Małgorzata Lasocka Podstawa programowa dla uczniów uczących

Małgorzata Lasocka Podstawa programowa dla uczniów uczących

Małgorzata Lasocka
Podstawa programowa dla uczniów uczących się poza Polską i podręcznik Włącz
Polskę – analiza retrospektywna
Referat
przygotowany na IV Kongres
Polskich Towarzystw Naukowych na Obczyźnie
4-7 września, 2014
Kraków, Polska Akademia Umiejętności
PT
N
nO
Wersja robocza
proszę nie cytować bez zgody Autorki
N
G
RE
S
Byłam i nadal jestem pewnie jedną z najbardziej entuzjastycznie nastawionych osób do projektu
platformy podręcznika internetowego Włącz Polskę. W początkowej fazie projektu byłam
przekonana, że będzie to doskonałe narzędzie dla nauczycieli polonijnych, a internetowy
podręcznik okaże się wielką pomocą. Niestety w ciągu ostatnich 4 lat dynamicznych zmian,
zarówno potrzeb edukacyjnych, jak i kanałów docierania do materiałów dydaktycznych – to, co
wówczas było dużym krokiem naprzód, dzisiaj oceniamy bardziej krytycznie. Nie myliłam się, co
do podstawy programowej. Świetna, przydatna i pomocna.
Inaczej jednak przedstawia się sprawa z długo oczekiwanym podręcznikiem internetowym Włącz
Polskę, który zawiera wiele ciekawych pomocy, ale nie zawsze nadąża za ciągłymi zmianami,
mającymi miejsce w edukacji, a tym samym nie spełnia oczekiwań, dostarczając stanowczo za
mało przydatnych materiałów.
KO
Podręcznik WŁĄCZ POLSKĘ
IV
Włącz Polskę miał szansę bycia świetnym podręcznikiem.
Byłam entuzjastką powstania podręcznika Włącz Polskę, wyobrażałam sobie, że będą ciągle
powstawały nowe atomy, kolejni użytkownicy będą dokładać nowe materiały i całość urośnie do
niesamowitych rozmiarów. Mając możliwość korzystania z tablic elektronicznych w klasach,
sądziłam, że narzędzie to będzie rozwiązaniem, które ułatwi pracę nauczycielom. Reklamowałam i
namawiałam do korzystania z platformy. Niestety okazało się, że jest to bardziej kompleksowe
zadanie, a efektywne wykorzystanie zasobów nie jest takie proste jak myślałam. Nauczyciele
zaglądali, próbowali stworzyć własny podręcznik dla swojej grupy wiekowej, napotykali na
trudności i rezygnowali. Dochodzili do wniosku, że coś, co miało im usprawnić pracę i pomóc,
sprawia kłopoty i frustruje. Platforma jest trudna do obsługi i mało przyjazna, jeśli chodzi o
rozwiązania techniczne, np. tworząc coś nowego, nie można edytować plików PDF, usuwając
zbędne treści i dokładając nowe, bardziej przydatne. A jeśli są na to jakieś sposoby, brak jest
pomocy i informacji, która by to wyjaśniała.
Zawartość platformy okazała się mało spójna: niektóre teksty są łatwe, inne trudne,
w ćwiczeniach i czytankach pojawiają się błędy, nie ma stopniowania trudności.
Korzystanie z podręcznika internetowego powinno być łatwe, bo w przeciwnym razie użytkownicy
rezygnują z używania go. Nie mają czasu na poznawanie skomplikowanej obsługi i w końcu
decydują, że dużo szybciej jest przygotować własne prezentacje niż znaleźć coś odpowiedniego dla
ich uczniów. Szkoda – bo jest tam sporo bardzo dobrych i przemyślanych atomów, które przy
odpowiedniej edycji nauczyciel z wielka chęcią by wykorzystał.
Po rozmowach z nauczycielami – okazało się, że w niewielkim stopniu używają tego podręcznika.
Główną przyczyną tego stanu rzeczy jest czasochłonność użytkowania platformy. Zbyt dużo czasu
trzeba poświęcić na szukanie, poznawanie funkcji programu, co w praktyce okazuje się bardzo
skomplikowane. Z doświadczenia wiem, że niektórzy nauczyciele spędzili wiele godzin próbując
stworzyć podręcznik do klas młodszych. Nie było to proste.
Mimo wskazanych wad, platforma Włącz Polskę z pewnością może służyć jako przykład, być
źródłem pomysłów i inspiracji.
nO
W ostatnich latach w Internecie pojawił się łatwy dostęp do wielu stron będących źródłem nowych
materiałów edukacyjnych. Dzięki temu nauczyciele mają większy wybór niż było
to 4 lata temu. Niestety Podręcznik Włącz Polskę stanął w miejscu, nie jest zasilany nowymi
materiałami i nie spełnia roli żywego źródła nowych, ciekawych informacji.
PT
N
Kolejną przeszkodą jest mało przyjazne i skomplikowane menu służące do nawigacji platformy i jej
wykorzystywania. Podczas używania programu łatwo się zgubić i stracić poszukiwany materiał,
także wyszukiwarka haseł nie spełnia swojej roli. Nauczyciele, którzy poświęcili sporo czasu
poznając program, ostatecznie byli sfrustrowani efektami, jakie uzyskali.
Niestety podręcznik internetowy nie jest przez nas często używany. Atomy są
krótkie, często niedopasowane do naszych potrzeb. Miałyśmy nadzieję, że będzie
on dalej rozwijany i materiały w nim zawarte rozszerzane. Ułatwiłoby nam to
pracę.
Co do materiałów Włącz Polskę jest to “składnica skarbów", w której trzeba
spędzić wiele czasu, aby znaleźć coś przydatnego do lekcji. Niestety nauczycielki
nie mają za wiele czasu na poszukiwania.
Mamy wątpliwości co do podręcznika. Materiały na tej stronie powinny zostać
uporządkowane. Część linków przekierowana jest na nieistniejące strony,
niektóre linki otwierają się raz, innym razem nie... Za dużo odnośników do tych
samych treści. Odstrasza!
IV

KO
Oto, co myślą nauczyciele:
N
G
RE
S
Szczególnie nauczyciele klas młodszych przedkładają ponad użytkowanie platformy podręczniki, z
których korzystają, jak np. Wesoła Szkoła, Skarby, Nowe już w szkole
itp., znajdując w nich ciekawsze i bardziej przydatne materiały do prowadzenia zajęć.
Bardzo niedogodne jest również to, że z uwagi na ochronę praw autorskich, na platformie nie są
dostępne tak kluczowe i edukacyjnie niezbędne teksty jak: wiersze, fragmenty książek, czytanek. W
konsekwencji,
użytkownicy
muszą
czerpać
je
z
innych
źródeł
np. internetowych.



Moim zdaniem, przydałby się punkt konsultacyjny na tej samej stronie
internetowej, gdzie nauczyciel mógłby uzyskać poradę, zadać pytanie i podzielić
się doświadczeniami.

Podręcznik zupełnie chybiony od strony IT, dwa czy trzy razy próbowałam
stworzyć swój podręcznik z tych atomów, ale zrezygnowałam, bo po pierwsze,
uznałam, że moje materiały są ciekawsze niż te atomy, po drugie - poszukiwania
były czasochłonne, ponieważ atomy nie były ułożone ani tematycznie, ani
chronologicznie - w historii użyłabym klucza chronologicznego, nie można ich
było edytować, kiedy już chciałam je drukować, znikały mi (może za długo nad
nimi pracowałam? Mogłam zapisać, jako podręcznik, ale nie mogłam
wydrukować).
Podstawa programowa
G
RE
S
PT
N
nO
Odnosząc się do podstawy programowej należy zaznaczyć, że cieszy się ona dużym uznaniem i
pozytywną oceną nauczycieli pracujących w Wielkiej Brytanii. Wiele szkół ocenia ją bardzo
pozytywnie. Niestety są szkoły, choć są to przypadki sporadyczne, które pomimo prezentacji i
zachęt, nie korzystają z niej i nadal niewiele wiedzą na jej temat.
Większość nauczycieli uczących w polskich szkołach w Wielkiej Brytanii zgadza się, że
podstawa programowa jest istotnym dokumentem, pozwalającym nam na planowanie zajęć i
określenie oczekiwań wobec uczniów. Korzystamy z niej regularnie przy planowaniu całorocznego
harmonogramu zajęć, jak i poszczególnych jednostek lekcyjnych. Podział na poziomy w grupach
wiekowych ułatwia nam przygotowywanie zróżnicowanych zadań dla naszych uczniów. Podstawa
programowa w obecnej postaci jest dla pedagogów w Wielkiej Brytanii wygodnym narzędziem,
pozwalającym na dużą samodzielność i dostosowanie zajęć do warunków, w jakich funkcjonujemy.
Propozycje programowe w niej ujęte są bardzo pomocne – szczególnie wygodny jest podział na
kręgi tematyczne z języka polskiego, określenie oczekiwań wobec uczniów w powiązaniu z
poziomem ich zaawansowania oraz tematy i umiejętności, jakie uczeń powinien nabyć z historii i
geografii Polski.
KO
N
To ogromna pomoc dla nauczycieli szkół sobotnich i wygodne narzędzie przy planowaniu zajęć.
Oczekiwania wobec uczniów szkół polonijnych zostały klarownie określone. Podstawa
programowa nadaje ramy, które trzeba systematycznie i elastycznie dostosowywać do dynamicznie
zmieniających się warunków w szkołach sobotnich i możliwości uczniów.
IV
Najbardziej przydatne okazały się:
a) kręgi tematyczne dla każdej z grup wiekowych,
b) zwięźle wyszczególniona problematyka, propozycje tematów,
c) pojęcia z historii, geografii, które uczeń powinien opanować,
d) wybór lektur.
Oto opinie nauczycieli oceniających podstawę programową:

Korzystamy z podstawy programowej. Każdego roku nauczyciele otrzymują wydruk
podstawy dla grupy wiekowej, którą uczą oraz proponowane lektury.

Plany pracy w dziennikach oparte są właśnie na tej podstawie programowej. Jedynym
minusem to brak czasu na jego zrealizowanie zakładając, że mamy
w szkołach od 32 do 34 sobót.

W chwili obecnej jest ona najważniejszym kryterium oceniania umiejętności i wiedzy
naszych uczniów. Na początku roku szkolnego oceniamy umiejętności i wiedzę uczniów
zgodnie z kompetencjami językowymi podanymi w podstawie, zaznaczając
(z datą) co uczeń potrafi. Następnie robimy to ponownie w maju, by sprawdzić, czego uczeń
się dowiedział i nauczył.
Realizujemy programy nauczania na każdym poziomie wiekowym, opracowane
w oparciu o podstawę programową. Na świadectwach umieszczamy następującą adnotację:
Szkoła realizuje program nauczania opracowany w oparciu o podstawę programową
przygotowaną przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w Polsce.
nO

Bardzo przydatne są sekcje: czytanie, mówienie, pisanie, wiedza o Polsce.
Pomocne są tabele diagnostyczne i treści nauczania z historii i geografii.
W zakresie lektur i tekstów kultury, ze względu na program z j. Polskiego jako obcego, nie
mamy czasu na zrealizowanie nawet podstawowych lektur, zwłaszcza w klasach starszych.
Pomaga w konstruowaniu programów nauczania i dostosowywaniu ich do potrzeb uczniów,
w doborze podręczników oraz w osiągnięciu postawionego celu i określeniu zagadnień
kluczowych, najważniejszych do opanowania przez uczniów.
PT
N

Całą podstawę uważam za bardzo przydatną. Stanowi dobry fundament do tworzenia
rozkładu materiału dla poszczególnych klas. Bardzo pomocne okazały się propozycje
tekstów literackich i tekstów kultury, stanowiących bazę tekstów omawianych z uczniami.
Równie przydatny okazał się opis efektów kształcenia, na podstawie którego
sformułowaliśmy cele kształcenia zawarte w rozkładach materiałów.

Trzy poziomowy system pracy z uczniami uważam za bardzo przydatny i często przeze mnie
G
RE
S

IV

Usystematyzowanie lektur bardzo pomogło nam w rozplanowaniu pracy z uczniami w wieku
5–9 lat.
Nakreślenie ogólnych ram pracy z zakresu materiału do historii i geografii jest bardzo
pomocne. Podstawa programowa bardzo ułatwiła nam i nadal ułatwia zharmonizowanie
programu nauczania w klasach młodszych.
KO

N
wykorzystywany w planowaniu programu nauczania na dany rok szkolny.
W zawartości podstawy trudno znaleźć rzeczy nieprzydatne. Choć zdarzają się także krytyczne
głosy wśród nauczycieli:
Osiągnięcia uczniów w zakresie gramatyki i nauki o języku, wydają się zbyt szczegółowe
i na wyrost dla dzieci dwujęzycznych, np. wykorzystuje wiedzę na temat oboczności w rdzeniu,
tworzy formy imiesłowowe i rozumie ich funkcje w zdaniu. Zwłaszcza biorąc pod uwagę,
że uczniowie spotykają się tylko w 32-34 soboty na 3-4 godziny tygodniowo. Realnie brak czasu nie
pozwala nam na przerobienie wszystkich podstawowych lektur. Lektury często są adekwatne do
wieku dzieci, jednak myślę, że nie jest możliwe, by to wszystko omówić. Niektórzy uważają, że
zagadnienia z historii dla wielu dzieci mogą być trudne do przyswojenia.
RE
S
PT
N
nO
Należy przypomnieć, że podstawa była tworzona z myślą o szerszym spektrum odbiorców:
dzieciach w szkołach społecznych, jak i SPK, głównie jednak przeznaczona była do tego,
aby pomóc dzieciom wracającym do kraju. Tymczasem dane pokazują, że do polskich szkół mogło
wrócić ok. 1% dzieci z Wielkiej Brytanii.
Stąd też wniosek: podstawa programowa okazała się zbyt ambitna, bo mimo wielu chęci,
w większości społecznych szkół w Anglii nie udało się zrealizować wszystkich jej założeń.
Podstawa miała też zachęcić pedagogów do tworzenia lokalnych programów, ale ten cel nie został
jeszcze osiągnięty w ramach działalności Polskiej Macierzy Szkolnej w Wielkiej Brytanii. Sądzę, że
zbierając opinie o użyteczności podstawy programowej po kliku latach jej funkcjonowania, udałoby
się zmobilizować grupę nauczycieli, którzy chcą dalej ją udoskonalać. Uważam, że jako PMS
powinniśmy zająć się bardziej i opracować, w kręgu tematycznym Wiedza o Polsce - „polonica w
miejscu zamieszkania”. Niewiele zrobiliśmy w tym kierunku. Przygotowując powyższe uwagi,
dotyczące użyteczności podstawy programowej, udało się jednak wyłonić grupę osób, która widzi
celowość napisania podstawy specyficznie z myślą o szkołach polskich na Wyspach.
Osobiście miałam okazję brać udział w pracach nad podstawą. Pamiętam, jak wielki był to
wysiłek, wymagający szukania kompromisów i wypracowania niestandardowych rozwiązań, ale
efekty, jakie udało się osiągnąć, pokazują, że warto było podjąć ten trud. Cieszy fakt uwzględnienia
w podstawie wieku 5 lat dla rozpoczęcia edukacji szkolnej (w Wielkiej Brytanii to dla nas bardzo
ważne) i 14 lat dla jej zakończenia i przygotowania do egzaminów z języka polskiego traktowanego
jako język obcy. Kręgi tematyczne oparte zostały również na tematach ze specyfikacji GCSE –
egzaminu z polskiego jako obcego w Wielkiej Brytanii.
G
Reasumując
IV
KO
N
Podstawa programowa pozwoliła unormować pracę szkół polskich za granicą pod względem
założeń dydaktycznych. Dzięki niej nauczyciele wiedzą, co jest ważne, na co należy zwrócić
szczególną uwagę i jakie powinny być efekty edukacji. Wykaz proponowanych lektur
i teksów kultury w grupie wiekowej I i III jest adekwatny, niestety w grupie 10-13 mało realny do
zrealizowania. Lekcjom geografii w grupie wiekowej 14+ zostało poświęconych zbyt wiele
jednostek lekcyjnych. Program dla grupy najstarszej, ze względu na specyfikę kraju
(w Wielkiej Brytanii egzaminy państwowe z j. polskiego jako obcego) jest trudny do zrealizowania.