Program pracy 406 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej

Program pracy 406 WDH Nieprzetartego Szlaku
w Zespole Szkół Specjalnych Nr 85
Informacje ogólne
Jedną z form zajęć pozalekcyjnych wynikających z programu rozwoju szkoły jest działalność
406 warszawskiej drużyny harcerskiej Nieprzetartego Szlaku.
Skonstruowany program edukacyjny z zakresu wspomagania rozwoju i edukacji uczniów
z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym metodami harcerskimi wynika
z wieloletniej praktyki i doświadczenia opiekunów harcerstwa z ramienia rady pedagogicznej
w pracy z drużyną harcerską Nieprzetartego Szlaku.
Drużyna zrzesza uczniów z gimnazjum i klas przysposabiających do pracy oraz absolwentów
tej szkoły. Dobór uczniów do drużyny prowadzony jest przez nauczycieli – opiekunów
harcerstwa, za zgoda rodziców (prawnych opiekunów). Różnica wieku nie ma tu wielkiego
znaczenia. Drużyna liczy ok. 30 osób. Dzieli się na 5 zastępów: „Sowy”, „Wiewiórki”,
„Wilki”, Misie”, „Orły”. Podzielona została na drużynę szkolną i drużynę starszoharcerską
zrzeszającą absolwentów ZSS Nr 85. Na czele zastępu stoi zastępowy, wybrany przez
członków zastępu i opiekunów. Każdy zastęp ma swoją obrzędowość, której specyfika
wynika z tradycji w drużynie, umiejętności jej członków, środowiska, warunków działania
i potrzeb. Przeplata się ona przez cały czas istnienia drużyny, podczas licznych imprez, na
biwakach, wycieczkach. Zwyczaje i obrzędowość mocno cementują i integrują drużynę.
Drużyna systematycznie odbywa zbiórki raz w tygodniu, które przygotowują i prowadzą
opiekunowie harcerstwa. Ma swoją nazwę, proporzec i kronikę. Proporzec jest obrzędowym
symbolem drużyny, która występuje z nim w ważnych chwilach jej życia, na każdej zbiórce,
na wyjazdach i imprezach harcerskich. Każdemu zastępowi przypisany jest proporzec zastępu
z wyhaftowanym obrazkiem zwierzęcia (Wilki, Misie, Orły, Wiewiórki i Sowy).
Cele edukacyjne
Cel główny:
· opanowanie szeregu umiejętności i wiadomości potrzebnych do zdobycia sprawności
harcerskich
· postępowanie zgodnie z założeniami Prawa Harcerskiego
Cele ogólne:
· uczestniczenie w różnych formach życia społecznego na równi z innymi członkami
danej zbiorowości, znając i przestrzegając (w miarę swoich możliwości) ogólnie
przyjęte normy życia społecznego, zachowując przy tym prawo do swojej „inności”
· wzmacnianie pozytywnych postaw i zachowań, wygaszanie nieodpowiednich
· rozwijanie różnych sfer osobowości (np. ruchową, wrażliwość estetyczną)
· kształtowanie umiejętności samoobsługi
1
Cele szczegółowe:
· kształtowanie umiejętności porozumiewania się z otoczeniem za pomocą mowy
i innych środków wyrazu
· kształtowanie i rozwijanie umiejętności i kompetencji społecznych
· rozwijanie umiejętności i sprawności niezbędnych w codziennych w codziennych
sytuacjach związanych z ubieraniem się, jedzeniem, higieną osobistą, czynnościami
fizjologicznymi
· kształtowanie nawyków samoobsługi i postaw ogólnie akceptowanych
· kształtowanie postaw i zachowań prozdrowotnych
· umożliwienie poznawania najbliższego środowiska społeczno-kulturowego oraz
przygotowanie harcerzy do pełnienia w nim różnorodnych ról poprzez aktywne
uczestnictwo w różnych formach życia społecznego i kulturalnego
· wdrażanie do kulturalnego, społecznie akceptowanego sposobu życia
· umożliwienie poznawania środowiska przyrodniczego i wychowania do życia
w harmonii z przyrodą
· kształtowanie postaw proekologicznych
· uczenie praktycznego stosowania pojęć – przestrzennych, ilościowych, jakościowych
i czasowych
· rozwijanie twórczej aktywności harcerzy w dziedzinie plastyki, muzyki i tańca ze
względu na jej znaczące wartości terapeutyczne
· doskonalenie sprawności manualnej, orientacji przestrzennej, koordynacji wzrokoworuchowej, koncentracji uwagi
· stymulowanie i rozwijanie sprawności fizycznej
· rozwijanie indywidualnych zdolności, cech charakteru i zainteresowań harcerzy
· przygotowanie harcerzy do aktywnego spędzania wolnego czasu
· zwiększanie motywacji do pracy
· korygowanie i kompensowanie braków oraz wzmacnianie i usprawnianie „dobrych
stron”
· wdrażanie do współdziałania w zespołowych zabawach muzyczno-ruchowych
· przyzwyczajanie do uczestniczenia w życiu imprezach pozaszkolnych
· wdrażanie do pełnienia roli uczestnika imprez towarzyskich
· nauka właściwego zachowania się w miejscach publicznych (w muzeach, na
wystawie, w kinie, w bibliotece, w parku, w środkach komunikacji miejskiej itp.)
· nauka piosenki i pląsu
· wzbogacanie czynnego słownika o wyrazy związane z opracowywanym tematem
· przyzwyczajanie do konieczności dzielenia się wspólnymi przyborami do pracy
Treści edukacyjne
Treści te realizowane są podczas wszystkich działań harcerskich i ujęte są w cztery sfery,
które zazębiają się ze sobą i uzupełniają:
1. Ja z samym sobą
· estetyczne spożywanie posiłków, posługiwanie się sztućcami
· samodzielne ubieranie się
· dobór ubrania w zależności od pory pogody, sytuacji, pory dnia podczas wyjazdów
harcerskich
· nawyki higieniczne – korzystanie z przyborów toaletowych i kosmetyków
· korzystanie z toalety
2
·
·
zachowania w sytuacjach niebezpiecznych – dostrzeganie czynników zagrażających
zdrowiu i życiu (w tym zagrożenia ze strony innych osób)
orientacja w przestrzeni podczas gier terenowych.
2. Ja i otoczenie
· rola i funkcje w drużynie harcerskiej
· zajęcia i obowiązki harcerzy oraz ich najbliższych
· święta i tradycje harcerskie
· zasady i normy obowiązujące w szkole
· normy współpracy w grupie
· formy grzecznościowe
· współuczestnictwo w zabawach harcerskich i pracy codziennej
· region, tradycja obyczaje
· barwy i symbole narodowe
· znaczenie świata roślin
· świat zwierząt – hodowla i opieka
· ochrona środowiska i zachowania proekologiczne
· zachowania prozdrowotne – higiena, racjonalne odżywianie, sport
· bezpieczne korzystanie z komunikacji miejskiej i środków transportu
· zasady bhp w korzystaniu sprzętu, narzędzi i urządzeń
· kulturalne zachowanie się w różnych sytuacjach
· korzystanie z kultury – instytucje kulturalne, wystawy, koncerty, przedstawienia,
książki
· tworzenie kultury – różne formy parateatralne (teatrzyki, inscenizacje, drama), nauka
piosenek i pląsów harcerskich, taniec i ruch przy muzyce, twórczość plastyczna, sztuki
użytkowe
· formy spędzania wolnego czasu (zabawa, sport)
· zainteresowania i hobby
· sprawności harcerskie.
3. Moje cechy, sprawności, umiejętności i nawyki umożliwiające poznawanie świata oraz
funkcjonowanie w nim
· motoryka
· percepcja, integracja sensoryczna i myślenie
· komunikowanie się (odbieranie i nadawanie informacji)
· umiejętności praktyczne (naśladowanie, umiejętności matematyczne, muzycznoruchowe, sportowe, plastyczne, techniczne)
· wytrwałość w dążeniu do celu
· ciekawość świata i ludzi.
4. To, co mnie wspiera
· pozytywne przeżycia i emocje związane z podejmowaną aktywnością harcerską
· pozytywna samoocena
· praca z rodziną i środowiskiem harcerskim
· radzenie sobie ze stresem i odreagowanie nadmiernego napięcia psychoruchowego.
Procedury osiągania celów
Dobierając formy pracy (grupowe, zespołowe, indywidualne) i metody pracy harcerskiej
należy brać pod uwagę możliwości, umiejętności i potrzeby harcerzy. Prawidłowy ich dobór
3
ułatwia realizację postawionych celów i zadań. Nauczanie zintegrowane, poznanie
wielozmysłowe pozwala na łączenie różnorodnych metod, form i technik pracy:
· bieg harcerski – organizowany w celu sprawdzenia i utrwalenia nabytej wiedzy
i umiejętności; odbywa się na wybranym terenie, na którym po określonej trasie
odbywa się przemarsz harcerzy
· biwak – tymczasowy pobyt harcerzy poza miejscem zamieszkania; najczęściej trwa
2 – 3 dni
· kominek – spotkanie w sali przy kominku, najczęściej obrzędowe – uroczyste,
związane z harcerskimi rocznicami, świętami
· ognisko – uroczyste, obrzędowe spotkanie harcerzy przy zapalonym stosie drewna
· rajd – impreza turystyczna, w określonym czasie trzeba przejść wyznaczoną trasę przy
konkretnych warunkach regulaminu
· wycieczka – wyjazd lub piesza wędrówka, wyprawa w celach krajoznawczych lub
kulturalnych z określonym celem, tematem, planem przebiegu (programem), terminem
i czasem trwania
· zlot – to największa impreza w organizacji harcerskiej; spotkanie przybyłych
z różnych stron zuchów i harcerzy w celu wzięcia udziału we wspólnej imprezie
(kulturalnej, turystycznej)
· gawęda – krótkie opowiadanie mające na celu wprowadzenie w temat zbiorki; musi
być dostosowana do celu zbiórki i zainteresowań harcerzy
· gry – to zabawa towarzyska z elementem współzawodnictwa o określonych zasadach
· zabawa – czynność wykonywana dla rozrywki, odprężenia
· ćwiczenia – to czynność wykonywana wielokrotnie w celu nabrania wprawy,
opanowania lub doskonalenia umiejętności
· konkursy – są to imprezy o charakterze artystycznym, sportowym, rozrywkowym,
mające określony temat i program (są najpopularniejszym sposobem sprawdzania
wiedzy)
· łamigłówki – krzyżówki, rebusy, zadania logiczne; za ich pomocą przekazujemy lub
sprawdzamy wiedzę
· musztra – ćwiczenia, podczas których uczymy harcerzy meldowania, poruszania się
w szyku, oddawania honorów
· olimpiada – zawody sportowe organizowane na wzór starożytnych igrzysk
· podchody – najprostsza gra harcerska, polega na ukradkowym zbliżaniu się do celu
· piosenki – krótki utwór muzyczny z tekstem do śpiewu, za pomocą których
inspirujemy do działania, wprowadzamy w nastrój
· pląs – krótki utwór muzyczny, podczas którego śpiewa się i wykonuje odpowiednie
ruchy, ilustrujące treść piosenki
· prace na rzecz środowiska – pożyteczne prace, wynikające z planu pracy drużyny,
programów ogólnozwiązkowych
· tańce integracyjne – uczestnicy wykonują proste, taneczne kroki w rytm prostej
melodii
· układanka – zabawa, w czasie której z klocków, kawałków kartoników z częściami
obrazka, tworzymy (układamy) całość, dobierając lub ustawiając obok siebie
odpowiednie elementy; układanki wykorzystujemy wprowadzając nowy temat lub do
sprawdzenia czy utrwalenia wiadomości
· wywiad – rozmowa ze znaną osobą (autorytetem, fachowcem), której celem jest
zebranie określonych wiadomości lub zasięgnięcie opinii na dany temat
· turniej – rozgrywki sportowe, indywidualne lub zespołowe; także turnieje o tematyce
artystycznej, rycerskiej
· zwiad – zebranie wiadomości na określony temat, np. zwiad terenowy,
4
·
·
zajęcia praktyczne – rozróżniamy zajęcia plastyczne, techniczne; w ich czasie harcerze
nabywają nowe i doskonalą już nabyte umiejętności, wykonują różne potrzebne
przedmioty
zwyczaje i obrzędy – powszechnie przyjęte sposoby zachowania się w określonej
sytuacji; część z nich jest wspólna dla wszystkich harcerzy, np. pozdrowienie
„Czuwaj”.
Zasady dobrej zbiórki
Zbiórka drużyny jest spotkaniem jej członków w określonym celu (odbycie wspólnych zajęć,
zabaw, wykonanie prac). W czasie zbiórki realizowane są planowane zadania. Każda zbiórka
przeprowadzana jest według określonych zasad.
Planując i przeprowadzając zbiórkę należy pamiętać o obowiązujących zasadach:
1. Zasada celowości
Każda zbiórka musi mieć jasno postawiony cel. Opiekun powinien wiedzieć, po co
przeprowadza zbiórkę, co chce osiągnąć proponując określone działania.
2. Zasada logicznego ciągu
Na każdej zbiórce wykonujemy określone zadania wynikające z celu zbiórki.
Wszystko, co robimy, powinno być ułożone w logicznym ciągu, każde kolejne
działanie powinno wynikać z poprzedniego.
3. Zasada zachowania tempa
Zbiórka nie może być nudna, powolna, z sytuacjami, gdy opiekun nie wie, co ma
robić, a połowa drużyny wyraźnie się nudzi, a druga połowa rozrabia. Zbiórka
powinna przebiegać sprawnie, z werwą, jednak tak, aby wszyscy mieli czas na
wykonanie zadania.
4. Zasada przemienności elementów
Harcerze z naszej drużyny potrzebują ruchu, częstych zmian. Kolejne elementy
powinny różnić się tempem, powinny być ze sobą wymieszane: wolno-szybko, cichogłośno.
5. Zasada stałości niektórych elementów
Każda zbiórka niezależnie od tego, gdzie się odbywa i jaki jest jej temat, powinna
mieć kilka stałych elementów. Obecność tych elementów decyduje o tym, że
spotkanie drużyny możemy nazwać zbiórką. Te stałe elementy to:
· zbiórka w ustalonym szyku
· obrzędowe rozpoczęcie zbiórki
· śpiew piosenki (już znanej lub nauka nowej)
· utrwalenie nabytych wiadomości i umiejętności
· gry, zabawy i ćwiczenia związane z tematem zbiórki (gra tematyczna)
· gawęda (dotycząca głównego tematu zbiórki)
· zadanie (przydział, wykonanie i podsumowanie zadania wynikającego
z głównego tematu zbiórki); w tym punkcie bardzo ważne jest podsumowanie
zadania, obowiązkowo musi wystąpić, sprawy bieżące (organizacyjne)
· przydział zadania międzyzbiórkowego
· obrzędowe zakończenie zbiórki.
6. Zasada „coś nowego na każdej zbiórce”
Z każdej zbiórki harcerze powinni wyjść z nowymi umiejętnościami i wiadomościami.
Coś nowego na zbiórce, to np. nauka nowej piosenki, wiersza, zdobycie nowych
informacji przyrodniczych, kulturalnych itp. To wszystkie te umiejętności, których
harcerze nie znają, a które potrzebne są w ich życiu.
5
7. Zasada samodzielności i inicjatywy harcerzy
Harcerze maja wiele zdolności i umiejętności. Należy stworzyć okazję do wykazania
się im. W czasie zbiórek harcerze otrzymują zadania do samodzielnego wykonania.
Ich samodzielność i inicjatywa może pomóc w realizacji celów zbiórki.
Rodzaje zbiórek
1. Zbiórka wprowadzająca
Jak sama nazwa wskazuje, zbiórka ta wprowadza w temat, pokazuje problem, zachęca
do działania. Rozpoczyna ona cykl zbiórek poświęconych określonemu tematowi
(np. zdobywaniu sprawności).
2. Zbiórka uzupełniająca
Uzupełnia cykl zbiórek. W czasie tej zbiórki odbywają się konkursy.
3. Zbiórka sumująca
Podsumowuje cykl zbiórek. Pokazuje rezultat działania, czy to co zaplanowaliśmy
zostało osiągnięte.
4. Zbiórka pojedyncza
Na tych zbiórkach omawiamy sprawy, wykonujemy zadania takie, których realizacja
nie wymaga wielu zbiórek.
5. Zbiórka uroczysta
Jest odmianą zbiórki pojedynczej, to w czasie tej zbiórki organizujemy kominki
patriotyczne, świąteczne i obrzędowe spotkania drużyny.
6. Zbiórka sprawdzająca
Zbiórka ta sprawdza sprawność, gotowość i wyszkolenie harcerzy w jednej lub kilku
określonych dziedzinach. Może to być gra terenowa lub bieg harcerski.
Sprawności harcerskie
Harcerze w każdym roku działalności zdobywają 2-3 sprawności, które odgrywają ważną rolę
w harcerskim wychowaniu. Aby w pełni wykorzystać możliwości wychowawcze, jakie
stwarza zdobywanie sprawności, opiekun harcerstwa powinien wiedzieć, że zdobywając je,
harcerze:
· zdobywają konkretną wiedzę i umiejętności
· rozwijają swoje zdolności
· odkrywają nowe zainteresowania
· uczą się zaradności, przedsiębiorczości i rzetelności
· uczą się szacunku dla ludzkiej pracy
· sprawdzają swoje możliwości.
Tymi też regułami kierujemy się wybierając sprawności do realizacji przez naszych harcerzy
ze szkolnej drużyny Nieprzetartego Szlaku. Bierzemy też pod uwagę sugestie samych
harcerzy. Nie są to tylko sprawności harcerskie, ale i zuchowe. Wziąwszy pod uwagę poziom
funkcjonowania intelektualnego naszych uczniów, uważamy za konieczne sięgnięcie do tych
sprawności.
W literaturze harcerskiej nie spotkamy się z opracowaniami regulaminu sprawności, ani ich
wymogów dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym.
Dlatego też samodzielnie opracowujemy je na potrzeby drużyny. Są to sprawności
zdobywane grupowo. Zespołowe zdobywanie sprawności to aktywne uczestnictwo
w zabawach całej drużyny.
Każda sprawność składa się z wymagań, dotyczących poznania lub zrozumienia określonej
dziedziny oraz z zadań, umożliwiających ćwiczenie, sprawdzenie i zaprezentowanie
6
konkretnych umiejętności. Każda sprawność opisana jest w postaci 5-7 wymagań,
wyrażonych najczęściej za pomocą czasowników: „wykonał”, „pokazał”, „przedstawił”,
„zorganizował”, „przygotował” lub innych wskazujących na zadaniowy charakter
wymagania.
Zadaniem opiekuna harcerstwa jest:
· przedstawienie harcerzom oferty sprawności i stworzenie warunków do ćwiczenia
wybranych przez nich umiejętności
· troska o to, aby zdobywanie sprawności umożliwiało harcerzom osiągnięcie pewnego
zasobu podstawowych umiejętności z różnych dziedzin, potrzebnych w codziennym
życiu, przydatnych społecznie i wszechstronnie wspierających rozwój młodego
człowieka
· motywowanie do zdobywania sprawności
· troska o to, aby zdobyte przez harcerzy umiejętności znalazły zastosowanie w ich
codziennym życiu oraz w pracy drużyny.
Dla harcerzy zdobycie sprawności jest wyzwaniem, które pozwala zmierzyć się z samym
sobą. Zdobycie kolejnej sprawności jest dla harcerzy celem, którego osiągnięcie jest
dostrzegane w środowisku. Wymaga od nich sprawdzenia siebie, wykazania się
w konkretnym działaniu postawą, wiedzą i umiejętnościami. Opiekun drużyny poprzez danie
jej członkom możliwości zdobywanie sprawności, wprowadza harcerzy na drogę
systematycznej pracy nad sobą, uczy ich pokonywania kolejnych progów i łączenia własnych
dążeń z działaniem w zespole.
Przewidywane osiągnięcia harcerzy i sposób ich oceniania
W przypadku uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym nie
można jednoznacznie określić zakresu antycypowanych osiągnięć ani ich odgórnie
zaprogramować. Każdy uczeń ma bowiem swoje własne tempo i rytm rozwoju, swoiste
uzdolnienia i ograniczenia. Na swój sposób rozwija się i ma swoje osiągnięcia. Nie da się
jednak przewidzieć czasu ich wystąpienia. Można jedynie określać kierunki, w jakich uczeń
będzie się rozwijać, starać się wspierać go na tej drodze i podążać za nim aktywnie,
mobilizując go do współpracy.
1. Realizowany program pozwoli utrwalić nabyte na zbiórkach harcerskich wiadomości,
umiejętności i poznać nowe (zachowanie ciągłości oddziaływań dydaktycznowychowawczych).
2. Podczas zbiórek harcerze będą mogli dokonać obserwacji (bezpośredniej lub
pośredniej) wielu zjawisk przyrody w naturalnym środowisku (biwaki, wycieczki,
rajdy), rozszerzą swoją wiedzę o pojęcia związane z życiem społecznym
i kulturalnym.
3. Zdobędą umiejętności z zakresu samoobsługi.
4. Poznają zasady zachowania się w miejscach publicznych (np. podczas wycieczek
tematycznych, w środkach komunikacji miejskiej).
5. Poznają najbliższe otoczenie i środowisko społeczno-kulturowe.
6. Czynnie będą uczestniczyć w życiu harcerskim, poznają nowe formy spędzania
wolnego czasu (zbiórki drużyny, biegi harcerskie, zwiady terenowe, gawędy,
wycieczki tematyczne)
7. Doznają radości „tworzenia”, staną się „sprawcami”, przez co wzrośnie ich
samoocena, pewność siebie, otwartość i motywacja do nauki, zabawy i pracy.
8. Staną się godnymi otrzymania sprawności harcerskich i złożenia Przyrzeczenia
Harcerskiego.
7
9. W ramach zajęć terenowych i w kontaktach z innymi osobami rozwiną swoją
samodzielność i zaradność życiową.
10. Rozwiną swoje kontakty społeczne.
11. Zdobędą umiejętność dołączania się do grupy osób oraz włączania się w różne
działania grupowe.
12. Nauczą się rozumienia i wykonywania poleceń.
13. Nauczą się rozpoznawać i nazywać własne odczucia i odczucia innych.
14. Zrozumieją potrzebę pomagania innym i dzielenia się z innymi.
15. Poznają zasady zdrowej rywalizacji i współdziałania w grupie, nauczą się pomagać
słabszym, cierpiącym.
Ewaluacja programu
W ciągu całego roku szkolnego harcerze, rodzice i nauczyciele mogą zgłaszać swoje uwagi
i spostrzeżenia dotyczące działalności drużyny harcerskiej Nieprzetartego Szlaku do
opiekunów harcerstwa. Program będzie poddawany ewaluacji i dostosowany do oczekiwań
harcerzy i ich rodziców.
Opracowanie: Grażyna Wyszomierska
8