Wierzcholska S., Plášek V., Krzysztofiak A. "Flora mszaków

Wierzcholska S., Plášek V., Krzysztofiak A. "Flora mszaków

Flora mszaków Wigierskiego
Parku Narodowego
Sylwia Wierzcholska¹, Vítězslav Plášek², Anna Krzysztofiak³,
¹Uniwersytet Wrocławski, ²Uniwersytet w Ostrawie, ³ Wigierski Park Narodowy
Stan poznania flory mszaków WPN do roku 2008
1. Rejment-Grochowska, Mickiewicz (1962) – Mchy 123, Wątrobowce 31
2. Mickiewicz, Rejment-Grochowska, Sobotka (1963) – Mchy 76, Wątrobowce 15
3. Gocławska (1966) – Mchy 40, Wątrobowce 5
4. Bloch, Karczmarz, Sokołowski (1979) – Mchy 3, Wątrobowce 4
5. Karczmarz, Sokołowski (1981) – Wątrobowce 1
6. Karczmarz, Sokołowski (1985) – Mchy 131, Wątrobowce 36
Łącznie podczas tych eksploracji stwierdzono
180 gatunków mchów i 43 gatunki wątrobowców
Nie przeprowadzono weryfikacji okazów zielnikowych
Metody badań
UTM
Wyniki
Dane łącznie [lit. & badania] Dane literaturowe Nasze dane Nieodnalezione Nowe dla WPN
Glewiki
2
0
2
0
2
Wątrobowce
57
43
43
14
14
Mchy
229
180
193
36
49
Suma
288
223
238
50
65
Glewiki
Anthocerotophyta
Glewiki
Klasa:
Anthocerotophyta
Anthocerotopsida
Jancz. ex Stotler & Crand.-Stotl.
I. Anthocerotaceae Dumort. – Glewikowate
1. Anthoceros L. glewik
Anthoceros agrestis Paton – glewik polny
Anthoceros neesii Prosk. – glewik Neesa
Anthoceros agrestis
II. Notothyladaceae (Milde) Müll.Frib. ex Prosk. - Maczugowcowate
2. Phaeoceros Prosk. glewiczek
Phaeoceros carolinianus (Michx.) Prosk. –
glewiczek karoliński
?Phaeoceros laevis (L.) Prosk. - glewiczek gładki?
Phaeoceros carolinianus
Gromada: Wątrobowce Marchantiophyta
2 klasy; 32 rodzaje; 57 gatunków
Gromada: Bryopsida
Mchy
229 gatunków; 107
rodzajów; 3 klasy.
Klasa: Sphagnopsida – Torfowce
Klasa: Polytrichopsida – Płonniki
Klasa: Bryopsida – Prątniki
Charakter brioflory
WPN
• Gatunki chronione
• Gatunki zagrożone
• Relikty klimatyczne
(glacjalne)
• Granice zasięgów
występowania
• Brioflora ma ogólny charakter
umiarkowany z elementami
borealnymi, atlantyckimi i
arktycznymi
Epigeity – mszaki rosnące na glebie oraz ściółce
Epifity – gatunki rosnące na korze żywych drzew
(forofitów)
Epility – mszaki rosnące na podłożu skalnym
Epiksyle – mszaki rosnące na murszejącym drewnie
Mszaki siedlisk synantropijnych
Ruderalne
drogi, spaleniska,
betonowe konstrukcje
(mury, mosty), stare
dachy, chodniki, asfalt
Tortula muralis
Segetalne
pola i ugory
Gatunki efemeryczne
Phascum cuspidatum
Ephemerum serratum
var. angustifolium
4%
6%
4%
4%
11%
57%
22%
gatunki naziemne
gatunki epiksyliczne
gatunki epfityczne
gatunki podłoży
antropogenicznych
gatunki epilityczne
50,4%
44,5%
5,1%
wiele lat
kilka lat
> 1 rok
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
> 1 rok
kilka lat
wiele lat
gatunki naziemne
gatunki epilityczne
gatunki epifityczne
gatunki podłoży antropogenicznych
gatunki epiksyliczne
Ryc. 1. Rozkład gatunków zasiedlających wyróżnione typy podłoża realizujących różne strategie życi owe
Ochrona mszaków
• Rozporządzenia Ministra Ochrony
Środowiska, Zasobów Naturalnych i
Leśnictwa z dnia 28 grudnia 1998 r. w
sprawie szczegółowych zasad ochrony i
zbioru płodów runa leśnego (Dz.U. nr 6,
poz. 42 z 1999 r.)
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z
dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków
dziko występujących roślin objętych
ochroną (Dz.U nr 168, poz. 1764 z dnia
28 lipca 2004 r.)
• 230 gatunków zostało objętych ochroną
Gatunki
chronione
930 gatunków mszaków w Polsce
29 % gatunków objętych ochroną ścisłą
Gatunki chronione
• Prawie 28% (80 gatunków)
brioflory WPN, to gatunki
objęte ochroną
• 53 gatunki podlegają
ochronie ścisłej (47 gat.
mchów i 6 gat.
wątrobowców)
• 27 gatunków ochroną
częściową (23 gat. mchów i
4 gat. wątrobowców).
Scorpidium scorpioides
Sphagnum magellanicum
Gatunki zagrożone
Kategorie zagrożenia
Gromada
Łącznie
% flory
Ex
E
V
R
I
Mchy
(2003)
7
52
31
84
57
231
33
Wątrobowce
(2006)
2
20
16
37
15
90
38
Glewiki
(2006)
-
1
-
1
-
2
50
Ex – wymarłe
E – zagrożone V – narażone R – rzadkie
I – o nieokreślonym statusie
Gatunki zagrożone w Polsce
13,5% brioflory WPN
stanowią gatunki
zagrożone
39 gatunków mszaków
zagrożonych w Polsce;
Kategoria E – 11
gatunków; Kategoria V
– 15 gatunków;
Kategoria R – 10
gatunków; Kategoria I
– 3 gatunki
Nowellia curvifolia – Nowellia
krzywolistna
Gatunki zagrożone w skali Europy
1. Buxbaumia aphylla – Bezlist
zwyczajny (kategoria RT) gatunek
zagrożony regionalnie
2. Dicranum viride – Widłoząb zielony
(kategoria V) gatunek narażony
3. Hamatocaulis vernicosus –
Haczykowiec błyszczący (kategoria K)
gatunek o nieokreślonym zagrożeniu
4. Orthotrichum patens – Szurpek
otwarty (kategoria T) gatunek
zagrożony, prezentujący problematyczną
pozycję taksonomiczną
Buxbaumia aphylla
Główne typy siedlisk zagrożonych
mszaków
Wilgotne łąki, torfowiska i źródliska
Głazy narzutowe (małoskalowe elementy przyrody
refugiami dla mszaków)
będące
Siedliska czystych wód płynących
Naturalne kompleksy leśne
Stare zadrzewienia przydrożne i
śródpolne
Pola uprawiane metodami tradycyjnymi
Bryum dichotomum – Prątnik dwudzielny
gatunek nowy dla brioflory Polski
Polska ratyfikowała międzynarodowe
konwencje postulujące ochronę mszaków oraz
siedlisk
Konwencja Berneńska w roku 1995
– 26 gatunków mszaków ( 7 gatunków występuje w
Polsce)
Gatunki wymienione w II Załączniku
Dyrektywy Siedliskowej:
Buxbaumia viridis – Bezlist okrywowy
Hamatocaulis vernicosus – Sierpowiec błyszczący
Dicranum viride – Widłoząb zielony
Orthotrichum rogerii – Szurpek Rogera
Meesia longiseta – Parzęchlin długoszczecinowy
Hamatocaulis vernicosus –
Sierpowiec błyszczący
jest gatunkiem rosnącym na torfowiskach niskich i przejściowych.
Dicranum viride – Widłoząb zielony
jest przede wszystkim epifitem, rzadziej spotykany jest na skałach oraz glebie
Udział elementów chorologicznych
1%
2%
6%
8%
53%
30%
element umiarkowany
element kontynentalny
element borealny
element śródziemnomorski
element oceaniczny
element subarktyczny
Relikty glacjalne we florze
mszaków Polski (gatunki
występujące w rejonach
arktycznych i subarktycznych)
relikty klimatyczne związane z
zimnymi fazami glacjalnymi
późnego plejstocenu występują na
torfowiskach na niżu i w górach
Cinclidium stygium –
Drabinowiec mroczny
Paludella
squarrosa –
Mszar
krokiewkowaty
Helodium blandowii – Błotniszek wełniasty
Scorpidium
scorpioides –
Skorpionowiec
brunatny
Tomentypnum nitens –
Błyszcze włoskowate
Pseudocalliergon trifarium – bagiennik obły
Granice zasięgów występowania
E, SE granice zasięgów
występowania na terenie
Polski osiąga 14
gatunków:
1. Lophozia attenuata
2. Lophozia hatcheri
3. Cladopodiella francisi
4. Diplophyllum albicans
5. D. obtusifolium
6. Frullania fragilifolia
7. Geocalyx graveolens
8. Lopozia capitata
9. L. incisa
10. Pallavicinia lyellii
Geocalyx graveolens - Płożyk
11. Reboulia hemisphaerica
wonny
12. Riccardia incurvata
13. R. mulifida
14. Tritomaria exsecta
Lophozia hatcheri - Czubek
Hatchera
Riccardia incurvata - Lśniątka
zakrzywiona
Dziękuję za uwagę