Nr 443. Fundacja Współpracy Polsko

BSE
55
Sławomir Łodziński
Informacja BSE nr 443
FUNDACJA WSPÓŁPRACY POLSKO-NIEMIECKIEJ
1. Wstęp
Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej w Warszawie (Stiftung für deutsch- polnische
Zusammmenarbeit) została ustanowiona 15 października 1991 r. w Państwowym Biurze Notarialnym w Warszawie przez Ministra Finansów Leszka Balcerowicza, działającego w imieniu Skarbu Państwa. Rejestracja sądowa Fundacji nastąpiła 8 listopada 1991 r. w Sądzie Rejonowym dla Miasta Stołecznego Warszawy pod nr RF 1754. W dniach 11 i 12 grudnia 1991
r. ukonstytuował się wspólny, polsko-niemiecki Zarząd Fundacji, a tym samym Fundacja rozpoczęła formalnie swoją działalność.
Powołanie Fundacji stanowiło formę realizacji postanowień, które zostały zawarte we
"Wspólnym Oświadczeniu" premiera Polski, Tadeusza Mazowieckiego, i kanclerza Niemiec,
Helmuta Kohla, z 14 listopada 1989 r. oraz w "Umowie polsko-niemieckiej o kredycie finansowym udzielonego w 1975 r.", podpisanej 7 listopada 1990 r. (o których dalej w tekście).
Celem Fundacji miało być udzielanie finansowego wsparcia realizowanym na terenie Polski,
ściśle określonym, celowym przedsięwzięciom stanowiącym przedmiot szeroko rozumianej
współpracy polsko-niemieckiej oraz służących porozumieniu między Polakami i Niemcami.
Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej ma swoją siedzibę w Warszawie przy ulicy
Kruczej 24/26.
2. Cele i zadania statutowe Fundacji
Celem działalności Fundacji, zgodnie z paragrafem 5 Statutu Fundacji, jest udzielanie
finansowego wsparcia realizowanym na terytorium Polski przedsięwzięciom, które stanowią
przedmiot wspólnego zainteresowania Polski i Niemiec. Przy realizacji tego celu Fundacja
powinna się kierować postanowieniami zawartymi we wspomnianych wyżej "Oświadczeniu"
i "Umowie". Środki Fundacji powinny być przeznaczane przede wszystkim na wspomaganie
(§ 5):
- wymiany młodzieży oraz budowę schronisk i miejsc spotkań młodzieży, między innymi w Krzyżowej;
- realizacji projektów w dziedzinie ochrony środowiska, transportu, telekomunikacji
oraz innych inwestycji infrastrukturalnych;
- kształcenia i dokształcania specjalistów z zakresu gospodarki;
- tworzenia i działalności instytutów kultury oraz wspólnych projektów badawczych i
inne przedsięwzięć naukowych i kulturalnych;
- krzewienia języka i kultury niemieckiej w Polsce;
56
BSE
- restaurowania i zachowywania pomników kultury o europejskim, historycznym znaczeniu, jak też tworzenia, rozbudowy i utrzymywania miejsc pamięci;
- instytucji kościelnych, charytatywnych i społecznych oraz ich inicjatyw, między innymi w dziedzinie ochrony zdrowia.
Fundacja realizuje zadania statutowe poprzez przekazywanie dotacji w ściśle określonych kwotach na rzecz podmiotów realizujących przedsięwzięcia, które są zgodne z statutowymi celami Fundacji oraz zostały wybrane i zaakceptowane przez Zarząd. Dotacje przyznaje
się z zastrzeżeniem spełnienia przez podmiot dotowany określonych warunków, do których
należą (§ 6):
- wykorzystanie środków finansowych zgodnie z przeznaczeniem;
- składania okresowych sprawozdań finansowych do Fundacji;
- zapewnienie, że przy realizacji przedsięwzięć zostanie zaznaczony, w sposób dostrzegalny dla wszystkich, udział Republiki Federalnej Niemiec w ich finansowaniu. Odbywa się
to najczęściej w postaci umieszczenia na obiekcie odpowiedniej tablicy bądź naklejki na podarowanym sprzęcie, że środki pochodzą z Republiki Federalnej Niemiec.
Zarząd może określić rodzaje przedsięwzięć, które nie mogą być wspierane ze środków
Fundacji (§ 7). Fundacja nie realizuje projektów komercyjnych, a także nie udziela środków
na:
- stałe lub uzupełniające finansowanie bieżących wydatków i budżetów;
- finansowanie niedoborów w planach budżetowych urzędów administracji państwowej i
samorządów;
- rekompensaty z tytułu uzyskanych pożyczek i poczynionych wydatków;
- projekty, które leżą w gestii innych instytucji (także państwowych) oraz, gdy dana
dziedzina jest już wspierana w wystarczający sposób;
- cele wyznaniowe;
- cele partii politycznych;
- cele będące przedmiotem pośredniego finansowania poprzez instytucję pośredniczącą
na rzecz nieznanego odbiorcy.
Fundacja nie wspiera także takich przedsięwzięć, których finansowanie oznaczałoby ponowne podjęcie przez nią zakończonego już wsparcia. Fundacja nie refunduje kosztów związanych z opracowywaniem wniosku składanego w Fundacji. Fundacja nie prowadzi działalności gospodarczej i nie uczestniczy bezpośrednio w realizacji wspieranych przez nią projektów (§ 8). Fundacja wspiera dane przedsięwzięcia tylko na czas określony. Jeżeli chodzi o
projekty, których realizacja wymaga dłuższego czasu, to ich dalsze finansowanie musi być
zapewnione po zakończeniu wspierania przez Fundację.
Procedura rozpatrywania wniosku o dotację trwa około pół roku.
BSE
57
Zgodnie z § 9 Statutu wydatki administracyjne Fundacji powinny być utrzymywane na
możliwie najniższym poziomie, a zadania związane z administrowaniem Fundacji powinny
być również, w miarę możliwości, przejmowane przez inne instytucje.
3. Majątek i środki finansowe Fundacji
Przychody Fundacji stanowią wpłaty kolejnych rat pochodzących z restrukturyzacji polskiego zadłużenia wobec RFN, przekazywanych raz w roku, tj. każdego 15 listopada (przez
10 lat) ma konto Fundacji przez Ministra Finansów (zgodnie z mową z 7 listopada 1989 r.)
oraz z operacji finansowych w postaci odsetek naliczanych przez banki z tytułu lokat terminowych i od rachunku bieżącego.
Umowa z 7 listopada dotyczy zasad restrukturyzacji spłaty kredytu udzielonego przez
RFN Polsce w 1975 r. w wysokości 1 mld marek (tzw. kredyt "Jumbo"). Z powodu trudności
gospodarczych Polska nie była w stanie nawet spłacać odsetek od tego kredytu. Zgodnie z tą
umową rząd RFN umarza zaległe zobowiązania płatnicze w wysokości 760 mln marek niemieckich, zaś pozostałe zobowiązania finansowe Polski (570 mln marek) mają być realizowane w złotych polskich i przekazywane na rzecz Fundacji w postaci dziesięciu rocznych rat.
Kwoty te mają być wydawane w Polsce.
Fundacja może przyjmować darowizny pieniężne, jeśli darczyńca nie zastrzega wykorzystania daru na cele różne od celów Fundacji (§ 11).
Roczne sprawozdanie finansowe Sekretariat Fundacji jest zobowiązany składać rządom
Polski i Niemiec, natomiast nadzór nad Fundacją w zakresie ustalonym ustawą o fundacjach
sprawuje Minister Finansów RP. Organami kontrolnymi są odpowiednio: Federalna Izba Obrachunkowa z Frankfurtu nad Menem oraz Urząd Kontroli Skarbowej z Warszawy.
4. Organa i organizacja Fundacji
Organami Fundacji jest Zarząd i Sekretariat (§ 12). Na czele Fundacji stoi Zarząd, składający się z polskich i niemieckich reprezentantów, powoływanych przez rządy obu państw.
Zarząd składa się z 2 współprzewodniczących oraz 6 członków; rządy Polski i Niemiec mianują po 1 współprzewodniczącym oraz po 3 członków (§ 13 Statutu). Od 5 stycznia 1994 r.,
po zmianach dokonanych przez premiera Waldemara Pawlaka, w skład polskiej części Zarządu wchodzą: Jan Dobrosz (współprzewodniczący Zarządu Fundacji - PSL), Krystyna Łybacka (SLD), Włodzimierz Konarski (SLD) oraz Dominik Ludwiczak (wiceprezes Rady Naczelnej PSL). W skład niemieckiej części Zarządu, po zmianach dokonanych 1.10.1995 r., wchodzą: Herbert Helmrich (współprzewodniczący Zarządu Fundacji), Hans-Adolf Jacobsen,
Helmut Becker oraz Klaus Neubert. Członkowie Zarządu, zgodnie ze Statutem, pełnią swoje
funkcje osobiście i nie pobierają z tego tytułu żadnych wynagrodzeń (przysługuje im jedynie
ryczałt).
58
BSE
Tabela 1: Rachunek przychodów i wydatków Fundacji w okresie od momentu powstania do 30 listopada 1996 r.
Źródło: Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej, grudzień 1996 r.
Zarząd uprawniony jest do podejmowania decyzji w sprawach Fundacji i do reprezentowania jej na zewnątrz. Do kompetencji Zarządu należy w szczególności (§ 14):
- rozpatrywanie wniosków o udziale dotacji na rzecz poszczególnych przedsięwzięć oraz
określanie wysokości udzielanych dotacji;
- określanie zasad wspierania projektów;
- uchwalanie programów działania i rocznych planów finansowych Fundacji, zatwierdzanie bilansów oraz sprawozdań z działalności Fundacji;
- proponowanie zmian w Statucie Fundacji;
BSE
59
- określanie organizacji i trybu działania Sekretariatu, powoływanie i odwoływanie pracowników Sekretariatu, ustalanie zasad wynagradzania pracowników itp.
Posiedzenia Zarządu zwoływane są na wniosek obydwu współprzewodniczących, powinny odbywać posiedzenia co najmniej dwa razy do roku, zaś posiedzeniom przewodniczą
kolejno współprzewodniczący. Zarząd podejmuje uchwały większością 3/4 głosów przy
obecności nie mniej niż po trzech członków Zarządu reprezentujących oba kraje. Dokumentację służącą przygotowaniu decyzji Zarządu sporządza się w językach polskim i niemieckim (§
15).
Praktycznie wspólne posiedzenia Zarządu odbywają się najczęściej co dwa-trzy miesiące, na przemian w Polsce lub w Niemczech. Wnioski o dotację niższą niż równowartość 50
tys. marek mogą być rozpatrywane między posiedzeniami w tzw. trybie obiegowym. Dotyczy
to zwłaszcza wniosków terminowych, które mogą odbywać się np. tylko w czasie wakacji, w
dzień ważnych rocznic, wizyt państwowych itp.
Funkcje obsługi administracyjno-biurowej, zgodnie ze Statutem Fundacji (§ 16) pełni
podległy Zarządowi, Sekretariat Fundacji. Uchwały i zalecenia Zarządu są wiążące dla Sekretariatu. Sekretariat Fundacji zatrudnia średnio 35 pracowników. Są to pracownicy administracyjno-biurowi, do których zadań należy opracowywanie przedkładanych do decyzji Zarządu
wniosków o finansowanie projektów, prowadzenie ich ewidencji i księgowości Fundacji oraz
obsługa finansowa i kontrolna wspieranych projektów. Pracą Sekretariatu od momentu powołania Fundacji kieruje dr Eugeniusz Gorczyca.
Szczegółowy schemat organizacji Fundacji przedstawia Rysunek 1.
60
BSE
Rysunek 1: Struktura organizacyjna Fundacji Współpracy Polsko- Niemieckiej
Źródło: Sprawozdanie z działalności Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej za rok 1995, Warszawa 1996, s. 22.
4. Realizacja zadań statutowych
Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej rozpoczęła działalność w 1992 roku. Do końca listopada 1996 r. udzieliła ona dotacji łącznie 1716 projektom za sumę 581 908 187 zł. W
przekroju regionalnym największe dotacje zostały przyznane na rzecz realizacji projektów na
Dolnym i Górnym Śląsku, okręgu poznańskim, warszawskim oraz na Warmii i Mazurach
(patrz Tabela 2 i Rysunek 2).
BSE
61
Źródło: Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej, Warszawa, grudzień 1996.
Źródło: Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej, Warszawa, grudzień 1996.
62
BSE
Fundacja przyznawała dotacje na realizację projektów w następujących dziedzinach:
- budowa miejsc spotkań młodzieży polsko-niemieckiej. Ze środków Fundacji zbudowano, względnie odrestaurowano, m.in. Międzynarodowy Dom Spotkań Młodzieży w Krzyżowej koło Świdnicy, siedzibę Polsko-Niemieckiej Wymiany Młodzieży w Warszawie, Dom
Spotkań Młodzieży Fundacji "Nowy Staw" w Nowym Stawie koło Lublina, Centrum Spotkań
Młodzieży we Wrocławiu, Ośrodek Spotkań Młodzieży Polskiej i Niemieckiej we wsi Przylep koło Zielonej Góry;
- wymiana młodzieży polsko-niemieckiej (w postaci spotkań i obozów integracyjnych
realizowanych na terenie Polski i Niemiec, wymianę teatrów młodzieżowych itp.);
- rozszerzenie możliwości nauki języka niemieckiego (m.in. poprzez organizację kursów
językowych, dokształcanie nauczycieli, organizację specjalnych centrów kultury i języka
niemieckiego). Fundacja sfinansowała m.in. budowę Polsko-Niemieckiego Centrum Akademickiego w Poznaniu, Centrum im. Johanna Gottfrieda Herdera przy Uniwersytecie Gdańskim);
- ochrona zdrowia (m.in poprzez zakup sprzętu, aparatury diagnostycznej, karetek reanimacyjnych itp.). Ze środków Fundacji sfinansowano m.in. zakup części wyposażenia aparatury do Gdańskiego Centrum Onkologicznego, dokonano remontu szpitala rejonowego w
Strzelcach Opolskich oraz zrealizowano budowę Centrum Onkologii - Instytutu im. Marii
Skłodowskiej-Curie, Oddział w Gliwicach;
- budowa domów pomocy i opieki socjalnej oraz przedszkoli. Fundacja sfinansowała
budowę Wioski Dziecięcej im. Janusza Korczaka w Rajsku koło Oświęcimia, Pomnika Domu
Dziecka im. Dzieci Zamojszczyzny, Przedszkola Integracyjnego im. św. Franciszka z Asyżu
w Łodzi, Ewangelickiego Domu Opieki w Mikołajkach;
- budowa lub odrestaurowanie budynków szkół. Fundacja finansowała m.in. Państwowe
Liceum Sztuk Plastycznych w Opolu, Liceum Ogólnokształcące im. Marii Konopnickiej w
Jedliczach, Collegium Polonicum w Słubicach;
- ochrona zabytków. Fundacja sfinansowała m.in. odbudowę Starego Miasta w Elblągu,
odbudowę czterech zabytkowych kamieniczek w Gdańsku, zespołu ratuszowego w Mrągowie, odrestaurowanie Cmentarza Żydowskiego "Gęsia" w Warszawie;
- inwestycje ekologiczne i projekty wodne. Fundacja finansowała budowę m.in. ciepłowni geotermalnej w Pyrzycach w województwie szczecińskim, komunalną oczyszczalnię
ścieków w Słubicach, w Krośnie, Tolkmicku w województwie elbląskim.
Rozdysponowanie środków finansowych Fundacji w okresie od 1992 r. do
30 października 1996 r. przedstawia Tabela 3 (dane w Tabeli 3 są niższe niż te, które są w Tabeli 2 i
Rysunku 2, ponieważ brak tu okresu do końca listopada 1996 r.).
BSE
63
Tabela 3: Rozdysponowanie środków finansowych Fundacji Współpracy PolskoNiemieckiej w latach 1992 - 1996
Źródło:
Pomosty. Pięć lat istnienia Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej, Warszawa 1996, s. 15.
5. Zakończenie
Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej należy do największych fundacji pod względem posiadanych środków finansowych w Polsce i w Europie Wschodniej. Jej działalność
została oparta na korzystnej formie konwersji polskiego zadłużenia wobec Niemiec. Od momentu powstania wspiera te przedsięwzięcia na terenie Polski, które służą zbliżeniu polskoniemieckiemu, a w szczególności wymianę młodzieży, nawiązywanie partnerskich kontaktów
pomiędzy polskimi i niemieckimi gminami, szkołami i organizacjami itp. Duża część działalności Fundacji poświęcona jest również wspomaganiu inwestycji w ochronie zdrowia, infrastrukturze i ochronie zabytków.