Wrocław, dn. 2 lipca 2012 r. 1/8 Przemysław Malczewski

Wrocław, dn. 2 lipca 2012 r.
Tel/fax 071-329-18-93
www.uzs.gov.pl ; e-mail [email protected]
[email protected]
(p rze s yłka wysła na list e m p o le con ym )
D YRE KTO R
URZĘDU ŻEGLUGI ŚRÓDLĄDOWEJ
we
Wrocławiu
u l. K le czko wska 52
50 -2 27 W RO CŁ AW
(przy Porcie Miejskim)
Wr-RAF-051B/12/12
l.dz. 1039
Dyrektor
Przemysław Malczewski
Wojewódzkie Biuro Urbanistyczne
we Wrocławiu
Ul. Świdnicka 12-16,
50-068 Wrocław
W nawiązaniu do warsztatów wojewódzkich w ramach prac nad Studium Integracji Przestrzennej Polskiej
części Pogranicza Polski i Niemiec (dalej nazywane Studium integracji), które odbyły się w dniu 26 czerwca
2012 we Wrocławiu poniżej przedstawiam swoje sugestie dotyczące tematu 3.8 Odra – główny korytarz
ekologiczny obszaru i oś komunikacyjna obszaru pogranicza. Główne tezy proponowanych zmian powinny się
znaleźć także w innych tematach Studium integracji, które dotyczą Odry np.: turystyka, transport, korytarz
CETC, porty ujścia Odry, Wrocław.
Uwagi ogólne
1. Wniosek
Połączyć tematy: 3.8 Odra – główny korytarz ekologiczny obszaru i oś komunikacyjna obszaru
pogranicza z 3.11 Obszary zagrożenia powodzią – zasięg i metody ochrony. Połączony nowy temat
powinien nosić nazwę: Zagospodarowanie Przestrzenne Dorzecza Odry.
Uzasadnienie
Zagospodarowanie Dorzecza Odry powinno mieć rolę wielofunkcyjną. Zgodnie z priorytetami
najważniejszą rolą zagospodarowania dorzecza jest funkcja przeciwpowodziowa. Budownictwo
przeciwpowodziowe to przede wszystkim: wodne zbiorniki retencyjne (pozwalające gromadzić lub
uzupełniać wodę w dorzeczu), stopnie wodne (pozwalające gromadzić lub uzupełniać wodę w
rzece), poldery (teren zalewowy - obszar czasowo zalewany podczas wezbrań wody), wały (ziemne
lub piaskowe usypiska, odgradzające tereny zalewowe od pozostałych terenów). To na funkcję
przeciwpowodziową i w miarę możliwości przez te same urządzenia wodne powinny być
realizowane pozostałe funkcje gospodarcze: gromadzenie wody dla celów gospodarczych,
przemysłowych i rolniczych; funkcja transportowa, funkcja hydroenergetyczna, pozyskiwanie
1/8
kruszywa, funkcja rybacka, turystyka woda. Przystosowanie dorzecza do realizacji tych funkcji
powinno odbywać się z zachowaniem warunków środowiskowych. Lecz przede wszystkim nie
można doprowadzić do tego, aby hydrozabudowa dla jednej z tych funkcji uniemożliwiała
prowadzenie innej działalności. Obecnie, pierwszy raz w historii, w dorzeczu Odry mamy przykłady
tak realizowanych inwestycji, które wykluczają bądź utrudniają wzajemne prowadzenie niektórych z
funkcji. Takie inwestycje są nieefektywne, nieracjonalne i drogie. Przykład: zbiornik Racibórz.
Zbiornik powinien być wodnym zbiornikiem retencyjnym, który: (1) gromadziłby wodę podczas
wezbrań wody w dorzeczu, (2) uzupełniałby podczas okresów suszy, (3) był odcinkiem drogi wodnej
Dunaj-Odra-Łaba, (4) produkował energię elektryczną, (5) mógł być wykorzystywany do celów
rybackich, (6) pozyskiwane było by kruszywo. Obecnie zbiornik Racibórz będzie jedynie polderem
(terenem zalewowym), na którym będzie mogło odbywać się wydobycie kruszywa. Podobnym
przykładem jest modernizacja Wrocławskiego Węzła Wodnego.
2. Wniosek
Zaprosić do współpracy w ramach tematu 3.8 Odra – główny korytarz ekologiczny obszaru i oś
komunikacyjna obszaru pogranicza oraz 3.11 Obszary zagrożenia powodzią – zasięg i metody
ochrony reprezentantów Śląska Opolskiego oraz pogranicza czeskiego.
Uzasadnienie
Rzeka jest arterią komunikacyjną łączącą ze sobą liczne okręgi przemysłowe i krainy leżące na
terytoriach trzech państw: Zagłębie Ostrawsko-Karwińskie, Morawy, Zagłębie Górnośląskie, Śląsk
Opolski, Dolny Śląsk, Łużyce, Ziemia Lubuska, Brandenburgia i Pomorze Zachodnie. Obszar ten
nazywany jest umownie Nadodrzem. Wydaje się, że decyzje w sprawie Odry nie mogą zapadać z
wyłączeniem niektórych obszarów Nadodrza, dla których gospodarcze znaczenie Odry ma
fundamentalne znaczenie. Gospodarcze znaczenie Odry zostało mocno zaakcentowane przez
posłów Śląska Opolskiego, dla których przywrócenie ważnej, gospodarczej roli rzeki w transporcie
międzynarodowym było główną przesłanką powołania w dniu 24 stycznia 2012 r. Parlamentarnego
Zespołu Przyjaciół Odry. Odra ma także ważne znaczenie dla Czech. Rząd Republiki Czeskiej na
podstawie Uchwały nr 155 z dnia 14. marca 2012 r. w sprawie Raportu na temat stanu żeglugi
śródlądowej w Czechach i możliwości jej rozwoju, upoważnił Ministra Transportu do przygotowania
we współpracy z Ministrem Środowiska, Rolnictwa i Rozwoju Regionalnego studium wykonalności
wraz z analizą środowiskową projektu budowy kanału Dunaj-Odra-Łaba. Dokumenty mają być
skonsultowane z sąsiadami Czech oraz Komisją Europejską. Ministrowie przekażą Rządowi Czech
informacje o przeprowadzonych konsultacjach do dnia 31. grudnia 2013 r. (Uchwała rządu Czech
załącznik nr 1).
Uwagi szczegółowe do tematu 3.8 Odra – główny korytarz ekologiczny obszaru i oś komunikacyjna obszaru
pogranicza
2/8
3. Wniosek
W części 1.1. Opis obszaru działania tematu Studium integracji jest napisane:
(…) pozwoli jedynie przywrócić stan z I połowy XX w.; podpisanie porozumienia AGN stworzy trwałe
podstawy rozwoju żeglugi śródlądowej w Polsce (…)
Propozycja nowego zapisu:
(…) pozwoli jedynie przywrócić stan z I połowy XX w. Podpisanie porozumienia AGN jest niezbędne
w celu połączenia wschodnio- i zachodnioeuropejskich systemów międzynarodowych dróg wodnych
oraz stworzenia trwałych podstaw rozwoju żeglugi śródlądowej w Polsce (…)
Uzasadnienie
Zapis powinien wyraźnie wskazywać konieczność podpisania przez Rząd Polski umowy AGN –
europejskie porozumienie o śródlądowych drogach wodnych międzynarodowego znaczenia oraz
zakładać modernizację Odrzańskiej Drogi Wodnej do klasy IV. Polska jest białą plamą na mapie
europejskiej sieci kanałów żeglownych. Nowoczesne kanały żeglowne kończą się na wschodnich i
zachodnich granicach Polski. Nasz kraj mógłby czerpać korzyści płynące z tranzytu przez Polskę
towarów europejskich, tym bardziej, że wymiana handlowa między rosyjskim portem w Petersburgu i
Niemcami w Hamburgu wzrasta. Obecnie wymiana handlowa między tymi państwami odbywała się
bądź Bałtykiem bądź Morzem Śródziemnym.
4. Wniosek
W części 1.1. Opis obszaru działania tematu Studium integracji jest napisane
Poszukiwanie
konsensusu
między
argumentami
przemawiającymi
za
aktywizacją
funkcji
transportowej, a racjami środowiskowymi staje się warunkiem niezbędnym dla realnego
podniesienia parametrów Odrzańskiej Drogi Wodnej do III klasy, a w przyszłości do włączenia jej do
sieci europejskich dróg wodnych.
Propozycja nowego zapisu:
Poszukiwanie
konsensusu
między
argumentami
przemawiającymi
za
aktywizacją
funkcji
transportowej, a racjami środowiskowymi staje się warunkiem niezbędnym dla realnego
podniesienia parametrów Odrzańskiej Drogi Wodnej do IV klasy i włączenia jej do sieci europejskich
dróg wodnych.
Uzasadnienie
Modernizacja Odrzańskiej Drogi Wodnej przyniesie naszemu państwu wiele korzyści. Oto kilka z
nich oraz podstawy ich realizacji:
Przerzucenie ładunków na ekologiczny transport Biała Księga transportu - Plan utworzenia
jednolitego europejskiego obszaru transportu – dążenie do osiągnięcia konkurencyjnego i
zasobooszczędnego systemu transportu Rada Unii Europejskiej 8333/11 z 29 marca 2011 r.
Państwa Członkowskie do 2030 r. powinny przenieść 30 % drogowego transportu towarów na
odległościach większych niż 300 km na transport ekologiczny zaś do 2050 r. powinno to być ponad
3/8
50 % tego typu transportu.
Poprawa bilansu wodnego kraju. Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej.
Polska jest krajem, w którym zasoby wodne są mniejsze niż w innych państwach europejskich.
Obecnie nie uwzględnia się konieczności dalszego integrowania ochrony i zrównoważonego
gospodarowania wodą z innymi dziedzinami polityk wspólnotowych, takimi jak energetyka, transport,
rolnictwo, rybołówstwo, polityka regionalna i turystyka (cel nr 16 Dyrektywy Wodnej). Budowa
kolejnych stopni wodnych na rzece przyczyni się do poprawy bilansu wodnego w kraju. Woda
przestanie bezproduktywnie spływać do morza.
Rozwój ekologicznej hydroenergetyki Dyrektywa 2001/77/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z
dnia 27. września 2001 r. w sprawie wspierania produkcji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej
wytwarzanej ze źródeł odnawialnych. Cel to m.in.: we Wspólnocie w 2020 r. ze źródeł odnawialnych
pochodzić będzie 20 % energii elektrycznej. Budowa kolejnych stopni wodnych na rzece przyczyni
się do zwiększenia udziału ekologicznej energetyki w Polsce.
Zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych. Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr
406/2009/WE z dnia 23. kwietnia 2009 r. w sprawie wysiłków podjętych przez państwa
członkowskie, zmierzających do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do
roku 2020 zobowiązań Wspólnoty dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych. Cel to m.in.
osiągnięcie 20 % redukcji emisji gazów cieplarnianych do 2020 r. w stosunku do 1990 r., zapewnić to
może przerzucenia ładunków na transport rzeczny i rozwój hydroenergetyki.
Wpisanie Odrzańskiej Drogi Wodnej w całości do transeuropejskiej sieci transportowej (TEN-T)
Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 661/2010/UE z dnia 7. lipca 2010 r. w sprawie
unijnych wytycznych dotyczących rozwoju transeuropejskiej sieci transportowej. Drogi wodne
znajdujące się w sieci powinny mieć min. IV klasę żeglowności. Na realizację projektu UE daje
znaczne dofinansowanie sięgające nawet 80% kosztów całości inwestycji.
Przy realizacji inwestycji transportowych finansowanych ze środków UE można także zadbać o inne
funkcje rzeki: sprawny system ochrony przed powodziową, krajowy bilans wodny, hydroenergetyka,
rozwój turystyki wodnej. Korzyści będą wielorakie, m.in. miejsca pracy, rozwój gospodarczy naszego
państwa oraz korzyści z tranzytu ładunków przez Polskę.
5. Wniosek
W tabeli 1.4. Identyfikacja potencjału i barier rozwoju Studium integracji po stronie Potencjał rozwoju
dwa ostatnie punkty dotyczą współpracy na Odrze granicznej oraz porozumienia polskoniemieckiego. Propozycja skreślenia tych punktów z części dot. potencjału rozwoju i zamienienie ich
jednym punktem o treści:
Obowiązująca Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 661/2010/UE z dnia 7. lipca 2010 r.
w sprawie unijnych wytycznych dotyczących rozwoju transeuropejskiej sieci transportowej, która
umieszcza Odrę graniczną w sieci międzynarodowych dróg wodnych.
4/8
Uzasadnienie
Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 661/2010/UE wyraźnie określa, że Odra graniczna
jest częścią sieci TEN-T i powinna mieć przynajmniej IV klasę żeglowności z głębokością tranzytową
do 2,8 m. W tym kontekście proponowane w tabeli wpisy odnoszące się do powstającego
porozumienia polsko-niemieckiego, dotyczącego m.in. Odry granicznej, które to porozumienie
zakłada regulacje Odry granicznej do głębokości 1,8 m są barierami dla rozwoju gdyż: (1)
Proponowana głębokość nie jest atrakcyjna dla europejskiej żeglugi (2) Odra graniczna, która ma
być regulowana nie łączy żadnych polskich portów. (3) Porozumienie doprowadzi do rozwoju portu w
Schwedt i marginalizacji polskich portów morskich Szczecin-Świnoujście gdyż port w Schwedt
odbierze znaczną część ładunków, co będzie niekorzystne dla polskiej gospodarki. (4) Zmniejszy
korzyści z tranzytu ładunków (5) Pogorszy katastrofalny stan nawigacyjny Odry środkowej.
6. Wniosek
W tabeli 1.4. Identyfikacja potencjału i barier rozwoju Studium integracji po stronie Bariery rozwoju
Propozycja dodatkowego zapisu:
Brak trójstronnego porozumienia Polski, Niemiec i Czech w sprawie Odrzańskiej Drogi Wodnej
(ODW).
Porozumienie
powinno
skutkować
wypracowaniem
dwóch
dokumentów:
studium
wykonalności oraz uwarunkowania środowiskowe dla ODW.
Uzasadnienie
Odra jest rzeką międzynarodową, leżącą w obszarze UE. Dla takich rzek państwa nadbrzeżne
zgodnie z dyrektywą wodą powinny wprowadzić wspólny zarząd. Międzynarodowy zarząd Odry
powinien realizować wytyczne UE polegające na podniesieniu parametrów Odry do klas
międzynarodowych (IV klasa i wyżej) Dla realizacji tych celów niezbędne jest powstanie dwóch
dokumentów planistycznych: studium wykonalności oraz uwarunkowania środowiskowe dla ODW.
7. Uwagi dotyczące pkt. 2 Cele i kierunki polityki przestrzennej
•
Studium integracji powinno wnosić nową jakość w planowaniu przestrzennym pogranicza.
Odra była zawsze
nerwem gospodarczym Nadodrza. To samorządy lokalne władzy
publicznej i gospodarczej były głównymi kreatorami rozwoju tego ważnego dla regionu
czynnika gospodarczego, społecznego i kulturowego. Niestety zaprezentowane w punkcie 2
Cele i kierunki polityki przestrzennej nie dostrzegają tych tak ważnych dla Nadodrza ról. Nie
ma tu śmiałych wizji planistycznych jakie nakreśla dla rzeki Unia Europejska. Nie ma tu
kompatybilności z ważnym dla Europy projektem planu realizowanym przez Republikę
Czeską Kanału Dunaj-Odra-Łaba. Punkt zawiera jedynie kilka planowanych bądź
realizowanych z mozołem od wielu lat inwestycji. Uwaga ogólna: należy zmienić cele i
kierunki polityki przestrzennej dla Odry.
•
Nie należy używać terminu "modernizacja" w kontekście III klasy żeglowności na Odrze,
gdyż doprowadzenie Odry do klasy III jest przywróceniem jej stanu sprzed 60 lat, a nie jej
5/8
unowocześnieniem.
•
Nie wymieniono istniejących w miastach nadodrzańskich centrów logistycznych, których
funkcję lądową należy zamienić na funkcję lądowo-wodną. Są to centra należące do firmy
PCC w Gliwicach, Brzegu Dolnym, Frankfurt-Słubice.
•
Regulacja w nieokreślonej przyszłości rzeki do III klasy żeglowności nie umożliwi wpływania
statków z kanałów Odra-Szprewa i Odra-Hawela na Odrę. Te kanały mają IV lub wyższą
klasę.
Z poważaniem
Jan Pyś
Do wiadomości:
1. a/a
6/8
Załącznik
7/8
8/8