„Jesteśmy Razem” realizowany w latach 2009 – 2013

Załącznik
do uchwały Nr 575/XLII/2009
Rady Miasta Rybnika
z dnia 16 września 2009 r.
Program Integracji Społecznej i Zawodowej
Osób Niepełnosprawnych
„Jesteśmy Razem”
DLA MIASTA RYBNIKA
NA LATA 2009 – 2013
RYBNIK 2009
SPIS TREŚCI
WSTĘP ......................................................................................................................................... 3
I.
II.
OPIS SYTUACJI PROBLEMOWEJ ....................................................................................... 4
III.
ADRESACI PROJEKTU.......................................................................................................... 8
IV.
ZAŁOŻENIA PROGRAMU .................................................................................................... 9
4.1.
CEL GŁÓWNY..................................................................................................................... 9
4.2.
CELE SZCZEGÓŁOWE ...................................................................................................... 9
V.
PLANOWANE DZIAŁANIA ................................................................................................ 11
VI.
REZULTATY ......................................................................................................................... 11
6.1.
REZULTATY TWARDE ................................................................................................... 11
6.2.
REZULTATY MIĘKKIE ................................................................................................... 12
VII.
VIII.
GRUPY DOCELOWE............................................................................................................ 12
SPOSÓB I METODY REALIZACJI.................................................................................. 13
8.1.
ZADANIE I - AKTYWNA INTEGRACJA ....................................................................... 13
8.2.
ZADANIE II - DZIAŁANIA O CHARAKTERZE ŚRODOWISKOWYM ...................... 14
8.3.
ZADANIE III - ŚRODOWISKOWA PRACA SOCJALNA ............................................. 14
8.4.
ZADANIE IV – ZARZĄDZANIE, ORGANIZACJA ORAZ PROMOCJA
PROGRAMU ................................................................................................................................. 14
IX.
BUDŻET PROGRAMU ......................................................................................................... 15
X.
HARMONOGRAM ................................................................................................................ 16
XI.
ZASOBY NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA ZAŁOŻONYCH CELÓW, REALIZATORZY
I PODZIAŁ ODPOWIEDZIALNOŚCI ............................................................................................. 17
2
I. WSTĘP
Program Integracji Społecznej i Zawodowej Osób Niepełnosprawnych „JESTEŚMY
RAZEM” (zwany dalej Programem) podejmuje ważny poznawczo i społecznie problem związany
z integracją społeczną osób niepełnosprawnych i ich rodzin. Deklaracja Lizbońska sytuuje politykę
społeczną na równi z polityką ekonomiczną, stwierdzając, że działania na rzecz integracji
społecznej wszystkich kategorii społecznych, w tym ludzi niepełnosprawnych, przyczyniają się
do realizacji głównych celów Unii Europejskiej. Proponowany projekt wpisuje się w ten sposób
nie tylko w działania finansowane przez Europejski Fundusz Społeczny w ramach Programu
Operacyjnego Kapitał Ludzki - PRIORYTET VII. Działanie 7.1 – Rozwój i upowszechnianie
aktywnej integracji, ale również jest zgodny z dokumentem lokalnym pod nazwą: Strategia
Polityki Społecznej dla Miasta Rybnika na lata 2009 - 2015 (obecnie obowiązująca jako Załącznik
do Uchwały Nr 489/XXXV/2009 Rady Miasta Rybnika z dnia 21 stycznia 2009 r.), w której pisze:
„Podstawą skutecznego i efektywnego rozwiązywania problemów społecznych, a więc
warunkiem realizacji celu generalnego Strategii Polityki Społecznej dla Miasta Rybnika na lata
2009 - 2015, jakim jest Tworzenie zintegrowanego systemu wsparcia sprzyjającego rozwojowi
społecznemu Rybnika i jego mieszkańców oraz przeciwdziałanie marginalizacji i wykluczeniu
społecznemu jest wdrożenie strategii a następnie systematyczna analiza podejmowanych działań
oraz osiąganych rezultatów (...)1.
Miejska Strategia przedstawia stan jaki jest, nie podaje w jaki sposób można zmienić
zastaną sytuację - jak pomóc. Dlatego przedstawiany Program jest okazją na uzupełnienie wykonanie/zrealizowanie zapisu Strategii, gdyż wpisuje się on niemal we wszystkie obszary
Celów Strategicznych, w ramach których będą wprowadzane i realizowane projekty „zgodnie ze
zmieniającymi się uwarunkowaniami zewnętrznymi i wewnętrznymi, wpływającymi na rozwój
społeczny i gospodarczy Rybnika”2. Pomimo rozpoznanych potrzeb, posiadanej kadry, realizacja
nie byłaby jeszcze długo możliwa bez wsparcia ze strony finansowej Europejskiego Funduszu
Społecznego. Taką możliwość daje tworzony Program, który pozwoli na aplikowanie o unijne
środki finansowe.
1 Strategia Polityki Społecznej dla Miasta Rybnika na lata 2009 - 2015, s. 47
2 Tamże,s 47.
3
II. OPIS SYTUACJI PROBLEMOWEJ
Program
Integracji
Społecznej
i
Zawodowej
Osób
Niepełnosprawnych
pn. ”JESTEŚMY RAZEM” skierowany jest do niepełnosprawnych mieszkańców Rybnika –
miasta na prawach powiatu.
Rybnik leży w środkowej części województwa śląskiego, w obrębie Kotliny Raciborsko –
Oświęcimskiej na Płaskowyżu Rybnickim. Rybnik usytuowany jest w centralnej strefie
aglomeracji rybnickiej. Obecnie Miasto Rybnik jest jednostką administracyjną nie stanowiącą
jednolitego organizmu miejskiego, gdyż stanowi układ jednostek osadniczych o różnym
charakterze, które są położone satelitarnie w stosunku do centrum miasta. Od 1865 r., gdy po raz
pierwszy wyznaczono granice administracyjne miasta, nastąpiła ich siedmiokrotna korekta.
W wyniku tych zmian obszar miasta powiększył się jedenastokrotnie. Zmiany te nie były
uzasadnione jedynie rozwojem urbanistycznym miasta, lecz wynikały ze zmieniających się decyzji
administracyjnych.
Od 1 stycznia 1999 r. Rybnik ponownie jest miastem powiatowym. Miasto Rybnik składa się
z 27 dzielnic. Ostatnia zmiana granic miała miejsce 27 marca 2000 roku, kiedy to na sesji Rady
Miasta wieś Ochojec włączono do granic administracyjnych Miasta Rybnik. Obecnie Miasto
Rybnik zajmuje obszar 148 km² i liczy 138 tyś mieszkańców.
W województwie śląskim 11,8% populacji to osoby niepełnosprawne (dane z Narodowego
Spisu Powszechnego z 2002 r.) i liczba ta stale rośnie szczególnie ze względu na starzenie się
społeczeństwa.
Ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób
niepełnosprawnych nazywa niepełnosprawnymi osoby, których stan fizyczny, psychiczny lub
umysłowy trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza bądź uniemożliwia wypełnianie ról
społecznych, a w szczególności zdolności do wykonywania pracy zawodowej (tekst jednolity
Dz. U. z 2008 roku Nr 14, poz. 92 z późn. zm.). Osoby niepełnosprawne stanowią bardzo
zróżnicowaną grupę pod względem stopnia i rodzaju niepełnosprawności oraz cech
wyznaczających ich ograniczenia i potrzeby w kwestii wyrównywania ich szans i włączenia
w główny nurt życia społecznego i równego w nim uczestnictwa oraz zapewnienia im pełni praw,
co zostało wyraźnie zapisane w Uchwale Sejmu:
“Sejm Rzeczpospolitej Polskiej uznaje, że osoby niepełnosprawne, czyli osoby, których
sprawność fizyczna, psychiczna lub umysłowa trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza lub
4
uniemożliwia życie codzienne, naukę, pracę oraz pełnienie ról społecznych, zgodnie
z normami prawnymi i zwyczajowymi, mają prawo do niezależnego, samodzielnego
i aktywnego życia oraz nie mogą podlegać dyskryminacji” (Karta Praw Osób
Niepełnosprawnych, 1997).
Liczba osób niepełnosprawnych w kraju ma tendencje wzrostowe (w 2002 roku 14,3%
ludności było osobami niepełnosprawnymi), co jest spowodowane rozwojem przemysłu, wzrostem
liczby wypadków, chorobami cywilizacyjnymi, wydłużeniem się życia a także rozwojem
medycyny, która ratuje coraz więcej osób, jednak nie jest w stanie przywrócić im pełnej
sprawności. Osoby te napotykają w życiu na wiele barier, których nie są w stanie samodzielnie
pokonać – dlatego wymagają specjalistycznej – interdyscyplinarnej – pomocy i wsparcia, głównie
na poziomie lokalnym, czyli w miejscu zamieszkania.
Do zadań własnych gminy należy pomoc w zaspokojeniu lokalnych zbiorowych potrzeb
wspólnoty, do których zaliczono między innymi sprawy pomocy społecznej realizowanej we
współpracy z organizacjami społecznymi, fundacjami, stowarzyszeniami, kościołami oraz innymi
osobami prawnymi i osobami fizycznymi w celu udzielania pomocy osobom niepełnosprawnym,
by mogły integrować się ze środowiskiem.
Ze względu na fakt, iż Rybnik jest miastem na prawach powiatu, w strukturze
Ośrodka Pomocy Społecznej w Rybniku realizowane są również zadania powiatu z zakresu
rehabilitacji osób niepełnosprawnych, współfinansowane przy udziale środków finansowych
Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON), które to środki od kilku
lat nie zaspakajają potrzeb niepełnosprawnych mieszkańców Rybnika, co bardzo wyraźnie
ujawniło się w 2009 roku. Zaistniałą sytuację “kryzysową” można próbować rekompensować
pozyskując środki z innych źródeł, w tym z Programu Unii Europejskiej.
Program Integracji Społecznej i Zawodowej Osób Niepełnosprawnych “JESTEŚMY
RAZEM” przygotowywany do realizacji w ramach Projektu “SKORZYSTAJ Z SZANSY”, który jest
współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki adresowany jest do niepełnosprawnych mieszkańców Rybnika, których jak podają
dane zamieszczone w Bazie Danych dotyczącej Osób Niepełnosprawnych prowadzonej przez
Ośrodek Pomocy Społecznej w Rybniku, na 30.06.2009 r. zarejestrowane były 6 454 osoby
niepełnosprawne, w tym 3 376 kobiet i 3 078 mężczyzn. Najliczniejszą grupę wiekową stanowiły
osoby pomiędzy 50 – 59 r. życia, dając wskaźnik 16,5%, natomiast 1,2% to grupa wiekowa
pomiędzy 0 – 6 r. życia, a grupa wiekowa powyżej 80 lat stanowiła 5,6%. Z badanej populacji
12,5% stanowiły dzieci i młodzież niepełnosprawna w wieku od 0 – 19 lat. Natomiast 50,4%
to osoby dorosłe w wieku od 20-59 lat, będące w okresie najwyższej aktywności zawodowej
5
i życiowej.
Dane Powiatowego Urzędu Pracy w Rybniku podają, iż na koniec marca 2009 roku
zarejestrowanych było w Powiatowym Urzędzie Pracy 3 235 osób z Rybnika (w tym kobiet
2 028), bezrobotnych było 3 174 osoby oraz 61 poszukujących pracy. W tym samym okresie było
zarejestrowanych 201 osób niepełnosprawnych w wieku od 16 – 64 lat. Sytuacja utraty lub
braku pracy oraz niemożność jej ponownego znalezienia pociąga za sobą wiele negatywnych
konsekwencji zarówno w wymiarze jednostkowym jak i społecznym; przyczynia się do obniżenia
dochodów, deprywacji potrzeb, braku celu, niskiej samooceny, co w konsekwencji prowadzi do
marginalizacji i wykluczenia społecznego - wykluczenia z różnych sfer życia od edukacji, pracy,
a potem często do dziedziczenia biedy przez wpadnięcie w “zaklęty kręg ubóstwa”, z którego nie
ma wyjścia bez pomocy i wsparcia innych osób lub instytucji.
Aktualnie za najlepszą formę rozwiązywania problemów osób niepełnosprawnych uważa się
rehabilitację. “Rehabilitacja osób niepełnosprawnych oznacza zespół działań, w szczególności
organizacyjnych, leczniczych, psychologicznych, technicznych, szkoleniowych, edukacyjnych
i społecznych, zmierzających do osiągnięcia, przy aktywnym uczestnictwie tych osób, możliwie
najwyższego
poziomu
ich
funkcjonowania,
jakości
życia
i
integracji
społecznej”
- art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej
oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jednolity Dz. U. z 2008 roku Nr 14,
poz. 92 z późn. zm.).
Ze względu na specyfikę sytuacji, w jakiej znajdują się osoby niepełnosprawne oraz skalę
problemu - w sposób istotny należy zadbać o środki finansowe, niezbędne na realizację pomocy
dla tej grupy mieszkańców. Jak wynika z danych Ośrodka Pomocy Społecznej – Działu Opieki nad
Osobami Niepełnosprawnymi w Rybniku, klienci tego działu najczęściej ubiegają się o pomoc
w formie dofinansowania do wyjazdu na turnus rehabilitacyjny, co przedstawia tabela Nr 1.
Tabela Nr 1
Rodzaj zadania
2005
2006
2007
2008
2009
Turnusy
rehabilitacyjne
Plan
284 600,00
Plan
300 000,00
Plan
367 799,00
Plan
580 000,00
Plan
180 000,00
Ilość wniosków
złożonych
456
519
554
664
Do czerwca
628
581
158
Ilość
wypłaconych
dofinansowań
350
417
407
Źródło: Dane własne Działu Opieki nad Osobami Niepełnosprawnymi OPS Rybnik
6
Powyższe dane wyraźnie pokazują skalę zapotrzebowania na środki finansowe oraz
potrzeby, jakie są do zaspokojenia, a jest to tylko obraz zidentyfikowanych potrzeb klientów,
którzy odczuwają i zgłaszają potrzebę wyjazdu. Z grupy osób składających wniosek, tylko
nieliczna część znana jest pracownikom socjalnym Ośrodka Pomocy Społecznej w Rybniku, gdyż
do tej pory nie zostali objęci świadczeniem w formie pracy socjalnej. Nieznana jest też liczba osób
niepełnosprawnych, którzy z różnych powodów (również nieznanych) do tej pory nie
skontaktowały się z Działem Opieki nad Osobami Niepełnosprawnymi – pomimo dziesięciu lat
jego funkcjonowania na poziomie lokalnym. Do nich szczególnie i w pierwszej kolejności, będzie
miejsce na uczestnictwo w Programie integracji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych.
Podstawowe zasady rehabilitacji osób niepełnosprawnych opierają się na zasadzie
kompleksowości, czyli dążenia do zaspokojenia wszystkich potrzeb osoby niepełnosprawnej, aby
w miarę możliwości maksymalnie ją usprawnić i przygotować do życia i pracy – stąd rehabilitacja
to jeden kompleksowy i skoordynowany proces. Działania te wiążą się z pojęciem wyrównywania
szans, które pojawiło się w Światowym Programie Działania na Rzecz Osób Niepełnosprawnych
przyjętym przez Zgromadzenie Narodów Zjednoczonych w 1982 r. Definiuje się je jako:
„proces udostępniania osobom niepełnosprawnym wszystkich ogólnych systemów
występujących w społeczeństwie, takich jak fizyczne i kulturalne środowisko, mieszkania i środki
transportu, świadczenia społeczne i lecznicze, placówki oświatowe i zakłady pracy, życie
kulturalne i społeczne włączając w to sport i rekreację”.
Takie szerokie spojrzenie na problemy osób niepełnosprawnych musi uwzględniać na
poziomie podejmowanych działań wiele istotnych dokumentów regulujących planowane
w Programie działania. Kwestie te zawarte są w:
-
Ustawie z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (tekst jednolity
Dz. U. z 2008 roku Nr 115, poz. 728 z późn. zm.),
-
Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jednolity Dz. U. z 2008 roku
Nr 14, poz. 92 z późn. zm.),
oraz w innych dokumentach, takich jak:
- Narodowa Strategia Integracji Społecznej Dla Polski,
- Strategia Polityki Społecznej 2007 – 2013,
- Narodowa Strategia Spójności,
- Strategia Rozwoju Kraju 2007 – 2015,
- Strategia Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego na lata 2007 – 2013,
- Program Operacyjny Kapitał Ludzki 2007 – 2013,
7
- Strategia Polityki Społecznej Województwa Śląskiego 2006 – 2020.
III. ADRESACI PROJEKTU
Adresatami projektu (Ostatecznymi Beneficjentami) będą świadczeniobiorcy Ośrodka
Pomocy Społecznej w Rybniku (Działu Świadczeń Rodzinnych, Działu Opieki nad Osobami
Niepełnosprawnymi, Działu Dodatków Mieszkaniowych), a również poprzez udział w Programie inne osoby niepełnosprawne, które do tej pory nie uzyskały żadnej pomocy i wsparcia a są
marginalizowane lub zagrożone wykluczeniem społecznym. Projekt realizowany będzie dla
mieszkańców Miasta Rybnika. W ramach projektu zakłada się objęcie pomocą łącznie 60 osób
niepełnosprawnych, które będą miały możliwość skorzystania z wybranego rodzaju wsparcia zgodnie z Zasadami przygotowania, realizacji i rozliczania projektów systemowych Ośrodków
Pomocy Społecznej, Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie oraz Regionalnego Ośrodka Polityki
Społecznej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007 - 2013. Do tego celu
niezbędne jest zastosowanie form aktywnej integracji w wymiarze społecznym, zawodowym,
edukacyjnym/doradczym i zdrowotnym. W przypadku każdej osoby niepełnosprawnej zastosuje
się przynajmniej trzy instrumenty aktywnej integracji, działania o charakterze środowiskowym
(w tym również objęcie wsparciem osób z otoczenia Osób Niepełnosprawnych) oraz prowadzona
będzie środowiskowa praca socjalna, co powinno przyczynić się do wzrostu kompetencji
życiowych i umiejętności społeczno – zawodowych odbiorcy tych działań oraz pozwoli się im na
uzyskanie lepszego dostępu do ich praw i usług społecznych, umożliwiając powrót do integracji ze
społeczeństwem.
Cechy wspólne Beneficjentów Ostatecznych:

wszystkie osoby są mieszkańcami Miasta Rybnika,

wszystkie rodziny są świadczeniobiorcami (mogą pobierać świadczenia Działu Świadczeń
Rodzinnych, Działu Dodatków Mieszkaniowych, korzystać z usług Działu Opieki nad
Osobami Niepełnosprawnymi lub być uczestnikami na potrzeby projektu),

w składzie rodziny jest osoba niepełnosprawna,

osoba sprawująca opiekę nad niepełnosprawnym przez długi okres czasu nie była
zatrudniona (pomimo, że jej dyspozycyjność do pracy opiekuńczej trwa przez 24 godziny na
dobę i przez 365 dni w roku),

rodziny te są zagrożone wykluczeniem społecznym,

posiadają
niski
dochód
na
osobę
w
rodzinie,
który
nie
pozwala
im
na
sfinansowanie/dofinansowanie wyjazdu na turnus rehabilitacyjny czy korzystania z innych
form rehabilitacji.
8
IV. ZAŁOŻENIA PROGRAMU

Wszystkie działania podejmowane w ramach Programu Integracji Społecznej i Zawodowej
Osób Niepełnosprawnych realizowane są przy zaangażowaniu i współpracy Beneficjentów,
ich rodzin oraz organizacji i instytucji działających na ich rzecz.

Działania mają przyczynić się do integracji osób niepełnosprawnych z mieszkańcami –
osób traktowanych, jako otoczenie osób wykluczonych społecznie.

Budowanie Partnerstwa na rzecz Osób Niepełnosprawnych.

Inicjowanie nowych form pomocy i wsparcia dla osób niepełnosprawnych.

Dokładna diagnoza problemów i potrzeb społecznych podstawą planowania dalszych
działań w celu rozwiązywania ujawnionych potrzeb niepełnosprawnych mieszkańców
Rybnika.
4.1. CEL GŁÓWNY
Walka z marginalizacją i wykluczeniem społecznym osób niepełnosprawnych poprzez
świadczenie pracy socjalnej i aktywnej integracji jest kluczowym celem projektu, który ma
przyczynić się do eliminowania różnego rodzaju barier, jakich doświadczają osoby
niepełnosprawne,
w
tym
szczególnie
likwidacji
barier
mentalnych
tkwiących
nadal
w społeczeństwie poprzez walkę z mitami i stereotypami funkcjonującymi na ich temat.
Dzięki PROJEKTOWI możliwe będzie prowadzenie pracy socjalnej (z jednostką/rodziną,
grupą i społecznością lokalną) w środowiskach, do których pracownik socjalny często nie miał
okazji wglądu i możliwości prowadzenia pracy socjalnej (środowiska nieobjęte pracą socjalną).
Program umożliwi szukanie nowych form udzielania pomocy, a przede wszystkim pozwoli na
dobre przygotowanie pracowników socjalnych – ze zmierzeniem się w niedługiej perspektywie
czasowej – z lawinowym zapotrzebowaniem na pracę socjalną wśród osób starszych
i niepełnosprawnych a równocześnie biednych, schorowanych i totalnie osamotnionych.
Pomimo, iż od 1999 r. większość zadań związanych z zaspokojeniem potrzeb osób
niepełnosprawnych realizowanych jest na poziomie społeczności lokalnej, to w pracy socjalnej
realizowanej w określonej przestrzeni na rzecz niepełnosprawnego klienta nie zmieniło się nic –
nadal wiele osób pozbawionych jest podstawowych informacji, wsparcia – w praktyce
pozostawieni są sami sobie, bez szans na powrót do życia społecznego.
4.2. CELE SZCZEGÓŁOWE

upowszechnienie pracy socjalnej oraz zawodu pracownika socjalnego wśród wszystkich
9
osób niepełnosprawnych, w tym szczególnie u osób wykluczonych lub zagrożonych
wykluczeniem społecznym,

poszerzenie
form
pracy
socjalnej
–
prowadzenie
grup
wsparcia
dla
osób
niepełnosprawnych,

zwiększenie motywacji do działania i zaufania we własne siły poprzez podniesienie
równości szans Osób Niepełnosprawnych w społeczeństwie (bez względu na płeć, rodzaj
czy stopień niepełnosprawności, posiadane wykształcenie, uzyskane kwalifikacje itp.),

zwiększenie ilości środowisk, w których realizowana będzie praca socjalna, zarówno
z jednostką/rodziną, grupą jak i społecznością lokalną,

zwiększenie dostępności do istniejących, a często nie wykorzystywanych zasobów, które
mogą przyczynić się do poprawy sytuacji Osób Niepełnosprawnych (istniejących w ramach
systemu lecznictwa, systemu edukacji, rynku pracy, rehabilitacji),

pobudzanie społecznej aktywności na rzecz Osób Niepełnosprawnych, inspirowanie
działań samopomocowych, inicjowanie nowych form pomocy i wsparcia,

rozpowszechnienie
wiedzy
dotyczącej
obszaru
rehabilitacji
zawodowej
(wzrost
zainteresowania ofertą w tym zakresie), współpraca z Powiatowym Urzędem Pracy/
doradcą zawodowym,

poprawa jakości życia rodzin stale lub długotrwale zajmujących się opieką nad
niepełnosprawnym - szczególnie w wymiarze zdrowotnym/leczniczym, rehabilitacyjnym
i edukacyjnym,

pozyskanie wiedzy i informacji w zakresie rehabilitacji społecznej, wzrost aktywności
społecznej Osób Niepełnosprawnych,

działania o charakterze środowiskowym:
prowadzenie kampanii
informacyjnych
(konferencji – 2 razy w roku; wzrost wymiany dobrych praktyk, wymiany wiedzy
i doświadczeń oraz wzrost współpracy instytucji), angażowanie do współpracy organizacji
pozarządowych i wolontariatu,

zainicjowanie współpracy pomiędzy uczelniami kształcącymi przyszłych profesjonalistów
od pomagania a praktykami pracy socjalnej, ujawnienie trudności i dylematów dotyczących
pracy socjalnej z osobami niepełnosprawnymi,

zwrócenie uwagi na konieczność opracowania sieci lokalnego wsparcia na rzecz
pokonywania barier mentalnych przyczyniających się do bierności zawodowej,

angażowanie i włączenie do projektu innych instytucji działających w ramach powstałego
Partnerstwa.
10
V. PLANOWANE DZIAŁANIA

praca z rodziną – upowszechnianie pracy socjalnej i integracji społecznej,

opracowanie dokładnej diagnozy środowiska życia rodzin uczestniczących w projekcie;
ich potrzeb i oczekiwań – w tym – rozpoznanie predyspozycji zawodowych, kompetencji,
zainteresowań, wartości, uzdolnień i motywacji,

działania środowiskowe (kulturalno – rekreacyjne, organizacja czasu wolnego, reintegracja
z innymi mieszkańcami; poprzez wspólne uczestnictwo w imprezach masowych),

działania edukacyjne i wspierające ( oddzielnie dla opiekunów i osób niepełnosprawnych),
w tym opracowanie lokalnego informatora (broszury) dla osób niepełnosprawnych,

działania opiekuńczo – rehabilitacyjne (poprzez uczestnictwo w pobycie rehabilitacyjno –
terapeutycznym, dodatkowej rehabilitacji w małych grupach, uczestnictwa w zajęciach na
pływalni czy hipoterapii),

terapia osób i rodzin (zajęcia indywidualne i grupowe z psychologiem),

powstanie Partnerstwa na rzecz osób niepełnosprawnych,

powstanie grup samopomocowych.
Naczelnym celem jest wypracowanie nowej jakości działań na rzecz osób niepełnosprawnych.
VI. REZULTATY
6.1. REZULTATY TWARDE

ilość rodzin objętych kontraktem/umową,

ilość osób uczestniczących w projekcie,

ilość rodzin uczestniczących w zajęciach grupowych,

ilość osób niepełnosprawnych, które wyjechały na pobyt rehabilitacyjno – terapeutyczny,

ilość rodzin, które objęte były działaniami w okresie realizacji projektu,

ilość godzin zajęć edukacyjnych,

ilość powstałych grup wsparcia/samopomocy,

powstanie Partnerstwa na rzecz osób niepełnosprawnych w Rybniku,

ilość partnerów/instytucji zaangażowanych w realizacje działań w projekcie.
11
6.2. REZULTATY MIĘKKIE
Tabela Nr 2
Typy rezultatów
Przykłady rezultatów miękkich
miękkich
Kompetencje osobiste
- podniesienie poziomu samooceny,
- poprawa wizerunku, autoprezentacji,
- większa punktualność, obowiązkowość i zdyscyplinowanie,
- nabycie umiejętności radzenia sobie ze stresem oraz wzrost poczucia
odpowiedzialności za podejmowane działania/zadania,
- umiejętność kreowania nowych zachowań.
Umiejętności
- osiągnięcie wiedzy dotyczącej praw i możliwości wynikających
praktyczne i edukacyjne
z zapisów prawnych,
- umiejętność wypełniania wniosków i formularzy oraz
kompletowania dokumentów,
- wzrost wiedzy i zakresu świadczonej pomocy w lokalnym systemie
instytucji wsparcia (rozwój współpracy i nawiązanie kontaktów
w terenie).
Poziom motywacji
- zwiększenie motywacji, zwiększenie zaangażowania
w podejmowane działania,
- chętne uczestnictwo w grupach wsparcia,
- wzrost zaufania we własne siły oraz wzrost osobistych aspiracji,
- zwiększenie poczucia stopnia zintegrowania,
Kluczowe umiejętności - nabycie umiejętności właściwej pielęgnacji osoby niepełnosprawnej,
opiekuńcze
- nabycie umiejętności korzystania ze sprzętu rehabilitacyjnego,
- nabycie lepszych umiejętności komunikacyjnych i interpersonalnych.
VII.
GRUPY DOCELOWE
Program Integracji Społecznej i Zawodowej Osób Niepełnosprawnych skierowany jest
do 60 osób, ich rodzin oraz otoczenia tych osób – zagrożonych wykluczeniem społecznym,
wykluczonych i marginalizowanych w życiu społecznym i zawodowym. Beneficjenci Programu
to osoby niepełnosprawne bezrobotne w wieku 15 – 64 lat, bierne zawodowo, lub pracujące ale
12
zagrożone utratą pracy. Od kandydatów na Beneficjentów Programu zostaną przyjęte deklaracje
dobrowolnego uczestnictwa w projekcie. Każdy beneficjent w zależności od swojej osobistej
sytuacji skorzysta z co najmniej trzech instrumentów aktywnej integracji. Dodatkowo, członkowie
ich rodzin oraz otoczenie objęci zostaną działaniami o charakterze środowiskowym, będą też
mogli korzystać z usługi w formie pracy socjalnej.
VIII.
SPOSÓB I METODY REALIZACJI
Pomoc świadczona osobom niepełnosprawnym powinna skupiać się na kwestii generalnej,
którą staje się zmiana szeroko rozumianej jakości opieki i pomocy realizowanej na ich rzecz,
a szczególnie upodmiotowienie i integracja sprawnych i niepełnosprawnych w procesie
pomagania. Takie podejście prowadzi do integracji w innych dziedzinach życia społecznego.
Chcąc osiągnąć zamierzony cel pracownik socjalny nie może zawężać metodycznie swojej pracy
do prowadzenia indywidualnego przypadku czy pracy z grupą, ale musi także umieć organizować
społeczność lokalną, by osiągnąć ideę integracji społecznej, polegającej na włączeniu osób
niepełnosprawnych do społeczeństwa. Dlatego ważną rolą pracownika socjalnego jest
organizowanie społeczności lokalnej poprzez koordynowanie i mobilizowanie wszystkich
lokalnych sił społecznych w procesie wprowadzania planowych zmian na poziomie środowiska
lokalnego.
Wydaje się, że to właśnie pracownik socjalny, profesjonalnie wykształcony w dziedzinie
organizowania społeczności, posiada najszersze kompetencje, by pełnić liczne i różnorodne role
organizatora społeczności lokalnej.
8.1. ZADANIE I - AKTYWNA INTEGRACJA
W ramach realizacji Programu Integracji Społecznej i Zawodowej Osób Niepełnosprawnych
zostaną zastosowane i sfinansowane przynajmniej trzy instrumenty aktywnej integracji
o charakterze aktywizacyjnym, mającym doprowadzić do przywrócenia osób wykluczonych
do pełnego życia społecznego, w tym również do powrotu na rynek pracy – w obszarze
aktywizacji zawodowej (np. Usługa doradcy zawodowego), instrumenty aktywizacji edukacyjnej,
instrumenty aktywizacji zdrowotnej, w tym np. uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym oraz
instrumenty aktywizacji społecznej – zgodnie z indywidualnymi potrzebami i Zasadami
przygotowania, realizacji i rozliczania projektów systemowych Ośrodków Pomocy Społecznej,
Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie oraz Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej
13
w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007 – 2013.
8.2. ZADANIE II - DZIAŁANIA O CHARAKTERZE ŚRODOWISKOWYM
W ramach Programu działania o charakterze środowiskowym będą obejmowały:

spotkania z grupami docelowymi,

edukację społeczną i obywatelską, w tym organizowanie spotkań, działań edukacyjnych
przyczyniających się do obalenia istniejących mitów i stereotypów na temat osób
niepełnosprawnych,

organizowanie imprez o charakterze integracyjnym, edukacyjnym, kulturalnym i sportowym
z udziałem osób niepełnosprawnych,

wizytacja placówek działających na rzecz osób niepełnosprawnych w ramach ich “Dni
otwartych” przez mieszkańców Rybnika i okolic.
8.3. ZADANIE III - ŚRODOWISKOWA PRACA SOCJALNA
Praca socjalna realizowana przez pracownika socjalnego w ramach Programu oznacza
działania mające na celu pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności
do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz
tworzenie warunków sprzyjających temu celowi. Praca socjalna będzie prowadzona w oparciu
o najnowszy dorobek teoretyczny i praktyczny tej profesji - z zastosowaniem trzech wiodących
metod:

metody prowadzenia indywidualnego przypadku,

metody pracy grupowej,

metody organizowania społeczności lokalnej.
8.4. ZADANIE
IV
–
ZARZĄDZANIE,
ORGANIZACJA
ORAZ
PROMOCJA
PROGRAMU

sporządzenie dogłębnej Analizy SWOT dla Miasta Rybnika w zakresie zjawiska niepełnej
sprawności mieszkańców i instytucji działających na ich rzecz,

organizowanie wolontariatu oraz wsparcie dla już istniejących i działających
wolontariuszy,

organizowanie Partnerstwa na rzecz osób niepełnosprawnych ze wszystkimi instytucjami
14
działającymi w tym obszarze,

prowadzenie obsługi administracyjno – księgowej na cele realizacji Programu,

Promocja Programu.
Efekt dodatkowy:
Uczestnictwo w projekcie pozwoli na przeprowadzenie dogłębnej diagnozy sytuacji rodzin
z osobami niepełnosprawnymi pod kątem sytuacji zdrowotnej, rodzinnej, mieszkaniowej, potrzeb
w zakresie zaopatrzenia w przedmioty i sprzęt rehabilitacyjny oraz możliwości wnioskowania
w innych projektach współfinansowanych z PFRON (a nie tylko - jak w przypadku
świadczeniobiorców Działu Świadczeń Rodzinnych - skupianiu się na sytuacji dochodowej i wpisu
w orzeczeniu dwóch odpowiednich wskazań niezbędnych do wydania decyzji z Działu Świadczeń
Rodzinnych).
Ograniczanie zjawiska instytucjonalizacji życia Osób
Niepełnosprawnych
poprzez
konieczność rozszerzania oferty pomocowej dla tych rodzin, by one mogły nadal świadczyć
efektywną pomoc zaspakajając – a nie ograniczając – własne aspiracje i plany życiowe, w tym
również plany zawodowe.
Możliwość swoistego Public Relations instytucji Ośrodka Pomocy Społecznej w Rybniku,
wypracowanie lepszych technik porozumiewania się z otoczeniem lokalnym, oraz poprawy
wizerunku Ośrodka Pomocy Społecznej w Rybniku w szerokim kręgu odbiorców usług,
a przychylne nastawienie otoczenia instytucji pozwoli na zdobycie poparcia dla podejmowanych
przez nią działań, co spowoduje też inne postrzeganie pracownika socjalnego jako kompetentnego
i skutecznego “pomagacza”.
Opracowanie i realizacja tegoż projektu wymaga pracy całego zespołu ludzi, począwszy od
pracowników socjalnych , pracowników biurowych po kadry kierownicze różnorakich komórek /
działów.
Pozwoli
również
na
wyeliminowanie
dotychczas
zauważalnego
syndromu
zrutynizowania w pomocy społecznej.
IX. BUDŻET PROGRAMU
Budżet Programu zabezpieczony będzie w ramach projektu „Skorzystaj z szansy”
współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.
Koszt Programu określony we wniosku o dofinansowanie projektu systemowego „Skorzystaj
15
z szansy” na rok 2009 wynosi 272 420,00 zł, przy założeniu uczestnictwa w Programie
60 Beneficjentów Ostatecznych. Zakłada się także wsparcie ze strony sponsorów w zadaniu
II Działania o charakterze środowiskowym.
X. HARMONOGRAM
HARMONOGRAM REALIZACJI PROGRAMU
ROK 2009
KWARTAŁ
MIESIĄC
1. Aktywna integracja
1.1 Instrumenty aktywizacji zawodowej w tym
doradca zawodowy
1.2 Instrumenty aktywizacji edukacyjnej
1.3 Instrumenty aktywizacji społecznej – w tym
poradnictwo specjalistyczne - psycholog
1.4 Instrumenty aktywizacji zdrowotnej w tym
pobyt rehabilitacyjno -terapeutyczny
2. Działania o charakterze środowiskowym
2.1 Piknik integracyjny
Imprezy o charakterze integracyjnym,
kulturalnym i sportowym
Wizytacja placówek działających na rzecz
niepełnosprawnych
2.7 Spotkania o charakterze edukacyjno obywatelskim
2.8 Grupy wsparcia i samopomocowe dla otoczenia
Wydanie broszury o przemocy
Wydanie lokalnego informatora – broszury
3.Praca socjalna metodą środowiskową
4. Zarządzanie i organizacja Programu.
5.1 Sporządzenie analizy SWOT
5.2 Organizowanie wolontariatu
5.3 Organizowanie Partnerstwa na rzecz
niepełnosprawnych
5.4 Współpraca z organizacjami pozarządowymi,
jednostkami samorządowymi oraz instytucjami
działającymi na terenie miasta Rybnika
5.5 Obsługa administracyjno – księgowa
5.6 Promocja
I
II
III
IV
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
16
XI. ZASOBY
NIEZBĘDNE
DO
UZYSKANIA
ZAŁOŻONYCH
REALIZATORZY I PODZIAŁ ODPOWIEDZIALNOŚCI
CELÓW,
Odpowiedzialność za realizację Programu przejmuje zespół projektowy zgodnie
z wykazaną strukturą zarządzania projektu „Skorzystaj z szansy”. Do realizacji Programu
zaangażowani zostaną pracownicy socjalni, pracownicy administracji zatrudnieni w Ośrodku
Pomocy Społecznej w Rybniku oraz wolontariusze. Promocja Programu, zarządzanie i praca
socjalna – będą realizowane w ramach zadań określonych w całym projekcie systemowym
Ośrodka Pomocy Społecznej w Rybniku.
Program będzie realizowany na terenie Miasta Rybnik w pomieszczeniach wynajętych do
tego celu lub udostępnionych przez instytucje tj.:

Ośrodek Pomocy Społecznej w Rybniku,

organizacje pozarządowe,

jednostki organizacyjne Miasta Rybnika,

wolontariuszy.
17