Czytaj dalej.

Załącznik Nr 1
do Uchwały nr ............
Rady Dzielnicy Mokotów
m.st. Warszawy
z dnia ................. 2010 r.
LOKALNY PROGRAM PROFILAKTYKI UZALEŻNIEŃ
dla Dzielnicy Mokotów m.st. Warszawy na rok 2010
I. Wstęp.
Profilaktyka i rozwiązywanie problemów uzależnień jest jednym z ważniejszych
obszarów działania samorządu lokalnego. Polski model rozwiązywania problemów uzależnień
zakłada, że większość kompetencji i środków finansowych jest zlokalizowanych na poziomie
samorządów, które na mocy ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu
alkoholizmowi są podmiotem właściwym do rozwiązywania problemów związanych z
profilaktyką uzależnień w swoich społecznościach lokalnych. Mianem uzależnienia określa się
niekontrolowany
stan
zależności
fizycznej,
psychicznej
i
społecznej
od
środka
uzależniającego. W przypadku zaprzestania brania tych środków odczuwa się przykre objawy
fizyczne i psychiczne. Takie zjawiska społeczne jak uzależnienia, przemoc, rozpad rodzin,
brak właściwej opieki rodzicielskiej, nieprzystosowanie społeczne dzieci i młodzieży
przestępczość, występują w niektórych obszarach Mokotowa w stopniu nie mniejszym, niż w
innych dzielnicach Warszawy.
Lokalny Program Profilaktyki Uzależnień dla Dzielnicy Mokotów na rok 2010, zwany
w dalszej części Programem, został opracowany na podstawie Uchwały nr LXIII/1958/2009
Rady miasta stołecznego Warszawy z dnia 8 października 2009 roku w sprawie Programu
Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych m.st. Warszawy na rok 2010.
Realizatorem Programu na poziomie Dzielnicy jest Wydział Spraw Społecznych i
Zdrowia dla Dzielnicy Mokotów.
Program będzie realizowany we współpracy z takimi podmiotami lokalnymi, jak:
Rada Dzielnicy Mokotów (w szczególności Komisje: Bezpieczeństwa, Porządku
Publicznego i Przeciwdziałania Patologiom Społecznym; Zdrowia, Pomocy Społecznej i
Rodziny; Oświaty),
Komórki organizacyjne Urzędu Dzielnicy Mokotów (w szczególności Wydział Oświaty i
Wychowania),
Dzielnicowy Zespół Realizacji Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów
Alkoholowych (D.Z.R.P.P. i R.P.A.),
Ośrodek Pomocy Społecznej Dzielnicy Mokotów,
Placówki służby zdrowia,
Sąd, Policja, Straż Miejska,
Dzielnicowa Komisja Dialogu Społecznego,
mokotowskie instytucje i placówki oświatowe, opiekuńcze, kulturalne, sportowe,
poradnie (w tym zaangażowane w działania Partnerstwa dla Mokotowa),
organizacje pozarządowe, parafie, prasa lokalna, spółdzielnie mieszkaniowe, podmioty
prowadzące działalność gospodarczą (w tym zaangażowane w działania Partnerstwa
dla Mokotowa),
oraz podmiotami o charakterze ponadlokalnym, takimi jak:
Biuro Polityki Społecznej Urzędu m.st. Warszawy,
Centrum Komunikacji Społecznej,
Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych m.st. Warszawy,
organizacje pozarządowe, wspólnoty, kościoły, związki wyznaniowe, placówki służby
zdrowia,
Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (PARPA), Krajowe
Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii.
Zadania
Programu
będą
realizowane
przez
osoby
i
podmioty
posiadające
udokumentowane kwalifikacje i doświadczenie w obszarze profilaktyki - na zasadzie zlecania
zadań do realizacji, odbywającego się w formie zakupu usług w trybie ustawy Prawo
zamówień publicznych oraz wsparcia lub powierzenia realizacji zadania w formie dotacji
przekazanych organizacjom pożytku publicznego.
Finansowanie realizacji zadań Programu będzie dokonywane z rocznych opłat
za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych wnoszonych przez prowadzące
sprzedaż podmioty gospodarcze, które ujęte są w Załączniku Budżetowym dla Dzielnicy
Mokotów do budżetu m.st. Warszawy na rok 2010 i wynoszą 2 196 600,00 zł.
II. Charakterystyka Dzielnicy Mokotów.
1. Informacje ogólne.
Mokotów jest jedną z dzielnic m.st. Warszawy. Jest to Dzielnica o zróżnicowanym
charakterze zabudowy i zagospodarowania, zajmująca rozległe tereny górnego i dolnego
tarasu malowniczej skarpy wiślanej. Powierzchnia: 3 542 ha (35,4 km²). Gęstość zaludnienia:
6,5 tys. na 1 km² (średnia dla Warszawy to 3,3 tys. na 1 km²). Położenie: lewobrzeżne tereny
Wisły. Mokotów sąsiaduje z Wilanowem, Ursynowem, Włochami, Ochotą, Śródmieściem,
Pragą Południe i Wawrem.
1
Mokotów charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem społeczności pod względem
poziomu wykształcenia, oraz statusu socjoekonomicznego mieszkańców, którzy mieszkają
zarówno
w
eleganckich
osiedlach
willowych,
jak
również
w
wielkich
osiedlach
kilkunastopiętrowych bloków oraz na starych osiedlach pracowniczych i przemysłowych,
które dominują pod względem bezrobocia i liczby osób korzystających z pomocy społecznej.
Na terenie Dzielnicy działa szereg publicznych placówek oświatowych i oświatowowychowawczych, w tym 49 przedszkoli, 25 szkół podstawowych, 14 gimnazjów, 43 szkoły
ponadgimnazjalne, 4 ogniska pracy pozaszkolnej oraz 2 ogrody jordanowskie. Na terenie
Dzielnicy zlokalizowanych jest ponadto 12 domów i ośrodków kultury, 28 placówek i
obiektów sportowo-rekreacyjnych (boisk, basenów, hal, bieżni), 12 parafii, dwie poradnie
psychologiczno-pedagogiczne, wiele oświatowych placówek niepublicznych: 19 przedszkoli, 8
szkół podstawowych, 8 gimnazjów, 17 placówek ponadgimnazjalnych.
Do przedszkoli uczęszcza około 4700 dzieci a w szkołach podstawowych, gimnazjach i
szkołach ponadgimnazjalnych wiedzę zdobywa ponad 21 tysięcy uczniów.
Na Mokotowie mieści się wiele placówek służby zdrowia działających w ramach
SZPZLO Warszawa – Mokotów : 16 przychodni rejonowych i przychodni specjalistycznych
oraz poradni (w tym 3 zajmujące się terapią uzależnień, przeciwdziałaniem przemocy w
rodzinie oraz profilaktyką i terapią rodzin). Na terenie Dzielnicy działa też 7 szpitali, w tym
jeden posiadający oddział zajmujący się leczeniem uzależnień.
Liczba ludności Mokotowa, największej Dzielnicy Warszawy, w grudniu 2009 roku,
wyniosła 211.339 osób zameldowanych na pobyt stały oraz 6722 osób zameldowanych na
pobyt czasowy.
Prognoza demograficzna dla Dzielnicy Mokotów przewiduje stopniowy spadek i
starzenie się ludności. Przewidywany spadek liczby ludności, z 230 617 w 2003 r. do 200 315
osób w 2015 r. jest wynikiem ujemnego przyrostu naturalnego i ujemnego salda migracji.
W grudniu 2009 roku liczba dzieci i młodzieży do 18 roku życia wynosiła 30.569.
W 2009 roku dała się zauważyć w strukturze bezrobocia na terenie Mokotowa
tendencja spadkowa w stosunku do lat ubiegłych. Na koniec miesiąca września 2009 r. w
Urzędzie Pracy zarejestrowanych było ogółem 3411 mieszkańców Dzielnicy, w tym 1655
kobiet i 1756 mężczyzn. Liczba osób z prawem do zasiłku wynosiła 784, w tym 373 kobiet i 411
mężczyzn. Odnotowano także 1036 osób długotrwale bezrobotnych, w tym 527 kobiet i 509
mężczyzn. Liczba osób bezrobotnych w wieku do 25 roku życia wyniosła 328, w tym 176
kobiet i 62 mężczyzn.
Na terenie Mokotowa działa około 100 instytucji samorządowych i państwowych oraz
organizacji pozarządowych zajmujących się pomocą osobom i rodzinom dotkniętym
problemem uzależnień oraz przemocy, w tym, w obszarze samych tylko uzależnień ok. 25.
Organizacje prowadzą m.in.: poradnie, punkty informacyjne, świetlice, kluby abstynenta,
ogniska wychowawcze, itp.
2
W 2009 roku na terenie Mokotowa działały 483 punkty sprzedaży i podawania
napojów alkoholowych, w tym sklepy, puby, restauracje.
Do końca listopada 2009 roku członkowie D.Z.R.P.P.i R.P.A. przeprowadzili 683
rozmów interwencyjno-motywujących do podjęcia leczenia, w sprawie 70 osób Zespół
wystąpił do sądu z wnioskiem o zobowiązanie do podjęcia leczenia odwykowego, 45 osób (w
tym osoby zgłoszone do Zespołu w roku 2008) zostało sądownie zobowiązanych do podjęcia
leczenia, około 15% osób zobowiązanych do poddania się leczeniu odwykowemu ukończyło
program leczenia odwykowego.
2. Wyniki aktualnych badań lokalnych w obszarze problematyki
uzależnień i postaw młodzieży mokotowskiej.
Pochodzące
z
2004
roku
wyniki
ostatniej
edycji
„badań
mokotowskich”,
prowadzonych wśród 15-latków warszawskiej Dzielnicy Mokotów przez Pracownię „Pro-M”
działającą w ramach Instytutu Psychiatrii i Neurologii, dotyczące używania przez młodzież
środków psychoaktywnych wskazują, że wśród 15-letniej młodzieży uczącej się w
warszawskich szkołach na Mokotowie, Ursynowie i w Wilanowie:
1. po raz pierwszy od rozpoczęcia badań w 1984 roku zmniejszyło się rozpowszechnienie
picia piwa, napoju alkoholowego najczęściej spożywanego przez młodzież,
2. znacząco zmniejszyło się rozpowszechnienie palenia papierosów, w tym zmniejszyły
się odsetki 15-latków palących papierosy okazjonalnie i palących ogółem, jednakże w
2004 roku dziewczęta „wyprzedziły” chłopców we wszystkich wskaźnikach palenia,
zatarła się też wcześniejsza różnica w piciu alkoholu i używaniu narkotyków,
3. zahamowaniu uległ trend wzrostowy w używaniu narkotyków,
4. zmniejszyło się rozpowszechnienie udziału młodzieży w imprezach towarzyskich,
gdzie używano narkotyków.
Wyniki badań mokotowskich z 2004 roku potwierdzają, że udział w przemocy i w bójkach
oraz zachowania sprzeczne z prawem łączą się wyraźnie z używaniem substancji
psychoaktywnych.
Spośród liczącej 1471 osób grupy badanych, 61% zadeklarowało, że w ostatnim roku
poprzedzającym badanie nie uczestniczyło w spotkaniach towarzyskich, podczas których
używano nielegalnych substancji psychoaktywnych, 27% uczestniczyło w takich spotkaniach
okazjonalnie a 11,3% uczestniczyło często. Na pytanie o używanie w ostatnim roku przez
badaniem nielegalnych substancji psychoaktywnych 82,6% odpowiedziało, że nie używało,
13% używało okazjonalnie, 4,2 % używało często.
Porównanie wskaźników używania
substancji psychoaktywnych w grupie dziewcząt i chłopców wykazało, że w ostatnich 30
dniach przed badaniem alkohol piło 53,9% dziewcząt oraz 45,1% chłopców; codziennie paliło
papierosy 14,8% dziewcząt i 9,1% chłopców; w ciągu ostatniego roku 18% dziewcząt i 16,9%
chłopców używało narkotyków; 22% dziewcząt i 8,7% chłopców używało leków
3
nasennych/uspokajających.
Najczęściej używanymi substancjami psychoaktywnymi były
marihuana i haszysz (36% odpowiedzi). Dane dotyczące picia alkoholu wskazują, że w
2004 roku, odsetek uczniów, którzy nigdy nie pili alkoholu wynosił 11,7%, 49,4% uczniów
piło alkohol w ciągu 30 dni poprzedzających badanie. Najpopularniejszym rodzajem alkoholu
było piwo – spożywało je 40,4 % badanych. Według relacji badanych uczniów około 20%
spośród nich często doświadczało przemocy na terenie szkoły, 15% często brało aktywny
udział w przemocy wobec innych, a w ostatnim roku blisko jedna czwarta uczestniczyła w
bójkach na terenie szkoły. Zachowania sprzeczne z prawem częściej charakteryzowały
chłopców (53%) niż dziewczęta (46%). Wśród tego typu zachowań najbardziej powszechne to:
akty fizycznej agresji wobec innych (31%), kradzieże (25%) i przejawy wandalizmu - 21%.1
Skuteczna realizacja środowiskowego programu profilaktycznego dotyczącego
ograniczenia ryzykownych zachowań młodzieży związanych z używaniem alkoholu i środków
psychoaktywnych wymaga zarówno diagnozy rozpowszechnienia tych problemów w populacji
nastolatków, jak i uzyskania pogłębionej wiedzy na temat postaw, wartości, oczekiwań,
sposobu myślenia i codziennego funkcjonowania młodych ludzi, w szczególności
tych zagrożonych wykluczeniem społecznym. W miesiącach wrzesień – listopad 2008
roku PBS DGA Spółka z o.o. na zlecenie Wydziału Spraw Społecznych i Zdrowia
dla Dzielnicy Mokotów przeprowadziła badania pod nazwą „Mokotowskie
nastolatki zagrożone wykluczeniem społecznym – ich marzenia, postawy i
zachowania oraz środowisko, w którym dorastają”. Badaniem zostały objęte między
innymi nastolatki w wieku 14-18 lat zamieszkujące na terenie Dzielnicy Mokotów.
Analizowano różne obszary funkcjonowania młodzieży, takie jak czas wolny – sposoby
spędzania i potrzeby w tym zakresie, grupa rówieśnicza - system norm i wartości, rodzina –
relacje i postawy, co jest ważne w życiu, szkoła – doświadczenia i relacje, uczucia i emocje,
zachowania ryzykowne dla zdrowia, plany, aspiracje, marzenia i zainteresowania,
postrzeganie działań profilaktycznych w środowisku lokalnym.
Badani w podobny sposób rozumieją i definiują pojęcie czasu wolnego. Dla
młodych ludzi jest to czas, w którym nie muszą wykonywać żadnych obowiązków ( szkolnych,
zawodowych, domowych), istotne jest dla nich to, że sami decydują, co będą wówczas robić.
Zdecydowana większość badanej młodzieży mówi o 3 do 5 godzinach czasu wolnego
dziennie. Najbardziej popularnym sposobem spędzania wolnego czasu w weekendy jest
udział w imprezach towarzyskich organizowanych w domach kolegów lub np. na terenie
Wyścigów Konnych lub Lasu Kabackiego.
Popularne formy spędzania czasu wolnego to spotkania ze znajomymi np. na murku
osiedlowym, w parku, na podwórku, poświęcane na wielogodzinne rozmowy, którym
towarzyszy niemal zawsze picie piwa i palenie papierosów oraz wizyty w pubach i w galeriach
1
źródło : http://www.ipin.edu.pl/raport_prom_2006.pdf
4
handlowych, gdzie korzystają z sal gier, kawiarni, przesiadują na ławkach lub oglądają
wystawy sklepowe.
Większość badanych nie ma żadnych określonych zainteresowań, spędza wiele godzin
bezczynnie przesiadując w domu i oglądając telewizję. Choć badani mówią o monotonii i
nudzie, pytani o satysfakcję ze sposobu spędzania wolnego czasu, wyrażają opinię, że są z
niego zadowoleni. Dla pojedynczych osób, główną barierą dla udziału w zorganizowanych
zajęciach jest brak pieniędzy na ich finansowanie wynikający z sytuacji materialnej rodziców.
Młodzi ludzie najczęściej w czasie wolnym spotykają się z kolegami/koleżankami, którzy
mieszkają na tym samym osiedlu lub, z którymi chodzili razem do szkoły. Młodzież podkreśla,
że obraca się wyłącznie w swojej grupie i unika kontaktów z mieszkańcami niektórych
lokalizacji na Mokotowie. Cechy najbardziej cenione w grupie rówieśniczej to lojalność i
umiejętność zachowania dyskrecji. Niewybaczalna dla grupy jest nielojalność, oczernianie
innego członka grupy oraz kradzież dokonana wobec innej osoby z tej grupy. Więcej niż
połowa badanych deklaruje, że ma już za sobą inicjację seksualną.
W badaniu poproszono młodych ludzi, aby wymienili wartości, które są dla nich
aktualnie najistotniejsze w życiu, a także aby uporządkowali je w hierarchię wskazując te,
które liczą się najbardziej. Dziewczęta wskazują przede wszystkim na dobre relacje z innymi
ludźmi, posiadanie w swoim otoczeniu osób bliskich i życzliwych, mówią w kontekście
ważnych wartości o wykształceniu i nauce, jako środku do osiągnięcia w życiu bezpieczeństwa
i stabilności, często formułują także swoje cele życiowe, wśród nich wyraźnie na pierwszy plan
wysuwa się szczęśliwa rodzina, dzieci i posiadanie dobrego męża. Chłopcy częściej natomiast
wskazują na znaczenie dobrej pracy i w tym kontekście ukończenie szkoły, zdobycie zawodu,
który pozwoli nie tylko utrzymać się, ale być niezależnym finansowo. Inną wartością, która
pojawia się w wypowiedziach chłopców, jest szacunek, rozumiany przede wszystkim jako
poważne traktowanie przez innych i wysoka pozycja w grupie rówieśniczej. Pogłębiając
rozmowę o tym, co ważne w życiu poproszono badanych, aby wypowiedzieli się także na
temat znaczenia wiary i religii w ich codziennym życiu. Większość przyznaje, że rzadko
uczestniczy w praktykach religijnych, ale wiara ma dla nich istotne znaczenie.
Badana grupa była wyraźnie zróżnicowana pod względem modelu rodziny, w jakim
dorasta. Część wychowuje się w rodzinach pełnych, część jest wychowywana przez samotne
matki. Osoby wychowujące się w pełnych rodzinach częściej mówią o wspólnym czasie
spędzanym z rodzicami, który szacują nawet na kilka godzin dziennie, o wspólnych posiłkach,
oglądaniu filmów, a także jasno określonych zasadach dotyczących zachowania w domu. Dla
osób wychowywanych przez jednego rodzica, z powodu jego koncentracji na utrzymaniu
rodziny, dom jest często wyłącznie miejscem, gdzie nocują, a codzienne rozmowy ograniczają
się do krótkiej wymiany informacji o faktach. Część badanych przyznaje, że w ich domach
pojawiały się w przeszłości problemy związane z alkoholem (uzależnienie jednego z
rodziców), nikt jednak nie opisuje ich jako przeżywanych aktualnie. Problemy te młodzi
określają jako rozwiązane i niechętnie opowiadają o swoich doświadczeniach i emocjach
5
przeżywanych w związku z alkoholizmem któregoś z rodziców. Jak wynika z zebranego
materiału, nikt z badanych i nie korzystał z pomocy i wsparcia psychologa w związku z
problemami alkoholowymi w swojej rodzinie.
Badani przyznają, że w ich domach zdarzają się konflikty, które kończą się
awanturami i rękoczynami. Mówią o nich jednak tylko w kontekście swoich relacji z
rodzicami. Tłem tych konfliktów jest lekceważenie zasad i wymagań formułowanych przez
dorosłych dotyczących takich sfer jak przebywanie poza domem i używanie substancji
psychoaktywnych, głównie alkoholu i narkotyków. Ich zachowanie spotykało się z
negatywnymi reakcjami rodziców (gniew, pretensje), ale nie wiązało się z żadnymi
poważnymi konsekwencjami, raczej zapowiedzią, że nastąpią one następnym razem. Badani
sporadycznie przypominają sobie jakiekolwiek rozmowy z rodzicami na temat szkodliwości
palenia, picia alkoholu lub sięgania po narkotyki. Na ogół nie pamiętają, jakimi argumentami
posługiwali się rodzice, wyraźnie sugerując, że nie przywiązywali do tych rozmów większej
wagi. Młodzież przyznaje, że rodzice wiedzą o tym, że pali papierosy i pije alkohol, ale nie
zdają sobie sprawy z częstotliwości tych zachowań i prawdopodobnie bagatelizują je. Część
badanych mówi o kłopotach i konfliktach z rodzicami, których tłem jest picie oraz powroty
do domu z imprez pod wpływem alkoholu. Badani wskazują, że reakcje rodziców na palenie i
picie często cechuje bezradność i brak wiary w realny wpływ na zmianę zachowań
nastoletnich dzieci.
Większość badanych mówi o szkole bez entuzjazmu, traktując ją jako miejsce, gdzie
chodzi bez szczególnej motywacji, raczej w poczuciu, że należy ją skończyć. Wszyscy badani
mówią o okresowych lub długotrwałych problemach w nauce. Szkoła nie jest dla badanych
miejscem, gdzie osiągają sukcesy, potwierdzają swoją wartość i podnoszą swoją samoocenę.
Jednym z ważnych celów badania było poznanie propozycji młodych ludzi w zakresie
zorganizowania w Dzielnicy form spędzania wolnego czasu, które cieszyłyby się
zainteresowaniem w ich kręgu rówieśniczym. Cześć przyznaje, że nie ma na ten temat żadnej
wiedzy, część wymienia pojedyncze miejsca. Wskazują także na miejsca, które w ich opinii są
przeznaczone dla dzieci i młodzieży z rodzin mających problemy finansowe np. świetlice
socjoterapeutyczne. Część badanych przyznaje, że korzystali z takich miejsc, kiedy byli
młodsi, ale jednocześnie podkreśla, że nie jest to oferta adekwatna do potrzeb i oczekiwań
nastolatków. Młodzież negatywnie ocenia ofertę w zakresie spędzania czasu wolnego
przygotowywaną przez szkoły. Zajęcia pozalekcyjne w jej ocenie nawiązują do codziennej
edukacji szkolnej. Badani pytani o to, czego w ich opinii najbardziej brakuje na Mokotowie
najczęściej wymieniają obiekty sportowe: boiska, ścieżki rowerowe oraz baseny (jest ich zbyt
mało). Poproszeni o zgłoszenie własnych pomysłów na takie formy spędzania wolnego czasu,
które cieszyłyby się zainteresowaniem nastolatków, formułują ogólne propozycje. W kilku
wypowiedziach przewija się motyw „otwartych klubów młodzieżowych”, a więc ogólnie
dostępnych miejsc, gdzie młodzież może spotkać się w większej grupie, spędzić czas w sposób
nie wymagający dużych nakładów finansowych (darmowy bilard, siłownia, kręgle),
6
porozmawiać w swoim gronie, obejrzeć interesujący film, a także opowiedzieć o swoich
problemach osobie dorosłej (terapeuta, animator), która potrafiłaby doradzić i udzielić
wsparcia. Analiza wypowiedzi badanych pokazuje, że w ich otoczeniu brakuje dorosłych,
którzy pełniliby rolę autorytetów, osób zaufanych, które potrafią otwarcie rozmawiać z
młodymi ludźmi, wysłuchać zrozumieć, a także wskazać wartościowe cele i motywować do ich
osiągnięcia.
3. Realizacja Programu w roku 2009.
W 2009 roku Lokalny Program Profilaktyki Uzależnień był wdrażany przez Wydział
Spraw Społecznych i Zdrowia dla Dzielnicy Mokotów, który realizował następujące zadania :
- prowadzenie dwóch punktów zagospodarowania czasu wolnego dzieci i młodzieży,
- prowadzenie zajęć zagospodarowania czasu wolnego dzieci i młodzieży na terenie
gimnazjów,
- prowadzenie dwóch Punktów Informacyjno – Konsultacyjnych,
- wdrażanie programów profilaktycznych, psychoedukacyjnych i informacyjno-edukacyjnych
na terenie mokotowskich placówek oświatowych,
- organizacja turnusów profilaktycznych i wyjazdów śródrocznych,
- współorganizacja i udział w kampaniach profilaktycznych,
- współpraca z instytucjami i organizacjami pozarządowymi,
- finansowanie działalności D.Z.R.P.P.i R.P.A.
Liczba odbiorców, którzy do dnia 18 grudnia zostali objęci w/w działaniami wyniosła ok.
8.500.
7
III. Cele Programu i realizacja.
Program Profilaktyki Uzależnień dla Dzielnicy Mokotów wyznacza kierunki działań i
zakres zadań, jakie należy podjąć w danym roku w odniesieniu do potrzeb lokalnych. Przy
tworzeniu Programu odwołano się do opisanej wyżej diagnozy, a także do zapisów zawartych
w Programie Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych m. st. Warszawy na rok
2010.
Cele opisane w Lokalnym Programie Profilaktyki Uzależnień zakładają kontynuację i
wdrażanie
na terenie Mokotowa kompleksowych i długofalowych działań spójnych z
nowoczesnymi trendami w dziedzinie profilaktyki uzależnień.
Działania zawarte w Programie są zaadresowane do ogółu mieszkańców Dzielnicy i
osób profesjonalnie zajmujących się profilaktyką pracujących w instytucjach i organizacjach
na tym terenie.
Zakres Programu obejmuje:
Profilaktykę uniwersalną (I-rzędową), która jest adresowana np. do wszystkich
mieszkańców
Dzielnicy,
bez
względu
na
stopień
ryzyka
wystąpienia
zachowań
problemowych lub zaburzeń i dotyczy znanych, w znacznym stopniu rozpowszechnionych
zagrożeń, np. przemocy, czy używania substancji psychoaktywnych. Na tym poziomie
wykorzystywana jest ogólna wiedza na temat zachowań ryzykownych, czynników ryzyka i
chroniących, danych epidemiologicznych. Celem ma być przeciwdziałanie pierwszym
próbom podejmowania zachowań ryzykownych. W dużej mierze działania profilaktyczne
skupiają się na tworzeniu wspierającego, przyjaznego klimatu szkoły/placówki, który
pozytywnie wpływa na zdrowie psychiczne i poczucie wartości, motywację do osiągnięć
uczniów i nauczycieli, czynny udział rodziców w życiu szkoły/placówki.
Profilaktykę ukierunkowaną na grupy zwiększonego ryzyka,
dobrego
rozpoznania
tych
grup
osób
np.
w
społeczności
wymaga
szkolnej/lokalnej.
Dla dzieci i młodzieży znajdujących się w grupie podwyższonego ryzyka organizowane są
indywidualne lub grupowe działania profilaktyczne.
Profilaktyka na rzecz jednostki wysokiego ryzyka to działania polegające na
terapii, interwencji, bądź leczeniu osób, przejawiających symptomy zaburzeń i wymagają
specjalistycznego przygotowania do ich udzielania. Na tym poziomie, w profilaktykę częściej
angażują się różne instytucje zewnętrzne, przygotowane do prowadzenia pomocy
psychologicznej lub medycznej.
8
1. Cel strategiczny :
Zmniejszenie skali występowania negatywnych zjawisk, związanych z nadużywaniem
alkoholu lub uzależnieniem od alkoholu i innych środków psychoaktywnych oraz
niwelowanie negatywnych skutków przemocy w rodzinie.
2. Cele operacyjne:
2.1.
Ograniczenie skali występowania zachowań ryzykownych wśród dzieci i młodzieży.
2.2.
Modyfikacja postaw społecznych mieszkańców Mokotowa wobec niepożądanych
zjawisk społecznych, jakimi są uzależnienia oraz przemoc w rodzinie.
2.3.
Zwiększenie dostępności kompleksowej pomocy psychologicznej i prawnej dla osób i
rodzin z problemami uzależnień i przemocy, osób i rodzin osób żyjących z HIV/AIDS,
a także dla członków rodzin zastępczych.
2.4.
Poprawa sytuacji społecznej osób i rodzin zagrożonych wykluczeniem z powodu
problemów związanych z uzależnieniem i przemocą poprzez udzielanie kompleksowej
pomocy.
2.5.
Ograniczenie łamania prawa i modyfikacja postaw społecznych wobec naruszeń
przepisów określonych w ustawie o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu
alkoholizmowi.
2.6.
Zwiększenie
kompetencji
zawodowych
pracowników
instytucji
i
organizacji
działających w sferze profilaktyki i rozwiązywania problemów uzależnień, przemocy
oraz zajmujących się problematyką HIV/AIDS.
2.7.
Rozwijanie umiejętności wychowawczych rodziców i opiekunów prawnych.
2.8.
Podejmowanie działań służących ograniczeniu występowania problemu kierowania
pojazdami
w
stanie
nietrzeźwości
lub
pod
wpływem
innych
środków
psychoaktywnych.
2.9.
Zmniejszenie rozmiarów populacji osób ryzykownie pijących napoje alkoholowe (w
tym zmniejszenie ilości i częstotliwości picia alkoholu przez młodzież, podwyższenie
wieku inicjacji alkoholowej, zwiększenie odsetka abstynentów wśród młodzieży oraz
zmniejszenie zjawiska spożywania alkoholu przez kobiety w ciąży).
2.10.
Poprawa
funkcjonowania
społecznego
abstynencję i ich rodzin.
9
osób
uzależnionych,
utrzymujących
3. Cele Programu będą realizowane w roku 2010 poprzez podejmowanie
działań w następujących obszarach:
3.1.
EDUKACJA PUBLICZNA
3.1.1.
Promowanie zdrowego stylu życia i trzeźwości, informowanie o szkodach oraz
zachowaniach ryzykownych związanych z używaniem alkoholu i innych substancji
psychoaktywnych, a także o metodach leczenia oraz zapobiegania szkodom
zdrowotnym
i
społecznym
w
tym
zakresie
poprzez
opracowywanie
i
rozpowszechnianie materiałów informacyjnych na temat problematyki uzależnień,
przemocy, HIV/AIDS oraz o podmiotach działających w tej sferze (np. w lokalnej
prasie, na stronach internetowych, na tablicach informacyjnych, plakatach i
ulotkach
udostępnianych
w
miejscach
użyteczności
publicznej,
podczas
profilaktycznych imprez, spotkań, konferencji).
3.1.2. Rozpowszechnianie informacji o usługach terapeutycznych, rehabilitacyjnych i
postrehabilitacyjnych świadczonych dla osób uzależnionych, współuzależnionych
oraz Dorosłych Dzieci Alkoholików (np. w lokalnej prasie, na stronach
internetowych).
3.1.3. Udział w warszawskich i ogólnopolskich kampaniach społecznych.
3.1.4. Organizowanie imprez i festynów zawierających przesłanie o charakterze
prozdrowotnym m.in. piknik profilaktyczny (Festyn Wakacyjny).
3.1.5. Podejmowanie działań o charakterze edukacyjnym, adresowanych do rodziców
(także rodziców dzieci w wieku przedszkolnym i dzieci młodszych), opiekunów,
kadry pedagogicznej itp., służących rozwojowi ich umiejętności wychowawczych
oraz podnoszących ich kompetencje w zakresie rozmawiania z dziećmi i młodzieżą
na temat problemów uzależnień i przemocy.
3.1.6. Prowadzenie zajęć edukacyjnych w zakresie profilaktyki HIV/AIDS.
3.1.7. Monitorowanie lokalnych problemów społecznych, dostępności oferty pomocowej
oraz jej adekwatności do potrzeb mieszkańców Mokotowa.
3.1.8. Organizowanie seminariów, warsztatów, w tym o charakterze interdyscyplinarnym,
w szczególności dla pracowników szkół i placówek opiekuńczo-wychowawczych,
instruktorów zajęć kulturalnych i sportowych, lekarzy pierwszego kontaktu,
pielęgniarek i położnych, pracowników socjalnych, kuratorów, policjantów i
strażników miejskich, pracowników Wydziału Spraw Społecznych i Zdrowia,
członków
D.Z.R.P.P.iR.P.A.,
przedstawicieli
organizacji
pozarządowych,
uczestników działań Partnerstwa dla Mokotowa oraz sprzedawców napojów
alkoholowych.
10
3.1.9.
Przeciwdziałanie nietrzeźwości kierowców poprzez współpracę z ośrodkami
szkolenia kierowców w zakresie włączenia problematyki alkoholowej do programów
szkolenia kandydatów na kierowców oraz zakup i dystrybucję wśród kierowców i
policjantów materiałów edukacyjnych: broszur, ulotek, liczników trzeźwości.
Harmonogram działań w obszarze edukacji publicznej
Działanie
Termin
II-XII
Emisja informacji dotyczących profilaktyki uzależnień,
przemocy, HIV/AIDS w prasie lokalnej.
Aktualizacja i rozszerzenie danych dotyczących
prowadzonej przez Wydział Spraw Społecznych i
Zdrowia dla Dzielnicy Mokotów działań na stronach
internetowych Urzędu Dzielnicy Mokotów, OPS,
umieszczenie linków na stronach współpracujących
instytucji i organizacji.
II-XII
Dystrybucja plakatów, broszur i informatorów
dotyczących prowadzonej przez Wydział Spraw
Społecznych i Zdrowia dla Dzielnicy Mokotów
działalności w miejscach użyteczności publicznej oraz
podczas imprez profilaktycznych, spotkań, konferencji.
II-XII
Organizacja warsztatów psychoedukacyjnych dla
rodziców mających na celu podnoszenie kompetencji
wychowawczych i umiejętności komunikacyjnych.
III-VII
Udział w kampaniach
profilaktyki.
II-XII
społecznych
z
zakresu
XII
Zorganizowanie imprezy gwiazdkowej dla uczestników
programów zagospodarowania czasu wolnego.
VI
Współorganizacja Mokotowskiego Festynu
Wakacyjnego.
III-VI / IX-XII
Prowadzenie
zajęć
edukacyjnych
w
zakresie
profilaktyki HIV/AIDS adresowanych do uczniów szkół
ponadgimnazjalnych.
Organizowanie
seminariów
dla
pracowników
organizacji i instytucji działających w obszarze
przeciwdziałania uzależnieniom, przemocy i HIV/AIDS
a także dla sprzedawców napojów alkoholowych.
III-XII
Nawiązanie współpracy z ośrodkami szkolenia
kierowców w zakresie włączenia problematyki
alkoholowej do programów szkolenia kandydatów na
kierowców.
III
Organizacja
szkoleń
z
zakresu
problematyki
alkoholowej dla kandydatów na kierowców oraz
uczniów szkół ponadgimnazjalnych.
III-IV
III
Zakup i dystrybucja wśród kierowców i policjantów
materiałów edukacyjnych.
11
Organizacja szkoleń
alkoholowych.
dla
sprzedawców
VI-XII
napojów
I-XII
Ewaluacja.
Wskaźniki monitoringu:
liczba materiałów informacyjnych, publikacji, nakład ulotek, plakatów,
liczba osób odwiedzających podstronę internetową Wydziału Spraw Społecznych
i Zdrowia dla Dzielnicy Mokotów zamieszczoną na stronie www Urzędu Dzielnicy
Mokotów,
liczba linków odsyłających do podstrony internetowej Wydziału Spraw
Społecznych i Zdrowia dla Dzielnicy Mokotów znajdujących się na stronach
podmiotów współpracujących,
liczba zrealizowanych szkoleń, warsztatów i liczba ich uczestników,
liczba ośrodków szkolenia kierowców, które podjęły współpracę,
liczba rozdanych kierowcom materiałów edukacyjnych,
liczba kampanii, w których wzięto udział.
3.2.
PROFILAKTYKA
3.2.1. Prowadzenie (w szkołach, świetlicach, klubach, punktach zagospodarowania
czasu wolnego dzieci i młodzieży itp.) grup socjoterapeutycznych oraz
programów profilaktycznych, adresowanych w szczególności do dzieci i
młodzieży z grup ryzyka.
3.2.2. Finansowanie
profilaktycznym
turnusów
i
i
wyjazdów
socjoterapeutycznym,
śródrocznych
będących
o
charakterze
integralną
częścią
całorocznych programów pracy z dziećmi i młodzieżą.
3.2.3. Wspieranie mokotowskich szkół w realizowaniu szkolnych programów
profilaktyki, w szczególności poprzez finansowanie programów z zakresu
profilaktyki uzależnień i przemocy w formie warsztatów, seminariów, prelekcji
i wykładów adresowanych do uczniów, rodziców i rad pedagogicznych.
3.2.4. Wspieranie mokotowskich placówek przedszkolnych w prowadzeniu działań
profilaktycznych skierowanych do dzieci, rodziców i pracowników przedszkoli.
3.2.5. Wdrażanie nowatorskich i modelowych rozwiązań w zakresie profilaktyki w
tym programu streetworkerów i liderów młodzieżowych,
3.2.6. Realizowanie programów zagospodarowania czasu wolnego dzieci i młodzieży
w szczególności z grup ryzyka w formie punktów zagospodarowania czasu
wolnego i klubów dla dzieci i młodzieży oraz zajęć pozalekcyjnych
12
rozwijających zainteresowania (np. kulturalno-artystycznych, sportowych,
rekreacyjnych, edukacyjnych).
Harmonogram działań w obszarze profilaktyki
Działanie
Termin
Prowadzenie grup socjoterapeutycznych dla dzieci i
młodzieży – uczestników zajęć zagospodarowania
czasu wolnego zlokalizowanych przy ul. Gagarina 27 i
ul. Obrzeźnej 16 a oraz w innych miejscach w
zależności od potrzeb.
I-XII
Organizacja turnusu profilaktycznego dla dzieci i
młodzieży – uczestników programów całorocznych.
VII/VIII
Organizacja wyjazdu śródrocznego dla dzieci i
młodzieży – uczestników programów całorocznych.
IV/V
Wdrażanie na terenie placówek oświatowych
profilaktycznych programów psychoedukacyjnych w
formie warsztatów, prelekcji i seminariów
adresowanych do uczniów, rodziców, rad
pedagogicznych.
II-VI / IX-XII
Skierowanie oddziaływań profilaktycznych
(dostosowanych do wieku odbiorców np. w formie
zabaw lub inscenizacji teatralnych) do placówek
przedszkolnych oraz w formie zajęć edukacyjnych dla
kadry przedszkoli oraz rodziców.
II-XII
Kontnuacja na terenie Dzielnicy programu
„streetworkingu” / wprowadzenie programu liderów
młodzieżowych.
I-XII
Realizacja programów zagospodarowania czasu
wolnego w placówkach przy ul. Gagarina 27 i ul.
Obrzeźnej 16 a oraz w pracowni komputerowej przy ul.
Woronicza 30 a także na terenie współpracujących
gimnazjów i innych obiektów w zależności od potrzeb.
I-XII
Wskaźniki monitoringu:
liczba zrealizowanych programów, zajęć, obozów, turnusów,
liczba dzieci, młodzieży, rodziców i nauczycieli uczestniczących w szkolnych
i pozaszkolnych (środowiskowych) programach profilaktycznych,
liczba szkół i innych placówek, w których prowadzone były programy
profilaktyczne.
13
3.3.
POMOC PSYCHOLOGICZNA, PSYCHOSPOŁECZNA I PRAWNA
3.3.1. Zwiększanie
dostępności
pomocy
psychologicznej,
psychospołecznej
i prawnej poprzez wspieranie działań ukierunkowanych na zapobieganie lub
zmniejszanie
szkód
podejmowanych
związanych
przez
z
uzależnieniami
profesjonalnie
i
przygotowane
przemocą
instytucje,
domową,
organizacje
pozarządowe, środowiska wzajemnej pomocy itp.
3.3.2. Prowadzenie Punktów Informacyjno-Konsultacyjnych, w których udzielane są
konsultacje i porady psychologiczne, psychospołeczne i prawne związane z
profilaktyką i rozwiązywaniem problemów uzależnień, HIV/AIDS oraz przemocą
domową.
3.3.3. Działania na rzecz tworzenia miejsc, udzielających różnych form wsparcia osobom
z rodzin z problemem uzależnień i przemocy.
Harmonogram działań w obszarze pomocy psychologicznej, psychospołecznej i prawnej
Działanie
Termin
Prowadzenie Punktów Informacyjno-Konsultacyjnych
przy ul. Woronicza 30 i ul. Gagarina 27.
I-XII
Wskaźniki monitoringu:
liczba osób korzystających z pomocy Punktów Informacyjno-Konsultacyjnych,
liczba udzielonych w Punktach Informacyjno-Konsultacyjnych porad i
konsultacji,
liczba spraw prowadzonych przez zespół interdyscyplinarny.
3.4.
INTERWENCJE
3.4.1. Rozwijanie, doskonalenie i wdrażanie procedur interwencji w sprawach przemocy
w rodzinie i innych zaburzeń funkcjonowania rodziny, powodowanych przez picie
alkoholu, w tym, w szczególności, procedur wczesnego rozpoznawania i reagowania
przez pracowników służby zdrowia, oświaty i pomocy społecznej w przypadku
podejrzenia występowania przemocy wobec dzieci.
3.4.2. Wspieranie tworzenia i działalności zespołów interdyscyplinarnych do spraw
pomocy dzieciom z rodzin dysfunkcyjnych.
3.4.3. Udzielanie pomocy i wsparcia rodzinom dzieci, które piją alkohol.
14
3.4.4. Podejmowanie czynności związanych z procedurą zobowiązania do leczenia osób
uzależnionych od alkoholu, realizowaną w ramach zadań D.Z.R.P.P. i R.P.A.
3.4.5. Podejmowanie działań skierowanych do sprzedawców napojów alkoholowych
celem ograniczania dostępności napojów alkoholowych oraz przestrzegania zakazu
sprzedaży alkoholu osobom niepełnoletnim.
Harmonogram działań w obszarze interwencji
Działanie
Termin
I-XII
Finansowanie działalności D.Z.R.P.P. i R.P.A.
II-XII
Koordynacja pracy Zespołów Interdyscyplinarnych.
Wskaźniki monitoringu:
liczba interwencji podjętych w przypadkach przemocy w rodzinie,
liczba osób uzależnionych, z którymi członkowie D.Z.R.P.P. i R.P.A.
przeprowadzili rozmowy interwencyjno-motywujące do podjęcia leczenia
odwykowego,
liczba osób uzależnionych, wobec których D.Z.R.P.P. i R.P.A. wystąpił do sądu z
wnioskiem o zobowiązanie do podjęcia leczenia odwykowego,
liczba osób zobowiązanych sądownie do podjęcia leczenia,
liczba punktów sprzedaży, w których zanotowano sprzedaż napojów
alkoholowych osobom niepełnoletnim,
liczba i rodzaj działań podjętych w celu ograniczenia sprzedaży napojów
alkoholowych osobom nieletnim,
liczba odebranych zezwoleń na sprzedaż alkoholu.
IV. Podstawy prawne realizacji Lokalnego Programu Profilaktyki Uzależnień
dla Dzielnicy Mokotów m. st. Warszawy na rok 2009.
Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu
alkoholizmowi (Dz. U. z 2007 r., nr 70, poz.473 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. nr 180,
poz. 1493 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. nr 179, poz. 1485
z późn. zm.).
Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie
(Dz. U. nr 96, poz. 873 z późn. zm.).
15
Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2007 r. nr 223, poz.
1655 z późn. zm.).
Uchwała nr LXIII/1958/2009 Rady miasta stołecznego Warszawy z dnia 8 października 2009
roku w sprawie Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych m.st.
Warszawy na rok 2010.
Uchwała Nr XVIII/604/2007 Rady m.st. Warszawy z dnia 8 listopada 2007 roku
w sprawie przyjęcia Miejskiego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie
na lata 2007-2011.
Uchwała Nr XVIII/606/2007 Rady m.st. Warszawy z dnia 8 listopada 2007 roku w sprawie
Miejskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2008 – 2011.
Uchwała nr XXIX/916/2008 Rady miasta stołecznego Warszawy z dnia 17 kwietnia 2008
roku zmieniająca uchwałę w sprawie Miejskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii lata
2008 – 2011.
Uchwała Nr XVIII/607/2007 Rady m.st. Warszawy z dnia 8 listopada 2007 roku w sprawie
Miejskiego Programu Przeciwdziałania Zakażeniom HIV i Działania Na Rzecz Osób Żyjących
z HIV/AIDS na lata 2008 – 2011.
Uchwała nr XXIX/917/2008 Rady miasta stołecznego Warszawy z dnia 17 kwietnia 2008
roku zmieniająca uchwałę w sprawie Miejskiego Programu Przeciwdziałania Zakażeniom HIV
i Działania Na Rzecz Osób Żyjących z HIV/AIDS na lata 2008 – 2011.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2003 r.
w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci
i młodzieży zagrożonych uzależnieniem (Dz. U. nr 26, poz. 226).
Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 14 lutego 2005 r. w sprawie placówek
opiekuńczo-wychowawczych (Dz. U. nr 37, poz. 331).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 września 2005 r. w sprawie Krajowego Programu
Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV (Dz. U. nr 189, poz. 1590).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 czerwca 2006 r. w sprawie
Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2006-2010 (Dz. U. z dnia
10 sierpnia 2006 r.).
Uchwała nr 162/2006 Rady Ministrów z dnia 25 września 2006 roku w sprawie Krajowego
Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie.
Inne programy i rekomendacje do których odnosi się Program:
Krajowy Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV opracowany na lata
2007-2011.
Narodowy Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na lata
2006-2010.
Rekomendacje
Państwowej
Agencji
Rozwiązywania
Problemów
Alkoholowych
do realizowania i finansowania gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania
problemów alkoholowych w 2010 roku.
16
V. Ewaluacja.
Ewaluacja będzie dotyczyła oceny jakości zrealizowanych zadań i celów, poprzez
określenie wyników bezpośrednich, czyli zmian zaistniałych po zamknięciu Programu oraz
wyników odroczonych, czyli zmian wtórnych będących konsekwencją zmian bezpośrednich.
Do procesu ewaluacji zostaną wykorzystane: sprawozdawczość do wyników bezpośrednich,
czyli określenie i ocena nakładów (finansowych, osobowych, programowych) do osiągniętych
skutków; standardowe wskaźniki statystyczne; ewaluacja wewnętrzna (opracowanie przez
Wydział Spraw Społecznych i Zdrowia arkuszy i ankiet ewaluacyjnych dla wykonawców
zadań) oraz analiza wyników tych ankiet mająca na celu ocenę skuteczności podjętych
działań; ewaluacja zewnętrzna – współpraca z instytucjami, które opracują raport
ewaluacyjny z realizacji konkretnych zadań.
VI. Postanowienia końcowe.
Podejmowane działania będą zgodne ze standardami określonymi w załącznikach do
Uchwały nr LXIII/1958/2009 Rady miasta stołecznego Warszawy z dnia 8 października 2009
roku w sprawie Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych m.st.
Warszawy na rok 2010.
17