The “snow” type “Koomote” mask of the “Nō” theatre

The “snow” type “Ko­omote” mask of the “Nō” theatre
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Author Sōei Ōgura Date of production 2nd half of the 20th century Place of creation Japan Dimensions height: 7 cm, length: 21.3 cm, width: 13.3 cm ID no. MSITJM0554 Museum The Manggha Centre of Japanese Art and Technology Availability in stock Subjects theatre, sculpted, body Material wood Object copyright The Manggha Centre of Japanese Art and Technology Digital images copyright all rights reserved, The Manggha Centre of Japanese Art and Technology Digitalisation RDW MIC, Małopolska's Virtual Museums Plus project Tags Japonia, teatr, tradycja, maska, aktor, 3D, 3D plus, WMM Plus In the classic Japanese nō theatre, masks are the most important accessories of the leading actor shite. With these masks, an actor is able to impersonate characters of both real and imaginary worlds (e.g. a warrior, a young woman, an old man, as well as a demon, a god or a goddess, etc.). By putting on a mask, the character is transformed and the audience is able to discover their hidden secrets (e.g. the extraterrestrial origin of the character), or fierce feelings tormenting them (sorrow, envy, madness). The same role may be played by different masks, and one mask can serve a few roles, but there is no absolute freedom here. The purpose of the mask is mainly determined by the tradition of the nō school, as well as by the repertoire.
The presented item is of the so­called ko­omote type (literally translated as “a small mask”) and its purpose is to emphasise the innocence of a girl of fifteen or sixteen years of age. It expresses the inner beauty of the character and its classic austerity being a reflection of the aesthetics of an older age.
Ko­omote masks are used in plays with characters of young women such as Shizuka Gozen in the drama Funabenkei (Benkei on the Bridge), a butterfly nymph in the play Kochō (Butterflies), a ghost of a girl named Unai in Motomezuka, or a Matsukaze ghost in the play of the same title.
The best known masks of this type created a famous triptych setsugekka (the snow, the moon, a flower). They were made by Master Takiemon Ishikawa in the 16th century and were his most outstanding works. Each of them was to evoke, in turn, an image of a winter landscape covered with snow, a view of the autumn moon, and the freshness of spring flowers. The mask by Sōei Ōgura, donated to the Manggha Museum, resembles the famous mask Snow by Ishikawa.
Elaborated by Wioletta Laskowska­Smoczyńska (The Manggha Centre of Japanese Art and Technology), editorial team of Małopolska’s Virtual Museums, © all rights reserved
Od aktora do postaci w teatrze nō
Maska w teatrze nō to z jednej strony przywilej, z drugiej ograniczenie.
Jej nakładaniu towarzyszy specjalny rytuał, który odbywa się zawsze w sali lustrzanej, poza sceną – aktor wchodzi do niej przebrany w kostium. Przyjęcie maski­nowej tożsamości jest ostatnim i najważniejszym elementem wcielenia się w postać. Wcześniej aktor oddaje masce pokłon, żeby wyrazić swój szacunek przodkom, którzy nakładali ją wcześniej.
Maskę należy trzymać obiema rękami (wszystkie gesty i rytuały podkreślają niemal sakralny charakter przemiany).
Choć jest ona niezwykle cienka (w procesie tworzenia z cyprysowego kloca zostaje cienki listek drewna), ogranicza swobodę aktora: trudniej się w niej oddycha i wydobywa głos, pole widzenia jest bardzo ograniczone, co sprawia, że sztukę poruszania się na scenie trzeba doskonalić latami.
Pierwsze kroki w sztuce nō chłopcy stawiają w wieku kilkunastu lat – zaczynają od ról starców, zakładając maskę okina. Co ciekawe, dopiero z czasem dochodzą do ról młodzieńców, stopniowo poznając sztukę interpretacji i tajniki operowania maską. Pokonują kolejne stopnie, doskonaląc swoje umiejętności, by dopiero w 60. roku życia wcielić się w role starszych kobiet.
Gra w nō to sztuka iluzji i odwrócenia, w której starzec bez maski może grać rolę dziecka (ci, którzy reprezentują świat realny, występują na scenie z odsłoniętą twarzą), role kobiece odtwarzają mężczyźni. Choć wypracowane przez wieki zasady obecnie nie zawsze są przestrzegane tak rygorystycznie jak dawniej i choć formalnie nie ma zakazu występowania kobiet na scenie, to jednak ich obecność jest bardzo rzadka (dopuszczalny jest na przykład udział flecistki, bo grając na instrumencie, nie ma ona możliwości wydawania głosu). Taka praktyka ma swoje źródła w obrzędach, które praktykowali tylko mężczyźni. Aktorzy, by być wystarczająco kobiecy, muszą latami doskonalić, między innymi, technikę odpowiedniej emisji głosu. Za to kobietom, które mogłyby potencjalnie śpiewać w chórze stawiane są bardzo wysokie wymagania (muszą operować obniżonym głosem, nauczyć się posługiwać swoją kobiecością według standardów przyjętych w nō – w takim ujęciu jest ona konstruktem, rodzajem roli, niezależnej od płci).
Maski nō nie zakrywają całej twarzy aktora, widoczny pozostaje jego podbródek. Charakterystyczne są dla nich także sczernione zęby, co jest związane z obowiązującym w kręgach dworskich obyczajem obligującym mężatki do takiego zabiegu, uznawanego za czynność higieniczną. Publiczne ukazywanie białych zębów było traktowane jako odsłanianie wnętrzności, a tym samym zwracanie uwagi na rozpad ciała.
Każda maska to odrębna opowieść, nie tylko ta związana z postacią i liczbą przemian, jakie dokonywały się za jej sprawą. To także historia jej powstawania – ożywiania drewna przez wydobywanie z niego kształtu twarzy, uzyskiwania porcelanowej powierzchni poprzez nakładanie specjalnego gruntu, który jest polerowany i szlifowany zębami ryby tai. To także opowieść o przekazywaniu tradycji, która trwa od pokoleń, nawet jeśli ciągłość rodów aktorskich przedłużano, adoptując dziecko, które uczono zawodu po tym, jak predestynowani do kultywowania tej sztuki synowie odmawiali.
Dzięki tym elementom nō zachowało swój hermetyczny charakter. Trudne do zdekodowania, zwłaszcza dla Europejczyków, nadal funkcjonuje w sferze sacrum, w której współistnienie dwóch światów, realnego i duchowego, odbywającego się w przestrzeni sceny, nie gwarantuje pełnego zrozumienia tej sztuki .
Opracowanie: Redakcja WMM, CC­BY 3.0 PL
Bibliografia:
Estera Żeromska, Japoński teatr klasyczny. Korzenie i metamorfozy, t.1: nō, kyōgen, Warszawa 2009.
Tags: theater, actor, mask, Japan „Mogiła maski”
Zgodnie z legendą o początkach nō, maska okina spadła z nieba, co potwierdza jej pozaziemski rodowód (przyjmuje się, że teatr nō ma swoje źródła w tajnych obrzędach, w które wtajemniczeni byli tylko mężczyźni). Kamień, który wyznacza miejsce spadku, nazywany mogiłą maski, stoi do dziś w miejscowości Kawanishi. Z tego terenu wywodzi się najstarszy ród aktorski praktykujący nō, w obrębie którego kolejne pokolenia przekazywały sobie tajniki tej sztuki.
Opracowanie: Redakcja WMM, CC­BY 3.0 PL
Bibliografia:
Estera Żeromska, Japoński teatr klasyczny. Korzenie i metamorfozy, t.1: nō, kyōgen, Warszawa 2009.
Tags: theater, stone, mask, Japan