Pobierz fragment - Przegląd Psychoanalityczny

Zeszyt pierwszy - “Przegląd Psychoanalityczny”, październik 2015
Ograniczenia zdolności do kochania
Otto F. Kernberg
Niniejszy tekst stanowi zbiór refleksji nad możliwością nawiązania i utrzymania relacji miłości i
namiętności oraz związanymi z tym problemami oparty o doświadczenia całego życia poświęconego
analizie tych zagadnień u pacjentów. Opisuje on zakłócenia zdolności do dojrzałej miłości seksualnej,
będące oznakami rozmaitych zaburzeń psychopatologicznych. Do zakłóceń tych zaliczają się
rozmaite ograniczenia narzucane najczęściej przez cechy osobowości masochistycznej, narcystycznej
bądź paranoicznej. Materiał zgromadzony na podstawie przypadków klinicznych ilustruje zarówno
dojrzałą jak i zaburzoną zdolność do miłości.
Słowa kluczowe: wzorzec ego, relacje miłości, konflikty małżeńskie, masochizm, narcyzm, relacje z
obiektem, struktura edypalna, triangulacja
Niniejszy tekst stanowi próbę przedstawienia przejawów namiętnej miłości, które mamy w zwyczaju brać
za pewnik, a ich opisywanie pozostawiać poetom. Są to rozważania nad możliwością i problemami w
nawiązaniu i utrzymaniu relacji miłości i namiętności, rozważania oparte o trwający całe życie trud pracy
nad tymi kwestiami w trakcie prowadzenia terapii psychoanalitycznej.
Założeniem metodologicznym niniejszej pracy jest opisanie zdolności, jakie występują w relacjach
miłości na podstawie ich widocznego braku, w rozmaitych patologicznych warunkach i zastosowanie
psychoanalitycznych obserwacji ich zaburzeń lub braku do skonstruowania złożonego, strukturalnego
zarysu odpowiadających im funkcji, które przyjmujemy za dojrzałe.
Powinien on ułatwić wczesną diagnozę głównych znamion indywidualnych przypadków patologi w
relacji miłości. Winiety kliniczne sugerują cechy charakteru, które narażają na szwank odpowiadające im
funkcje. Jestem świadom ryzyka, że praca ta może być niewłaściwie zrozumiana jako zestaw wzorcowych
cech świadczących o „normalności”. Nie jest tak. Ma on stanowić jedynie zestawienie aspektów, będące
teoretycznym zarysem o potencjale diagnostycznym, który podkreśla ważne dla zdolności kochania obszary
problematyczne lub patologiczne. Rozważania te mają również uzupełnić wcześniejszą pracę analizującą
psychodynamiczne warunki wstępne leżące u podstaw zdolności do miłości seksualnej (Kernberg, 1995).
Jako że zdecydowana większość przypadków, jakie miałem okazję przeanalizować to osoby heteroseksualne,
ograniczam swoje studium do dynamiki miłości heteroseksualnej. Należy oczywiście przeprowadzić
odpowiednie badanie dotyczące miłości w związkach homoseksualnych.
Zdolność do zakochania się
Oczywistym jest, że w sytuacji zakochania spodziewamy się pewnej idealizacji drugiej osoby, oczarowania
jej fizycznością, seksualnością i osobowością, zainteresowania i szacunku do jej systemów wartości, a także
intensywnego pragnienia intymności seksualnej, bliskości emocjonalnej i wspólnej wizji doświadczania
świata i naszego związku z nim (Chasseguet-Smirgel, 1973). To doświadczenie pełne namiętności. Staje ono
w wyraźnej opozycji do typowej dla pacjentów narcystycznych analizy wad i zalet potencjalnego partnera,
przypominającej badania rynku.
U pacjentów masochistycznych pojawi się z kolei pełna niepokoju idealizacja obiektu miłości, połączona
z przekonaniem, jakoby odrzucenie stanowiło o poważnej dewaluacji ich samych. Pacjent z zaburzeniami
paranoicznymi z przerażeniem skupia się zaś na tym, by nie zostać oszukanym lub źle potraktowanym. Brak
zdolności do zakochania się jest objawem charakterystycznym dla osobowości o poważnych zaburzeniach
126