jacy jestesmy - Instytut Spraw Publicznych

TYTUL
Sukces Kobiecy
JACY JESTESMY
DATA
07-2006
NAKLAD
RODZAJ PISMA CZYTELNICTWO
120 000
660 000
yu&^^/eéJl^ toÅ/.il^ oÅiaxit zcåirz^^^ z& wmxj^ zc/oApc/zlem//y, zm/e/im/m/y rii^
m& (Ah^K>izmimw. ^U-mc/zw nai/alzr€sztqyp<JZ(Mta/eya^<^/^aÅ/em^
/?t^éaZf/^Zny
- Å/)Ai£t^
a><)U{y (ÅoN/taO
rUOi)^
&^^
(fle^u/Å/y^^irc/y r^/nÅoiiH^ rS^^rz^/a/qy Sototemy ccÅ/^m/^Mo^i>i}éxx^.
Jm)-z& ccH^ c/eÅÅiroti>uno zac/o^uoAeTUC' to- cm/mÅy ÅrotAotrtijme^^/e/Mzemw nastro^ii}? Jf^z& toA
nw^i/tam&^ja€j^yj€sleém^
(DO^ ni& znacz^, z& Oijkqc^6^^/zl& nam^/oÅy (^^
ROZMAWIAtA MONIKA LUFT
..
JACY JESTESMY
Sukces: Trudno uwierzyc, ze stalismy sif szcz^sliwym spoteczeiistwem.
Prof. Lena Kolarska-Bobinska: W Polsce blisko jedna trzecia
spoteczenstwa zalicza si? do szcz^sliwcow. To catkiem duzo,
zwazywszy, ze w 1988 roku myslato tak o sobie 18 proe. Za to
zadowolenie z roznych aspektow zycia przydarza si? nam zdecydowanie cz?sciej. Jestesmy spoleczeiistwem, ktore zyje chwiI4, co sprzyja dobremu samopoczuciu poszczegolnych osob.
Jesli odniesiemy to do polityki panstwa, nie ma si? z czego cieszyc. Politycy powinni bowiem myslec z duzym wyprzedzeniem o zjawiskach, ktore nas czekaj^.
Czy w takim
razie
powszechny
wzrost zadowolenia, ktory zostal
zauwazony przez socjologow, jest
tyiko chwilowy?
Niekoniecznie. Powoli znika
strach przed pogorszeniem si?
sytuacji osobistej. Zaczynamy odzyskiwac nadziej?, ze przyszlosc
b?dzie lepsza. Od trzech lat obserwujemy wzrost gospodarczy, coraz wi?cej osob zaklada firmy, co
oznacza, ze ludzie wierzq w przyszlosc gospodarki i swojq. Nawet
jesli wiele mlodych osob wyjezdza za granic? w poszukiwaniu
pracy, nastroje ich rodzin si? poprawiaj^, bo pojawia si? szansa,
ze b?dzie lepiej.
nycii inicjatywach lokalnych. Mamy wi?c poczucie, ze jestesmy
my, nasze rodziny - i jest panstwo, czy li oddaleni od nas politycy. Media, niestety, utrwalaj^ to, co dominowalo w czasach komunizmu i czego nie udato si? zasypac, czy li przepasc mi?dzy
sfer^ indywidualn^ a publiczn^. Rozdzwi?k mi?dzy mnq - osob^ prywatnq, ktora sobie daje rad?, a mn^ - obywatelem panstwa, ktory nie chce miec nie wspolnego ze sprawami publicznymi i z politykq, ktorq uwazamy za obrzydliw^. Coraz ch?tniej
podrozujemy, kupujemy nowe sprz?ty, bierzemy kredyty, ksztalcimy dzieci, zakladamy firmy, ale coraz rzadziej glosujemy.
W ten sposob energia ludzi, ich inicjatywa, zasobnosc nie przekladaj^ si? na zmiany w sferze
publicznej. Przedsi?biorcy, buduj^c i rozwijaj^c swqj zaklad, nie
d^z^ do tego, zeby w ich spolecznosci bylo lepiej, aby gmina byla
wlasciwie rzqdzona itp. To samo
dotyczy ludzi mlodych. Jesli sq
niezadowoleni, wybieraj^ ucieczk? z kraju. Nie probuj^ wplywac
na rzeczywistosc.
Wygl^da na to, ze istnienie tej przepasci wcale nam nie przeszkadza.
Przeciwnie, lubimy jq podkreslac.
Na pewno mamy potrzeb? krytyki, a media w jakis sposob
odpowiadajq na nasze narzekactwo, Icrytykanctwo, zawisc.
Ch?tniej czytamy w gazecie
o tym, ze jakiemus poslowi
powin?la si? noga, niz o prezydencie jakiegos miasta, ktory
przy pomocy innych zrobil cos
pozytecznego.
DIaczego wi^c wydaje nam s i ; cz;sto, ze sytuacja jest niepewna?
Moze cz?sc osob obawia si? nowych rzqdow. W powietrzu wisi
znak zapytania: czy ta eldpa nie
Socjolog, dyrektor Instytutu Spraw Publicznych, wczesniej kierowala
zawroci Polski z drogi, ktora
Centrum Badania Opinii Spotecznej. Jest tez m.in. cztonkiem Komitetu SoMorallzatorstwo jest nudne.
cjologii PAN, Rådy Naukowej Instytutu Studiow Spotecznych UVv^ Komitepo wejsciu do Unii Europejskiej
Niekoniecznie! Mozna przeciez
tu Steruj^cego projektu „Nowe Metody Rzqdzenia" VI Ramowego projekokazala si? tak obiecuj^ca? Czy
pokazywac ludzkq pomyslowosc;
tu Unii Europejskiej, Komitetu Doradczego ds. Nauk Spotecznych i Humanie odetnie Polski od szansy, jak^
czego to Polak nie wymysli.
nistycznych Komisji Europejskiej. M^zatka, dwoje dzieci, m ^ Krzysztof
stwarza wtasciwe wykorzystanie
- dziennikarz, corka Katarzyna 23 lata, syn Andrzej 27 lat.
funduszy europejskich? Czy nie
Diagnoza pokazata, ze Polacy s^ niezwykle przedsif biorczy. Kiedys panozrobi czegos, co spowoduje tqpwata opinia, ze dobrze pracujemy tyIko za granic^.
ni?cie na gieldzie? Moim zdaniem, niepewnosc jest chwilowa
i nie ma wplywu na popraw? nastrojow spoteczenstwa. Poza
Zagranica przyszla do nas sama. Jako Unia Europejska.
tym dotyczy gtownie przedstawicieli klas wyzszych, biznesmenow, ludzi wolnych zawodow.
jak si; w tym wszystkim odnajduje Polka? Jest mobilna, pracowita,
chftnie podejmuje wyzwania?
Na ostatnim kongresie PiS Jaroslaw Kaczyhski powiedzial, ze media
tworz^ nieprawdziwy obraz Polski. Alarmujq, ze zagrozona jest demokracja, wolnosc slowa, twierdz^, ze pahstwem rz^dzi niedot^stwo.
Skoro z socjologicznych badaii wynika, ze jest nam duzo lepiej, a my
nadal mamy wrazenie, ze jest gorzej, to moze prezes PiS ma racjf ?
Rola kontrolna mediow wobec wladzy polega na wylapywaniu
niedociqgni?c, potkni?c, krytykowaniu. Spelniajq swoj^ funkcj?
- nie chwal^ wladzy, co jest naturalne. Ale jednoczesnie uwazam, ze telewizja publiczna, jako medium najsilniejsze, nie propaguje wzorcow pozytywnych. Dia telewizji publicznej polityka
to par? konferencji prasowych i kilku panow z paru partii, ktorzy spotykaji| si? na tych konferencjach. Tymczasem polityka,
czy szerzej - zycie publiczne, polega mi?dzy innymi na pomyslach ludzi, ktorzy stawiajq sobie wspolny cel i Iqczq si?, aby go
realizowac. W telewizji brakuje programow o roznych pozytyw-
J6
SUCES
Cz?sto Polki lepiej przystosowaly si? do nowych regul niz ich
partnerzy. Prosz? zobaczyc, ile jest dzis wlascicielek firm!
Co prawda, nadal bezrobocie jest wi?ksze wsrod kobiet niz
wsrod m?zczyzn i istnieje tak zwany szklany sufit, ktory utrudnia kobietom awans w duzych firmach. Ale to wtasnie przeszkody wyzwolity ich energi?. We wlasnym biznesie nikt im
nie zabroni awansowac, nikt nie wyznaczy pensji. Jest to tez
rozwi^zanie pozwalajqce utrzymac rodzin?. Coraz wi?cej kobiet zarabia lepiej niz ich partnerzy.
Czy my, kobiety, lubimy sprawowac funkcje, miec wladzy? Gdy s i ;
przyjrzec urz^dom pahstwowym, nie widac, zebysmy marzyty o rz^dzeniu...
Kobiety nie wierzq, ze uda im si? zdobyc wysokq pozycj?, wi?c
rezygnuj^ ze staran. Jednak perspektywa bycia zawsze w drugim
szeregu podcina skrzydla. Kobiety tez rzadziej niz m^zczyzni
pragn^ wtadzy dia samej wtadzy. Nastawione s^ raczej na zadania. Pragn^ ladu w zyciu spotecznym i chcq cos zrobic, gdy widz^ batagan. Kiedys kobieta u wtadzy postrzegana byla jako
gorsza wersja m^zczyzny. Dzis badania opinii pokazuj^, ze sprawowanie funkcji publicznych nie jest postrzegana jako sprzeczne z kobiecosci^, a nawet dodaje jej atrakcyjnosci.
bieta w moherowym berecie jest cz^sto mam^ albo babci^ tej
mtodej, zdolnej dziewczyny, ktora postawila na karierg. Odwiedzajq sif, rozmawiaj^ ze sob^. Ta wi^z zaczyna sif rwac, gdy dochodzi do omawiania pogl^dow na sprawy publiczne. To pankt
zapalny w wielu rodzinach. Mlode, wyksztafcone kobiety sq zwolenniczkami otwarcia Polski, naptywu kapitalu zagranicznego,
pracy za granicq. Panie zwi^zane z Radiem Maryja sq z kolei
przeciwne integracji z Uniq Europejsk^, s^ bardziej tradycyjne.
W polskich rodzinacli kwestie polityczne czgsto dzielily, choc
tematy te nie s^ na ogol poruszane przy rodzinnym stole. Dawniej jedni glosowali na partie postkomunistyczne, inni na solidamosciowe. Dzis te podzialy zaczynaJ4 przebiegac mifdzy starszym i mtodszym pokoleniem.
Czy istnieje dzis jakis obowi^zuj^cy wzorzec kobiety?
To kobieta pracuj^ca i zarazem prowadz^ca dom. Becikowe
i tym podobne zach^ty do pozostania w domu i rodzenia wigcej
dzieci nie nie zmieni^. Ale praca
wcale nie musi oznaczac rezygnacji
z macierzynstwa, choc czgsto slychac takie obawy. W Szwecji, gdzie
jest duze rownouprawnienie, istnieje spory przyrost naturalny. System opieki spolecznej i prawa zostal
tak pomyslany, by umozliwic kobietom podj^cie pracy i lepszy podzial
obowiqzkow mi^dzy m^zczyzn i kobiety.
nu^ zaaamo/. ^nyzadzie/^ m^
Czy przyszlosc rysuje si; na wzor ame-
m{écz^/znlprq^tnq/(ihia<j^^
a spotkania z rodzin^ wyt^cznie w Swi;-
(iHc/zqy Suiq^ui/v, cAcq/ coéy
Ale to bardzo kosztowny system!
Wystarczytoby dac m^zczyznom tak^ sam^, jak kobietom, szansg
rzystania
na
_^
„z urlopow
„..„^,„.. _ze wzglfdu
...<,..,„j na
dzieci. Wtedybylaby to kwestia dehrZU&t(MOWiXa/y
cyzji matzonkow: ktore z nich poj- /
o'
cyzji
dzie na urlop i na jak dåigo.
••
ko- zra/yid. Qjct re^nd r^//iAuy
r
ay
/
.U&
'-
to Dzi;kczynienia?
Polskie spoleczenstwo staje sig coraz bardziej mobilne, koricz^ sig
czasy, kiedy cale rodziny mieszkaty
koto siebie i nigdzie nie chcialy sig
przenosic. Ja od urodzenia mieszkam na warszawskim Zoliborzu,
moja mama mieszka na Zoliborzu
i nasz syn tez. Ale tendencje sq inne, niedhigo juz okoto dwoch milionow mtodych Polakow bgdzie
mieszkac za granicq.
Czy okreslenie matka Polka ma jesz-
Nasze wzorce kulturowe s^ takie, ze to
cze sens?
kobieta opiekuje si; dzieckiem.
Wzorce kulturowe sig zmieniaj^. Jeszcze niedawno by to nie
do pomyslenia, zeby kobieta zyla w wolnym zwi^zku. Teraz nikogo nie dziwi, gdy mlodzi ludzie mieszkaj^ razem bez slubu.
l e M e l
/
o'
rykanski: cz;ste zmiany pracy i adresu,
Bo to wciqz dominujqcy model. Zmiany pojawiaj^ sig obok tradycyjnego nurtu. Staj^ sig jednak coraz bardziej powszechne.
Jako symbol, odniesienie do tradycji - tak. Matka Polka to ta,
ktora wpajala wartosci narodowowyzwoleiicze, patriotyczne.
Bytoby dobrze, gdyby pojgcie to nabrato dzis innego znaczenia,
zeby matka Polka uczyta dzieci przyzwoitosci i wspotdzialania z innymi, walczyta z egoizmem, samolubstwem i przekonaniem, ze tylko mnie sig nalezy, ze jestem pgpkiem swiata.
Chclalabym, zeby to byta matka, ktora z jednej strony uczy
dzieci, jak wazny jest nasz kraj i jak nalezy bye z niego dumnym, ale z drugiej strony, jak budowac tg dumg poprzez
wspoldziatanie z innymi.
Czyli nadal dziewczyny marz^ o tym, zeby bogato wyjsc za m^z. A mo-
Czy w ogole da s i ; odpowiedziec na pytanie, jakim jestesmy spote-
ze maJ4 inne pomysly na zycie?
czenstwem? Czy nie powinnismy raczej pytac o to, czy w Polsce jest
Polacy pytani o to, co jest dia nich najwazniejsze, odpowiadajq:
zdrowie i zasobnosc materialna. Jestesmy spoteczenstwem
na dorobku, ktore realizuje swoje aspiracje. Z drugiej strony,
kazdy marzy o rodzinie, o bezpieczeiistwie, stabilizacji. Pomysl
na zycie wygl^da wigc dzis tak: wyjsc za mqz z mitosci, a potem
dobrze zarabiac. Kobiety sq coraz bardziej samodzielne i gotowe zaakceptowac mgzczyzn, ktorzy zarabiaj^ duzo mniej niz
one. Czgsto, rowniez z koniecznosci, staj^ sig gtowami rodzin.
ciekawie? A moze nudno i zwyczajnie? jesli nudno, to chyba dobrze,
Socjolodzy twierdz4 takze, ze jest dzis duzo wi^cej kobiet, ktore
w ogole nie wyjd^ za m^z. Wybior^ zycie na koci^ tap; czy w pojedynkf. Jednoczesnie kazda gazeta kolorowa poswifca wiele miejsca sukniom slubnym. Panna mloda i panna mtoda...
Skoro mowimy o roznych wzorcach kobiecosci, co ma wspolnego kobieta, okreslana jako moherowy beret, z kobiety sukcesu, opisywan^
przez prås; kobiec^?
Tak samo mozna zapytac, co wspolnego ma drwal, pracuj^cy
w lokalnym tartaku na Mazurach, z mtodym prawnikiem w duzej korporacji. Ja bym powiedziala: bardzo niewiele, poniewaz
postgpuje roznicowanie sig naszego spoteczeiistwa. Chodzi tylko o to, zeby ten rozdzwigk nie byt zbyt silny. A swoj^ drogq, ko-
bo zdanie: „Obys zyt w ciekawych czasach" jest przeciez przekleiistwem.
Polska jest fantastycznym materiatem do obserwacji dia kazdego socjologa, bo ulega zmianom. Sami tez, jako spoteczeiistwo,
przygl^damy sig sobie i zastanawiamy, w ktorym kierunku
zmierzamy. Czy stajemy sig bardziej liberalni, czy religijni, czy
akeeptujemy nowe obyczaje, integracjg europejskq, czy wrgcz
przeciwnie, coraz bardziej zamykamy sig. I sami siebie zaskakujemy. Jeszcze parg lat temu mozna byto s^dzic, ze po wejsciu
do UE w Polsce nast^i zmiana nastrojow. Bgdziemy bardziej
antyeuropejsey, tak jak wiele innych krajow. Tymczasem przeciwnie, przekonalismy sig, ze warto byto, i optymizm wzrost.
Nadal jednak nie wiemy, jakim spoteezeiistwem bgdziemy, choc
coraz bardziej upodabniamy sig do spoteczeiistw zachodnich.
Tak, muszg przyznac, ze dia socjologa nasze czasy s^ niezmiernie ciekawe. Ale Polska zawsze byta ciekawym krajem.