Praktyka zawierania ubezpieczenia przez małe i średnie firmy Za

Praktyka zawierania ubezpieczenia przez małe i średnie firmy Za szkodę osób trzecich
Wpisany przez Andrzej Romanowski
Nie wszystkie typy ubezpieczenia OC są obowiązkowe, ale ich zaniechanie może przynieść
firmie nieodwracalne szkody.
Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej uwalnia przedsiębiorcę od finansowych
skutków szkody polegającej na uszkodzeniu ciała lub mienia osoby trzeciej. Mimo że nie
wszystkie typy ubezpieczenia OC są obowiązkowe, ich zaniechanie może przynieść
firmie nieodwracalne szkody.
Zjawisko odpowiedzialności cywilnej ma swoją obszerną wykładnię prawną, ale w niniejszym
artykule skoncentruję się na praktyce zawierania ubezpieczenia przez małych i średnich
przedsiębiorców. Do teorii ograniczymy się tylko w takim zakresie, jaki jest niezbędny do
dalszego wyjaśnienia, dlaczego owo ubezpieczenie trzeba mieć i jak je zawierać.
Punktem wyjścia powinien zatem być artykuł 415 k.c. który stanowi, że: „Kto z winy swej
wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia". W ślad za tym powstał
produkt ubezpieczeniowy, którego istota polega na tym, że towarzystwo ubezpieczeń bierze na
siebie zobowiązanie do naprawienia szkody w zamian za umówioną składkę płaconą przez
potencjalnego sprawcę szkody. Zobowiązanie reguluje się przez wypłacenie odszkodowania w
postaci uzgodnionej sumy pieniężnej.
Ubezpieczenie OC ma spełniać dwie funkcje - z jednej strony chronić majątek osoby
ubezpieczonej (sprawcy) przed zagrażającymi obciążeniami, które wynikły z tytułu konieczności
naprawienia wyrządzonej szkody, z drugiej strony ma chronić poszkodowanego przed
ewentualną niewypłacalnością sprawcy szkody. Innymi słowy - towarzystwo ubezpieczeń jest
gwarantem, że pieniądze dla ofiary szkody będą, a sprawca nie pójdzie z torbami.
Obowiązkowe czy nie
1/8
Praktyka zawierania ubezpieczenia przez małe i średnie firmy Za szkodę osób trzecich
Wpisany przez Andrzej Romanowski
Dla podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą, ubezpieczenie odpowiedzialności
cywilnej jest jednym z podstawowych i niezbędnych ubezpieczeń. Każde bowiem działanie na
styku z osobami trzecimi rodzi ryzyko wyrządzenia im szkody.
Niekiedy to ryzyko jest nieuniknione i niesie ważkie skutki społeczne - co powoduje, że OC stało
się decyzją parlamentów ubezpieczeniem obowiązkowym. W Polsce dotyczy to OC posiadaczy
pojazdów samochodowych i OC rolników z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej oraz
OC zawodowej niektórych grup: notariuszy, projektantów, zawodowych przewoźników,
brokerów ubezpieczeniowych (!). Inne ubezpieczenia OC są dobrowolne.
Ze względów praktycznych ograniczę się do czterech produktów z gamy ubezpieczeń OC, które
mogą mieć zastosowanie do działalności gospodarczej niemal każdej firmy: OC ogólnej z tytułu
prowadzenia działalności gospodarczej, OC za produkt, OC najemcy oraz OC pracodawcy.
Pominę także odpowiedzialność kontraktową, koncentrując się wyłącznie na odpowiedzialności
pozaumownej (deliktowej).
Z tytułu prowadzenia działalności
Wyobraźmy sobie salon samochodowy, w którym sprzedawca demonstruje auto potencjalnemu
nabywcy. Oglądają silnik, gdy nagle zwalnia się zaczep otwartej pokrywy silnika i ta ląduje na
głowie nachylonego nad komorą silnika klienta. Przygoda kończy się dla poszkodowanego
zabiegiem chirurgicznym i pobytem w szpitalu oraz utratą części zarobków w okresie leczenia i
rekonwalescencji. Chociaż przyczyną szkody mogła być wada fabryczna auta,
odpowiedzialność spadła na właściciela salonu - odpowiada on bowiem za bezpieczeństwo
swoich gości. Musiał więc pokryć wszystkie koszty, jakie poniósł poszkodowany.
A oto inny, całkiem banalny przypadek. Do niewielkiego sklepiku osiedlowego położonego
poniżej poziomu parteru prowadziły trzy stopnie w dół. Właściciel nie oczyścił ich z lodu
ukrytego pod warstwą śniegu. Starsza pani poślizgnęła się i upadła łamiąc sobie nogę.
Odpowiedzialność właściciela sklepu była bezsporna - mimo że schody znajdowały się na
zewnątrz sklepiku i były składnikiem mienia spółdzielczego, stanowiły jedyną drogę dojścia po
2/8
Praktyka zawierania ubezpieczenia przez małe i średnie firmy Za szkodę osób trzecich
Wpisany przez Andrzej Romanowski
zakupy.
Inny przypadek przytrafił się kelnerowi w niewielkiej, ale eleganckiej, prywatnej restauracji. Ten
niosąc potrawę w sosie, zderzył się ze wstającą od stolika panią w wytwornej wieczorowej
sukni. Klientka zrobiła wszystko, aby dowieść, że suknia straciła wszelkie walory użytkowe.
Właściciel lokalu bez wahania zgodził się uznać swoją odpowiedzialność.
Są to przypadki, przed których konsekwencjami dobrze chroni ubezpieczenie OC z tytułu
prowadzenia działalności gospodarczej.
Odpowiedzialność za produkt
OC za produkt może narazić na znacznie poważniejsze konsekwencje. Sprowadza się do tego,
że producent odpowiedzialny jest za wszelkie szkody spowodowane użytkowaniem jego
produktu zgodnie z jego przeznaczeniem, instrukcją użytkowania i dotrzymaniem przez
użytkownika wszelkich innych reżimów bezpieczeństwa.
Przyczyną szkody może być ukryta wada produktu, której producent nie był świadomy, ale
może także być np. luka w instrukcji lub niepoprawne jej przetłumaczenie z języka obcego. Do
anegdot przeszło roszczenie pewnej pani, która w pralce automatycznej wyprała kota, bo
przecież w instrukcji nie było napisane, że nie wolno...
Jak bardzo ostrożność producentów została wyczulona na potencjalne zagrożenie ich
wyrobami, niech świadczy choćby ostrzeżenie drukowane na foliowych opakowaniach zabawek
dla dzieci: Uwaga! Założenie tego woreczka przez dziecko na głowę grozi uduszeniem!.
Spektrum zagrożeń w tym obszarze jest niezwykle szerokie, dlatego wymienięę tylko niektóre przemysł spożywczy i farmaceutyczny, środki ochrony roślin, narzędzia, sprzęt gospodarstwa
domowego, zabawki, sprzęt rehabilitacyjny czy kosmetyki.
Z drugiej strony są producenci, którzy mają pełną świadomość, że ich produkty zagrażają
zdrowiu i... także się ubezpieczają oraz znajdują towarzystwa, które zgadzają się zaakceptować
ryzyko. Dobitnym przykładem są producenci papierosów - koncerny tytoniowe mają OC
produktu!
3/8
Praktyka zawierania ubezpieczenia przez małe i średnie firmy Za szkodę osób trzecich
Wpisany przez Andrzej Romanowski
Odpowiedzialność najemcy
OC najemcy lokalu sprowadza się do odpowiedzialności tegoż najemcy wobec wynajmującego.
Odpowiada on bowiem za szkody wyrządzone w konstrukcji lub wyposażeniu lokalu, jeśli
wyposażenie to było własnością wynajmującego. Najczęściej są to szkody z powodu pożaru lub
zalania, które powstały z ewidentnej winy najemcy.
Odpowiedzialność pracodawcy
OC pracodawcy to obszerny temat, na ogół dobrze rozpoznany przez zainteresowanych. Warto
podkreślić, że w krajach wysoko rozwiniętych jest to ubezpieczenie obowiązkowe, za które
odpowiada sam pracodawca.
W Polsce odpowiedzialność tę wciąż dzierży instytucja państwowa ZUS, ale i u nas dostrzega
się niedostatek tej ochrony i co bardziej światli oraz wrażliwi pracodawcy uzupełniają
świadczenia państwowe własną polisą, gwarantującą pracownikowi godziwe świadczenie za
utratę zdrowia lub cennego mienia.
Świadomość poszkodowanych
4/8
Praktyka zawierania ubezpieczenia przez małe i średnie firmy Za szkodę osób trzecich
Wpisany przez Andrzej Romanowski
Limit odpowiedzialności to maksymalna suma odszkodowania, jaką zgodzi się wypłacić
towarzystwo w przypadku wystąpienia szkody. Limit ten określa sam ubezpieczony.
Wysokość limitu zależy - w wielkim skrócie - od świadomości prawnej na obszarze, gdzie ma
działać polisa oraz od praktyki orzecznictwa sądowego. Mówiąc językiem potocznym - jeśli
poszkodowany jest świadomy swoich praw do wystąpienia z roszczeniem i orientuje się co do
wysokości odszkodowania jakie mógłby uzyskać, to zakłada się, że wystąpi o sumę możliwie
najwyższą. Pomoże mu w tym sprawny adwokat, który zna praktykę orzecznictwa i wykorzysta
wszystkie atuty - zwłaszcza wówczas, gdy pojedyncza poszkodowana ma przeciwko sobie
sprawcę w postaci przedsiębiorstwa.
W USA znane jest zjawisko tzw. głębokiej kieszeni - im bogatszy jest sprawca, tym głębiej sięga
się do jego kieszeni. W Polsce zjawisko to już zaczyna mieć miejsce, a spory sądowe są na
ogół rozstrzygane na korzyść słabszego. Stąd tak ważne jest, aby limit odpowiedzialności był
skalkulowany na takim poziomie, aby nie przekroczyła go wysokość roszczenia.
Dopiero wówczas ubezpieczenie uważa się za skuteczne - gdy cały koszt szkody pokrywa
towarzystwo ubezpieczeń. W praktyce przyjmuje się zatem wyższy limit odpowiedzialności dla
obszarów Europy Zachodniej i USA, a niższy dla Polski.
Skala ryzyka
Limit ten zależy również od rodzaju działalności ubezpieczonego i związanych z tym ryzyk. Na
niższy może pozwolić sobie np. właściciel biura usług prawnych lub niewielkiej hurtowni
sprzedający lokalnym detalistom, ale już wyższy powinien przyjąć właściciel dużej hurtowni, po
której poruszają się wózki widłowe (potrącenie klienta!) zaś znacznie wyższy - producent
rowerów, któremu ramy dostarcza podwykonawca.
5/8
Praktyka zawierania ubezpieczenia przez małe i średnie firmy Za szkodę osób trzecich
Wpisany przez Andrzej Romanowski
Dobrym, choć bolesnym wyznacznikiem limitu jest szkoda, która już nas dotknęła. Dlatego
cenna jest wiedza o podobnych wypadkach na rynku. Doświadczenie takie może posiadać
również obsługujący nas broker ubezpieczeniowy. Byłoby zatem ryzykowne i nieuzasadnione
wymienianie w tym miejscu konkretnych sum.
Warto także zaznaczyć to, że mówimy tu o szkodach maksymalnych, konsumujących cały limit
odpowiedzialności. Ze statystyki wynika, że częstsze są szkody poniżej limitu, ale istota
ubezpieczenia tkwi w tym, że bezpieczniej jest przygotować się na najgorsze.
Szacowanie ceny
Wyznaczając cenę za ubezpieczenie OC, towarzystwa biorą pod uwagę wysokość limitu
odpowiedzialności, obszar, na którym ma działać ubezpieczenie, rodzaj działalności
ubezpieczonego, wysokość przewidywanych rocznych obrotów, liczbę pracowników, a w
niektórych przypadkach łączną wysokość miesięcznych wynagrodzeń w firmie.
Nie wahajmy się zatem udzielić pełnej informacji w tym zakresie towarzystwu lub brokerowi.
Niepełna informacja spowoduje, że towarzystwo i tak poprosi o uzupełnienie, a w razie odmowy
zrezygnuje ze złożenia swojej oferty.
I jeszcze jedna ważna uwaga - zarówno towarzystwo, jak i broker mają ustawowy obowiązek
traktowania tego typu informacji jako poufnych - dlatego nie miejmy obaw, że trafią one w
niepowołane ręce.
Skoro już dojdzie do wyznaczenia konkretnej ceny, czyli składki - jej wysokość możemy ocenić
wyłącznie przez porównanie jej z ofertami proponowanymi przez inne towarzystwa.
Poza składką, w cenę ubezpieczenia OC wchodzą również tzw. franszyzy, czyli udziały własne
ubezpieczonego. Są to sumy potrącane przez towarzystwa z każdego wypłaconego
odszkodowania. Stosuje się je wyłącznie przy szkodach rzeczowych. W przypadku uszkodzeń
ciała udziały własne nie występują.
Są to na ogół sumy niewysokie, a ich sens sprowadza się do tego, że likwidacja małej szkody
rzeczowej, która nie przekracza udziału własnego, jest droższa niż wypłacone odszkodowanie,
dlatego skórka nie warta wyprawki. Poza tym taka franszyza jest czynnikiem dopingującym
klienta, aby się przed małymi szkodami skutecznie zabezpieczał.
6/8
Praktyka zawierania ubezpieczenia przez małe i średnie firmy Za szkodę osób trzecich
Wpisany przez Andrzej Romanowski
Co poza składką?
Nie zapominajmy jednak, że cena ubezpieczenia to istotna, ale nie jedyna podstawa wyboru.
Ważny jest zakres ochrony. To ta sama zasada, wedle której mercedes jest droższy od forda.
Dlatego warto zebrać kilka ofert z rynku.
Zawierając ubezpieczenia należy pamiętać także o wyłączeniach odpowiedzialności
towarzystwa - to jest zdarzeniach, za których skutki towarzystwa nie wypłacą odszkodowania.
Wyłączenia zapisane są w warunkach ogólnych ubezpieczenia (OWU) każdego towarzystwa.
W przypadku OC standardem jest wyłączenie umyślnego działania ubezpieczonego na szkodę
osoby trzeciej, szkoda wyrządzona osobie bliskiej ubezpieczającego (współmałżonek,
rodzeństwo, rodzice, dzieci, dziadkowie), rażące niedbalstwo ubezpieczonego oraz szkody
pozostające w związku z działaniami wojennymi, zamieszkami, strajkami oraz aktami
terroryzmu lub sabotażu.
Należy jednak koniecznie sprawdzić, czy przypadkiem nie są wyłączone ryzyka, na których
obecności nam szczególnie zależy, np. ryzyko nieumyślnego zanieczyszczenia środowiska
wskutek naszej działalności. Jeśli tak się stanie, istnieje możliwość negocjowania z
towarzystwem włączenia tego ryzyka do ochrony - naturalnie za dodatkową składkę. Jeśli w
wyłączeniach są zapisy budzące wątpliwości, prośmy towarzystwo lub brokera o wyjaśnienie.
Pierwszeństwo k.c.
Nie tylko w przypadku ubezpieczeń OC, ale we wszystkich rodzajach ubezpieczeń
7/8
Praktyka zawierania ubezpieczenia przez małe i średnie firmy Za szkodę osób trzecich
Wpisany przez Andrzej Romanowski
zastosowanie ma następująca zasada - pierwszeństwo mają przepisy kodeksu cywilnego, a w
następnej kolejności ustawa o prowadzeniu działalności ubezpieczeniowej, OWU i szczególne
warunki ubezpieczenia odnoszące się do danej umowy ubezpieczenia.
Jednak zawierając ubezpieczenie OC, warto odświeżyć naszą wiedzę o roszczeniach. Zgodnie
z kodeksem cywilnym (art. 442 par. 1): roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem
niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem trzech lat od dnia, w którym poszkodowany
dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednak w każdym wypadku
roszczenie przedawnia się z upływem dziesięciu lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie
wyrządzające szkodę.
Tabela: oferta ubezpieczeń dla MSP - plik Excel
8/8