Metoda konsolidacji a standing finansowy grupy kapitałowej

Mirosław Wasilewski
Mariola Nabiałczyk
Katedra Ekonomiki i Organizacji Gospodarstw Rolniczych SGGW
Metoda konsolidacji a standing finansowy
grupy kapitałowej
Wprowadzenie
W dobie gospodarki rynkowej na całym świecie, a więc również i w
Polsce coraz częściej występuje zrzeszanie się podmiotów gospodarczych. Powiązania kapitałowe pomiędzy nimi są dzisiaj zjawiskiem powszechnym. Powstają złożone struktury gospodarcze, m.in. grupy kapitałowe. Ograniczenie
ryzyka operacyjnego lub kapitałowego, pozyskanie nowych rynków zbytu
i technologii lub dalsza ekspansja i konsolidacja przedsiębiorstw przez zakup
nowych podmiotów gospodarczych to główne przesłanki tworzenia grup kapitałowych [Helin 2003]. Wraz z powstawaniem kolejnych grup kapitałowych
pojawia się kilka problemów, m.in., w jaki sposób przedstawić sytuację majątkowo-finansową i wyniki działalności grupy kapitałowej, którą tworzą odrębne
pod względem prawnym podmioty, oraz w jaki sposób sprawnie i racjonalnie
zarządzać grupą jako całością.
Określenie „grupa kapitałowa” nie jest pojęciem jednolitym i w praktyce
często sprawia duże trudności. W szerokim rozumieniu grupą kapitałową lub
holdingiem można nazwać grupę podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, której zakres w mniejszym lub większym stopniu jest skoordynowany
i która jest zarządzana przez centralne kierownictwo. Cechą charakterystyczną
każdej grupy kapitałowej jest zależność podmiotów wchodzących w jej skład
od jednostki centralnej, tzw. spółki dominującej. Tak zdefiniowana grupa kapitałowa obejmuje wszystkie jednostki gospodarcze, niezależnie od ich formy
i osobowości prawnej [Helin 1999].
W myśl przepisów znowelizowanej ustawy o rachunkowości, grupę kapitałową należy rozumieć jako jednostkę dominującą wraz z jednostkami zależnymi i jednostkami współzależnymi niebędącymi spółkami handlowymi 1 . Przed
nowelizacją ustawy o rachunkowości grupę kapitałową tworzyły jednostka
1
DzU Nr 113 z 2000 r., poz. 1186.
26
dominująca oraz jednostki od niej zależne lub z nią stowarzyszone 2 . Nowelizacja ustawy spowodowała zawężenie składu grupy kapitałowej o jednostki stowarzyszone i jednocześnie rozszerzyła o jednostki współzależne, niebędące
spółkami handlowymi.
Jednostkę dominującą określa się jako spółkę handlową sprawującą kontrolę lub współkontrolę nad inną jednostką, a w szczególności 3 :
• posiadającą bezpośrednio lub pośrednio przez udziały większość ogólnej
liczby głosów w organie stanowiącym innej jednostki (zależnej), także na
podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu, wykonującymi
swe prawa głosu zgodnie z wolą jednostki dominującej, lub
• uprawnioną do kierowania polityką finansową i operacyjną innej jednostki
(zależnej) w sposób samodzielny lub przez wyznaczone przez siebie osoby
lub jednostki na podstawie umowy zawartej z innymi uprawnionymi do
głosu, posiadającymi, na podstawie statutu lub umowy spółki, łącznie
z jednostką dominującą, większość ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym, lub
• uprawnioną jako udziałowiec do powoływania albo odwoływania większości członków organów zarządzających lub nadzorczych innej jednostki (zależnej), lub
• będącą udziałowcem jednostki, której członkowie zarządu w poprzednim
roku obrotowym, w ciągu bieżącego roku obrotowego i do czasu sporządzenia sprawozdania finansowego za bieżący rok obrotowy stanowią jednocześnie więcej niż połowę składu zarządu tej jednostki (zależnej), lub
osoby, które zostały powołane do pełnienia tych funkcji w rezultacie wykonywania przez jednostkę dominującą prawa głosu w organach tej jednostki (zależnej), lub
• będącą udziałowcem lub wspólnikiem innej jednostki współzależnej, niebędącej spółką handlową i sprawującą współkontrolę nad tą jednostką
wspólnie z innymi uprawnionymi do głosu.
Jednostka zależna jest to spółka handlowa, która jest kontrolowana przez
jednostkę dominującą, natomiast jednostka współzależna to spółka handlowa
lub inna jednostka, która jest współkontrolowana przez jednostkę dominującą
lub znaczącego inwestora i innych udziałowców lub wspólników na podstawie
statutu, umowy spółki lub umowy zawartej na okres dłuższy niż rok.
W ustawie o rachunkowości pojawia się również pojęcie „znaczący inwestor”, określany jako spółka handlowa posiadająca w innej jednostce, niebędącej jednostką zależną, nie mniej niż 20% głosów w organie stanowiącym tej
2
3
DzU Nr 121 z 1994 r., poz. 591, art. 55, ust. 1.
DzU Nr 113 z 2000 r., poz. 1186, art. 3, ust. 1, pkt 37.
27
jednostki i wywierająca znaczący wpływ lub sprawująca współkontrolę nad tą
jednostką. Jeżeli znaczący inwestor wywiera znaczący wpływ na inną spółkę
handlową, to w ustawie o rachunkowości została ona określona jako jednostka
stowarzyszona. Zgodnie z przepisami ustawy, grupę jednostek obejmujących
jednostkę dominującą lub znaczącego inwestora, jednostki zależne, współzależne i stowarzyszone określa się mianem jednostek powiązanych 4 .
Celem opracowania jest określenie zależności między metodą konsolidacji
bilansu majątkowego Grupy Żywiec S.A. a jej obrazem finansowym. Analiza
będzie dotyczyła zależności w strukturze majątkowo-kapitałowej oraz wskaźnikach finansowych przedstawiających płynność finansową, rentowność
i sprawność gospodarowania zapasami, należnościami i zobowiązaniami. Rzeczywiste dane z bilansu majątkowego pochodzą ze sprawozdawczości finansowej Grupy Żywiec S.A. z 2004 r. Na tej podstawie przeprowadzono symulację
skonsolidowanego bilansu majątkowego metodami pełną i proporcjonalną,
zakładając określony udział jednostki dominującej Browaru Żywiec S.A. (D)
w czterech pozostałych browarach tworzących grupę, tzn. Brackiego Browaru
Zamkowego w Cieszynie Sp. z o.o. (Z1), Browaru Warka Sp. z o.o. (Z2), Zakładów Piwowarskich w Leżajsku S.A. (Z3) oraz Elbrewery Company LTD Sp.
z o.o. (Z4). Założono, że jednostka dominująca D nabyła 56% akcji spółki Z1,
78% akcji spółki Z2, 99% akcji spółki Z3 i 83% akcji spółki Z4. Proporcje
udziałów mają charakter hipotetyczny, chociaż możliwy do spełnienia w praktyce rynkowej. Występujące zróżnicowanie udziałów wynikało ze znaczenia
Grupy Żywiec S.A. w rynku piwa i możliwych kierunków zmian w tym zakresie. Przyjęte założenia były podporządkowane realizacji celów opracowania.
Grupa Żywiec S.A. w rzeczywistości jest stosunkowo jednolita pod względem udziału jednostki dominującej, tzn. Browaru Żywiec S.A., zatem proces
konsolidacji w tej grupie był stosunkowo przejrzysty. Nie było zasadniczego
niebezpieczeństwa zniekształcenia obrazu finansowego grupy przy tak małym
zróżnicowaniu udziałów jednostki dominującej w jednostkach zależnych 5 .
Pojęcie i zakres konsolidacji
Konsolidacja oznacza łączenie sprawozdań finansowych jednostek tworzących grupę kapitałową przez sumowanie odpowiednich pozycji sprawozdań
finansowych jednostki dominującej, jednostek zależnych i niebędących spół4
DzU Nr 113 z 2000 r., poz. 1186, art. 3, ust. 1, pkt 39–43.
Faktyczne udziały Browaru Żywiec S.A. w pozostałych jednostkach kształtowały się następująco:
Browar Bracki – 100%, Browar Warka – 99,86%, Zakłady Piwowarskie w Leżajsku – 90,73%, Elbrewery Company LTD – 99,97%.
5
28
kami handlowymi jednostek współzależnych, z uwzględnieniem niezbędnych
wyłączeń i korekt 6 . W wyniku procesu konsolidacji powstaje skonsolidowane
sprawozdanie finansowe. Sprawozdanie to stanowi najbardziej niezbędny
i znaczący pakiet informacji finansowych, jaki zarząd jednostki dominującej
przedstawia odbiorcom zewnętrznym. Dostarczają one syntetyczny, a zarazem
pełny obraz całej grupy kapitałowej, odzwierciedlają sytuację majątkową i finansową oraz wyniki działalności grupy [Remlein 2001]. Skonsolidowanym
sprawozdaniem finansowym obejmuje się dane jednostki dominującej i jednostek podporządkowanych wszystkich szczebli, bez względu na to, w jakim państwie znajduje się ich siedziba.
Celem sporządzania skonsolidowanego sprawozdania finansowego grupy
kapitałowej jest przedstawienie właścicielom, pracownikom, kontrahentom lub
innym zainteresowanym osobom sytuacji majątkowej i finansowej grupy kapitałowej, niezależnie od osobowości prawnej, jaką posiadają jednostki wchodzące w jej skład. Transakcje pomiędzy członkami grupy, często zawarte w warunkach znacznie odbiegających od warunków rynkowych, powiązania kapitałowe i finansowe, wzajemne świadczenia i poręczenia uniemożliwiają ocenę
standingu finansowego grupy wyłącznie na podstawie jednostkowych sprawozdań finansowych. Właśnie dla realizacji tych celów powstała potrzeba sporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych [Helin 1999]. Skonsolidowane sprawozdanie finansowe w rzetelny i jasny sposób przedstawia sytuację
majątkową i finansową oraz wynik finansowy całej grupy kapitałowej w taki
sposób, jak gdyby była ona jedną jednostką gospodarczą [Bień 2004]. W wielu
przypadkach dopuszczalne jest wyłączanie z konsolidacji niektórych podmiotów podporządkowanych, co może powodować u zarządów chęć manipulowania danymi w celu uzyskazania pozytywnego obrazu holdingu u akcjonariuszy,
a tym samym może również znacząco wpływać na formułowane wnioski
z przeprowadzanej analizy finansowej na podstawie sporządzanych skonsolidowanych sprawozdań finansowych [Ignatowski 2003].
Grupy kapitałowe i sporządzana w nich skonsolidowana sprawozdawczość finansowa na stałe występują już w praktyce polskiej sprawozdawczości finansowej.
Polskie prawo bilansowe od jedenastu lat reguluje ten problem. Wobec faktu, że
w rozwiniętych krajach konsolidacja sprawozdań finansowych jest normowana co
najmniej od lat kilkudziesięciu, wymieniony okres jest relatywnie krótki. Jednocześnie jednak polskie grupy kapitałowe mają także stosunkowo krótką historię,
dlatego też i w polskim prawie bilansowym wprowadzono precyzyjne rozwiązania
w tym zakresie niedawno [Karmańska 2003]. Obowiązek konsolidacji sprawozdań
finansowych został po raz pierwszy wprowadzony w ustawie o rachunkowości
6
DzU Nr 113 z 2000 r., poz. 1186 art. 3, ust. 1, pkt 45.
29
i dotyczył sprawozdań sporządzanych za 1995 r. Polskie skonsolidowane sprawozdania finansowe opracowywane za 2001 r. były zatem sporządzane po raz siódmy,
a zarazem ostatni według zasad określonych w tej ustawie. Od 2002 r. obowiązują
przepisy znowelizowanej ustawy o rachunkowości, zmienione również w kwestii
konsolidacji sprawozdań finansowych. Wprowadzone zmiany są potrzebne, gdyż w
ustawie ujawniły się różne luki, niejednoznaczności, a nawet błędy, które wymagały usunięcia [Fedak 2000].
Znowelizowana ustawa o rachunkowości przewiduje dwie metody sporządzania skonsolidowanego sprawozdania finansowego: pełną oraz proporcjonalną. Zgodnie z obowiązującymi do końca 2001 r. przepisami ustawy o rachunkowości, obok metody konsolidacji pełnej stosowana była metoda praw własności. Obecnie została ona wyłączona z grupy metod konsolidacyjnych. Nie
znaczy to jednak, że nie może być stosowana w procesie konsolidacji sprawozdań finansowych. Nowością natomiast jest metoda proporcjonalna. Przepisy
ustawy precyzują, w jakich przypadkach mają zastosowanie poszczególne metody konsolidacji. Metodą pełną konsoliduje się dane jednostki zależnej, z wyjątkiem tych, które prowadzą całkowicie odmienny rodzaj działalności niż jednostka dominująca. Metoda ta polega na sumowaniu w pełnej wartości poszczególnych pozycji odpowiednich sprawozdań finansowych jednostki dominującej i jednostek zależnych oraz dokonaniu wyłączeń i korekt konsolidacyjnych 7 .
Metodą proporcjonalną konsoliduje się dane jednostek współzależnych
niebędących spółkami handlowymi, z wyjątkiem tych, które prowadzą odmienny rodzaj działalności. Istota tej metody polega na sumowaniu poszczególnych
pozycji sprawozdań finansowych jednostki dominującej w pełnej wartości,
z częścią wartości odpowiednich pozycji sprawozdań finansowych, jednostek
współzależnych niebędących spółkami handlowymi, proporcjonalną do posiadanych przez jednostki grupy kapitałowej objętych konsolidacją udziałów oraz
dokonaniu wyłączeń 8 .
Wyłączenia i korekty konsolidacyjne dokonywane przy konsolidacji metodą proporcjonalną są podobne jak przy zastosowaniu metody pełnej. Podstawowa różnica między tymi dwoma metodami sprowadza się do wielkości aktywów i pasywów oraz przychodów i kosztów konsolidowanej jednostki, wykazywanych w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym. Przy zastosowaniu metody pełnej wielkości te wykazuje się w pełnej wysokości (niezależnie
od wielkości posiadanego udziału), natomiast przy metodzie proporcjonalnej
odpowiednio (proporcjonalnie) do posiadanego udziału.
7
8
DzU Nr 113 z 2000 r., poz. 1186, art. 60, ust. 1.
DzU Nr 113 z 2000 r., poz. 1186, art. 61, ust. 1.
30
Prowadzenie działalności w formie grupy kapitałowej może być źródłem
w takim samym stopniu szans, jak i zagrożeń. Jedno z podstawowych zagrożeń
dotyczy sprawozdawczości finansowej, gdyż poprzez sprawowanie kontroli
nad wieloma podmiotami odrębnymi w sensie prawa można dokonywać swobodnego transferu zysków i strat, wpływając tym samym na ostateczny kształt
jednostkowych sprawozdań finansowych [Gmytrasiewicz, Karmańska 2004].
Zagrożeniom wynikającym z prowadzenia działalności w takiej właśnie formie
ma przeciwdziałać konsolidacja sprawozdań finansowych. Podstawowym założeniem tej dziedziny rachunkowości jest rzetelne przedstawienie sytuacji finansowej grupy kapitałowej i tym samym wyeliminowanie operacji, których jedynym celem jest wpływ na jednostkowe sprawozdania finansowe. Wymienione
powyżej powody pozwalają na postawienie tezy, iż konsolidacja sprawozdań
finansowych jest jedną z podstawowych gałęzi rachunkowości finansowej, której znaczenie będzie w przyszłości rosło [Kalwat 2004]. Wzrasta również znaczenie konsolidacji sprawozdań dla analizy finansowej, gdyż stanowi jej podstawowe, lecz nie jedyne źródło informacji. Analiza finansowa jako integralna
część składowa rachunkowości wskazuje na możliwość przebudowy rachunkowości w każdym przedsiębiorstwie z instrumentu biernego, sprowadzającego
się do ewidencji, tradycyjnego rachunku kosztów i sprawozdawczości, w instrument czynny, stwarzający podstawy do planowania finansowego i podejmowania decyzji. Dane generowane przez sprawozdawczość finansową i analizę finansową warunkują prawidłowy rozwój gospodarczy przedsiębiorstw,
a ich stan i funkcjonowanie mają poważny wpływ na tempo wzrostu wyników
ekonomicznych. Szybkie i sprawne podejmowanie optymalnych decyzji gwarantuje lepsze efekty gospodarcze. Kierownictwo przedsiębiorstw, które jest
odpowiedzialne za proces decyzyjny, musi być zasilane w niezbędne informacje, m.in. z dziedziny kształtowania się stanu i struktury majątku oraz kapitału,
zdolności wytwórczych i usługowych, postępu technicznego, wydajności pracy,
kosztów itd. Ważne jest, aby jakość materiałów źródłowych do analiz była jak
najlepsza. Jeżeli będą to materiały niekompletne, nierzetelne, niewiarygodne, to
mogą powodować, że powstałe na ich podstawie wyniki oceny standingu finansowego i podjęte decyzje będą nieprawidłowe [Walczak 2003].
Wyniki badań
W okresie sprawozdawczym w ramach grupy kapitałowej wystąpiło kilka
operacji podlegających wyłączeniu, będących efektem wewnętrznych rozrachunków (tab. 1). Należności długoterminowe podlegały wyłączeniu jedynie
31
w jednostce dominującej D (Browar Żywiec S.A.) oraz w Browarze Z1, odpowiednio w kwotach 1509 tys. zł i 55 tys. zł, co dało łączną wartość 1564 tys. zł.
Znacznie wyższa kwota dotyczyła wyłączeń należności krótkoterminowych
o łącznej wartości 28 101 tys. zł, przy czym najwyższa kwota wystąpiła w Browarze D i wynosiła 23 670 tys. zł, a z jednostek zależnych w Browarze Z4
(1590 tys. zł). Taka sama łączna kwota dotyczyła zobowiązań krótkoterminowych, a najwyższa była w Browarze Z2 (20 000 tys. zł). Korekta zobowiązań
długoterminowych wystąpiła jedynie w browarach Z2 i Z4 w kwocie równej
łącznym korektom należności długoterminowych. Łączna kwota dokonanych
korekt była najwyższa w jednostce dominującej D i wynosiła 29 579 tys. zł,
a następnie w Browarze Z4 – 5695 tys. zł. W ramach całej Grupy Żywiec S.A.
kwota korekt ogółem w badanym roku ukształtowała się na poziomie
59 330 tys. zł.
Tabela 1
Zestawienie wewnętrznych rozrachunków między uczestnikami grupy kapitałowej (tys. zł)
Pozycja danych
D
1. Należności
długoterminowe
2. Należności
krótkoterminowe
3. Zobowiązania
długoterminowe
4. Zobowiązania
krótkoterminowe
Razem
Z1
Browary
Z2
Z3
Z4
Razem
1 509
55
0
0
0
1 564
23 670
530
1 346
965
1 590
28 101
0
0
509
0
1 055
1 564
4 400
29 579
31
616
20 000
21 855
620
1 585
3 050
5 695
28 101
59 330
Źródło: Opracowanie własne.
Faktyczne dane finansowe spółki dominującej D oraz spółek podporządkowanych na dzień nabycia udziałów przedstawia zestawienie w tabeli 2. Wartość pozycji bilansowych jednostki dominującej D oraz browarów podlegających konsolidacji była zróżnicowana. Suma bilansowa Browaru Żywiec S.A.
(D) wynosiła 3 539 113 tys. zł, natomiast w pozostałych browarach była znacznie niższa. W Browarze Z4 ukształtowała się na poziomie 320 788 tys. zł, a w
Browarze Z1 wynosiła jedynie 8593 tys. zł. W strukturze aktywów w większości browarów dominowały aktywa trwałe, a jedynie w Browarze Z1 widoczna
była nieznaczna przewaga aktywów obrotowych. W strukturze aktywów obrotowych we wszystkich konsolidowanych browarach dominowały należności
krótkoterminowe, a jedynie w jednostce dominującej D widoczna była znaczna
przewaga wartości inwestycji krótkoterminowych w kwocie 207 692 tys. zł.
32
Tabela 2
Bilans poszczególnych jednostek wchodzących w skład grupy kapitałowej (tys. zł)
Pozycja danych
A) Aktywa trwałe
1. Wartości niematerialne i prawe
2. Rzeczowe aktywa trwałe
3. Należności długoterminowe
4. Inwestycje długoterminowe
D
Z1
AKTYWA
3 181 618
4 109
19 198
439 493
3 256
5 269
160
2 707 661
Browary
Z2
Z3
Z4
285 856
136
272 268
654
9
96 877
262
88 500
1 608
17
259 017
3 993
237 361
1 302
16 361
5. Długoterminowe rozliczenia
międzyokresowe
B) Aktywa obrotowe
9 997
357 495
693
4 484
12 789
49 401
6 490
32 726
61 771
1. Zapasy
2. Należności krótkoterminowe
3. Inwestycje krótkoterminowe
– środki pieniężne
46 386
90 870
207 692
3 692
1 812
2 185
358
358
16 089
26 426
808
808
13 663
17 762
1 203
1 203
21 055
37 065
1 206
1 206
9 997
129
3 539 113
8 593
PASYWA
3 052 204
2 347
28 339
2 200
2 667 361
441
15 470
269 000
–1 172
72 034
878
6 078
335 257
98
129 603
2 445
320 788
149 383
200 910
895
6 046
18 510
25 083
16 365
15 056
376
–47 693
9 323
181 044
423 650
670
23 194
4. Krótkoterminowe rozliczenia
międzyokresowe
RAZEM AKTYWA
C) Kapitały własne
1. Kapitał podstawowy
2. Kapitał zapasowy
3. Kapitał z aktualizacji wyceny
4. Pozostałe kapitały rezerwowe
5. Zysk z lat ubiegłych
6. Zysk netto
D) Zobowiązania i rezerwy
na zobowiązania
1. Rezerwy na zobowiązania
2. Zobowiązania długoterminowe
3. Zobowiązania krótkoterminowe
4. Rozliczenia międzyokresowe
RAZEM PASYWA
486 909
32 192
6 246
373
393 147
61 570
3 539 113
3 910
1 963
8 593
–75 805
17 337
185 874
11 980
2 760
160 509
10 625
335 257
111 093
4 306
99 139
7 648
129 603
–252 038
–14 432
139 744
19 981
52 262
51 820
15 681
320 788
Źródło: Opracowanie własne.
Struktura źródeł finansowania w dominującym Browarze D była odmienna
niż w pozostałych browarach. W jednostce D kapitał własny wynosił
3 052 204 tys. zł, a zobowiązania stanowiły wartość 486 909 tys. zł. Nieznacz-
33
na dominacja kapitału własnego nad obcym widoczna była jeszcze jedynie
w Browarze Z4. W pozostałych browarach dominował kapitał obcy, co najbardziej było widoczne w Browarze Z3, w którym kapitał własny wynosił
18 510 tys. zł, a kapitał obcy 111 093 tys. zł. We wszystkich browarach zdecydowanie dominowały zobowiązania krótkoterminowe, których kwota była wyższa niż kwota należności krótkoterminowych. Oznacza to zachowanie racjonalne,
gdyż wykorzystywany jest kredyt handlowy w finansowaniu działalności.
W tabeli 3 przedstawiono kształtowanie się pozycji majątkowo-kapitałowych przed konsolidacją i po konsolidacji metodą pełną. Ogólnie można
stwierdzić, że w strukturze pozycji majątkowych nie nastąpiły zasadnicze
zmiany. Wszystkie wyłączenia w zakresie majątku są o charakterze zmniejszającym. Największe zmiany udziału w strukturze majątku dotyczyły rzeczowych
aktywów trwałych, inwestycji długoterminowych oraz w znacznie mniejszym
stopniu należności i inwestycji krótkoterminowych. Udział rzeczowych aktywów trwałych w majątku zwiększył się z 24% przed uwzględnieniem wyłączeń
do 25,9% po ich uwzględnieniu. Udział inwestycji długoterminowych zmniejszył się natomiast z 62,9 do 60,7%. Tej pozycji dotyczyła także największa
korekta zmniejszająca w kwocie 286 424,48 tys. zł. Aktywa obrotowe w wyniku wyłączeń nie zmieniły zasadniczo struktury.
W przypadku źródeł finansowania zdecydowana większość wyłączeń
miała charakter zmniejszający, głównie w obszarze kapitału własnego. Dotyczyło to zwłaszcza kapitału podstawowego w kwocie 651 843 tys. zł, co spowodowało zmniejszenie udziału w strukturze pasywów z 15,7% do jedynie
0,7%. Jednocześnie zwiększeniu uległ udział kapitału zapasowego z 62 do
66,4%. Łączny udział zobowiązań uległ nieznacznemu zwiększeniu (o 0,9
punktu procentowego). Korekta zwiększająca wystąpiła jedynie w przypadku
kapitału mniejszościowego w kwocie 64 859,52 tys. zł.
Reasumując, można stwierdzić, że przy konsolidacji pełnej w większym
stopniu zmianom ulega obraz browaru jako grupy w zakresie kapitałowym niż
majątkowym. W obszarze analizy wstępnej nie stwierdzono zatem zasadniczej
zależności między metodą pełnej konsolidacji a strukturą majątkowo-kapitałową Grupy Żywiec S.A.
W tabeli 4 przedstawiono kształtowanie się pozycji majątkowo-kapitałowych przy konsolidacji metodą proporcjonalną. Zmiany struktury zarówno majątku, jak i kapitału nie były znaczące. W największym stopniu zmiany te dotyczyły inwestycji długoterminowych (z 64,3% udziału do 61,5%) oraz
należności krótkoterminowych (o 0,4 pkt %). Korekty zmniejszające wartość
aktywów trwałych przyczyniły się do zwiększenia udziału w strukturze wartości
inwestycji krótkoterminowych, mimo że nie podlegały one korektom. Łączny
udział aktywów trwałych w strukturze majątku zmniejszył się o 0,4 pkt %, do
88,2%.
34
Tabela 3
Konsolidacja bilansu metodą pełną
Pozycja danych
1
Wyłączenia
Przed
konsolidacją
Po konsolidacji
tys. zł
%
WN
MA
tys. zł
%
2
3
4
5
6
7
AKTYWA
A) Aktywa trwałe
3 827 477
88,3
287 988,48 3 539 488,52
88,1
1. Wartości niematerialne i prawe
23 589
0,5
23 589
0,6
2. Rzeczowe aktywa
trwałe
1 040 878
24,0
1 040 878
25,9
3. Należności długoterminowe
8 993
0,2
7 429
0,2
2 724 048
62,9
286 424,48 2 437 623,52
60,7
29 969
0,7
29 969
0,7
505 877
11,7
477 776
11,9
99 005
2,3
99 005
2,5
2. Należności krótkoterminowe
174 308
4,0
146 207
3,6
3. Inwestycje krótkoterminowe
211 267
4,9
211 267
5,3
– środki pieniężne
7 267
0,2
7 267
0,2
4. Krótkoterminowe
rozliczenia międzyokresowe
21 297
0,5
21 297
0,5
4 333 354
100,0
316 089,48 4 017 264,52
100,0
76,0
4. Inwestycje długoterminowe
5. Długoterminowe
rozliczenia międzyokresowe
B) Aktywa obrotowe
1. Zapasy
RAZEM AKTYWA
1 564
28 101
PASYWA
C) Kapitały własne
1. Kapitał podstawowy
2. Kapitał zapasowy
3. Kapitał z aktualizacji
wyceny
4. Pozostałe kapitały
rezerwowe
5. Zysk z lat ubiegłych
6. Zysk netto
7. Kapitał mniejszości
3 403 488
78,5
351 284
3 052 204
680 182
15,7
651 843
28 339
0,7
2 685 732
62,0
18 371
2 667 361
66,4
59 766
1,4
44 296
15 470
0,4
269 376
6,2
376
269 000
6,7
–376 708
–8,7
–376 708
0
0,0
85 140
2,0
13 106
72 034
1,8
0
0,0
64 859,52
1,6
64 859,52
35
Tabela 3 cd.
1
D) Zobowiązania
i rezerwy na zobowiązania
929 866
1. Rezerwy na zobowiązania
2. Zobowiązania długoterminowe
3. Zobowiązania krótkoterminowe
4. Rozliczenia międzyokresowe
RAZEM PASYWA
2
3
4
6
7
21,5
900 201
22,4
68 832
1,6
68 832
1,7
55 022
1,3
1 564
53 458
1,3
708 525
16,4
28 101
680 424
16,9
97 487
2,2
97 487
2,4
4 333 354
100,0
4 017 264,52
100,0
380 949
5
64 859,52
Źródło: Opracowanie własne.
Tabela 4
Konsolidacja bilansu metodą proporcjonalną
Pozycja danych
1
A) Aktywa trwałe
1. Wartości niematerialne i prawe
2. Rzeczowe aktywa
trwałe
3. Należności długoterminowe
4. Inwestycje długoterminowe
5. Długoterminowe
rozliczenia międzyokresowe
B) Aktywa obrotowe
1. Zapasy
2. Należności krótkoterminowe
3. Inwestycje krótkoterminowe
– środki pieniężne
4. Krótkoterminowe
rozliczenia międzyokresowe
Przed
Wyłączenia
konsolidacją
zł
%
WN
MA
2
3
4
5
AKTYWA
3 749 357,65
88,6
352 848
Po konsolidacji
zł
6
%
7
3 396 509,65
88,2
22 664,64
0,5
22 664,64
0,6
969 458,26
22,9
969 458,26
25,2
8 356,26
0,2
1 564
6 792,26
0,2
2 720 445,60
64,3
351 284
2 369 161,60
61,5
28 432,89
484 256,99
91 092,02
0,7
11,4
2,2
28 432,89
456 155,99
91 092,02
0,7
11,8
2,4
161 908,50
3,8
133 807,50
3,4
210 631,57
6 631,57
5,0
0,2
210 631,57
6 631,57
5,5
0,2
20 624,90
0,5
20 624,9
0,5
28 101
36
Tabela 4 cd.
1
RAZEM AKTYWA
2
4 233 614,64
C) Kapitały własne
1. Kapitał podstawowy
2. Kapitał zapasowy
3. Kapitał z aktualizacji wyceny
4. Pozostałe kapitały
rezerwowe
5. Zysk z lat ubiegłych
6. Zysk netto
D) Zobowiązania
i rezerwy na zobowiązania
1. Rezerwy na zobowiązania
2. Zobowiązania
długoterminowe
3. Zobowiązania
krótkoterminowe
4. Rozliczenia międzyokresowe
RAZEM PASYWA
3 357 985,11
3
4
100,0
PASYWA
79,3
351 284
5
380 949
6
3 852 665,64
7
100,0
300 6701,11
78,0
579 737,79
2 682 599,56
13,7
63,4
651 843
18 371
–72 105,21
2 664 228,56
–1,9
69,2
52 043,34
1,2
44 296
7 747,34
0,2
269 312,08
6,4
376
268 936,08
7,0
–311 878,10
86 170,44
–7,4
2,0
–376 708
13 106
64 829,90
73 064,44
1,7
1,9
875 629,53
20,7
845 964,53
22,0
63 420,24
1,5
63 420,24
1,6
43 496,76
1,0
1 564
41 932,76
1,1
676 945,48
16,0
28 101
648 844,48
16,8
91 767,05
4 233 614,64
2,2
100,0
380 949
91 767,05
3 852 665,64
2,4
100,0
Źródło: Opracowanie własne.
W ramach pasywów zmiany w strukturze były bardziej znaczące niż przy
majątku. Nastąpiło zmniejszenie udziału kapitału własnego o 1,3 pkt %. Zasadnicza zmiana dotyczyła kapitału podstawowego, który przyjął wartość ujemną,
ze spadkiem udziału w strukturze o 15,6 pkt %. Zwiększył się natomiast udział
kapitału zapasowego z 63,4 do 69,2%. W zakresie zobowiązań zmiany były
dużo mniejsze, gdyż ich udział zwiększył się jedynie o 1,3 pkt %, głównie
z powodu korekty zobowiązań krótkoterminowych.
W tabeli 5 przedstawiono kształtowanie się podstawowych wskaźników
obrazujących sytuację Grupy Żywiec S.A. w zależności od metody konsolidacji
bilansu. W przypadku płynności bieżącej i szybkiej nie wystąpiły zmiany wielkości wskaźników. Ogólnie można stwierdzić, że płynność finansowa Grupy
Żywiec S.A. nie była zadowalająca. Zarówno wskaźnik płynności bieżącej, jak
i szybkiej kształtowały się znacznie poniżej optimów, które wynoszą odpowiednio 1,5–2,0 i około 1,0.
37
Tabela 5
Wskaźniki finansowe w zależności od metody konsolidacji
Lp.
Wskaźniki
1
2
3
4
Wskaźnik płynności bieżącej
Wskaźnik płynności szybkiej
Wskaźnik rentowności aktywów (%)
Wskaźnik rentowności kapitału
własnego (%)
Wskaźnik obrotu zapasów (dni)
Wskaźnik obrotu należności (dni)
Wskaźnik obrotu zobowiązań (dni)
5
6
7
0,70
0,53
2,12
Metoda
proporcjonalna
0,70
0,53
2,21
Różnica
proporc./pełna
0
0
0,09
2,79
2,83
0,04
14,2
21,0
105,5
13,1
19,3
99,5
–1,1
–1,7
–6
Metoda
pełna
Źródło: Opracowanie własne.
Wskaźniki rentowności z wykorzystaniem metody proporcjonalnej były
wyższe niż przy metodzie konsolidacji pełnej. Dotyczyło to zwłaszcza rentowności aktywów, gdyż wskaźnik zwiększył się z 2,12 do 2,21%, natomiast rentowność kapitału własnego uległa zwiększeniu jedynie o 0,04 pkt %. Obrót
należnościami i zobowiązaniami przy wykorzystaniu metody proporcjonalnej
uległ skróceniu, odpowiednio o 1,7 dnia oraz o 6 dni. Można stwierdzić, że
zarządzający Grupą Żywiec S.A. postępowali w sposób racjonalny, korzystając
z kredytu handlowego przez okres około 100 dni, przy stosunkowo krótkim
okresie inkasowania należności (około 20 dni). Wpływ metody konsolidacji na
kształtowanie się wskaźnika obrotu zapasami był znacznie mniejszy, gdyż nastąpiło zmniejszenie jego wielkości o 1 dzień. W Grupie Żywiec S.A. stwierdzono efektywne zarządzanie poziomem zapasów, gdyż obrót nimi nie przekraczał 2 tygodni.
Wnioski
W opracowaniu przedstawiono zależności między metodą konsolidacji bilansu majątkowego Grupy Żywiec S.A. a jej standingiem finansowym w zakresie struktury majątkowo-kapitałowej oraz wybranych wskaźników finansowych. Na podstawie przeprowadzonych badań sformułowano następujące
wnioski końcowe:
1. Kwota wewnętrznych rozrachunków w Grupie Żywiec S.A. była znacząca.
Powiązania w zakresie wzajemnych należności i zobowiązań jednostek
tworzących grupę były różnorodne zarówno pod względem kwot rozra-
38
chunków, jak i terminów ich wymagalności. W zakresie majątkowym między konsolidowanymi jednostkami występowały znaczące różnice wartościowe, natomiast pod względem struktury różnice te były dużo mniejsze.
Wynika to z funkcjonowania badanych jednostek w tej samej branży i wytwarzania tego samego rodzaju produktu (różne asortymenty piwa). Browary z grupy kapitałowej stosowały natomiast różne strategie finansowania
działalności. W jednostce dominującej zdecydowanie dominował kapitał
własny, podczas gdy w większości pozostałych browarów przeważał kapitał obcy.
2. Metoda pełna konsolidacji nie zmienia zasadniczego obrazu majątkowego
Grupy Żywiec S.A., co dotyczy zwłaszcza aktywów obrotowych. W zakresie kapitałowym zmiany w strukturze były zdecydowanie większe niż
w majątku. Dotyczyło to zwłaszcza kapitału podstawowego, którego udział
zmniejszył się o 15 pkt %. Przyjęcie metody proporcjonalnej konsolidacji
bilansu powodowało zbliżone zależności w relacjach majątkowo-kapitałowych jak przy metodzie pełnej. Bardziej zróżnicowane różnice w tym
przypadku dotyczyły źródeł finansowania.
3. Stosowana metoda konsolidacji nie wpływa zasadniczo na poziom ogólnych wskaźników zwrotu na kapitale własnym i majątku. Przy obu metodach uwzględnia się takie same wartości, o ile nie następuje korekta wyniku skonsolidowanego o wzajemne transfery zysków. Jeśli jednostka podporządkowana wykazuje dodatni wynik finansowy, to wskaźniki te dla grupy
kapitałowej będą wyższe od wskaźników liczonych tylko dla jednostki dominującej. Całość kapitałów własnych jednostek podporządkowanych, jakie zgromadzone były w podmiocie do dnia przejęcia w nim udziałów, podlega bowiem eliminacji.
4. Płynność jednostek podporządkowanych konsolidowanych metodą pełną
i proporcjonalną nie ma wpływu na wskaźniki płynności finansowej grupy
kapitałowej, bez względu na strukturę wzajemnego finansowania działalności zobowiązaniami. Dotyczy to zarówno wskaźnika bieżącego, jak i szybkiego. Metoda proporcjonalna przyczyniła się natomiast do poprawy obrazu
grupy kapitałowej pod względem sprawności gospodarowania, co było widoczne zwłaszcza w kształtowaniu się wskaźnika obrotu zobowiązaniami.
Reasumując, można stwierdzić, że przyjęcie metody konsolidacji bilansu
majątkowego nie ma zasadniczego wpływu na ocenę kondycji finansowej
grupy kapitałowej zarówno w zakresie analizy wstępnej, jak i wskaźnikowej. Większym zmianom podlega jedynie struktura źródeł finansowania
działalności.
39
Literatura
BIEŃ W., 2004: Bieżąca informacja o wynikach i sytuacji finansowej spółki kapitałowej.
Rachunkowość nr 11.
FEDAK Z., 2000: Nowelizacja ustawy o rachunkowości. Rachunkowość nr 12.
GMYTRASIEWICZ M., KARMAŃSKA A, 2004: Rachunkowość finansowa. Difin, Warszawa.
IGNATOWSKI R., 2003: Przewodnik po konsolidacji sprawozdań finansowych. Wydawnictwo ODDK, Gdańsk.
HELIN A., 1999: Metody i techniki konsolidacji sprawozdań finansowych. Wydawnictwo
BDO, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa.
HELIN A., 2003: Skonsolidowane sprawozdanie finansowe. Praktyczny poradnik jak sporządzić sprawozdanie finansowe jednostek powiązanych. Wydawnictwo BDO, ODDK,
Gdańsk.
KALWAT T., 2004: Konsolidacja sprawozdań finansowych metodą pełną. Poradnik praktyczny. Difin, Warszawa.
KARMAŃSKA A., 2003: Zmiany praw własności w grupie kapitałowej. Rachunkowość nr 3.
REMLEIN M., 2001: Sprawozdania finansowe grup kapitałowych – metody konsolidacji. Wydawnictwo SKwP, Zarząd Główny Centralny Ośrodek Szkolenia Zawodowego, Warszawa.
Ustawa o rachunkowości z dnia 29.09.1994 r., DzU Nr 121, poz. 591, z późn. zm.
Walczak M., 2003: Analiza finansowa w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Difin, Warszawa.
Method of Consolidation and Financial Standing
of Capital Group
Abstract
In the paper relationship between method of consolidation of the Żywiec
Group balance and its financial assessment in the scope of ratios of profitability, liquidity and efficiency was presented. Connections of mutual claims and
liabilities in capital group were various as regards sums of settlement as well as
terms of maturity. There were significant differences of value of property statement between consolidated breweries, where there were small differences of
structure. Breweries differ as regards strategy of financing an activity.
The complete method of consolidation doesn’t change financial assessment of
the Żywiec Group, where there were significant changes as regards capital
structure. Proportional method of consolidation cause similar links of property
and capital relationships to complete method of consolidation. Used method of
consolidation has insignificant impact on the level of profitability ratios of
capital and assets. The liquidity of Żywiec Group, regardless the method of
consolidation, was unchanged. The use of proportional method of consolidation caused improvement of efficiency ratios.