody i wzrasta ich stężenie. Jeśli nastąpi bardzo duże przesuszenie kostek, EC może wzrosnąć nawet do kilkunastu mS/cm. Podczas uprawy w mnożarce przewodność wyciągu z kostki powinna wynosić 4,0–5,0 mS/cm. Szczególnie wrażliwy na stres solny jest ogórek. W przypadku pomidora rośliny poddaje się kontrolowanemu stresowi solnemu (wzrost EC) w celu stymulacji roślin do wykształcania większej liczby kwiatów i uzyskania bardziej zwartego pokroju, zwłaszcza w warunkach niedoboru światła. Niewskazane jest również utrzymywanie zbyt wysokiej wilgotności w kostkach. W takich warunkach korzenie nierównomiernie przerastają kostkę, rozwijając się głównie w jej górnej części, gdzie jest więcej tlenu. Negatywną konsekwencją nadmiernej wilgotności mogą być również problemy z pobieraniem żelaza i manganu, co uwidacznia się w postaci chlorozy najmłodszych liści. Utrzymywanie zbyt wysokiej wilgotności kostek stymuluje roślinę pomidora do silnego wzrostu wegetatywnego, co nie zawsze jest pożądane. Pierwsze grono jest osadzone zbyt wysoko, może mieć mniej kwiatów o słabszej kondycji. Po ustawieniu rozsady pomidora na matach obok otworów, w które zostanie posadzona, wskazane jest zwiększenie stężenia składników w kostce do 4,0–7,0 mS/cm. Poddanie roślin kontrolowanemu stresowi solnemu powoduje, że wchodzą one szybciej w fazę rozwoju generatywnego. Ponadto sadzenie rozsady do maty, w której jest niższe zasolenie, powoduje dynamiczne przerośnięcie systemu korzeniowego w macie i rośliny szybko zaczynają rosnąć. Jeżeli rozsada jest szczepiona, to stosuje się podwyższoną o 10–15% zawartość składników w pożywkach w porównaniu do roślin rosnących na własnych korzeniach. W trakcie uprawy rośliny należy wnikliwie obserwować i dostosowywać nawożenie do ich potrzeb i warunków świetlnych. Pożywkę do nawożenia rozsady przygotowuje się w ten sam sposób jak do uprawy na miejscu stałym, korzystając z nawozów pojedynczych lub gotowych mieszanek. W miarę możliwości pożywkę do zalewania paluszków należy sporządzić na bazie wody deszczowej, która ma bardzo mało składników balastowych, w związku z czym łan two uzyskać odpowiednio niskie EC. OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl 21 WARZYWNICTWO Jak postępować z zakupioną rozsadą? Andrzej Szymański GO SPO DAR STWO OGROD NI CZE „KR A SOŃ” Rozsada nieszczepiona (42-dniowa) gotowa do sprzedaży W zachodnich krajach prawie 100% rozsady pochodzi z zakupu. Wynika to z intensyfikacji produkcji oraz dużego nacisku na zdrowotność i jakość materiału wyjściowego. W Polsce z roku na rok zwiększa się liczba ogrodników wyrażających chęć zakupu gotowej rozsady. Powstają coraz nowocześniejsze szklarnie, w których z założenia plon roślin z 1 m2 ma być większy niż w starszych obiektach. Wyposaża się je w najnowsze technologie, zatrudnia wykwalifikowanych specjalistów, doradzających w prowadzeniu uprawy. Wszystko po to, żeby uzyskać jak najwyższy plon. Większość ogrodników decyduje się na zakup tzw. gotowej rozsady, a więc w pełni wykształconej rośliny z widocznym pierwszym gronem. Są jednak i tacy, którzy chcą sami produkować rozsadę, i w tym celu kupują tzw. półprodukt, np. siewkę pomidora. Rozsada pomidora jest to młoda roślina, która bardzo silnie reaguje na każdy stres (zarówno pozytywnie, jak i negatywnie). Niezależnie od tego, czy produkcja rozsady odbywa się we własnym gospodarstwie, czy pochodzi z zakupu, roślinom należy zapewnić odpowiednie warunki tak, aby niepotrzebnie nie narażać ich na stres. ROZSADA „DUŻA” Postarajmy się zapewnić odpowiednie warunki rozładunku. Często zdarza się, że odbywa się on w halach nieogrzewanych lub na zewnątrz szklarni. Należy pamiętać, że kon- 22 takt roślin z zimnym powietrzem może wywołać nieodwracalne zmiany. Cykl produkcji sadzonki w zależności od jej rodzaju (nieszczepiona, szczepiona jedno- lub dwupędowa) trwa 42–55 dni. W tym czasie rośliny rozwijają się w temperaturze 16–17°C (średnia dobowa w końcowej fazie produkcji). Postarajmy się więc, aby przez pierwsze 3–4 dni utrzymać temperaturę w obiekcie na podobnym poziomie. Pamiętajmy, że załadunek, transport i rozładunek jest dla rośliny ogromnym stresem. Jeżeli do tego dodamy szok termiczny, może to wpłynąć negatywnie na dalszy jej rozwój. Nie przechładzajmy od razu roślin, owszem jest to zalecane, ale niekoniecznie w pierwszych dniach po dostawie. Należy zwrócić uwagę na temperaturę maty, na której będą ustawione rośliny. Różnica temperatury między kostką a matą wynosząca 2–3°C nie powinna mieć ujemnego wpływu na rozwój systemu korzeniowego. Jeśli jednak będzie znacznie wyższa, może wpłynąć negatywnie na jego rozwój, a w konsekwencji na dalsze prowadzenie uprawy. Sprawdźmy, jaka jest wilgotność kostek po transporcie. Bardzo często towar dostarczany jest partiami i przywożony kilkoma samochodami, a rośliny pochodzą z kilku sekcji zalewowych. Rozładunek i rozstawianie zajmuje dzień, a nawet dwa. W tej sytuacji mogą wystąpić różnice w wilgotności kostek, dlatego też dobrze jest w jednym z pierwszych cykli, kiedy nawadniamy rośliny, podać większą dawkę pożywki w celu wyrównania wilgotności we wszystkich kostkach. Kontrolujmy ilość i wielkość dawki podawa- OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl Prawidłowo obcięty pęd główny za drugim liściem nej pożywki. Obserwujmy rośliny, ich stopień rozwoju. Uwzględnijmy warunki pogodowe (w dzień słoneczny należy przyjąć inną strategię nawadniania niż w dzień pochmurny). Starajmy się nie podlewać roślin zbyt późno, tak aby na noc, kiedy zwykle obniżamy temperaturę powietrza, kostki nie były nadmiernie wilgotne. Wysoka wilgotność w kostkach może mieć ujemny wpływ na rozwój całej rośliny. Zwróćmy uwagę, aby osoby, które zdejmują rozsadę z wózków, wykonywały to ostrożnie i bez nadmiernego pośpiechu. Liście oraz pędy roślin podczas transportu mogą się wzajemnie posplatać, dlatego bardzo łatwo je uszkodzić lub nawet złamać. ga jednak ostrożności, aby przy okazji nie skaleczyć lub obciąć liści, znad których wypuszczamy pędy. Najbezpieczniej wykonać je na wysokości 0,5–1 cm łodygi za drugim liściem, 2–3 dni po wsadzeniu siewek w kostkę. Zwróćmy uwagę, aby podczas „kostkowania” liście wszystkich siewek skierowane były w tę samą stronę. Ułatwi to późniejsze obcinanie oraz wzrost i rozwój pędów. Przestrzegajmy higieny podczas zabiegu. Wykonuje się go ostrym narzędziem (nie zaleca się uszczykiwania palcami), najlepiej żyletką, którą jednak ze względu na możliwość przenoszenia patogenów (np. wirus mozaiki pepino), należy dość często wymieniać na nową (najlepiej co kilkadziesiąt roślin). Dzięki temu w przypadku infekcji jednej rośliny unikniemy rozprzestrzenienia się patogena na całą plantację. Dezynfekujmy również ręce. Każda odmiana inaczej reaguje na obcinanie. Z reguły pomidory wielkoowocowe trudniej wypuszczają pędy boczne. Należy więc zwrócić szczególną uwagę na utrzymywanie zalecanej temperatury i doświetlanie podczas produkcji rozsady tych właśnie odmian. Jeśli nie zapewnimy optymalnych warunków, pędy mogą być nierówne i konieczne może okazać się odchylenie pędu dominującego w celu zahamowania jego wzrostu (pozwoli to uniknąć dalszych problemów z uprawą i strat w plonie). Wszystkie wymienione w tym artykule rady są tylko ogólnymi wskazówkami, jak uniknąć problemów, które czasami stwarzamy nieświadomie. Nie mają one na celu wytykania błędów, ale zwrócenie uwagi na aspekty, które są bagatelizowane. n SIEWKI Każdy kto we własnym zakresie wytwarza rozsadę z zakupionych bądź wyprodukowanych przez siebie siewek ma własną strategię produkcji (temperatura, doświetlanie, podlewanie itp.). W tym przypadku wszystko zależy od ogrodnika, który w swoim gospodarstwie prowadzi uprawę. Na co zwrócić uwagę, gdy produkcję prowadzimy z siewki kupionej w specjalistycznej firmie? Podczas rozładunku należy zachować jeszcze większą ostrożność niż w przypadku dużej rozsady (siewki są to bardzo młode, 14–22-dniowe rośliny). Zdarza się, że w tych samych warunkach rośliny 50dniowe zareagują inaczej niż kilkunastodniowe (ich reakcja na zimne powietrze może być bardziej drastyczna). Pamiętajmy, że rozwój siewek odbywa się w wyższej temperaturze niż dorosłej rozsady. Zapewnijmy więc zbliżone warunki przez kilka pierwszych dni (temperatura minimum 20°C). Podczas sadzenia siewek w kostkę zwracajmy uwagę, aby paluszek z wełny mineralnej nie wpadał zbyt głęboko w otwór znajdujący się w kostce. Górna krawędź paluszka powinna być równo z wierzchnią warstwą kostki. Jest to szczególnie istotne przy siewkach szczepionych, ponieważ pozwoli nam to uniknąć wybijania korzeni bocznych z pędu odmiany, przez co cały proces sczepienia traci sens. Jeśli paluszek „wpada” w otwór, musimy wsypać na jego dno trochę perlitu lub wermikulitu. Przed sadzeniem siewki zabezpieczmy jej system korzeniowy środkiem przeciwko patogenom grzybowym. Pomidor jest rośliną światłolubną, wymagającą do swojego prawidłowego rozwoju natężenia światła min. 4 tys. luksów. Postarajmy się więc spełnić ten warunek, zaopatrując się w odpowiednie lampy doświetlające. Jeśli chcemy produkować rozsadę dwupędową, zwróćmy uwagę na obcinanie wierzchołka pędu głównego. Cięcie wykonujemy za drugim liściem właściwym (można też za liścieniami – o ile siewka je ma). Nie jest to skomplikowane, wyma- OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl 23 WARZYWNICTWO Kalafiory i brokuły na polu pokazowym Mariusz Podymniak HORTUS MEDIA TYLKO DLA PRZEMYSŁU Miejscem wrześniowego spotkania było gospodarstwo braci Antoniego i Andrzeja Niedźwiedziuków, którzy uprawą kalafiorów zajmują się 13 lat. Całe ich gospodarstwo (łącznie z dzierżawami) ma powierzchnię 25 ha. Większość zajmują warzywa: kalafiory (3,5 ha), fasola szparagowa (10 ha) i pory (3 ha). Wszystkie są przeznaczone dla przemysłu. Uprawę prowadzi się na stanowiskach, gdzie jest gliniaste podglebie, co pozwala uzyskiwać dobre efekty produkcyjne bez nawadniania. Jak podkreśla pan Andrzej, w uprawie kalafiorów nie można zapomnieć o płodozmianie. W gospodarstwie są już pola, gdzie pojawiła się kiła kapusty, co praktycznie wyklucza je z uprawy tych warzyw na kilka lat. W poprzednich latach stosowano preparaty ograniczające występowanie tej choroby, ale nie przyniosły dobrych rezultatów. Dlatego jedyną obroną przed kiłą pozostaje profilaktyka, zmianowanie, wapnowanie i ewentualnie sadzenie odmian odpornych. W tym roku bracia Niedźwiedziukowie uprawiali brokuły na zbiór wczesny (początek lipca). Kalafiory na zbiór jesienny sadzili od 18 czerwca do 10 lipca, w dość małym zagęszczeniu (jak w całym rejonie), tj. 20–22 tys. roślin/ha (w rozstawie 70 cm x 60 cm). Dotychczas nawożenie prowadzono z wykorzystaniem nawozów pojedynczych (superfosfat, sól potasowa, saletrzak i mocznik). W tym roku A. Niedźwiedziuk 24 Antoni (z lewej) i Andrzej Niedźwiedziuk (na zdjęciu z synem Krzysiem) uprawiają głównie warzywa dla przemysłu przekonał się, jak kompleksowe nawożenie wpływa na wielkość plonu, porównując wzrost i plonowanie kalafiorów nawożonych według własnej praktyki z poletkiem pokazowym, na którym stosowano program nawożenia Yara. – Różnice były widoczne gołym okiem, co wskazuje na to, że trzeba będzie taki schemat nawożenia zastosować w kolejnych latach – podsumował pan Andrzej. Pozytywnie ocenił on również odmiany kalafiorów. Szczególnie przydatne dla przemysłu okazały się: Alhambra F1 i Karnabit F1. W tym roku zbiory rozpoczęły się pod koniec sierpnia, i jak podczas spotkania OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl Aldrin F1 pozwala uzyskać różyczki dobrej jakości Róże odmiany Cabral F1 są dobrze okryte liśćmi, dzięki czemu mają wysoką jakość do momentu zbioru Z odmiany RBR 323 można uzyskać różyczki wysokiej jakości SPRAWDZONE I NOWE Brokuł odmiany RBR 323 tworzy twarde, zwięzłe róże przewidywał producent, będą prowadzone do końca października. Szacował, że średni plon wyniesie 20 ton/ha. Kalafiory są różyczkowane i sprzedawane do zakładu Oerlemans Foods za pośrednictwem punktu skupu. Cena zbytu w tym roku wyniosła 0,9–0,95 zł/kg, co zdaniem pana Andrzeja, zapewnia minimum opłacalności. KOMPLEKSOWE NAWOŻENIE Podczas spotkania dr Andrzej Grenda przedstawił program nawożenia kalafiorów na polu pokazowym. Przed sadzeniem roślin zastosowano YaraMila Complex (500 kg/ha), saletrzak (200 kg/ha) i sól potasową (100 kg/ha). Dwa tygodnie po posadzeniu uprawę nawożono pogłównie, stosując 250 kg/ha Unika Calcium, a po kolejnych 3 tygodniach taką samą dawkę Nitraboru. Oprócz tego rośliny nawożone były dolistnie według schematu: 3 tygodnie i 4 tygodnie po posadzeniu – Kristalon Zielony (3 kg/ha), w momencie formowania się róż – FruitCal (5 l/ha), w początkowym okresie wzrostu róż – dwa razy Kristalon Pomarańczowy (3 kg/ha). Jak poinformował dr A. Grenda, z jego obserwacji przeprowadzonych w tym roku w różnych rejonach kraju wynika, że plantacje kalafiorów i kapusty, dobrze odżywione i regularnie nawożone dolistnie (zwłaszcza nawozami potasowymi i wapniowymi), w mniejszym stopniu porażane były przez choroby, szczególnie bakteryjne. – W początkowym okresie wzrostu rośliny powinny mieć jak najlepsze warunki do ukorzeniania. Pomocny może być w tym fosfor, zastosowany w łatwo dostępnej formie, np. w nawozie YaraMila Complex. Dzięki temu rośliny są w dobrej kondycji i lepiej plonują. Wynika to z praktyki i obserwacji na plantacjach produkcyjnych – powiedział przedstawiciel Yara Poland. Zbigniew Chuchnowski z Syngenta Seeds omówił odmiany kalafiorów i brokułów, posadzone na polu pokazowym. Wśród odmian kalafiorów dla przemysłu prym wiodą: Alhambra F1 i Karnabit F1. Pierwsza z nich polecana jest do uprawy na zbiór jesienny we wrześniu i w październiku. Charakteryzuje się dużymi (1,5–2 kg), zwięzłymi różami, dobrze okrytymi liśćmi. Na późniejszy termin zbioru (od połowy września) polecany jest Karnabit F1. Ta odmiana charakteryzuje się silniejszym wigorem, dzięki czemu lepiej sobie radzi w gorszych warunkach uprawy. Róże łatwo można różyczkować, a jakość finalnego produktu jest bardzo wysoka. Z. Chuchnowski zwracał też uwagę na odmianę Aldrin F1, która jest przydatna do zbioru od połowy lipca do połowy września. Zagęszczenie roślin powinno wynosić 25–27 tys./ha. Róże tej odmiany przez długi czas są okryte liśćmi, co sprawia, że utrzymują jakość. Z łatwością można je różyczkować, a około 80% różyczek mieści się w kalibrażu 2–4 cm. Według przedstawiciela Syngenta Seeds, w ofercie firmy znajdą się interesujące odmiany kalafiorów. Clabiny F1 (SGC 3010) to odmiana odporna na kiłę, polecana do uprawy na jesień, może być uprawiana w mniejszym zagęszczeniu – około 25 tys./ha. Tworzy duże róże, pozwala uzyskać wysoki plon i bardzo dobrą jakość różyczek. Cabral F1 (SGC 3013) ma róże bardzo dobrze okryte liśćmi, które długo zachowują wysoką jakość. Polecana jest do uprawy od początku lipca do końca sierpnia. Jest to odmiana uniwersalna, która dobrze się sprawdza na różnych stanowiskach. Podobną odmianą jest David F1 (SGC 3028). Ma duży potencjał plonotwórczy, ale jest bardziej wymagająca pod względem stanowiska. Może być uprawiana na zbiór od początku września. W ofercie firmy Syngenta Seeds pojawi się kilka ciekawych odmian brokuła. Mają one stanowić uzupełnienie znanej odmiany Monaco F1, która cały czas jest niezawodna z powodu bardzo dobrego plonowania i wysokiej jakości róż. – Nowe odmiany charakteryzują się twardym głąbem i twardymi różyczkami, łatwymi do uzyskania – powiedział Z. Chuchnowski. W testach są już odmiany odporne na kiłę. RBR 323 (Monaster F1) to odmiana typowo jesienna, przydatna do zbioru po 15 września. Jej róże są niezbyt duże, ale ciężkie i zwarte. Rośliny charakteryzują się dobrą zdrowotnością i silnym wigorem. SGD 50887R (Montevideo F1) może być uprawiana na świeży rynek i dla przemysłu, a dzięki bardzo dobrej zdrowotności można ją zbierać nawet w listopadzie. OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl n 25 WARZYWNICTWO Kapusta wczesna wyścig z czasem Agnieszka Majewska ROZGRZEWKA W uprawie kapusty wczesnej liczy się przede wszystkim czas, dlatego produkcję rozsady rozpoczyna się już w połowie stycznia. Jak podkreśla gospodarz, duże znaczenie mają też względy ekonomiczne. – Produkcja rozsady jest dosyć droga, ale na pewno bardziej opłaca się zrobić ją samemu, niż zamówić. Przecież firmy, które się tym zajmują, muszą również kupić nasiona i opał i jeszcze na tym zarobić. Wiele osób woli zamówić sadzonki, ale ja w szklarni poza kapustą przygotowuję rozsadę selerów i porów, więc wysoki koszt ogrzewania rozkłada się też na inne gatunki. Uprawa odmian wczesnych, niestety, nie zawsze się opłaca. Bardzo dużo zależy od zimy i od tego, ile opału trzeba spalić. Dlatego oszczędności należy szukać wszędzie – wyjaśnia. Jednym ze sposobów na obniżenie kosztów jest produkcja rozsady w doniczkach torfowych, zamiast w używanych powszechnie multiplatach. W gospodarstwie pana Zbigniewa nasiona wysiewa się najpierw do wypełnionych odpowiednim substratem torfowym skrzynek (po 720 szt.). Po siewie skrzynki okrywane są folią perforowaną i podlewane w celu przyspieszenia wschodów. W tym czasie w szklarni utrzymuje się temperaturę około 20°C. Po wschodach ogrzewanie jest stopniowo ograniczane (12–15°C w nocy) tak, 26 – Kapustę wczesną o kształtnych główkach łatwo się sprzedaje – mówi Zbigniew Kruszyniak aby rośliny nie wybiegały. Ze względu na duże zagrożenie wystąpieniem zgorzeli siewek skiełkowane rośliny podlewa się preparatem Polyram 70 WG. Siewki pikuje się do doniczek torfowych po 2,5–3 tygodniach. – Wyprodukowanie rozsady kapusty w multiplatach jest być może prostsze, ale też więcej kosztuje. Dodatkowo sadzonki w doniczkach torfowych są gotowe trochę wcześniej niż te z tac uprawowych i znacznie dłużej można je przetrzymać. Takie zalety są nie do przecenienia w moim gospodarstwie. Trudno jest przewidzieć nawet w przybliżeniu, kiedy będziemy sadzić kapustę, dlatego muszę mieć możliwość przetrzymania roślin OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl w szklarni, bez większego ryzyka. Jeżeli zima się przedłuża, a rozsada rośnie bardzo szybko, doniczki torfowe można rozstawić. W uprawie w multiplatach nie ma takiej możliwości. Jeśli wysiałbym nasiona, jak co roku 15 stycznia, a w gruncie można byłoby sadzić rośliny dopiero pod koniec marca czy nawet w kwietniu, bo i tak bywało, to kapusta w wielodoniczkach po prostu by nie wytrzymała, poskręcałaby się i zaczęła chorować. Inaczej jest w przypadku odmian późniejszych. W tym roku przygotowałem trochę rozsady w multiplatach na próbę i chyba w przyszłym roku wszystkie nasiona odmiany Gregorian F1 (Syngenta Seeds), którą upra- wiam po Delight Ball F1 (Nickerson-Zwaan), i odmianę Tucana F1 (Seminis/ Monsanto) wysieję w ten sposób – tłumaczy Zbigniew Kruszyniak. Po przepikowaniu sadzonki rosną w szklarni jeszcze przez 3–4 tygodnie. W tym czasie są podlewane i, jeżeli jest to konieczne, zasilane nawozami dolistnymi. Trzy lub cztery dni przed terminem sadzenia roślin do gruntu, w szklarni obniża się temperaturę w celu zahartowania sadzonek. – Produkcja rozsady trwa około dwóch miesięcy. Jeżeli ziemia odmarznie wcześniej, kapustę sadzi się w tunelach wcześniej. Niestety, zdecydowanie częściej termin sadzenia trzeba opóźnić. W takim przypadku przestawia się doniczki, przerywając tym samym system korzeniowy, co trochę hamuje wzrost roślin. Równocześnie obniża się temperaturę w szklarni. W praktyce oznacza to po prostu wyłączenie kotłowni, choć, jeśli mróz jest bardzo ostry, trzeba włączyć ogrzewanie, żeby rozsady nie przemrozić – wyjaśnia pan Zbigniew. W PRZEDBIEGACH Stanowisko, na którym będzie uprawiana kapusta, przygotowuje się już jesienią. Po zbiorze lub po żniwach pole nawożone jest obornikiem oraz nawozami wieloskładnikowymi. – W uprawie kapusty co roku stosuję kurzak (15–20 ton na hektar). Później wykonuję orkę. Jesienią rozsiewam też pozostałe nawozy, zazwyczaj w typie Polifoski, które dosyć szybko się rozkładają. Jak do tej pory nie wykonywałem analiz chemicznych gleby, ale i bez tego co roku rośliny dają dobre plony – przekonuje gospodarz. Wiosną, gdy ziemia odmarznie i można rozpocząć prace polowe, rozsiewa się nawozy azotowe, przeważnie saletrę amonową. Następnie stanowisko Delight Ball F1 jest odmianą wczesną (58 dni wegetacji) jest wyrównywane za pomocą agregatu uprawowego. – W rejonie Pokrzywnicy mówimy, że łatwo „zepsuć” ziemię, ponieważ wiosną, gdy gleba jest mokra, szybko się zasklepia i ugniata pod ciężarem kół ciągnika. Do tego stopnia, że w takim miejscu nic już nie chce rosnąc, dopóki się tego znów nie zaorze. Dlatego co roku musimy cierpliwie czekać, aż ziemia odmarznie i będzie dość sucho, żeby można było wjechać w pole. Jeśli ciągnik się zakopie, to koniec. Z drugiej strony każdy chce postawić tunel jak najwcześniej, więc jak tylko gleba odmarznie na głębokość 5 cm, biorę najlżejszy ciągnik, agregat i przygotowuję stanowisko pod uprawę. Gdy ziemia jest już wyrównana, można stawiać konstrukcje, przykrywać tunele i sadzić rośliny – wyjaśnia producent. NA STARCIE O terminie sadzenia decyduje termin rozpoczęcia prac polowych, czyli rozmarznięcia wierzchniej warstwy gleby. Przeważnie jest to początek marca, choć zdarzają się nawet kilkutygodniowe opóźnienia. Rośliny sadzone są ręcznie, w rozstawie 45 cm × 45 cm. – Zaraz po postawieniu tuneli sadzimy kapustę, zaczynając od odmian najwcześniejszych, czyli w moim przypadku od Delight Ball F1, którą uprawiam już drugi sezon. W ubiegłym roku dostałem trochę nasion na próbę, i choć aura była niesprzyjająca (duża ilość opadów), ta odmiana poradziła sobie naprawdę dobrze. W tym roku posadziłem Delight Ball F1 we wszystkich tunelach i też jestem zadowolony. To dobra odmiana. Ma tylko 58 dni wegetacji i, co ważne, nawet z bardzo wczesnego sadzenia tworzy ładne, okrągłe główki. To istotne, ponieważ kapustę z czubkiem (niekształtną) można sprzedać tylko przez pierwsze kilka dni, a później, jak pojawi się okrągła, to tamtej już nikt nie chce kupić – tłumaczy Z. Kruszyniak. Po obsadzeniu tuneli, na miejsce stałe wysadzana jest rozsada odmian Tucana F1 i Gregorian F1, które uprawiane są w gospodarstwie pod folią perforowaną (rozstawa 50 × 50 cm). Sadzonki ukorzeniają się w ciągu 7–10 dni. W tym czasie są regularnie podlewane, przeważnie przy użyciu zamontowanych w tunelach zraszaczy lub ręcznie – wężem ogrodowym. Po około dwóch tygodniach od posadzenia, rośliny nawozi się pogłównie azotem. Najczęściej stosowana jest saletra amonowa, którą rozrzuca się w międzyrzędziach, a następnie miesza z ziemią przy użyciu motyki, jednocześnie spulchniając powierzchnię gleby i likwidując kiełkujące chwasty. – Kapusta wczesna to nowalijka, a nowalijka nie może być przenawożona. Dlatego trzeba wiedzieć, kiedy można rozsypać nawozy azotowe. Saletra amonowa, której używam, schładza rośliny, dlatego nie można jej stosować, gdy temperatura jest zbyt niska, bo efekt będzie odwrotny – kapusta zamiast tworzyć główki, będzie rosła w liście. Jeśli jest zimno, trzeba poczekać i rozsypać nawozy trochę później, nie w ostatniej chwili: po pierwsze, dlatego, że ludzi nie można truć przenawożonymi warzywami, a po drugie, dlatego, że nawozy są bardzo drogie i takie zasilanie tuż przez zbiorem nie ma sensu. Jeśli przez dłuższy czas temperatura jest niska, mówi się trudno, nawozy zastosowane jesienią będą musiały wystarczyć – przekonuje pan Zbigniew. Kapustę uprawianą pod folią perforowaną nawozi się pogłównie dopiero po jej zdjęciu. Jeśli jest to konieczne, zasila się ją też dolistnie, przeważnie Rosasolem o wysokiej zawartości potasu. Kilkanaście dni przed zbiorem, gdy nie ma ryzyka przymrozków, z tuneli zdejmowana jest folia. Najpierw na kilka dni odkrywane są szczyty tuneli, które w razie potrzeby można powtórnie zakryć, a tydzień później folia i konstrukcje tuneli są całkowicie usuwane. – Gdy jest już trochę cieplej, rośliny trzeba zacząć hartować. Często wystarczają dwie noce, kiedy temperatura nie spada poniżej zera. W tym roku wiosną w czasie kilku bardzo mroźnych nocy termometry wskazywały –4°C, główki pokrywał lód, a mimo to uszkodzenia były niewielkie. Nowa odmiana dobrze zniosła te przymrozki. Liście zmieniły kolor na fioletowy, ale po kilku dniach wszystko wróciło do normy i tylko na niektórych główkach widać było przebarwienia – tłumaczy producent. Po zdemontowaniu tuneli plantacja opryskiwana jest preparatem Karate Zeon 050 CS w celu zabezpieczenia roślin przed szkodnikami powodującymi uszkodzenia liści. W tym czasie uprawa jest też intensywnie nawadniana przy użyciu deszczowni szpulowej. NA MECIE Najwcześniejsze odmiany kapusty formują główki około dwa tygodnie po usunięciu tuneli foliowych. W niedługim czasie rozpoczyna się zbiór. Główki, które osiągną właściwe rozmiary, są wycinane ręcznie. Po zdjęciu wierzchnich liści pakuje się je w skrzynki po pięć – sześć sztuk. – W tym roku Delight Ball F1 zacząłem sadzić 4 marca, a pierwsze ścisłe główki ścinałem już 4 maja, więc po dwóch miesiącach. Wtedy ważyły powyżej kilograma. Główki, które ściąłem 12 maja, były już o ponad pół kilograma cięższe. Twardość też była odpowiednia, a kapusta, którą przetrzymałem na polu, nie pękała – wyjaśnia pan Zbigniew. Po wycięciu kapusty uprawianej w tunelu, w drugiej połowie maja rozpoczyna się zbiór odmian spod folii perforowanej. Kapusta bezpośrednio po zbiorze sprzedawana jest na giełdzie w Broniszach, na rynku lokalnym oraz do hurtowni w okolicach Warszawy. Zdaniem gospodarza, plony kapusty wczesnej są zadowalające, podobnie jak opłacalność produkcji. – Co roku wysiewam około 35 tys. nasion. Wiadomo, że nie wszystkie wzejdą, część zostanie porażona przez zgorzel siewek, część wymarznie, no i nie każda główka osiągnie handlowe rozmiary. W czasie dobrego sezonu sprzedaję około 30 tys. główek. Zarabia się na tym jak na każdej innej uprawie – raz lepiej, raz gorzej. Jeżeli cena przekracza 1,5 zł za sztukę, to jest dobrze. W zeszłym roku sprzedawaliśmy kapustę po 2 zł za sztukę, więc nie mam co narzekać. Zdarza się, że trochę późniejsze odmiany, spod folii, są droższe niż te z tuneli. Można powiedzieć, że jak kapusta ma kształtne główki, to się dobrze sprzedaje. W tym roku moi synowie zawozili kapustę na giełdę w Broniszach nawet dwa razy dziennie, a to znaczy, że był na nią popyt – podsumowuje pan Zbigniew. n „Żywy katalog” U czestnicy tegorocznej imprezy mieli okazję zapoznać się z pełną ofertą warzyw, ze szczególnym uwzględnieniem nowych odmian takich gatunków, jak: kapusta biała, cebula, marchew, brokuły, kalafiory, sałata, pory, rzodkiewka, fasola i cykoria. Pola demonstracyjne zostały zaprojektowane z myślą, aby producenci warzyw z Europy oraz z innych stron świata poznali najnowsze trendy i technologie w uprawie. Licznie zgromadzeni specjaliści z firm nasiennych gwarantowali merytoryczne wsparcie i indywidualne podejście do klienta. Nickerson-Zwaan stale inwestuje w hodowlę kapustnych. Potwierdziły to prezentowane nowości, szczególnie kapusty białej na świeży rynek i dla przemysłu. Najciekawsze propozycje to: NiZ 17-850 F1 – w typie odmiany Mozart/Castello F1, ale o szybszym wzroście; NiZ 17-1087 F1 – do długiego przechowywania, oraz kilka nowych odmian o 80–100-dniowej wegetacji z odpornością na choroby (np. NiZ 171043 F1 w typie uznanej odmiany Balbro F1). Zwiedzający mogli również zapoznać się z ofertą odmian kalafiora, przeznaczonych na różne rynki, łącznie z eksportem. Przykładem może być Chamonix F1 – odmiana bardzo ceniona w Europie Środkowej, a w Polsce sprzedawana od wiosny 2011 roku. Kalafior ten jest polecany zarówno na świeży rynek, jak i do przemysłu (jako różyczkowany). Wytwarza białe, ciężkie, róże, bardzo dobrze okryte liśćmi. Rośliny, o wzniesionych liściach, charakteryzują się mocnym wigorem i silnym systemem korzeniowym. Wśród typowych odmian dla przemysłu, zaprezentowano odmianę Seoul F1 (w Polsce w sprzedaży od ubiegłego sezonu). Ma ona duże, ciężkie i śnieżnobiałe róże, dobrze okryte liśćmi. Poletka w Dirkshorn Kolejnym licznie zaprezentowanym gatunkiem była cebula, szczególnie odmiany w typie Rijnsburger. W ostatnich latach firma Nickerson-Zwaan znacząco zainwestowała w jej hodowlę, również poprzez realizację dużych projektów w stacji hodowlanej w Rilland (Holandia). „Hitami” w Europie Północno-Zachodniej okazały się odmiany: Centro F1 i Dormo F1, które łączą w sobie takie cechy, jak: wysoki plon, wczesność i możliwość długiego przechowywania, przy zachowaniu najwyższej jakości cebul. Zaprezentowano również Santero F1, odmianę odporną na mączniaka rzekomego. Wśród odmian o czerwonej łusce, na uwagę zasługuje nowość Retano F1 – odmiana średnio wczesna, bardzo plenna, przeznaczona do długiego przechowywania. Po raz drugi w historii tych dni otwartych zaprezentowano rzodkiewkę w uprawie polowej. Gatunek ten jest objęty przez Nickerson-Zwaan programem ho- OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl dowlanym zakrojonym na szeroką skalę. Uwagę zwracały takie odmiany, jak: Diego F1 – o intensywnie czerwonych, błyszczących zgrubieniach, na przekroju idealnie białych, oraz Whitella F1 – o białych, okrągłych zgrubieniach. Z porów uwagę zwracała odmiana Capito F1 (w Polsce w sprzedaży od tego sezonu), która charakteryzuje się szybkim wzrostem, dużym wigorem i bardzo wysokim plonem netto. Łodyga rzekoma jest długa, okrągła na przekroju, twarda i łatwa do obierania. Tegoroczne Międzynarodowe Dni Otwarte Nickerson-Zwaan, Clause i Vilmorin z pewnością zaliczyć można do bardzo udanych. Pola demonstracyjne w Dirkshorn odwiedziło znacznie więcej gości niż w poprzednich edycjach, a zwiedzający przyjechali ze wszystkich stron świata. Dodatkowo wspaniałej atmosferze towarzyszyła słoneczna aura, która sprzyjała rozmowom i wymianie doświadczeń. n 29 SADOWNICTWO Polskie odmiany jeżyny Dr Katarzyna Król, mgr Agnieszka Orzeł SA DOW NI CZY ZA KŁAD DO ŚWIAD CZAL NY IN STY TU TU OGROD NIC TWA BRZEZNA Ś wiatowa produkcja jeżyny ogranicza się do rejonów o klimacie umiarkowanym. Wynika to z większej podatności krzewów na przemarzanie w porównaniu do maliny. Najwięcej jeżyny uprawia się w Ameryce Północnej. W Europie liderem jest Serbia (czwarty co do wielkości producent na świecie), duże zbiory osiąga się również na Węgrzech. W Polsce produkcję owoców tego gatunku (w 2005 r. wynosiła ona 500 t) ograniczał dotychczas m.in. brak odmian wytrzymałych na warunki naszego klimatu. W sprzedaży dostępne były jedynie odmiany zagraniczne, podatne na przemarzanie pąków kwiatowych i pędów. Nowe polskie odmiany dają nadzieję na zwiększenie produkcji owoców tego gatunku. Według stanu na 15 marca br., „Polski Wykaz Odmian Chronionych Wyłącznym Prawem Hodowcy do Odmiany” zawiera dwie odmiany jeżyny: ‘Orkan’ zarejestrowaną w 1997 r. oraz ‘Gazda’ – w 2003 r. W „Wykazie Odmian Zgłoszonych o Przyznanie Wyłącznego Prawa – Chronionych Tymczasowym Wyłącznym Prawem”, znalazły się: ‘Polar’ i ‘Gaj’ (od 2008 r.) oraz ‘Ruczaj’ (od 2010 r.). Jednocześnie z wprowadzaniem nowych odmian warto propagować wartość zdrowotną jeżyn, które dotychczas były niedoceniane. Tymczasem są bogate w antocyjany, kwas elagowy, wapń, magnez, mangan oraz związki potasu i fosforu. Wszystkie polskie odmiany zostały wyhodowane w Sadowniczym Zakładzie Doświadczalnym w Brzeznej, gdzie od 1979 r. prowadzony jest program hodowli twórczej i zachowawczej jeżyny, finansowany ze środków własnych Zakładu. Podstawowym założeniem tego programu jest uzyskanie odmian o wysokiej jakości deserowej lub przetwórczej 30 ‘Orkan’ owoców, odpornych na niską temperaturę, wytwarzających sztywne, bezkolcowe pędy i mających wzniesiony pokrój. ‘ORKAN’ Jest odmianą bezkolcową, późną, o dużej plenności i dużych, dość kwaśnych owocach. Krzewy odznaczają się silnym wzrostem. Pędy, o prawie sztywnym pokroju, są odporne na choroby grzybowe, więc nie wymagają nadmiernej ochrony. Rośliny wytwarzają niewiele odrostów korzeniowych, co jest zaletą z powodu mniejszych kosztów pielęgnacyjnych. Ze względu na niedostateczną odporność pędów i pąków kwiatowych na mróz ma ograniczone zastosowanie w produkcji. Jako odmianę deserową dyskwalifikuje ją kwaskowy smak owoców. OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl a b ‘Gazda’: kwiatostany (a) i owocostany (b) wytwarzają się na krótkich szypułkach, co jest pożądaną cechą przy zbiorze maszynowym a b ‘Gaj’: owoce zdrowe (a) i z uszkodzeniami słonecznymi (b) ‘GAZDA’ Krzewy tej odmiany mają łukowato wygięte, pokryte mocnymi kolcami pędy oraz liczne odrosty korzeniowe. Pędy w niewielkim stopniu są porażane przez choroby grzybowe, więc rośliny wymagają niewielkiej ochrony. Zarówno pędy, jak i pąki kwiatowe, mają dużą wytrzymałość na mróz, nawet poniżej –20°C. Kwiatostany są krótkie, a owoce małe do średnich. Owocostany tworzą się na krótkich szypułkach, dlatego odmianę tę można uprawiać z przeznaczeniem dla przemysłu, z możliwością zbioru maszynowego. Owoce są smaczne i słodkie, przydatne do bezpośredniego spożycia, mrożenia oraz przetwórstwa. Czasami są jednak porażane przez szpeciela jeżynowca. ‘GAJ’ Odmiana ta charakteryzuje się silnym wzrostem krzewów oraz bezkolcowymi, sztywnymi, często rozgałęzionymi pędami. Owoce – duże lub bardzo duże, o eliptycznym kształcie, czarne, błyszczące, smaczne – dojrzewają we wczesnym terminie. Nadają się do bezpośredniego spożycia i przetwórstwa. Są trwałe podczas obrotu handlowego (długo pozostają jędrne). Wykazują jednak niedostateczną odporność na szpeciela jeżynowca oraz są wrażliwe na uszkodzenia słoneczne. Warunkiem uzyskania zadowalającego plonu han- dlowego jest właściwa agrotechnika, m.in. cieniowanie plantacji w okresie silnych upałów. Pozytywne rezultaty w walce ze szpecielem uzyskiwano po aplikacji dobroczynka szklarniowego lub opryskiwaniu preparatami siarkowymi. Obecnie sprawdzana jest przydatność tej odmiany do uprawy w tunelach foliowych. Krzewy uprawiane pod osłonami maja dużo pędów, są wysokie i podatne na mączniaka. ‘POLAR’ Krzewy tej odmiany charakteryzują się silnym wzrostem. Podobnie jak ‘Orkan’ nie wytwarza odrostów korzeniowych. Pędy – bez kolców, sztywne, z łagodnym łukowatym wygięciem u wierzchołka – odznaczają się dobrą zdrowotnością. Owoce są bardzo atrakcyjne, duże lub bardzo duże, jędrne, o kształcie eliptycznym, czarne z silnym połyskiem, smaczne. Nadają się do bezpośredniego spożycia i przetwórstwa. Dojrzewają w średnio wczesnym terminie. Są jednak porażane przez szpeciela jeżynowca, ale w mniejszym stopniu niż odmiany ‘Gaj’. Pod osłonami odmiana ta rośnie mniej bujnie niż ‘Gaj’ i ma delikatniejsze owoce. ‘RUCZAJ’ Krzewy odznaczają się silnym wzrostem. Mają od kilku do kilkunastu bezkolcowych, sztywnych i silnych pędów wy- OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl 31 SADOWNICTWO a b ‘Polar’ wytwarza duże owoce (a); bywają one porażane przez szpeciela jeżynowca (b) (1,9 kg/roślinę), ale miała największe owoce (6,8 g). Odmiana ‘Gaj’ plonowała nieco słabiej (plon owoców z trzech lat wynosił średnio 1,6 kg/roślinę), a jej owoce były mniejsze (5,5 g), bardziej podatne na gnicie i szpeciela jeżynowca (niższy procent plonu handlowego). Może ona znaleźć zastosowanie w uprawie towarowej, wymaga jednak intensywniejszej ochrony przed chorobami i szkodnikami. Odmiana ‘Ruczaj’ plonowała słabiej (1,4 kg/roślinę), miała mniejsze owoce (4,3 g), ale bardzo smaczne, najmniej podatne na gnicie oraz uszkodzenia powodowane przez szpeciela jeżynowca. n Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Zakład Ekonomiki Ogrodnictwa Towarzystwo Rozwoju Sadów Karłowych Urząd Marszałkowski w Lublinie ‘Ruczaj’ rastających „z karpy”, nie tworzą odrostów korzeniowych. Plonowanie jest najniższe spośród pozostałych odmian opisywanych w artykule. Owoce są średniej wielkości, ale w smaku przypominają jeżyny leśne. Odmiana ta jest w mniejszym stopniu porażana przez szpeciela jeżynowca niż ‘Polar’ i ‘Gaj’. WYNIKI DOŚWIADCZEŃ Uprawę wszystkich wymienionych odmian porównywano w warunkach klimatycznych Brzeznej. W zimie odnotowywano tam minimalną temperaturę –19,5°C (początek stycznia 2009 r.), a nawet –22°C (druga połowa stycznia 2010 r.). Najwięcej przemarzniętych pąków stwierdzono na pędach odmiany ‘Orkan’ (średnio 20,8%), a najmniej u odmiany ‘Polar’ (0,4%). Pąki pozostałych odmian ulegały uszkodzeniu tylko w nieznacznym stopniu (3,8% pąków odmiany ‘Gaj’; 4% ‘Ruczaj’). Połowę całego plonu owoców odmian: ‘Polar’, ‘Ruczaj’, ‘Gaj’ i ‘Gazda’ zbierano do pierwszej połowy sierpnia. Najpóźniej (w drugiej połowie sierpnia) 50% owoców uzyskiwano z odmiany ‘Orkan’. W 2008 r. z odmiany ‘Orkan’ uzyskano wysoki plon owoców (4 kg/krzew), jednak w kolejnych dwóch latach badań plonowanie było znacznie niższe (1,8–1,6 kg/roślinę). Przyczyną było uszkodzenie pąków kwiatowych podczas zimy. Odmiana ‘Polar’ charakteryzowała się średnim plonowaniem 32 organizują XIV ogólnopolską konferencję sadowniczą „Przyszłość uprawy truskawki, maliny, porzeczki czarnej i borówki wysokiej w Polsce oraz ważne informacje dla producentów jabłek” 8 grudnia 2011 r. Centrum Kongresowe Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie Zapraszamy producentów owoców i przetworów owocowych, a także pracowników nauki, ośrodków doradztwa rolniczego, izb rolniczych, samorządu terytorialnego oraz studentów. Podczas wykładów omówione zostaną m.in. problemy dotyczące: spadku opłacalności produkcji owoców krajowego przetwórstwa owocowego produkcji owoców bezpiecznych dla zdrowia konsumentów. l l l Szczegółowych informacji udziela: Towarzystwo Rozwoju Sadów Karłowych w Lublinie, www.trsk.pl, tel. 81 524-71-04, e-mail: [email protected] OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl Utrzymać jakość Mariusz Podymniak HORTUS MEDIA Drzewa śliw sadzone są obecnie w rozstawie 4 × 2 m WIĘCEJ – ŁATWIEJ CZY TRUDNIEJ? Gospodarstwo sadownicze Anny i Witolda Oryniaków, położone w Małej Wsi koło Belska Dużego, prowadzone jest obecnie wspólnie z córką Ewą. Jego ogólna powierzchnia wynosi 16 ha. Chociaż dominującym gatunkiem są jabłonie (9 ha), to uprawia się również śliwy, grusze oraz rośliny jagodowe (porzeczki i agrest). Takie zróżnicowanie produkcji, jak podkreśla pan Witold, nie tylko daje bezpieczeństwo zachowania płynności finansowej (zawsze na czymś udaje się zarobić), ale też pozwala lepiej zorganizować pracę i obniżyć niektóre koszty produkcji. Dzięki temu możliwe jest zapewnienie ciągłości zatrudnienia stałych pracowników, efektywniejsze wykorzystanie sprzętu sadowniczego, chłodni i całej pozostałej infrastruktury. Owoce odmiany ‘Haganta’ SAD ŚLIWOWY Pan Witold uprawę śliw opanował już bardzo dobrze, gdyż zajmuje się nią od kilkunastu lat. Drzewa rosną w rozstawie 4 × 2 m. Próbowano sadzić je gęściej (nawet 3,5 × 1,7 m), ale okazywało się, że w starszym wieku, gdy do wnętrza koron nie dociera światło, owocowanie przenosi się na wierzchołki i zewnętrzne partie koron, co skutkuje spadkiem plonu. Główną podkładką dla większości odmian jest ‘Węgierka Wangenheima’. W. Oryniak unika już sadzenia drzew szczepionych na ałyczy, na której rosną one zbyt silnie i słabiej owocują. Jak ocenia, z drzew na podkładce ‘Węgierka Wangenheima’ można uzyskać dwukrotnie wyższy plon w porównaniu do tych rosnących na ałyczy. Część drzewek sprowadzonych z Niemiec (odmiana ‘Haganta’) rośnie na podkładce ‘GF’. W uprawie jest kilka odmian o różnej porze dojrzewania. Najwcześniejsza to ‘Čačanska Rana’ i ‘Čačanska Lepotica’, których zbiór przypada na przełom lipca i sierpnia. Pozostałe odmiany to: ‘Valor’, ‘Empress’, ‘Haganta’, ‘Węgierka Zwykła’ i ‘President’. Taki ich dobór pozwala rozłożyć OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl 33 SADOWNICTWO a b Drzewo odmiany ‘Valor’ na ałyczy (a) i dwa lata młodsze drzewo na podkładce ‘Węgierka Wangenheima’ (b) Śliwki z górnych partii drzew zbiera się z platformy sadowniczej zaczepianej do ciągnika Tegoroczne plonowanie odmiany ‘President’ w czasie zbiór i podaż owoców. W zdecydowanej większości są to odmiany o dużych owocach, przeznaczonych do sprzedaży na rynku owoców deserowych. Najlepiej spośród nich oceniane są: ‘Čačanska Lepotica’, ‘Haganta’, ‘Valor’ i ‘President’. Ta ostatnia jest atrakcyjna nie tylko z powodu dużych i dość smacznych owoców, ale również późnego ich dojrzewania. Zbiór śliwek tej odmiany przypada na drugą połowę września. Owoce zebrane w tym terminie dobrze przechowują się w chłodni. Atrakcyjne są też śliwki ‘Haganty’, choć, niestety, są łatwo porażane przez szarkę. Podatność na tę chorobę jest ważnym kryterium wyboru odmian do nasadzeń. Jeszcze kilka lat temu udawało się utrzymać sad śliwowy w stanie wolnym od szarki. Wszystkie pędy z objawami tej choroby wirusowej były wycinane, a nawet usuwano całe drzewa. Obecnie presja patogena jest zbyt duża. W profilaktyce bardzo ważne jest systematyczne zwalczanie mszyc i unikanie wtórnego wzrostu pędów, na których szkodniki te chętnie żerują. Jak wynika z obserwacji pana Witolda, u niektórych odmian, jak np. ‘Čačanska Lepotica’, ‘Valor’, ‘President’, szarka poraża liście, ale nie owoce, co z produkcyjnego punktu widzenia nie jest jeszcze aż tak groźne. OCHRONA I NAWOŻENIE Zebrane śliwki odmiany ‘Valor’ 34 Aby wyprodukować śliwki dobrej jakości, ważna jest ich regularna ochrona. W tym sezonie w sadzie śliwowym państwa Oryniaków wykonano 13 zabiegów (9 fungicydami i 4 insektycydami). Ochronę rozpoczyna się od zabiegów fungicydami miedziowymi i siarkowymi (3–4). Preparaty siarkowe nie tylko ograniczają rozwój chorób, ale również występowanie pordzewiacza śliwowego. W dalszej części sezonu wegetacyjnego prowadzona jest głównie ochrona przed dziurkowatością liści (sprawdza się Topsin M 500 SC) oraz brunatną zgnilizną drzew pestkowych. Ostatni zabieg przed tą chorobą wykonywany jest najpóźniej 7 dni przed zbiorem owoców (stosowany jest Horizon 250 EW). Przeciwko szkodnikom w tym sezonie zastosowano 4 zabiegi: owocówkę śliwkóweczkę zwalczano preparatem Dimilin 480 SC i Calypso 480 SC, owocnicę – Calypso 480 SC, a przędziorki – Omite 30 WP. Dużo uwagi poświęca się dolistnemu dokarmianiu drzew. Praktycznie do każdego zabiegu fungicydowego dodawany jest mocznik (3 kg/ha), który sprzyja lepszemu wchłanianiu OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl Odmiany ‘Ligol’ – 4-letnia kwatera stosowanych środków ochrony i stanowi źródło azotu dla roślin. Przed, w trakcie i po kwitnieniu drzew stosowane są nawozy borowe, które pozytywnie wpływają na zawiązywanie się owoców. W początkowym okresie ich wzrostu podawane są dolistnie nawozy fosforowe, które stymulują podziały komórkowe, a podczas wzrostu zawiązków regularnie (około 5 zabiegów) są stosowane nawozy wapniowe, które poprawiają wygląd owoców i ich trwałość pozbiorczą. PRZECHOWYWAĆ, ALE NIE ZA DŁUGO Większość owoców zbiera się bezpośrednio do plastikowych skrzynek, w których kierowane są one do handlu. Zbiór prowadzony jest bardzo ostrożnie, aby nie zetrzeć nalotu woskowego i nie uszkodzić owoców. Jest to ważne w przypadku śliwek, które mają być przechowywane w chłodni. W tym przypadku pojawia się kolejny problem – dotyczący optymalnego terminu zbioru. – Śliwki zebrane zbyt wcześnie są później niesmaczne, z kolei gdy zbierze się je zbyt późno, miękną podczas przechowywania. Brak określonych kryteriów dotyczących terminu zbioru śliwek, powoduje, że musimy zbierać je „na wyczucie” – mówi pan Witold. Plony śliwek w dużym stopniu uzależnione są od odmiany. W tym roku najlepiej plonowały: ‘Čačanska Lepotica’ (30 t/ha) oraz ‘President’ (22 t/ha), owoców ‘Haganty’ zebrano 14 t/ha, a ‘Węgierki Zwykłej’ – tylko 10 t/ha. Owoce najpóźniejszej odmiany ‘President’ niekiedy przechowuje się krótko w chłodni zwykłej lub przez znacznie dłuższy okres w chłodni KA. W tej ostatniej utrzymywana jest temperatura zbliżona do 0°C, a skład gazowy ustala się na poziomie 5% CO2 i 1% O2. Śliwki można co prawda przechowywać nawet w temperaturze poniżej 0°C (do –1°C), ale wtedy problemem podczas długiego przechowywania może być brązowienie miąższu. W warunkach KA śliwki mogą być przechowywane do 6–8 tygodni. Według doświadczeń Witolda Oryniaka, nie każdego roku przechowywanie śliwek jest uzasadnione. – Zdarzały się lata, że w chłodni KA umieszczaliśmy nawet po 60 t śliwek, ale na przykład w tym sezonie sprzedawaliśmy je na bieżąco. Tak naprawdę opłaca się to tylko w latach nadprodukcji i niskich cen, kiedy wydłużając podaż, można uzyskać za przechowywane owoce wyższą cenę. Nieuzasadnione jest zbyt długie ich przetrzymywanie. W momencie, gdy jakiś gatunek owocu zostanie już wycofa- ny, trudno ponownie wprowadzić go na rynek, a więc również uzyskać atrakcyjną cenę. Dotyczy to wszystkich owoców sezonowych. My staramy się zakończyć sprzedaż śliwek najpóźniej w połowie listopada – informuje pan Witold. Z jego obserwacji wynika ponadto, że produkcja owoców deserowych odmian śliw jest w Polsce zbyt duża w porównaniu do potrzeb rynku krajowego, który jest przede wszystkim w dalszym ciągu zainteresowany owocami ‘Węgierki Zwykłej’. Duże śliwki sprzedają się przede wszystkim w sieciach oraz są dobrym produktem eksportowym. WYSOKIE PLONY JABŁEK W gospodarstwie państwa Oryniaków na wysokim poziomie prowadzona jest również produkcja owoców innych gatunków sadowniczych. Przy zakładaniu nowych nasadzeń jabłoni stosuje się system rusztowań (solidna konstrukcja oparta na betonowych słupach ze strunobetonu, dostarczana przez firmę Spinazze). Słupy betonowe rozmieszcza się w rzędach drzew co 8 m, a pomiędzy nimi rozciąga drut na wysokości około 2 m. Na każdym słupie montowane są poprzeczki na wysokości około 1 m, do wyprowadzenia tzw. stołu. Dzięki temu gałęzie dolnego piętra korony nie przewieszają się nadmiernie i nie pokładają się na ziemi. To z kolei ułatwia zwalczanie chwastów czy wymiatanie gałęzi po cięciu drzew. Solidna konstrukcja jest też gwarancją utrzymania owoców aż do zbioru. Plony jabłek w tym gospodarstwie są dość wysokie – co roku 50–60 t/ha. Przykładem tego jest nawet ‘Ligol’, niekiedy zawodny w plonowaniu. W bieżącym roku z czteroletniej kwatery tej odmiany (na podkładce ‘M.9’) zebrano 60 t jabłek/ha (w ubiegłym roku 14 t/ha) Z kondycji drzew i liczby pąków kwiatowych wynika, że owocowanie w kolejnym roku również będzie bardzo dobre. Jest to m.in. efektem wczesnego przerzedzania zawiązków. W czasie kwitnienia stosowany jest ATS i preparaty zawierające etefon. W tym roku po takim zabiegu tylko w niektórych kwaterach wykonywane były jeszcze ręczne poprawki. Na wysoką jakość tegorocznego plonu jabłek wpływ miały też liczne zabiegi nawozami dolistnymi i prawidłowa ochrona drzew. W tym zakresie, jak ocenia Witold Oryniak, pomocne jest korzystanie z doradztwa (program doradczy FruitAkademii) i zwalczanie parcha w oparciu n o wskazania programu RimPro. OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl 35 SADOWNICTWO Na 164 hektarach… Henryk Czerwiński D o spółki „Polana” założonej w 1998 r. przez Stephena Taylora, oprócz plantacji w Żelichowie należą jeszcze dwie: w Wielistowie (woj. pomorskie) i w Ochoży (woj. lubelskie), które łącznie zajmują powierzchnię blisko 500 ha. Ponadto S. Taylor jest właścicielem plantacji borówki w RPA oraz brytyjskiej firmy „Winterwood Farms”, która zajmuje się produkcją, skupem i sprzedażą różnych gatunków owoców. Takie zróżnicowanie geograficzne i duża powierzchnia plantacji pozwalają na maksymalizację produkcji i zminimalizowanie ryzyka związanego z niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi, łatwiejszy jest również zbyt owoców. Sprzedaż borówek jest sprawniejsza, zwłaszcza dzięki powiązaniu spółki „Polana” z firmą „Winterwood Farms”, do której trafia większość wyprodukowanych w Polsce owoców. Rynki europejskie wymagają produktu wysokiej Mariusz Sarnacki – menedżer gospodarstwa jakości, dlatego gospodarstwa należące do „Polany” posiadają certyfikację: GLOBALGAP, Tesco Natures Choice, BRC i LEAF. Ośmioletnie krzewy ‘Bluecrop’ na czarnej agrowłókninie plonują obficie, a owoce są wysokiej jakości 36 OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl Owoce odmiany ‘Chandler’ osiągają średnicę powyżej 25 mm Trzydziestoletnie nasadzenia z krzewami odmiany ‘Earliblue’ Istotnym elementem produkcji jest zautomatyzowane podlewanie i nawożenie roślin ORGANIZACJA PRODUKCJI Na plantacji w Żelimusze zatrudnionych na stałe jest 110 pracowników, którymi kieruje Piotr Wiśniewski, zajmujący stanowisko dyrektora technicznego. W sezonie zbioru owoców borówki liczba pracowników wzrasta nawet do 1400. Plantacja podzielona jest na 4 części. Krzewy rosnące w najstarszej z nich (A) mają ponad 30 lat. W młodszej części (B) znajdują się krzewy dwudziestoletnie, w kolejnej (C) – krzewy ośmioletnie, które obecnie wchodzą w pełnię owocowania. Najmłodsza część (D) założona została na przełomie 2010 i 2011 roku. Na starszych stanowiskach rosną głównie odmiany: Bluecrop, ‘Blueray’, ‘Collins’, ‘Berkeley’, ‘Earliblue’, ‘Veimouth’ i ‘Herma’. Plantacja ośmioletnia została założona przede wszystkim z krzewów odmian: ‘Spartan’, ‘Patriot’, ‘Duke’, ‘Chandler’, ‘Bluecrop’, ‘Drapper’, ‘Liberty’ i ‘Aurora’. Ostatnio posadzone zostały: ‘Aurora’, ‘Spartan’, ‘Liberty’ i ‘Elliot’. Podstawową odmianą na plantacji (około 65% nasadzeń) jest ‘Bluecrop’, która w warunkach Żelimuchy najlepiej rośnie i plonuje. – Od 8 lat nie obserwowaliśmy na tej odmianie problemów z nierównomiernym owocowaniem. Rezygnujemy natomiast z odmiany ‘Brygitta’, ze względu na jej podatność na przemarzanie – mówi Mariusz Sarnacki – menedżer gospodarstwa w Żelimusze. SPRZEDAM Sadzonki malin „TULAMEEN” Pierwszy plon 2012 r. Rośliny o wys. 200 cm i wyższe. TEL. 0031 615 010 544 OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl 37 SADOWNICTWO Działko przeciwgradowe w Żelimusze Tunele przygotowane do zimy ze zwiniętą folią Na 4 hektarach borówka uprawiana jest pod osłonami foliowymi firmy Haygrove. Przyspieszają one owocowanie oraz uniezależniają zbiór owoców od warunków atmosferycznych. Krzewy rosnące pod osłonami mogą być jednak wydelikacone, co w zimie może ujemnie wpływać na ich wytrzymałość na niską temperaturę. W uprawie polowej dobre efekty zaobserwowano sadząc krzewy na czarnej agrowłókninie, pod którą są umieszczone przewody do fertygacji (sterowana automatycznie). Ściółkowanie włókniną ułatwia walkę z chwastami oraz przyspiesza nagrzewanie systemu korzeniowego wiosną. Należy wspomnieć, że 164 hektary to „tylko” areał borówki. Całe gospodarstwo zajmuje 223 hektary. Plantacja założona została o wiele wcześniej niż spółka „Polana”. Jej historia sięga jeszcze czasów profesora Szczepana Pieniążka. Dlatego można na niej znaleźć nawet trzydziestopięcioletnie krzewy borówki, które nadal owocują. Wiele ze starszych nasadzeń co roku jest poddawane tzw. cięciu odmładzającemu. W roku sprzyjającym produkcji na plantacji można zebrać 1000–1200 ton borówki (rekordowe plonowanie wyniosło około 16 t/ha). Potencjał produkcyjny wzrasta, ponieważ w pełnię owocowania wchodzą krzewy z nowo założonych kwater. Owoce zbierane są do plastikowych pojemników 0,25 kg, które umieszczane są w plastikowych skrzynkach. Tak zebrane owoce są schładzane do temperatury około 5°C, a na- 38 stępnie są sortowane na dwóch liniach o łącznej dziennej wydajności 30 t. Pakowane są do różnych plastikowych pojemników (zależnych od zamówienia sieci handlowych), które umieszcza się w kartonach lub plastikowych skrzynkach (4 kg). Następnie borówkę do czasu wysyłki na Wyspy Brytyjskie umieszcza się w chłodni w temperaturze 2°C. W Żelimusze są również komory z KA. Ich łączna pojemność wynosi 150 t (5 komór o pojemności 30 t). AGROTECHNIKA W pielęgnacji krzewów dużą uwagę przykłada się do ich cięcia. Przeprowadzane systematycznie każdej zimy sprzyja wyrównaniu wielkości owoców, wpływa na plonowanie oraz ułatwia walkę z chorobami grzybowymi. Odpowiednie cięcie krzewów borówki to podstawa sukcesu. To głównie dzięki temu zabiegowi najstarsze krzewy nadal obficie owocują i nie trzeba ich wymieniać na młodsze. W okresie kwitnienia borówki, na plantacji umieszcza się ule z pszczołami, które przywozi zaprzyjaźniony pszczelarz. Korzyści w postaci poprawy efektywności zawiązania owoców czerpie nie tylko plantator, bowiem miód borówkowy z tak dużej plantacji może być sprzedawany na większą skalę. Oprócz cięcia, na wielkość i jakość plonu borówki wpływa prawidłowo wykonany program nawożenia, poprzedzony dokładną analizą podłoża i materiału roślinnego. Zasady nawo- OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl Zdzisław Cianciara (1930–2011) W tym roku zmarł Zdzisław Cianciara – długoletni wybitny pracownik naukowy Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach. Urodził się w Kamienicy Polskiej koło Częstochowy. W latach 1950– 1954 studiował na Wydziale Rolnym Uniwersytetu Poznańskiego, który ukończył z tytułem inżyniera ogrodnictwa. Stopień magistra uzyskał w 1955 roku na Wydziale Ogrodniczym SGGW. Całe swoje życie zawodowe związał z Instytutem Sadownictwa. Po ukończeniu stażu kierował Zakładem Terenowym Instytutu w Dworku koło Koszalina, następnie pełnił funkcję dyrektora administracyjnego w Zespole Gospodarstw Sadowniczych Instytutu w Dąbrowicach. Pracę w Zakładzie Mechanizacji rozpoczął w 1960 roku. W 1964 roku został kierownikiem tej placówki. Funkcję tę pełnił do przejścia na emeryturę, z przerwą w la- tach 1988–1990, kiedy był zastępcą dyrektora ds. naukowych Instytutu. W roku 1968 obronił pracę doktorską na Wydziale Ogrodniczym SGGW, a w 1990 otrzymał nominację na profesora. Profesor Cianciara przebywał na stażach naukowych w USA, Anglii i we Włoszech. Wiedzę i zdolności organizacyjne wykorzystał w badaniach nad mechanizacją w sadownictwie. Z jego inicjatywy powołano Zakład Doświadczalny Mechanizacji Ogrodnictwa, w którym wdrożono do produkcji wiele specjalistycznych maszyn ogrodniczych. Do najważniejszych dokonań Profesora i jego zespołu należy wprowadzenie zmechanizowanej technologii produkcji porzeczek, agrestu i aronii oraz technologii produkcji szkółkarskiej i transportu owoców. Dzięki tym pracom Polska stała się największym w świecie producentem porzeczek i agrestu. W uznaniu osiągnięć swoich i zespołu Profesor został uhonorowany licznymi odznaczeniami państwowymi i resortowymi, w tym Nagrodą Państwową I stopnia i nagrodami ministra rolnictwa. Profesor Cianciara miał również duże zasługi w dydaktyce. Prowadził wykłady i ćwiczenia dla stu- żenia w Żelimusze są opracowywane przez prof. Andrzeja Komosę z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Nawożenie główne – posypowe – wykonuje się wiosną. Pierwszą dawkę rozsiewa się do 20 marca, drugą – do 20 kwietnia, a trzecią do 30 maja. Przed kwitnieniem ważne jest dostarczanie roślinom azotu (nawet 120 kg/ha), w okresie kwitnienia szczególną uwagę zwraca się na fosfor, a w okresie owocowania – na potas. Około 20 czerwca rozpoczyna się fertygację (oparta na produktach firmy Yara). – Nawożenie fertygacyjne poprawia wielkość i jakość plonu oraz ułatwia równomierny wzrost krzewów. Ponadto efekty tego sposobu odżywiania roślin są szybko zauważalne, poprawę zabarwienia liści można zaobserwować nawet po tygodniu od wniesienia pierwszej dawki. Dzięki fertygacji owoce z drugiego, a nawet trzeciego zbioru mogą być tak samo wyrośnięte, jak z pierwszego. Kiedy na plantacji nie stosowano jeszcze tego dentów z mechanizacji sadownictwa na Wydziale Ogrodniczym SGGW oraz w Wyższej Szkole Humanistyczno-Ekonomicznej w Skierniewicach. Wypromował wielu młodych pracowników naukowych. Profesor Cianciara był bez wątpienia twórcą polskiej szkoły mechanizacji sadownictwa. Dowodem jego osiągnięć są liczne publikacje naukowe i popularnonaukowe oraz 74 patenty i wzory użytkowe na maszyny sadownicze. Profesor miał aktywny kontakt z produkcją sadowniczą. Oprócz pracy zawodowej prowadził z ojcem, a następnie z bratem, gospodarstwo sadownicze w rodzinnej miejscowości. Przekazał je synowi. Praktyczne doświadczenie i stałe kontakty z sadownikami pozwoliły mu udoskonalać opracowywane maszyny i urządzenia. Profesor był powszechnie lubiany i szanowany przez wszystkich, którzy z Nim pracowali. Odszedł od nas Człowiek niezwykle zasłużony dla rozwoju nauki i polskiego sadownictwa, szlachetny i prawy. Pozostanie w naszej pamięci jako osoba ciepła, sympatyczna i życzliwa. Współpracownicy systemu nawożenia, owoce z kolejnych zbiorów nie były jednakowej wielkości – informuje M. Sarnacki. W poprzednich latach do fertygacji używano nawozów wieloskładnikowych z serii Superba (zielona, brązowa i czerwona), ostatnio wykorzystuje się nawozy pojedyncze, m.in. Krista K (saletra potasowa), Krista MKP (fosforan monopotasowy), Krista MAP (fosforan monoamonowy), Krista Mag (saletra magnezowa), Kalisol (siarczan potasu). Oprócz poprawnego nawożenia, w uprawie borówki wysokiej niezbędne jest utrzymanie optymalnego odczynu pożywki (około 5 pH) oraz EC na poziomie 1,4–1,6 (niższa wartość jest optymalna przy pogodzie suchej, wyższa – przy wzroście wilgotności). Do zakwaszenia pożywki stosuje się kwas azotowy. W tym roku na plantacji użyto również biostymulatora opartego na wyciągu z alg morskich. OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl n 39 ROŚLINY OZDOBNE Bylinowe ciekawostki z Boskoop Alicja Cecot KR AKÓW O prócz bylin można też oglądać na tej wystawie sporo roślin balkonowo-rabatowych, które „przy okazji” eksponowane są przez firmy hodowlano-nasienne bądź przez ich przedstawicieli handlowych. I w tym roku zwiedzający, których przybyło 17 320, mogli wyłowić na stoiskach Rudbeckia fulgida ‘Little Goldstar’ 40 wiele ciekawostek z asortymentu przeznaczonego do produkcji pod osłonami. Niektóre zostały wyróżnione w konkursie nowości odmianowych, który tradycyjnie towarzyszył targom Plantarium, i poza drzewami oraz krzewami ozdobnymi promował również rośliny zielne. Wśród 44 odmian nagrodzo- Echinacea ‘Suthern Belle’ OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl nych medalami przez jury – przedstawicieli holenderskiego Królewskiego Towarzystwa Ogrodniczego z Boskoop – znalazło się 11 bylin (których część nie nadaje się do wieloletniej uprawy w naszym klimacie). Rudbekia błyskotliwa (Rudbeckia fulgida) ‘Little Goldstar’ zasługuje Lavandula stoechas ‘Giant Summer’ Anemone hupehensis – odmiany z grupy Pretty Lady na szczególną uwagę. Ma zwarty, regularny pokrój, dorasta do wysokości 50 cm i nadaje się nie tylko na rabaty, ale i do pojemników tarasowych. Obficie kwitnie. Jest rozmnażana z nasion, a jej hodowca to Georg Uebelhart z niemieckiej firmy Jelitto Staudensamen. Została nagrodzona srebrnym medalem. Gaura Lindheimera (Gaura lindheimeri) Gaudi™ Rose – należy do nowej, 4-odmianowej grupy Gaudi™, którą odznacza zwarty pokrój i bardzo intensywne krzewienie się roślin (wytwarzają wiele pędów zakończonych kwiatostanami, co w okresie kwitnienia daje efekt gęstego, różowego kobierca). Zaletą tej odmiany, uhonorowanej brązowym medalem, jest także wyrównanie roślin, które polecane są zarówno na rabaty, jak i na balkony. Rośliny zakwitają w pierwszym roku produkcji, która jest krótka – od posadzenia Heuchera ‘Brown Sugar’ do doniczek gotowego materiału wyjściowego do kwitnienia ma upływać 10–12 tygodni. Hodowcą grupy Gaudi™ jest firma Florensis/Hamer Bloemzaden. Jeżówka (Echinacea sp.) ‘Southern Belle’ to kolejna oryginalna odmiana modnej ostatnio byliny. Ma pełne koszyczki o ciemnoróżowej barwie, osadzone na mocnych pędach, które intensywnie się krzewią. Rośliny osiągają wysokość 1 m, kwitną długo (od końca czerwca do jesieni) i obficie. Odmiana ta, wyróżniona brązowym medalem, wywodzi się z holenderskiej firmy AB-Cultivars, która specjalizuje się w hodowli nietuzinkowych kreacji z rodzaju Echinacea. Kłosowiec (Agastache sp.) ‘Astello Indigo’ – brązowy medalista Plantarium 2011 – to także rozmnażana z nasion odmiana, która jest wytrzymalsza na niską temperaturę niż dotychczaso- x Heucherella ‘Solar Eclipse’ we przedstawicielki rodzaju Agastache. Kwiatostany, typowej dla niego, niebieskiej barwy (ale o ciemnym odcieniu), są liczne i mają przyjemny, miętowy zapach. Wabią motyle i pszczoły, pasują więc do coraz modniejszych, „ekologicznych” ogródków bądź do ziołowych kompozycji. Rośliny zakwitają w pierwszym roku uprawy i są wyrównane we wzroście. Odmiana ‘Astello Indigo’, o zwartym pokroju i mocnych pędach, polecana jest m.in. do pojemników tarasowych, a nawet do skrzynek balkonowych. Nadaje się też na tereny zieleni. Ma być odporna na choroby oraz na warunki transportu. Została wyhodowana w holenderskiej firmie Van Hemert & Co Seeds i nagrodzona złotym medalem Fleuroselect 2012. Lawenda (Lavandula stoechas) ‘Giant Summer’ BUTTERFLY GARDEN – odmiana ta wyróżnia się dużymi fioletowymi podsadkmi (które u tego gatun- ROŚLINY OZDOBNE Echinacea ‘PowWow White’ ku są głównym elementem dekoracyjnym kwiatostanu), o dobrej trwałości, przypominającymi kształtem motylki. Rośliny mają powtarzać kwitnienie, które jest bardzo obfite. Nie są w pełni odporne na mróz – L. stoechas na ogół znosi temperaturę do –7°C. Dorastają do wysokości 60 cm. Odmianę ‘Giant Summer’ nagrodzono srebrnym medalem. Jej hodowcą jest duńska firma Gartneriet Tvillingegaarden. Zawilec hupecheński (Anemone hupehensis) ‘Pretty Lady Julia’ to odmiana o półpełnych, różowych kwiatach w dwóch odcieniach. Jest kolejną przedstawicielką grupy Pretty Lady, która wyróżnia się zwartym pokrojem i gęstą budową roślin oraz obfitym kwitnieniem. Dorastają do wysokości około 45 cm i nadają się nie tylko na rabaty, ale i do pojemników patiowych. Odmianę tę (całą grupę, do której należą też: ‘Diana’, ‘Emily’, ‘Susan’) wyhodował Japończyk Yosuidoro Kanazawa. Do konkursu nowości, w którym ‘Pretty Lady Julia’ została nagrodzona brązowym medalem, zgłosiła ją holenderska firma Walter Blom Plants BV. W grupie bylin zakwalifikowanych do niego (ale niewyróżnionych przez jury) znalazły się m.in. 3 żurawki (Heuchera sp.) hodowli francuskiej – otrzymane przez Thierry’ego i Sandrine Delabroye. W tej trójce najoryginalniejsza 42 Phlox paniculata – jedna z odmian z grupy Sweet Summer® była odmiana ‘Brown Sugar’ o brunatnobeżowych liściach, uzyskana w wyniku krzyżowania H. sanguinea oraz H. ‘Beaujolais’. Żurawki – jedne z najpopularniejszych obecnie bylin – prezentowano na wielu targowych stoiskach. Na przykład na ekspozycji firmy Vitroflora, która była jednym z dwóch polskich wystawców Plantarium 2011 (drugim była spółka Clematis Sz. Marczyński, W. Piotrowski Szkółka Pojemnikowa, której odmiany powojnika – ‘Beautiful Bride’, ‘Krakowiak’ oraz ‘Sweet Summer Love’ – wyróżniono medalami: złotym, srebrnym i brązowym). Vitroflora pokazała odmiany żurawki hodowli amerykańskiej firmy Terra Nova, której jest partnerem. Zademonstrowała też m.in. żurawkotenelle (x Heucherella), byliny trochę niedoceniane na rynku, a także mające atrakcyjne liście. Wśród nowych odmian reprezentujących ten mieszańcowy rodzaj uwagę zwracała ‘Solar Eclipse’ o żółto-czerwonych liściach, również pochodząca z przedsiębiorstwa Terra Nova. Na ekspozycji firmy Florensis wzrok przykuwała – oprócz wspomnianej wyżej gaury – biało kwitnąca odmiana ‘White’ z grupy PowWow jeżówki (Echinacea sp.), hodowli przedsiębiorstwa PanAmerican Seed. Dołączyła ona do różowo kwitnącej kreacji ‘Pink’ z tej samej grupy, która daje szansę OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl Physalis alkekengi ‘Halloween Queen’ na ekonomiczniejszą produkcję jeżówek – odmiany te są rozmnażane z nasion, a więc zakup materiałów wyjściowych do dalszej uprawy może być tańszy niż w przypadku odmian mnożonych in vitro. Rośliny nie wymagają przechłodzenia, by zakwitnąć. Poza żurawkami i jeżówkami, w gronie przebojowych bylin znajduje się lawenda wąskolistna (Lavandula angustifolia). Cieszy się niesłabnącym powodzeniem na wszystkich europejskich rynkach, także na polskim. Jedną z nowych odmian tego gatunku, jakie zaprezentowano na Plantarium, była Havana® (rozmnażana wegetatywnie), którą oferowało holenderskie przedsiębiorstwo hodowlane Armada. Lansowało ono tę nowość jako kreację o bardziej srebrzystych liściach niż te u popularnej odmiany ‘Hidcote Blue’, a także o szybszym wzroście. Do bylin o rosnącym znaczeniu, a – w konsekwencji – o coraz bogatszym asortymencie ciekawych odmian, należy też floks wiechowaty (Phlox paniculata). Hodowcy mający „na warsztacie” ten gatunek przeważnie dążą do otrzymania roślin o zwartym pokroju, odpornych na mączniaka prawdziwego, a ponadto o atrakcyjnych kolorach kwiatów. W Boskoop pokazano m.in. grupę Sweet Summer® hodowli holenderskiej firmy Ditoplant – wprowa- Ogrodowe storczyki z rodzaju Cypripedium, z oferty firmy Anthura dzoną na rynek w bieżącym roku. Składa się z 8 odmian, których otrzymanie zajęło 8 lat. Cechują je: ciemne liście i łodygi, oryginalne kolory kwiatów oraz wysoka tolerancja na choroby. Z kolei niszowy na rynku bylin w pojemnikach gatunek miechunka rozdęta (Physalis alkekengi) może zyskać na znaczeniu dzięki karłowym odmianom (‘King’ i ‘Queen’) z grupy Halloween™, hodowli firmy Jelitto Staudensamen. Odznaczają się one nie tylko zwartym pokrojem, ale też okazałymi pomarańczowymi kielichami, które późnym latem i jesienią stanowią atrakcyjną ozdobę miechunki. Wprawdzie grupa Halloween™ miała premierę w ubiegłym roku, ale dopiero w 2011 r. na dobre została wypromowana. Oprócz odmian oceniano nowe koncepcje marketingowe, wśród których na szczególną uwagę zasługuje pomysł oferowania do sprzedaży storczyków ogrodowych z rodzaju obuwik (Cypripedium) – nowego produktu hodowli firmy Anthura. Na razie klienci mają do dyspozycji 5 odmian: ‘Kentucky’, Alstremeria Rock&Roll® ‘Parville’, ‘Pueblo’, ‘Regina’ i ‘Regina White’, ale jak zapowiadał Hans Prins, menedżer ds. sprzedaży w tym przedsiębiorstwie, należy się spodziewać kolejnych. Anthura uruchomiła specjalną stronę internetową poświęconą tym storczykom (www. gardenorchid. com), wychodząc z założenia, że nie są one zbyt znane jako byliny. „Garden Orchids” zostały uhonorowane nagrodą dziennikarzy akredytowanych przy targach Plantarium 2011. Do konkursu o nagrodę prasy zgłoszono też alstremerię ‘Indian Summer’ z grupy Inticancha – nową odmianę hodowli przedsiębiorstwa HilverdaKooij. Ma ona pomarańczowo-żółte kwiaty i kontrastujące z nimi ciemne liście. Jest promowana jako ogrodowa (bylinowa) alstremeria – mrozoodporna, o mocnej budowie, kwitnąca od wiosny do późnej jesieni. W naszych warunkach klimatycznych nadaje się raczej do sezonowej uprawy, w pojemnikach tarasowych, choć nie sprawdzono jeszcze, czy nie przetrwałaby (pod przykryciem) zim surowszych niż holenderskie. OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl Na pewno natomiast nie wytrzyma środkowoeuropejskich mrozów alstremeria Rock&Roll®, rodem z antypodów. Charakterystyczne dla niej są pstre, żółto-zielone liście, z którymi kontrastują jaskrawoczerwone kwiaty. Nadają się na kwiaty cięte, choć roślina ładniej wygląda, gdy nie zostanie ich pozbawiona. Ma cechy predystynujące ją do uprawy w pojemnikach tarasowych – dorasta do wysokości nie większej niż 80–100 cm i silnie się krzewi. Rock&Roll® jest mutantem odmiany ‘Red Baron’, znalezionym przez Iana Duncalfa z Nowej Zelandii, a na międzynarodowy rynek wprowadziła tę nowość australijska firma Anthony Tesselaar Plants. Pstrolistną alstremerię z antypodów jury nagrodziło srebrnym medalem Plantarium 2011. Prezentacje tych targów dowiodły, że trwa era bylin, które traktuje się coraz częściej jako uzupełnienie asortymentu roślin balkonowo-rabatowych, a niekiedy wręcz jako rośliny „jednoroczne”. n 43 ROŚLINY OZDOBNE Kapusta ozdobna na „kwiat cięty” Danuta Pyza-Grzybowska O d mia ny prze zna czo ne na „kwiat cięty” mają zastosowanie w wielogatunkowych bukietach lub jako dekoracja „solo”. W wazonie zachowują świeży wygląd przez 3–4 tygodnie. Można je za su szać. Sprze da wa ne są do grudnia, dlatego chętnie wykorzystuje się je jako dekoracyjny, trwały, odporny na niskie temperatury element stroików na groby w okresie 1 listopada. Kapustę ozdobną sadzi się w tunelu od czerwca 44 JAKIE ODMIANY? Ryszard Siwek kupuje nasiona kapusty ozdobnej bezpośrednio w Holandii. Są to odmiany z grupy Crane F1 z liśćmi ciemnozielonymi na zewnątrz, i barwnymi środkowymi, np. czerwonymi (‘Crane Red’), czerwonoróżowymi (‘Crane Rose’), różowymi (‘Crane Pink’), biało-różowoczerwonymi (‘Crane Bicolour’), białymi (‘Crane White’), a ponadto z grup Sunrise F1 (biała z różowym środkiem) oraz Sunset F1 (czerwona z różowym środkiem, otoczona ciemnozielonymi liśćmi). „Kwiaty” wymienionych odmian mają średnicę 10– 15 cm, a ich pędy osiągają wysokość 70 cm. Na rynku dostępne są też odmiany, za które można uzyskać wyższa cenę – o krótszych pędach, 20–30-centymetrowych, i kwiatach średnicy aż 30–40 cm. Można uprawić je na „kwiat cięty”, albo oferować w doniczkach 10-15-centymetrowych, z przeznaczeniem na rabaty. Do tego typu produkcji poleca się np. odmiany z grup: Chidori, Peacock, Pigeon. Jednak z powodu ogromnych rozmiarów „kwiatów”, towar taki bardzo trudno jest zapakować, tak aby nie uległ zniszczeniu, dlatego pan Ryszard zaprzestał produkcji tych odmian. Kapusta ozdobna uprawiana w polu, w porównaniu z uprawianą w tunelu, jest na ogół lepiej wybarwiona OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl ‘Crane White’ Tunele podczas uprawy są cały czas odkryte ‘Crane Red’ – Kapustę ozdobną uprawia niewielu producentów, dlatego hodowcy niestety nie inwestują w tę kulturę. Nie ma więc na rynku nowych, dobrych odmian – uważa gospodarz. PO SIEWIE Nasiona wysiewa się do multiplatów, za pomocą siewnika pneumatycznego, w maju/czerwcu, co kilka dni, zależnie od terminu planowanego sadzenia. Po około dwóch tygodniach, od czerwca rośliny sadzi się na miejsce stałe w tunelu foliowym, w zagęszczeniu 64 szt./m2, na łącznej powierzchni 1 tys. m2. Tunele przez cały czas produkcji są odkryte. Kapustę uprawia się też na niewielkiej powierzchni w odkrytym gruncie, gdzie w sąsiedztwie tuneli posadzono 10 tys. sztuk tej rośliny. Zasady uprawy w polu są takie same jak w tunelu, ale – jak uważa pan Ryszard – pod osłonami lepiej jest rośliny „dopilnować”, chociażby ich pod- ‘Crane Rose’ lewanie (nie znoszą suszy). – Nie wiem dlaczego, ale te z uprawy w polu są jednak lepiej wybarwione – zastanawia się producent. Kapusta ozdobna nie ma wysokich wymagań odnośnie podłoża. Pędy osiągają wysokość nawet 70 cm, dlatego konieczne są siatki wspierające; te używane w produkcji mają oczka 12,5 cm × 12,5 cm. Przed sadzeniem stosuje się nawóz Hydrocomplex w dawce 10–15 kg/200 m2 tunelu, a w czasie produkcji – fertygację. Pożywka (N : P : K – 10 : 8 : 15, w stężeniu 0,1%) dostarczana jest roślinom wężami T-Tape. Nawóz potasowy (siarczan potasu, w stężeniu 0,1%) stosuje się od początku produkcji, w celu lepszego wybarwiana się liści. Zraszacze górne wykorzystywane są tylko w pierwszym okresie uprawy, aby w dalszym jej etapie nie powodować nadmiernego wzrostu wilgotności powietrza w tunelu. Wśród zabiegów pielęgnacyjnych gospodarz wymienia: ręczne piele- OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl ‘Crane Bicolour’ nie, usuwanie dolnych liści (2–3 razy w sezonie). – Niektórzy producenci we wczesnej fazie wzrostu (10–15 cm) uszczykują rośliny, dzięki czemu tworzą się 2–3 pędy. Nie stosuję tego zabiegu w moim gospodarstwie, bo wydłuża to czas produkcji o 2–3 tygodnie – mówi pan Ryszard. WRAŻLIWA JAK JADALNA Czy kapusta ozdobna jest wrażliwa na choroby odglebowe? – Tak, są one podstawowym problemem, podobnie jak w uprawie kapusty przeznaczonej do spożycia. Bardzo ważny jest płodozmian. Z tym nie mam problemu, bo w gospodarstwie uprawiam wiele gatunków roślin ozdobnych. Co 5–6 lat podłoże przed sadzeniem dodatkowo odkażam przy użyciu środka chemicznego. Spośród szkodników, największym zagrożeniem jest bielinek kapustnik, którego larwy wygryzają dziury w liściach. Dostępne środki ochrony są 45 ROŚLINY OZDOBNE TOWAR „OBJĘTOŚCIOWY” Kapustę ozdobną pakuje się w pęczki po 5 sztuk mało skuteczne; w moim gospodarstwie, w okresie nalotu szkodnika regularnie używam preparatów kontaktowych. Ochronę stosuję zgodnie z aktualnym programem – informuje producent. Termin pierwszych zbiorów kapusty ozdobnej zależy od temperatury. Liście wybarwiają się, gdy temperatura w ciągu kilku kolejnych nocy utrzymuje się na poziomie poniżej 15°C (na ogół pod koniec września). Wtedy tworzą się w nich antocyjany decydujące o wykolorowaniu. Zbiory trwają do mrozów (kapusta wytrzymuje temperaturę –3, –4°C). Rośliny pakuje się w pęczki po 5 sztuk. Są transportowane w wodzie z dodatkiem Chrysalu. Cena uzyskiwana na targowisku kwiatowym na ul. Bakalarskiej w Warszawie wynosiła w tym roku we wrześniu i w październiku 1–2 zł za sztukę. – Kapusta ozdobna jest bardzo łatwa w uprawie. Jako roślina „objętościowa” przysparza jednak trudności w transporcie. Ale dzięki temu jej import jest marginalny, nie mamy więc silnej konkurencji – informuje pan Ryszard. n INWESTYCJE W GOSPODARSTWACH OGRODNICZYCH Oferuję: - sporządzenie planu inwestycji, - przygotowanie dokumentacji kredytowej do rolniczych kredytów preferencyjnych, - doradztwo w zakresie pozyskania finansowania, - obsługę w siedzibie Klienta PLEJUR CONSULT [email protected] tel: 501 309 668 46 Maszynowe mycie dachów szklarni www.agro-rydz.pl kontakt 0 601 275 286 0-42 214 12 63 Sklep internetowy z nawozami www.e-nawozy.pl OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl Poinsecja jak dbać o jakość Danuta Pyza-Grzybowska T ak też uważa Rafał Nowak, który w swoim gospodarstwie w Rzgowie koło Łodzi uprawia około 12 tysięcy poinsecji. Gospodarstwo odwiedziłam w 41. tygodniu, kiedy pierwsze odmiany gwiazdy betlejemskiej zaczęły się delikatnie wybarwiać. Na jakie czynniki decydujące o jakości, gospodarz zwraca szczególną uwagę? – Już na etapie planowania produkcji trzeba zastanowić się nad wyborem odmiany. Hodowla poinsecji jest obecnie ukierunkowana na uzyskanie odmian o zwartym pokroju, intensywnej barwie liści, ładnie wybarwionych przykwiatkach, odpornych na choroby i szkodniki, wytrzymałych na transport, tolerancyjnych na niską temperaturę podczas uprawy. Uprawiam głównie odmiany z grupy Mira; bardzo dobrze się krzewią (w moim gospodarstwie uszczykiwane były nad 6. liściem), szybko się wybarwiają, tworzą ładne przykwiatki, są łatwe w pakowaniu (nie łamią się) – poinformował producent. W tym roku pan Rafał szczególnie utwierdził się w przekonaniu, jak ważna jest analiza podłoża przed sadze- niem. – Zaobserwowałem, że od początku produkcji rośliny rosły i rozkrzewiały się bardzo słabo. Okazało się, że przyczyną był nadmiar potasu w podłożu; 2,5-krotnie przewyższał zawartość azotu i fosforu. A tymczasem w uprawie poinsecji ważne jest zachowanie w początkowym okresie pro duk cji ta kich sa mych pro por cji składników (N : P : K – 1 : 1 : 1). Aby przywrócić równowagę, zastosowałem dolistne saletrę amonową 0,1% oraz nawóz o podwyższonej zawartości azotu – powiedział R. Nowak. Od po sa dze nia do uszczy ki wa nia upływa około 2 tygodnie. Kiedy pojawią się „odbicia”, producent stosuje du że ilo ści na wo zów do list nych. Głów nie jest to sa le tra wap nio wa na zmianę co tydzień z saletrą amonową (0,1%), do czasu wybarwiania się przykwiatków. – Nawożę do końca września, dzięki czemu liście są ciemnozielone, a przykwiatki ładnie wybarwione – powiedział gospodarz. Jak poprzez zagęszczenie roślin producent kształtuje ich wielkość i jakość? – Przez pierwsze dwa tygodnie produkcji, doniczki (średnicy 12–13 OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl cm) znajdują się jedna obok drugiej, a następnie, w celu zapewnienia jak najlepszego dostępu światła są rozstawiane, tak aby na 1 m2 znajdowało się 9–10 roślin. Poinsecję można uprawiać w zagęszczeniu 12 sztuk/m2, ale wtedy jest mniejsza i na ogół gorszej jakości. A przecież polscy klienci wymagają roślin okazałych, i dlatego wybierają zwykle poinsecję z krajowej produkcji, a nie tę z importu – mniejszą. Jeśli listopad i grudzień nie są bardzo zimne, wtedy polska gwiazda jest naprawdę doskonała i bez problemu wygrywa konkurencję z zagraniczną – podsumował R. Nowak. Niektórzy producenci po wybarwieniu się przykwiatków obniżają temperaturę w szklarni nawet do 12°C, w celu ograniczenia zużycia energii i zahartowania roślin. – Warunkiem otrzymania przykwiatków ładnie wybarwionych jest temperatura 17–18°C. Gdy rośliny słabo się wybarwiają, konieczne jest utrzymywanie wysokiej temperatury do końca okresu produkcyjnego. Niestety, może to skutkować obniżeniem jakości roślin, tzn. są one niezbyt odporne na wahania temperatury w czasie trans- 47 ROŚLINY OZDOBNE W uprawie poinsecji trzeba dbać o dobre wietrzenie obiektu; wentylatory są stale włączone Uprawa „piętrowa” to dobre wykorzystanie miejsca, ale też wzrost wilgotności w szklarni portu i u klienta, co zwykle powoduje opadanie liści – uważa producent. Tegoroczny wrzesień – ciepły i słoneczny sprzyjał silnemu wzrostowi wegetatywnemu roślin. Chociaż nowoczesne odmiany nie wymagają skarlania lub zalecana liczba zabiegów jest niewielka, w tym roku trzeba było stosować retardanty nawet jeden raz w tygodniu. Na niektórych odmianach zabiegi przeprowadzano jeszcze w październiku, kiedy poinsecja już zaczynała się wybarwiać. Dobre warunki pogodowe we wrześniu miały również swoje dobre strony – szklarnie można było często wietrzyć, co sprzyjało zdrowotności roślin. – Głównym zagrożeniem w upra- 48 wie poinsecji jest szara pleśń, której – jak wiadomo – sprzyja wysoka wilgotność powietrza, ale gdy zapewni się właściwy rozstaw doniczek, dobre napowietrzenie obiektów (poprzez wentylatory lub otwieranie wietrzników), wtedy, przy ochronie profilaktycznej z użyciem środków chemicznych, nie mam problemu z tą chorobą. Ponadto obiekt musi być wolny od chwastów, które często są źródłem infekcji. Zagrożeniem dla jakości poinsecji może być też mączlik szklarniowy. W moim gospodarstwie stosuję ochronę profilaktyczną przed tym szkodnikiem – powiedział producent. Niektórzy producenci, aby maksymalnie wykorzystać miejsce w szklarni, OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl Najlepszym rozwiązaniem jest fertygacja za pomocą kapilar część roślin uprawiają w doniczkach podwieszonych pod dachem szklarni; fertygację stosuje się w tym przypadku za pomocą kapilar. Tak jest również w gospodarstwie R. Nowaka. Doniczki te są przenoszone na stoły, gdy zwolni się miejsce po uprawie chryzantem. Takie poinsecje cechuje wysoka jakość, dzięki dobremu dostępowi światła. – Warto jednak mieć na uwadze, że ujemną stroną jest możliwość wzrostu wilgotności w obrębie roślin uprawianych na stołach poniżej, co sprzyja rozwojowi chorób grzybowych. Wysiłki uprawowe zmierzające do uzyskania roślin najlepszej jakości można łatwo zmarnować poprzez nieodpowiednie traktowanie poinsecji w czasie transportu i obrotu. Gwiazda betlejemska źle znosi długotrwały transport, nie lubi ciemności, zmian temperatury. Niewłaściwe warunki w okresie poprodukcyjnym mogą powodować znaczną utratę wartości dekoracyjnej tej rośliny: przedwczesne zwieszanie, opadanie liści czy barwnych przykwiatków, zasychanie ich brzegów, zmianę barwy. – Tuż przed transportem poinsecja jest podlewana; późniejsze podlewanie, „od góry”, gdy rośliny są zapakowane w rękawy foliowe, sprzyja rozwojowi szarej pleśni. Jeśli sprzedaż opóźnia się w czasie, warto rękawy opuścić, aby zminimalizować zagrożenie tą chorobą. Poinsecje powinno się transportować w samochodach ogrzewanych (minimum 10°C), aby po rozładunku nie narażać ich na szok temperaturowy n – powiedział R. Nowak. Eurochryzantemy 2011 Henryk Czerwiński J ako że hasło zobowiązuje, pomieszczenie, w którym prezentowano bogatą kolekcję odmian chryzantem, których sadzonki produkowane są w Praszce, zaaranżowano w sposób przypominający stadion. Można było na nim podziwiać hity odmianowe z poprzednich sezonów oraz nowości na rok 2012. To nie wszystko. W tym roku dni otwarte zostały wzbogacone cyklem wykładów dotyczących odmian chryzantem oraz specyfiki uprawy tych roślin, które prowadzili: Danuta Wardencka – dyrektor generalny oraz Tomasz Soberka odpowiedzialny w firmie Ogrodnictwo Kazimierz Pychyński za produkcję. Zarówno podczas wykładów, jak i w pomieszczeniach wystawienniczych, zespół doświadczonych pracowników firmy udzielał wyczerpujących informacji odnośnie odmian chryzantem prezentowanych w Praszce. ‘Wilmington’ ‘Angelys’ HITY „HIT’y” – najlepsze odmiany poprzednich sezonów zostały wybrane przez grupę doświadczonych hodowców. Kryteriami, którymi kierowano się były: typ kwiatostanu, walory wizualne i łatwość uprawy. Wszystkie wyróżnione odmiany charakteryzują się interesującym kwiatostanem i ciekawą barwą. Ważna jest także ich budowa – płatki układają się w nich rów- ‘Lesconil White’ OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl 49 ROŚLINY OZDOBNE ‘Lariva Red’ ‘Oclair’ ‘Patio Bronze’ ‘Chelsea’ nomiernie, nie są „roztrzepane”. Odznaczają się także wysoką zdrowotnością części zielonej (ciemne liście) oraz odpornością na choroby i szkodniki. Za wielkokwiatowe hity sezonu 2011 r. uznano odmiany: ‘Bilkis’, ‘Angelys’, ‘Clotidou’, ‘Sunberry’, ‘Kimera Yellow’, ‘Santosh’ i ‘Olebo Violet’. ‘Bilkis’ to odmiana, która bardzo ładnie się krzewi, osiągając wybitnie kulisty pokrój. Szczególnie polecana jest do uprawy wielkotowarowej. Z kolei odmianę ‘Angelys’ wyróżniają śnieżnobiałe kwiatostany. Jest ona przedstawicielką nowej linii hodowlanej, charakteryzującej się niskimi roślinami, co sprawia, że w czasie uprawy nie wymagają dużej liczby zabiegów skarlających z użyciem środków chemicznych. O atrakcyjności odmiany ‘Sunberry’ zadecydowała jasnożółta barwa kwiatostanów oraz fakt, że osiągają one wyjątkowo duże rozmiary. ‘Clotidou’ tworzy natomiast kwiatostany ciemnożółte, duże i kuliste. Rośliny, podobnie jak ‘Angelys’, są niskie oraz charakteryzują się wyjątkowo atrakcyjną, zdrową częścią zieloną. Odmiany z grupy Kimera odznaczają się dobrym krzewieniem, kompaktowym pokrojem i ciemnym wybarwieniem liści. Odmiana ‘Santosh’ pochodzi 50 z nowej linii hodowlanej o niskich roślinach, dzięki czemu nie wymaga zbyt wielu zabiegów skarlających. Bardzo charakterystyczny jest jej srebrnofioletowy kwiatostan, którego płatki mają kształt grubej igły. Od kilku lat na rynku sprawdza się również ‘Olebo Violet’ charakteryzująca się bardzo dobrym krzewieniem i wyrównanym kwitnieniem. Jej kwiatostany są kuliste. Z odmian średniokwiatowych poleca się: ‘Aurelio’, ‘Willowbrook’, ‘Wilmington’, ‘Mount Carmel’, ‘Miliwaukee’ i ‘San Jose’. ‘Aurelio’ odznacza się specyficzną budową i czystą bielą płatków, które bardzo dobrze komponują się z ciemnozieloną częścią rośliny. Warte podkreślenia jest wytwarzanie ciemnych zdrowych liści. ‘Willowbrook’ to odmiana bardzo polecana do uprawy wielkotowarowej. Dobrze sprzedaje się zarówno wiosną, jak i jesienią. Odznacza się także dobrym krzewieniem i dużymi kwiatami, w przypadku tzw. czyszczenia. ‘Wilmington’ charakteryzuje się dobrym krzewieniem, średnią siłą wzrostu, kompaktowym pokrojem rośliny i pełnymi kwiatostanami. Również pozostałe wcześniej wymienione odmiany z grupy średniokwiatowych wyróżniają się dobrym OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl ‘Jasoda Dark Yellow’ ‘Country’ odmianę ‘Stavisky Yellow’ jest z kolei bardzo kształtny pokrój rośliny. ‘Lariva Red’ odznacza się natomiast intensywnie czerwonymi kwiatami, które doskonale komponują się z ciemnymi liśćmi. NOWOŚCI I TRENDY ‘Pisang Green’ krzewieniem, pełnym zdrowym kwiatostanem, i kompaktowym wzrostem. Jako najlepsze odmiany z grupy drobnokwiatowych ogrodowych wymieniono: ‘Lesconil White’, ‘Conella Yellow’ i ‘Flamingo Pink’. Muszą one odznaczać się dobrym krzewieniem oraz niezawodnością kwitnienia w okresie późnego lata, gdyż nie steruje się ich wzrostem ani kwitnieniem. Zaprezentowane odmiany należą do samokrzewiących, kwitnących nawet przez miesiąc. Charakteryzują się również dobrym wybarwieniem kwiatów (np. ‘Lesconil White’ – białym, a ‘Conella Yellow’ – intensywnie żółtym) oraz dużym wigorem, co sprawia, że tworzą piękne równomiernie szerokie kule pokryte licznymi kwiatami. Z odmian drobnokwiatowych doniczkowych polecano w Praszce: ‘Elda White’, ‘Elda Yellow’, ‘Elrond’, ‘Stavisky Yellow’, ‘Avalon Yellow’, ‘Avalon Pink’, ‘Lariva Red’, ‘Nakato Pink’, ‘Lobel Purple’. Kwitną od początku października, jednak pełnię kwitnienia osiągają na 1 listopada, bez względu na warunki pogodowe. Warte podkreślenia są odmiany z grupy Avalon, których kwiaty odznaczają się nieco większymi rozmiarami niż u pozostałych odmian z grupy drobnokwiatowych i ciemniejszym środkiem kwiatów. Cechą wyróżniającą Zaprezentowano również wiele nowości na sezon 2012. Z odmian wielkokwiatowych za najciekawsze i polecane do uprawy uznano: ‘Ciel D’OR’, ‘Oclair’, ‘Tatou’, ‘Faibelle’. Wśród nich wyróżnia się ‘Oclair’ należąca do nowej linii hodowlanej o mniejszej sile wzrostu, dzięki czemu możliwe jest zmniejszenie liczby zabiegów skarlających. Specyficzna jest również białołososiowa barwa jej kwiatów. Z odmian średniokwiatowych wyróżniają się następujące: ‘Chrystal Vanilla’, ‘Chrystal Yellow’, ‘Chrystal Aubergine’, ‘Swifty Yellow’, ‘Breeze Yellow’ i ‘Patio Bronze’. Ostatnia z wymienionych charakteryzuje się niespotykaną barwą kwiatów (w odcieniu pomarańczowobrązowym) oraz bardzo dobrym krzewieniem. Roślina odznacza się także długim okresem dekoracyjności. Z odmian drobnokwiatowych ogrodowych uwagę zwiedzających wzbudziły: ‘Chelsea’, ‘Proxima White’, ‘Amiko Yellow’, ‘Ursula Yellow’, ‘Veritas Yellow’, ‘Cabalero Violet’, ‘Miasto Orange’ i ‘Red Decorative’ czy odmiany z grupy Jasoda. Ciekawą propozycją jest wczesna odmiana ‘Chelsea’ odznaczająca się bardzo dobrym wzrostem. Kwitnie około 40. tygodnia, co jest bardzo ważne dla klientów, którzy nie sterują uprawą chryzantem. Odmiany z grupy Jasoda wyróżniają się ładnym kulistym pokrojem i drobnymi kwiatami. Bardzo ważny jest także termin ich kwitnienia przypadający w 41. tygodniu. Do żółtokwiatowej odmiany prezentowanej podczas dni otwartych w Praszce dołączy jeszcze jedna – różowa ‘Jasoda Dark Pink’. Od pewnego czasu w Polsce coraz większym zainteresowaniem cieszą się chryzantemy o kwiatach zielonych. W Praszce prezentowano takie odmiany z wielu grup, natomiast warto zwrócić uwagę na zielone odmiany gałązkowe, jak: ‘Country’ (ciemnozielona o sztywnych pędach) czy ‘Pisang Green’ (seledynowa o kwiatach igiełkowych). OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl n 51 ROŚLINY OZDOBNE Edema powszechna choroba fizjologiczna Dr inż. Janusz Mazurek DORADCA OCHRONY ROŚLIN Objawy edemy na kaktusie O bjawy edemy najczęściej spotyka się na begoniach, pelargoniach bluszczolistnych, kaktusach, bluszczach, tunbergii, palmach i szeflerze. W największym uproszczeniu, edema występuje zawsze wtedy, kiedy korzenie absorbują wodę znacznie szybciej niż możliwe jest jej transportowanie w roślinie i wyparowywanie przez liście. Zazwyczaj takie warunki występują, kiedy ciepłe podłoże jest nadmiernie przelane, natomiast transpiracja zostaje ograniczona przez wysoką wilgotność powietrza, niską temperaturę i brak dostatecznej ilości światła. W takiej sytuacji ciśnienie wody powoduje powiększanie się komórek miękiszowych i komórek przyległych. Rozrastające się komórki zatykają szparki oddechowe, przez które roślina wyparowuje nadmierne ilości wody. Powiększające się komórki zaczynają się dzielić, ale pod wpływem kambium korkotwórczego różnicują się w wydłużone komórki korkowe. Wraz z ich rozwojem następuje rozerwanie skórki, co w rezultacie objawia się powstawaniem charakterystycznych, małych, korkowatych i podobnych do pęcherzy nabrzmień. Edema może być mylona z objawami wielu chorób grzybowych i czasami – szczególnie na górnej stronie liści pelargonii – bardzo przypomina objawy żerowania przędziorków. Zaburzenia w gospodarce wodnej to najczęstsza przyczyna występowania edemy. Jej objawy, choć zdecydo- 52 wanie rzadziej, mogą się jednak pojawić pod wpływem innych czynników. Do tych najczęstszych należy opryskiwanie roślin niektórymi związkami chemicznymi, np. olejowymi formulacjami fungicydów miedziowych z dodatkiem węglanu potasu (w Polsce nie są stosowane) oraz silne uszkodzenia spowodowane żerowaniem szkodników o kłującym aparacie gębowym. W produkcji pelargonii bluszczolistnej dodatkowym czynnikiem stymulującym powstawanie korkowatości może być nadmierna intensywność światła – powyżej 2 150 luxów. Objawy występowania edemy mogą się różnić w zależności od rośliny na jakiej występują. W początkowym etapie wybrzuszenia mają charakter wodnisty i dopiero z czasem formują wyraźną korkowatą teksturę. Wtedy najczęściej przybierają kolor rdzawy, brązowy bądź brunatny. Z reguły zaburzenia pojawiają się na dolnej stronie liści, chociaż czasami można je zaobserwować na głównych nerwach i ogonkach liściowych. Niekiedy pojawiają się na łodyżkach kwiatowych i grubszych, mięsistych pędach. Pęcherzykowate nabrzmienia najczęściej są rozrzucone po powierzchni tkanek, chociaż czasami mogą łączyć się w większe powierzchnie. W takiej sytuacji, w szczególności u pelargonii, liście ulegają silnym deformacjom. W konsekwencji żółkną i opadają. Na kaktusach pęcherzyki są początkowo zielonożółte i dopiero z czasem przybierają wyraźny OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl białoszary odcień z charakterystyczną korkowatą teksturą. W warunkach produkcyjnych edema stanowi największy problem w produkcji pelargonii bluszczolistnej. Unikanie powstawania edemy jest możliwe prawie wyłącznie przez właściwe podlewanie oraz zapewnienie warunków prawidłowego wzrostu roślin. Do najważniejszych czynników zapobiegających jej powstawaniu należy zaliczyć: • unikanie nadmiernego podlewania podczas chłodnej pogody oraz przy dużej wilgotności powietrza; • ograniczanie wilgotności powietrza poprzez właściwą wentylację obiektów i jednocześnie utrzymywanie optymalnej temperatury; • ograniczanie nadmiernej intensywności światła;• unikanie gromadzenia się (zalegania) wody pod doniczkami; • zapewnienie właściwego rozstawu pomiędzy doniczkami; • unikanie nadmiernego nawożenia azotowego szczególnie w okresie zimowym, kiedy rośliny rosną wolniej; • stosowanie do uprawy właściwych przepuszczalnych podłoży z zawartością części mineralnych nie większą niż 20%. Edema może czasami stanowić również problem dla roślin w mieszkaniach czy biurach. W warunkach sprzyjających jej występowaniu należy przede wszystkim unikać gromadzenia się wody na podstawkach doniczek. Jej nadmiar należy usunąć w ciągu 30 minut od momentu przesiąknięcia wody z doniczki. n Czytelnicy pytają ODPOWIADA EWA JAWORSK A-SPICAK K ASA ROLNICZEGO UBEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO WARSZAWA W dniu 20 września 2011 r., wskutek wypadku przy pracy rolniczej, zmarł mój mąż. Zostałam sama z sześcioletnim synem. Ile wyniesie jednorazowe odszkodowanie wypłacane przez KRUS? Słyszałam, że kwoty te zmieniły się. Jeżeli do jednorazowego odszkodowania są uprawnieni równocześnie małżonek i jedno lub więcej dzieci, świadczenie to przysługuje w wysokości kwoty jednorazowego odszkodowania za 100% uszczerbku na zdrowiu, jeżeli do odszkodowania jest uprawniony małżonek lub dziecko, zwiększonej na każde dziecko o kwotę odszkodowania za 20% uszczerbku na zdrowiu. O wysokości jednorazowego odszkodowania w razie wypadku śmiertelnego, gdy zgon nastąpił w dacie zdarzenia, decyduje data zgonu. Od 9 września 2011 r. jednorazowe odszkodowanie z tytułu uszczerbku na zdrowiu spowodowanego wypadkiem przy pracy rolniczej wynosi 550 zł za każdy procent tego uszczerbku. W związku z tym, od tej daty jednorazowe odszkodowanie z tytułu wypadku śmiertelnego wynosi 55 tys. zł, gdy do odszkodowania uprawniony jest małżonek lub dziecko zmarłego, zwiększone o 11 tys. zł na drugiego i każdego uprawnionego, jeżeli do odszkodowania są równocześnie uprawnieni małżonek i dziecko (dzieci) bądź tylko dzieci. Ponieważ pani małżonek zmarł wskutek wypadku przy pracy rolniczej 20 września 2011 r., organ rentowy KRUS wypłaci pani jednorazowe odszkodowanie w nowej wysokości, tj. 55 tys. zł plus 11 tys. zł = 66 tys. zł. Podstawa prawna: art. 13 ust. 9 ustawy z 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291 ze zm.). l rozporządzenie MRiRW z 10 sierpnia 2011 r. zmieniające rozporządzenie MRiRW z 16 maja 2007 r. w sprawie określenia wysokości jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej oraz zasiłku chorobowego (Dz. U. Nr 175, poz. 1043). l Mój mąż pobierał emeryturę rolniczą. Trzy lata temu wyszedł z domu i ślad po nim zaginął. Zwłoki męża dopiero teraz zostały odnalezione. Stwierdzono, że nie żyje od przeszło dwóch lat. Czy otrzymam zasiłek pogrzebowy z KRUS? Zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która poniosła koszty pogrzebu po śmierci m.in. uprawnionego do emerytury lub renty z ubezpieczenia. Jeżeli zgłoszenie wniosku o zasiłek pogrzebowy w terminie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, po której zasiłek przysługuje, było niemożliwe z powodu późniejszego odnalezienia zwłok lub zidentyfikowania osoby zmarłej albo z innych przyczyn całkowicie niezależnych od osoby uprawnionej, prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa po 12 miesiącach od dnia pogrzebu. Doku- mentem potwierdzającym okoliczności, o których mowa wyżej, jest zaświadczenie policji lub prokuratury, odpis zupełny aktu zgonu lub inny dokument urzędowy potwierdzający zaistnienie okoliczności lub przyczyn uniemożliwiających zgłoszenie wniosku. Tak więc może pani wystąpić z wnioskiem o zasiłek pogrzebowy do KRUS, przedkładając dokumenty, o których mowa wyżej, wraz z oryginalnymi rachunkami z poniesionych kosztów pogrzebu. Podstawa prawna: art. 53 ust. 1 pkt 2 ustawy z 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291 ze zm.). l ustawa z 28 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 187, poz. 1112). l Jestem studentem drugiego roku na Politechnice. Od października br. przebywam na urlopie dziekańskim. Czy KRUS wstrzyma mi wypłatę renty rodzinnej po zmarłej mamie? Dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej m.in. do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia. Jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów. Podstawą do przyznania i wypłaty renty rodzinnej jest zaświadczenie potwierdzające fakt nauki w szkole z podaniem daty rozpoczęcia i daty programowego ukończenia nauki. Stu dent w cza sie urlo pu dzie kań skie go kon ty nu uje na ukę w szko le, co ozna cza, że nie tra ci pra wa do ren ty ro dzin nej, nie za le żnie od te go z ja kich przy czyn udzie lo no te go urlo pu. Wa run kiem ko niecz nym jest na to miast za cho wa nie sta tu su stu den ta w da nym ro ku aka de mic kim. W celu kontynuowania wypłaty renty rodzinnej w czasie urlopu dziekańskiego, powinien pan dostarczyć do oddziału regionalnego KRUS, wypłacającego świadczenie, zaświadczenie z uczelni, że w danym roku akademickim przebywa pan na urlopie dziekańskim zachowując przy tym status studenta. Podstawa prawna: art. 29 ustawy z 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291). l art. 68 ust. 1 pkt 1, 2 i 3 oraz ust. 2 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.). l uchwała Sądu Najwyższego z 3.10.2000 r. (sygn. akt II UKN 739/99, OSNP 2002/9/215). l OWOCE WARZYWA KWIATY 22 / 2011 OwoceWarzywaKwiaty.pl 53 Enza Zaden Poland Kanavaro F1 (F 26.34064) Odporność wysoka (HR): ToMV /Ff:1-5/Va/Vd/Fol:0,1/For Odporność średnia (IR): MaMiMj/On 4 Rośliny o dobrym wigorze przez cały okres uprawy, łatwe w pielęgnacji 4 Dobre i równomierne zawiązywanie owoców w niekorzystnych warunkach pogodowych 4 Szybki rozwój gron (bardzo wyrównane – bez tendencji do tworzenia owoców nadmiernie przerośniętych, tzw. królewskich) 4 Dobra odporność (IR) na mączniaka prawdziwego 4 Wysoki plon wczesny i całkowity 4 Średnia masa owocu 130–160 g (bez regulacji gron) 4 Owoce kształtne, okrągłe, z błyszczącą skórką, wybarwiające się bardzo równomiernie 4 Bardzo wysoka jakość i twardość owoców Felinto F1 (E 27.34491) Odporność wysoka (HR): ToMV/Ff:1-5/Va/Vd/Fol:0,1/For 4 Odmiana o silnym wzroście i krótkich międzywęźlach; nie wymaga regulacji gron 4 Wysoki plon wczesny i ogólny 4 Bardzo dobre zawiązywanie owoców przez cały okres uprawy 4 Grona regularne – bez owoców przerastających 4 Średnia masa owocu 200–220 g 4 Owoce twarde, bardzo wyrównane 4 Skórka gładka, błyszcząca, bez tendencji do mikropękań 4 Równomierne wybarwienie owoców 4 Długa trwałość pozbiorcza Fizuma F1 (E 27.34494) Odporność wysoka (HR): ToMV/Ff:1-5/Va/Vd/Fol:0,1/For Odporność średnia (IR): On 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 Rośliny o dobrej sile wzrostu i półotwartym pokroju Łatwe i regularne zawiązywanie owoców Dobra wczesność Wysoki plon całkowity Średnia masa owocu 180–200 g (regulacja do 5–6 owoców) Owoce gładkie, okrągłe, lekko spłaszczone Bardzo dobra trwałość owoców (twarde, doskonałe do transportu) Równomierne wybarwienie owoców (na błyszczący czerwony kolor) Znakomita jakość skórki Wyrównanie przez cały sezon 02-796 Warszawa, ul. Wąwozowa 29 tel. 22 649 52 07, tel./fax 22 649 52 67 e-mail: [email protected] www.enzazaden.com
