Cykliczne spotkania o Ewangelii wg św. Jana

Cykliczne spotkania o Ewangelii wg św. Jana
„Narodzony na nowo” – rozdział III
Struktura III rozdziału:
Spotkanie z Nikodemem (J 3, 1-21)
Jezus a Jan Chrzciciel (J 3, 22-36)
Analiza III rozdziału:
a) Spotkanie z Nikodemem (J 3, 1-21)
Tekst
Komentarz
- Jezus wyjaśnia Nikodemowi, że wiedza religijna i przynależność do Narodu Wybranego nie są
wystarczającym powodem prawdziwej więzi z Bogiem;
- Człowiek musi narodzić się w „rodzinie Bożej” za sprawą Ducha – Jan bardzo często
przeciwstawia rytualne obmycia zewnętrzne będące tylko pustym gestem z Duchem
Świętym i jego działaniem w życiu człowieka wierzącego;
- rozmowa składa się z 4 części: przedstawienie Nikodema (por. J 3, 1-2), nauka o konieczności
narodzenia się z Boga (por. J 3, 2-8), wyjaśnienie jak mogą dokonać się takie narodziny
(por. J 3, 9-17) i konsekwencje tej nauki dla tych, którzy ją otrzymali (por. J 3, 18-21).
- Nikodem (Nakidimon, greckie: Nikodemom) – znaczy „Zwycięzca” – należał do faryzeuszy
3, 1
(p’ruszim), piastował urząd nauczyciela, a zatem był człowiekiem wykształconym i znanym
w ówczesnej Jerozolimie;
- musiał być bardzo ważną osobistością, ale tradycyjna literatura żydowska nie wspomina go;
- niekiedy jest identyfikowany z Nikodemem ben-Gurionem, wspominamy w Talmudzie
bogatym kupcem z czasów zniszczenia drugiej świątyni;
- ważne jest, że to greckie imię było używane przez żydów;
- nazwany został dostojnikiem, co świadczy, że był rabinem i należał do Sanhedrynu (por. J 7,
50);
- jednak efektem spotkania z Jezusem było „narodzenie z wysoka” (por. J 3, 3-8) i uwierzył w
Niego (por. J 19, 39).
- ludzi przychodzili do innych nocą, aby nikt tego nie zauważył – jednak żydowscy nauczyciele
3, 2-3
opracowali w dzień, a Prawo mogli studiować nocami (por. Ps 119, 148);
- być może przychodzi do Jezusa w nocy, mając na uwadze poprzednią konfrontację Jezusa z
Faryzeuszami w czasie oczyszczenia świątyni a jednocześnie będąc pod wrażeniem znaków,
jakie działa Jezus o okazując Jezusowi podziw – jest uosobieniem niedoskonałych
wierzących (por. J 2, 23-25) – takie otwarte spotkanie mogłoby narazić na szwank jego
reputację;
- Jan często posługuje się porównaniem „światło – ciemność”, co też pasuje do tej myśli (por. J
11, 10);
- Jezus nie krytykuje Nikodema, że boi się do niego przyjść otwarcie ani nie chwali go za to, że
zrozumiał, że Jezus jest Mesjaszem posłanym od Boga;
- Jezus odwołuje się do konkretnej potrzeby Nikodema: narodzenia się na nowo z wysoka – chce
stworzyć nową elitę Narodu Wybranego;
- sformułowanie to jest tłumaczone różnie: „narodzi się na nowo” lub „narodzi się z wysoka” –
jednak w tym tekście oba te aspekty są istotne i ważne;
- zwroty te zawsze były wskazaniem na interwencje Boga, choć wskazanie o powtórnych
narodzinach na początku Nikodem odczytuje dosłownie – powinien wiedzieć, że Jezusowi
chodzi o nawrócenie, choć nie przyszło mu do głowy, że Żyd potrzebuje nawrócenia na
prawdziwą wiarę Izraela;
- nawiązanie to można spotkać już w literaturze żydowskiej, gdzie prozelici (poganie
nawracający się na Judaizm) zwani byli narodzonymi na nowo jak niemowlę;
- nawiązanie do idei nowego stworzenia w czasach mesjańskich;
- jedyny przykład użycia przez Jezusa „królestwo Boże” (w. 3 i 5), któremu u św. Jana
odpowiadają sformułowania „życie” i „życie wieczne”.
- narodzony z wody i Ducha – kluczowe dla zrozumienia tego fragmentu – wyraźna aluzja do
3, 5-7
chrztu i jego konieczności (por. Rz 6, 4);
3, 8-10
3, 11-13
3, 14-15
3, 16
J 3, 17-18
J 3, 19-21
- zanurzenie w wodzie łączone było z rytualnym oczyszczeniem ciała, jak w wypadku misji św.
Jana Chrzciciela (por. J 1, 26-34) – zwrot ten miał naprowadzić Nikodema, że Jezus mówi o
nawróceniu;
- Duch Święty daje moc do odwrócenia się od grzechu i do świętego życia – zatem dokonuje
oczyszczenia wewnętrznego;
- narodzenie z wody to nie zwykłe ludzkie, cielesne narodziny człowieka – niedorzecznością
było robienie z tego warunku, gdyby każdy człowiek narodził się z wody;
- nawiązanie do symbolu wody jako znaku oczyszczenia, stworzenia nowego serca i nowego
ducha (por. Ez 36, 24-27);.
- gra słów: greckie słowo „pneuma” i hebrajskie słowo „ruach” mogą oznaczać jednocześnie
wiatr i ducha;
- szum wiatru należy rozumieć jako „głos Ducha” – jak wiatr jest nieprzewidywalny i nie podaje
się ludzkiej wiedzy, tak jest też i z „Duchem Bożym” (por. Ez 7);
- nazwanie Nikodema przez Jezusa „nauczycielem Izraela wskazywało na pozycje Nikodema
jako wyjątkowe i prominentne stanowisko, choć trudno powiedzieć jakie;
- Jezus jako jedyna osoba był w stanie objawić ludziom Boga i pojednać z Nim świat;
- Niezrozumienie Nikodema wobec słów Jezusa staje się tłem objawienia prawdy Bożej.
- Jezus potwierdza w tym miejscu swój rodowód niebiański;
- w całej Ewangelii Jana będzie występował jako osoba boska i ludzka;
- Jezus przyłącza się do innych świadków (Jana Chrzciciela – por. J 1, 7. 32-34; Izajasza – por.
J 12, 41; Abrahama – por. J 8, 56; Mojżesza – por. J 5, 46) dlatego używa liczby mnogiej
„mówimy…, dajemy dowody”;
- jedynie człowiek będący świadkiem spraw niebieskich mógł o nich zaświadczyć;
- aluzja do wniebowstąpienia Jezusa, które objawi Jego niebieskie pochodzenie i intronizuje w
chwale Syna Człowieczego.
- nawiązanie do ocalenia Narodu Wybranego od plagi węży za sprawą wystawionego przez
Mojżesza węża miedzianego (por. Lb 21, 6-9);
- tak samo wszyscy, którzy będą wpatrywać się „duchowymi oczami” w Mesjasza zostaną
ocaleni do śmierci wiecznej, męki i oddzielenia od Boga;
- Jezus wywyższony na krzyżu jak wąż na palu na pustyni – znów charakterystyczna dla Jana
gra słów – Jezus powraca do nieba przez krzyż.
- najczęściej cytowany i najsłynniejszy werset Nowego Testamentu – skondensowana cała
prawda o Bogu, która została ofiarowana wszystkim ludziom;
- 1. Bóg kocha swe stworzenie – świat;
- 2. kochać znaczy dawać – kochać wiele to dawać wiele, a Bóg tak ukochał świat że dał to, co
miał najdroższe;
- 3. Jezus świadomy, że umrze na krzyżu jako ofiara złożona przez samego Boga;
- 4. Jezus był świadomy, że jest wyjątkowym w swoim rodzaju Synem Bożym;
- 5. Przeznaczeniem człowieka, który polega sam na sobie i nie ufa Jezusowi jest zagłada
(greckie „apolymi” znaczy być zniszczonym, zagubionym, zatraconym) polegająca nie na
wygaśnięciu świadomego istnienia, ale na wiecznym cierpieniu, które jest nieuniknionym
skutkiem grzechu;
- 6. Przeznaczeniem człowieka, ufającego Jezusowi, jest życie wieczne – nie tylko w
przyszłości, ale już obecnie, polegające nie tylko na przetrwaniu poza grób czego każdy
doświadczy (por. J 5, 28-29) ale na życiu w Jezusie (por. J 1, 4; 11, 25-26);
- ufność wobec Jezusa to nie tylko intelektualne uznanie pewnej prawdy, ale to zawierzenie,
oddanie się, zaufanie, wiara i poleganie na Nim, utożsamianie się z Nim.
- świat podlega potępieniu i w końcu jego grzeszność zostanie potępiona;
- pierwsze przyjście Jezusa różni się od powtórnego: pierwsze ma na celu zbawienie, a w dniu
sądu będzie on sędzią (por. J 5, 27);
- „ci, którzy nie ufają” – słysząc Dobrą Nowinę i rozumiejąc jej znaczenie mimo wszystko nie
chcą jej zaufać i zostają już osądzeni;
- w tradycji semickiej imię czyniło obecną samą osobę, która to imię nosiła.
- nawiązanie do słów proroka Izajasza (por. Iz 59, 2);
- przeciwstawienie światła i ciemności charakterystyczne dla Jana.
b) Jezus a Jan Chrzciciel (J 3, 22-36)
Tekst
Komentarz
- składa się z 2 części: przyjęcie przez Jana konsekwencji wynikających ze świadectwa o Jezusie
(por. J 3, 22-30) i apel do słuchaczy, aby przyjęli naukę Jezusa z Jego rozmowy z
Nikodemem (por. J 3, 31-36);
- praktyczne zastosowanie nauki, jaką Jezus wyłożył w rozmowie z Nikodemem.
J 3, 23-25 - hebrajskie „einaim”, greckie „anion” – być może zniekształcenie hebrajskiej nazwy
oznaczającej „Dwa Źródła”;
- lokalizacja tego miejsca dziś jest niepewna, ale leżała ona na wschodnich wzgórzach Samarii –
niektórzy wskazują miejscowość Anion w Dolinie Jordanu, kilka kilometrów na południe od
Scytopolis – inni wskazują na Ain Farah – jeszcze inni Salim ok. 30 km na południe od
Jeziora Galilejskiego lub też ogólnie w Perei, na wschodnim brzegu Jordanu;
- dostatek wody był przy rzecze Jordan, dlatego uczniowie Jezusa dokonywali chrztu, choć
sadzawki chrzcielne znajdowały się na całym terenie Palestyny;
- chodzi o udzielanie chrztu podobnego do Janowego, gdyż chrzest „w Duchu” może zostać
udzielony dopiero po zmartwychwstaniu i uwielbieniu Jezusa;
- nawiązanie do oczyszczającej mocy wody w całej Ewangelii Jana: obrzędowe obmycia (por. J
2, 6), chrzest prozelitów (por. J 3, 5), studia Jakuba (por. J 4), uzdrawiająca woda sadzawki
Betesda (por. J 5), sadzawka Siloe w Święto Namiotów (por. J 7, 37-38).
J 3, 26-30 - uczniowie Jana byli świadomi, że Jezus odbiera mu ludzi, bo Jego chrzest jest „skuteczniejszy”
w odpuszczaniu grzechów – uświadamia im, że On nie jest Mesjaszem: nie protestuje, ale
wykłada znaczenie misji Jezusa;
- reprezentując kogoś osoba reprezentująca działała w granicach władzy osoby, która ją
posyłała;
- nie dokonywał chrztu sam Jezusa, ale Jego uczniowie, co później znajduje wyjaśnienie (por. J
4, 2);
- nawiązanie do obrzędu „szoszbin”, który przypomina funkcję dzisiejszego drużby na
uroczystościach weselnych – „przyjaciel Oblubieńca”;
- nawiązanie do Starego Testamentu i obrazu małżeństwa w relacjach Boga z Jego Ludem (por.
Oz 1, 2);
- pokora Jana podobna do pokory Jezusa, który choć wywyższony przez Boga nazywa siebie
najskromniejszym człowiekiem (por. Lb 12, 3);
- nie należy skupiać uwagi na sobie, ale na Jezusie.
J 3, 31-36 - wskazanie na mądrość Bożą jako pochodzącą z nieba;
- Jan kończy swoją mowę wyznaniem typu „albo – albo”: albo zaufanie Jezusowi i życie
wieczne – albo nie posłuchanie Mesjasza i doświadczenie gniewu Bożego;
- ważne osobistości miały wyryte własne znaki na sygnetach, którymi robiły odcisk w woskowej
pieczęci na zewnętrz dokumentów, co miało przypomnieć o zobowiązaniu osobistego
dopilnowania realizacji;
- wielu Izraelitów sądziło, że działanie Ducha Bożego w Izraelu zanikło i zostało
zarezerwowane na czas odnowienia narodu, a w tych czasach mogli posiadać je nieliczni –
wskazanie na działającego w Duchu Świętym wynosiło go ponad innych jako kogoś
wyjątkowego;
- wskazania, że Bóg udziela Synowi Ducha w obfitości, w odrażeniu od proroków Starego
Testamentu lub też, że Jezus udziela tego Ducha w obfitości swoim uczniom.
Opracowanie o. Robert Wawrzeniecki OMI na podstawie:
Komentarz historyczno-kulturowy do Nowego Testamentu, Komentarz Żydowski do Nowego Testamentu,
Międzynarodowy Komentarz do Pisma Świętego, Pismo Święte Nowego Testamentu i Psalmy – przekład ekumeniczny,
Nowy Testament. Przekład na Wielki Jubileusz 2000 – ks. Remigiusza Pomowskiego, Biblia Jerozolimska
René Laurentin, Prawdziwe życie Jezusa Chrystusa, Kraków 1999
Strona internetowa warta polecenia „Dzieło Biblijne im. Jana Pawła II”: www.biblista.pl