Mapa Kultury

Pobrano z portalu Mapa Kultury
12.08.2011
Historia i tradycyjny strój bambrów
____________________________
autor: Uczniowie Zespołu Szkół Gastronomicznych im. Karola Libelta w Poznaniu, wpis powstał w
ramach programu CEO EtnoLog – zaloguj się na ludowo
Bambrzy to Polacy pochodzenia niemieckiego, potomkowie osadników przybyłych z okolic Bambergu,
sprowadzeni w latach 1719–1753 przez władze Poznania, aby zasiedlić opuszczone wsie, które zostały
zniszczone podczas wojny północnej i będącej jej skutkiem epidemii cholery. Z ideą tą wystąpił biskup
Krzysztof Szembek lub jego poprzednik – Bartłomiej Tarło.
Osadnicy przybywali w kilku falach. Osiedlali się:
w 1719 roku – w Luboniu;
w 1730 roku – w Dębcu oraz Boninie;
w latach 1746–1747 – w Ratajach i Wildzie;
w latach 1750–1753 – w Jeżycach i Górczynie.
Osadnicy przybywali nie tylko z okolic samego Bambergu, lecz także z innych regionów Rzeszy.
Musieli oni dostarczyć zaświadczenia, że są wyznania rzymsko-katolickiego. Był to jedyny warunek, jaki
przybyszom stawiało miasto, w myśl zarządzenia króla Augusta II z 1710 roku obowiązującego
wszystkich cudzoziemców osiedlających się wówczas w Polsce. Bambrzy byli głęboko wierzącymi i
praktykującymi ludźmi, pragnęli uczęszczać do kościoła.
Przydzielono ich do kościołów parafialnych:
mieszkańców wsi Luboń i Dębiec – do parafii św. Floriana w Wirach;
mieszkańców Wildy i Górczyna – do parafii św. Marcina;
mieszkańców Rataj i Żegrza – do parafii św. Jana Jerozolimskiego;
mieszkańców Winiar, Bonina i Jeżyc – do parafii św. Wojciecha.
Aby uczestniczyć we mszach świętych, musieli znać język polski. Do polonizacji grupy bambrów
przyczyniła się także szkoła, w której najpierw nauczano w języku niemieckim. Z biegiem lat zaczęto
wprowadzać naukę religii w języku polskim, a wkrótce – naukę języka polskiego. Było to zgodne z
intencjami bambrów i ich potomków, którzy pragnęli, aby ich dzieci umiały odmawiać pacierze po
polsku, rozumieć słowa parafialnych uroczystości, a także mogły bawić się z polskimi dziećmi i
porozumiewać się z sąsiadami.
W początkowym okresie, ze względu na język i warunki zasiedlenia, wszystkich osadników zwano
bambrami. W wieku XIX mianem tym określano wszystkich mieszkańców wsi, niezależnie od
pochodzenia. W okresie międzywojennym „bamber” oznaczał dobrego, bogatego gospodarza.
Ogółem liczba osadników wynosiła około 450–500 osób. Tak szacuje się na podstawie zachowanych
kontraktów. Natomiast późniejsze dokumenty sugerują przybycie osadników niemieckich między
strona 1 / 2
Pobrano z portalu Mapa Kultury
czterema falami, dlatego dokładniejsza liczba przybyłych szacowana jest na około 900 osób.
Nowi przybysze uzyskali od miasta bardzo korzystne warunki: gospodarkę czynszową, drewno na
budowę domów, ziarno na zasiew i kilkuletnie zwolnienie z czynszu. Te same warunki, kilkanaście lat
później, rozszerzono na nielicznych polskich rolników. Stosunkowo szybkiej polonizacji sprzyjały wiara
wspólna z rdzennymi mieszkańcami oraz małżeństwa mieszane. O tym zjawisku najlepiej świadczy
fakt, że w końcu XIX wieku wśród katolickich mieszkańców wsi należących do miasta Poznania nie było
ani jednej osoby deklarującej narodowość niemiecką. Pozostałością po bambrach są zachowane do
dziś liczne obiekty zabytkowe pochodzące głównie z XIX wieku. To kilkanaście zagród wiejskich,
składających się z murowanego domu mieszkalnego i zabudowań gospodarczych, a także kapliczki
przydrożne, kolumny maryjne oraz krzyże. W początkach XX wieku potomkowie bambrów wystawili też
wiele pięknych kamienic w Poznaniu.
Podstawową częścią stroju bamberek były suknie składające się z kaftana i spódnicy w rozmaitych
kolorach i odcieniach, szyte z bardzo dobrych gatunkowo materiałów. Każda kobieta posiadała
przynajmniej 14 takich sukien, w tym ubiory robocze i 4stroje na uroczyste okazje. Spódnica była
długa, bardzo obszerna, szyta z pięciu szerokości materiału i marszczona. Na spódnice zakładano
pięknie haftowany biały fartuch, pod nim – ozdobną kieszeń. Na szyi noszono białą haftowaną kryzę,
na nich 5 sznurów prawdziwych korali. Do ostatniego przyczepiano biały krzyżyk. Na ramionach
spoczywała biała koronkowa chusta krzyżowana z przodu i wiązana z tyłu. Na głowie mężatki nosiły
czepek, natomiast panny – kornet. Było to wysokie nakrycie głowy, z przodu wypełnione kolorowymi,
zrobionymi z materiału kwiatkami, z tyłu ozdobione wieloma kokardami. W ręku kobiety trzymały białą
obszytą koronką chusteczkę. Do tego wkładały czarne buty przybrane rozetą ze wstążki.
Niestety po drugiej wojnie światowej strój bamberski, który stał się integralną częścią kultury Poznania
zaczął zanikać. Zmieniło się to w latach 90. XX wieku. Od 1996 roku bamberki uczestniczą w centralnej
procesji w święto Bożego Ciała . W ostatnich latach biorą również udział w świętach patriotycznych
między innymi w paradzie 3 maja oraz w Dniu Europy.
strona 2 / 2