FULL TEXT - Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości

Transkrypt

ibu
tio
np
roh
This copy is for person
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
ZESZYTY TEORETYCZNE RACHUNKOWOŚCI, tom 63 (119), Warszawa 2011
on
ly -
dis
tr
Wpływ informacji prezentowanych
w sprawozdaniach na zdolność
do pozyskania finansowania
przez organizacje pożytku publicznego
-
se
lu
na
Wprowadzenie
is c
op
y is
for
pe
rso
Organizacje pożytku publicznego realizują cele głównie niefinansowe, społecznie użyteczne, służące dobru jednostki lub dobru publicznemu, aczkolwiek istnieją także spółki kapitałowe, które jako organizacje for-proft prowadzą działalność filantropijną (Posner, Malani, 2006).
Pierwsza definicja organizacji pożytku publicznego została sformułowana
w prawie angielskim. Angielskie regulacje prawne działalności organizacji
dobroczynnych sięgają 400 lat wstecz (O’Hagan, 2001). Pierwszym angielskim
aktem prawnym był Akt o działalności dobroczynnej (Charitable Uses Act)
z 1557 r. i 1601 r., nazywany inaczej Statutem Elżbiety.
W Polsce działalność tego typu organizacji reguluje znowelizowana ustawa
o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z dnia 22 stycznia 2010,
w której została zawarta następująca definicja: „Działalnością pożytku publicznego jest działalność społecznie użyteczna, prowadzona przez organizacje
pozarządowe w sferze zadań publicznych określonych w ustawie”. Sfera zadań
publicznych, o której mowa w ustawie, obejmuje aż 33 zadania, które mogą
być od marca 2010 r. realizowane przez wszystkie podmioty, także spółki
Th
-
-
Halina Waniak-Michalak *
Ewelina Zarzycka **
Dr Halina Waniak-Michalak, Katedra Rachunkowości, Uniwersytet Łódzki,
adiunkt.
** Dr Ewelina Zarzycka, Katedra Rachunkowości, Uniwersytet Łódzki, adiunkt.
*
185
ibu
tio
np
roh
dis
tr
on
ly -
se
lu
na
rso
pe
for
y is
op
is c
Th
-
prawa handlowego, pod warunkiem, że nie będą prowadzić działalności zorientowanej na zysk, całość dochodu będą przeznaczać na działalność statutową
i nie będą dzielić go między udziałowców, członków lub akcjonariuszy. Spis
celów jest zamknięty i można rozszerzyć ten zakres jedynie w drodze rozporządzenia Rady Ministrów.
Oprócz zadań ukierunkowanych na pomoc biednym, grupom społecznym
znajdującym się w trudnej sytuacji oraz ochronę środowiska – także zadania
obejmujące wspieranie przedsiębiorczości, wzmacniania tradycji narodowej,
rozwój techniki i technologii oraz działalności na rzecz integracji europejskiej
będą zaliczane jako zadania publiczne realizowane przez organizacje pożytku
publicznego w Polsce. Zakres działalności polskich organizacji pożytku publicznego jest więc znacznie szerszy, niż w innych krajach europejskich, co
utrudnia prowadzenie badań porównawczych tego trzeciego sektora w Polsce
i na świecie.
Dla każdej organizacji funkcjonującej w gospodarce można wskazać interesariuszy, czyli osoby i jednostki organizacyjne zainteresowane wynikami
działalności danej organizacji, wpływającymi na jej działalność, ograniczającymi lub dającymi jej możliwość rozwoju. Każda jednostka sporządzająca
sprawozdanie finansowe, a przede wszystkim jednostka mająca obowiązek
publikowania swojego sprawozdania finansowego, powinna zapewnić, żeby
jego zawartość była użyteczna w ocenie sposobu zarządzania jednostką i jej
kondycji finansowej (Baran, 2006). Aby jednak informacje zawarte w sprawozdaniach finansowych były przydatne dla użytkowników tych informacji,
sprawozdania muszą spełniać określone cechy jakościowe. Zostały one sformułowane w Założeniach koncepcyjnych sporządzania i prezentacji sprawozdań
finansowych opracowane i zatwierdzone przez IASC w 1989 r. w celu zmniejszenia istniejących różnic w interpretacji składników sprawozdań finansowych.
Wysoka jakość sprawozdań finansowych i zaprezentowanych w nich danych
jest w organizacji pożytku publicznego spełniona, jeżeli użytkownik informacji
będzie mógł:
stwierdzić, jak i w jakim stopniu zasoby posiadane przez jednostkę zostały
wykorzystane dla realizacji jej celów statutowych,
ocenić jakość zarządzania jednostką i jej perspektywy rozwojowe,
sprawdzić, czy organizacja ma zasoby do kontynuacji działania i jakie są jej
zobowiązania,
zbadać, z jakich źródeł finansowania korzysta i czy wykorzystuje je efektywnie.
Sprawozdania finansowe każdej jednostki, bez względu na cel jej działalności, powinny przedstawiać rzeczywisty obraz sytuacji finansowej jednostki.
Organizacje pożytku publicznego, a w szczególności organizacje filantropijne,
rozpoczynały swoją działalność w czasach, kiedy najbardziej liczył się cel, a nie
186
ibu
tio
np
roh
dis
tr
on
ly -
se
lu
na
rso
for
pe
1. Cel sporządzania sprawozdań finansowych
organizacji pożytku publicznego
is c
op
y is
Analiza potrzeb informacyjnych użytkowników sprawozdań finansowych
wykorzystywana w procesie udoskonalania struktury i zawartości sprawozdań
finansowych była prowadzona w odniesieniu do jednostek gospodarczych od
połowy lat 60. (American Accounting Association (AAA), 1966, oraz Accounting Standards Board (ASB), 1995, 1996, 1999). Wyniki tych badań, jakkolwiek nieprzydatne w odniesieniu do organizacji nie działających dla zysku,
stały się podstawą dyskusji nad celami i kryteriami jakościowymi sprawozdań finansowych składanych przez tego typu podmioty (Hyndman, Conolly,
2000, s. 72). Raport z badań prowadzonych w Wielkiej Brytanii w 1980 r.
(Bird, Morgan-Jones, 1981, s. 70) wskazał na niską jakość danych finansowych
prezentowanych przez organizacje pożytku publicznego w Wielkiej Brytanii.
Dwie najistotniejsze wady tych sprawozdań zostały określone jako: „niejednorodność” (diversity) i „brak konsekwencji” (lack of consistence) w prezentacji
Th
-
środki. Pomimo rozwoju gospodarczego, podejście do sprawozdawczości tych
organizacji jest podobne. Spółki kapitałowe mają świadomość, że muszą
przekazywać sprawozdania z wyników swoich działań dawcom kapitału, czyli
inwestorom. Organizacja pożytku publicznego nie ma inwestorów, korzysta
z dotacji i darowizn nie gwarantując osiągnięcia określonych efektów, a jedynie zamiar, dążenia, próbę pomocy docelowej grupie osób.
Organizacje pożytku publicznego prowadzą swoją działalność korzystając
często z ogromnych sum pieniędzy pochodzących od indywidualnych lub instytucjonalnych darczyńców. Niewielka część tych organizacji prowadzi działalność gospodarczą lub częściowo odpłatną w celu pozyskiwania środków finansowych na realizację celów statutowych. Rekordziści uzyskują w ten sposób
fundusze porównywalne z przychodami dużych spółek kapitałowych, np.
United Way of America, której przychody za 2001 r. wyniosły 3,91 mld. $, zaś
za 2006 r. 68,12 mln. $ (Supphellen, Nelson, 2001). W różnych krajach sprawozdawczość finansowa organizacji pożytku publicznego podlega rożnym
regulacjom prawnym. Niemniej jednak wszyscy badacze w dziedzinie rachunkowości (zob. Noraini, Radiah, Jamaliah, Erlane, 2009) uważają, że sprawozdawczość finansowa tych jednostek jest niezbędna nie tylko dla monitorowania
i kontrolowania ich działalności przez instytucje rządowe, ale też dla podejmowania decyzji i zapewniania właściwych informacji dla szerokiej grupy
interesariuszy.
187
ibu
tio
np
roh
dis
tr
on
ly -
se
lu
na
rso
pe
for
y is
op
is c
Th
-
informacji finansowej. Wady te w praktyce uniemożliwiały porównywanie
sprawozdań finansowych różnych organizacji, jak też analizę i zrozumienie
danych z różnych lat tej samej organizacji.
Sprawozdania organizacji pożytku publicznego w Polsce także charakteryzuje niejednorodność, czyli inny zakres informacji prezentowanych w sprawozdaniach finansowych przez różne organizacje, oraz zmienna struktura
i ilość ujawnianych informacji przez tę samą organizację. Nie są spełnione
także inne kryteria jakościowe wymienione w ramach konceptualnych opracowanych i zatwierdzonych przez IASC w 1989 r., czyli zrozumiałość i przydatność sprawozdań finansowych. Część sprawozdań jest niekompletna, np.
informacja dodatkowa zawiera tylko informacje na temat zasad wyceny aktywów i pasywów lub sprawozdanie finansowe składa się jedynie z bilansu i rachunku zysków i strat w wersji kalkulacyjnej dla jednostek prowadzących
działalność gospodarczą (Waniak-Michalak, 2010).
Nowelizacja ustawy o działalności pożytku publicznego z 22 stycznia 2010 r.
wprowadziła sankcje dla organizacji pożytku publicznego za nieskładanie
i nieogłaszanie w określonym terminie sprawozdań merytorycznych i finansowych, nie nakładając jednakże na te organizacje obowiązku przestrzegania
norm jakościowych dla sprawozdań finansowych. W tej sytuacji pojawia się
pytanie: w jakim celu i dla kogo są sporządzane sprawozdania finansowe
organizacji pożytku publicznego, skoro większość tych sprawozdań finansowych i merytorycznych jest niekompletna i niezrozumiała dla ich użytkowników? Czy charakter działalności tych organizacji, czyli działalność nie dla
zysku, powoduje, że uwaga menadżerów jest skierowana na sprawozdanie
merytoryczne i dane niefinansowe?
Badania przeprowadzone przez brytyjskich naukowców na grupie 130 respondentów wskazały jednak, że zarówno wyniki finansowe, jak i niefinansowe, były istotne dla interesariuszy organizacji pożytku publicznego (Hyndman, 1991, s. 69–82). Inne badania, prowadzone przez naukowców amerykańskich (Parsons, Trussel, 2008) wskazały na zależność przychodów z darowizn
od niektórych danych finansowych oraz wskaźników finansowych. Badania
prowadzone wśród polskich, brytyjskich i niemieckich organizacji pożytku
publicznego ujawniły dużą rolę obligatoryjnych sprawozdań finansowych
jako narzędzia komunikacji z interesariuszami tych organizacji (Dyczkowski,
2010, s. 21–27). Centrum Ewaluacji Sektora Działalności Pożytku Publicznego
(Charity Navigator) utworzone w Stanach Zjednoczonych w 2001 r. prowadzi
natomiast coroczne badania kondycji finansowej amerykańskich organizacji
pozarządowych, wykorzystując wybrane miary finansowe w celu tworzenia
rankingów organizacji pożytku publicznego.
W Polsce zostały przeprowadzone w 2010 r. badania rezultatów działalności
organizacji pożytku publicznego przy użyciu wskaźników Charity Navigator,
wskazujące na zbieżność wyników tej oceny i wysokości otrzymywanych daro188
ibu
tio
np
roh
dis
tr
on
ly -
2. Źródła przychodów organizacji pożytku publicznego
oraz ponoszone koszty
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
se
Organizacja niedziałająca dla zysku może uzyskiwać przychody tylko
z działalności nieodpłatnej, ale w celu zapewnienia sobie stałych źródeł dochodów oraz stabilnej i bezpiecznej sytuacji majątkowej, organizacje te często
prowadzą działalność odpłatną i nieraz działalność gospodarczą. Wymaga to
wpisu do rejestru przedsiębiorstw, zaś zyski z działalności gospodarczej muszą
być przeznaczane przez organizację pożytku publicznego na działalność statutową. Zgodnie z ustawą o działalności pożytku publicznego (Ustawa o działalności pożytku publicznego, 2003, art. 10 ust. 1) organizacje prowadzące działalność pożytku publicznego są zobowiązane do ujmowania kosztów i przychodów z różnych źródeł w systemie księgowym tak, aby było możliwe ich wyróżnienie i przedstawienie w sprawozdaniu finansowym w odrębnych pozycjach.
Większość przychodów organizacji pożytku publicznego jest zmienna i trudna do prognozowania w kolejnych okresach. Otrzymanie dotacji lub darowizny
w bieżącym okresie, bez względu na podejmowane przez organizację działania, może nie nastąpić w kolejnym roku. Środki finansowe z Unii Europejskiej, o które duża część tych jednostek może się starać i o które aplikuje, są
trudne do uzyskania ze względu na brak wykwalifikowanej kadry posiadającej
umiejętność pisania wniosków o dotacje lub nieadekwatność celów programowych do potrzeb organizacji. Możliwość otrzymania 1% odpisu podatku
dochodowego stała się jednym z najważniejszych celów finansowych organizacji pożytku publicznego. Niektóre organizacje, ze względu na trudności
w dotarciu z informacją do dużej grupy podatników, mają jednak niewielkie
szanse na uzyskanie wysokich przychodów z tego źródła.
Porównując intensywność akcji promocyjnych sprzed kilku lat i obecnych,
można stwierdzić, że organizacje pożytku publicznego zaczęły konkurować
Th
-
wizn (Waniak-Michalak, 2010). Powyższe przesłanki skłoniły autorów do
przeprowadzenia badań w celu uzyskania odpowiedzi, czy informacje prezentowane w sprawozdaniach finansowych tych organizacji wpływają na podejmowanie decyzji finansowych przez darczyńców w kolejnych okresach? Czy
przywiązywanie dużej wagi do wyników finansowych i manipulacja nimi
przez niektóre organizacje (Jegers, 2010) ma wpływ na sytuację finansową
tych jednostek w przyszłości? Jeżeli tak, to które wartości bilansowe lub wynikowe mają takie znaczenie?
189
ibu
tio
np
roh
dis
tr
on
ly -
se
lu
na
rso
pe
for
y is
op
is c
Th
-
o przychody z tego źródła. Niektóre z organizacji, których sytuacja finansowa
nie pozwala na ubieganie się o kredyt bankowy na pokrycie kosztów reklamy
informacyjnej lub które nie mogą liczyć na poparcie mediów, nie mają szans na
uzyskanie pożądanych przychodów z odpisu 1% podatku dochodowego. Co
więcej, według Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych, odpis
1% podatku dochodowego zaczął być utożsamiany przez podatników z darowizną, co powoduje, że są oni coraz mniej chętni do przekazywania prawdziwych darowizn pieniężnych i rzeczowych, że przekazując 1% podatku dochodowego organizacji pożytku publicznego czują, że ich obowiązek filantropijny
został spełniony. Sytuacja ta powoduje, że wielkość tradycyjnych przychodów
tych organizacji jest z roku na rok coraz niższa.
Ze względu na specyfikę działalności tych organizacji, wysoki udział kosztów ponoszonych na działalność podstawową jest pożądany i świadczy o dobrym wykorzystaniu uzyskiwanych funduszy. Organizacje pożytku publicznego przeznaczają środki finansowe na działalność statutową, odpłatną i nieodpłatną, obejmującą głównie wydatki na realizację celów filantropijnych
i zadań przeciwdziałających problemom społecznym. W niektórych organizacjach dużą część kosztów stanowią koszty administracyjne związane z zarządzaniem organizacją, obsługą biurową oraz wynagrodzeniami pracowników
administracyjnych i zarządu. Wiele organizacji pozarządowych nie wypłaca
wynagrodzenia członkom zarządu za zarządzanie, jednak te same osoby mogą być zatrudniane przy realizacji zadań statutowych. Najistotniejszym problemem, z punktu widzenia rachunkowości jest dowolność kalkulacji kosztów
i zaliczania odpowiednich pozycji do kosztów administracyjnych i statutowych.
Najczęściej cała amortyzacja jest traktowana jako koszt administracyjny, bez
względu na rodzaj zadań, do których wykonania został przeznaczony środek
trwały. Podobna sytuacja występuje w przypadku zużycia materiałów i energii, natomiast informacja na temat wynagrodzeń jest różnie prezentowana
przez różne organizacje. Niektóre jednostki podają liczbę zatrudnionych i wartość wynagrodzeń w podziale na pracowników administracyjnych i pozostałych. Inne organizacje ograniczają się do liczby pracowników ogółem i podziału
wynagrodzeń w rachunku zysków i strat na administracyjne i statutowe bez
dodatkowych wyjaśnień. Jeszcze inne organizacje podają jedynie ogólną kwotę
kosztów administracyjnych, bez podziału na koszty rodzajowe.
Informacja o strukturze rodzajowej kosztów organizacji pożytku publicznego jest wymagana Rozporządzeniem Ministra Finansów (Rozporządzenie Ministra Finansów, 2001), jednak informacja ta może być dla wielu osób nieczytelna. Pojawia się więc pytanie: czy i w jakim stopniu informacja finansowa
jest użyteczna dla odbiorców? Jak należałoby pomóc donatorom w ocenie organizacji pozarządowych? Czy wysokość wynagrodzeń w kosztach administracyjnych jest istotnym miernikiem?
190
ibu
tio
np
roh
dis
tr
on
ly -
3. Cel badania
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
se
Rola rachunkowości, a w szczególności sprawozdawczości finansowej, w ocenie działalności przedsiębiorstw jest przedmiotem wielu badań i rozważań
naukowych. Nie podlega dyskusji fakt, iż dziś sprawozdanie przedsiębiorstwa
finansowe jest wykorzystywane przez wielu użytkowników: inwestorów, pracowników, zarząd i kredytodawców dla pozyskania informacji dotyczącej badanego przedsiębiorstwa.
Rola sprawozdań finansowych w sektorze przedsiębiorstw jest bezdyskusyjna, jednak w sektorze organizacji pożytku publicznego wykorzystanie informacji ze sprawozdania finansowego do oceny działalności tych podmiotów
nie jest już tak oczywiste. Niezwykle interesujący jest fakt, czy informacje pochodzące ze sprawozdawczości finansowej są wykorzystywane przez darczyńców w procesie podejmowania decyzji o udzielanych darowiznach czy wsparciu
finansowym konkretnej organizacji.
Celem przeprowadzanych badań jest odpowiedź na pytanie, czy informacje
pochodzące ze sprawozdań finansowych wpływają na wielkość dotacji i darowizn finansowych otrzymywanych przez organizacji pożytku publicznego
w Polsce. Przy tej okazji zostaje podjęta próba identyfikacji określonych czynników o charakterze finansowym, które skłaniają darczyńców do wyboru
konkretnej organizacji. Badanie ma również pokazać, czy polscy darczyńcy
czytają sprawozdania finansowe i wykorzystują pochodzące z nich informacje
przed podjęciem decyzji o dokonaniu darowizny.
Badania dotyczące wpływu sprawozdań finansowych na wielkość darowizn
otrzymywanych przez organizacje non-profit były prowadzone dotychczas
w Polsce w niewielkim zakresie, podczas gdy w literaturze amerykańskiej
wielu naukowców podejmowało się poznania tej tematyki. Szczególnie bowiem
w USA i krajach Europy Zachodniej rośnie rola tych organizacji w życiu
społecznym, gdyż zamożność społeczeństwa skłania zarówno osoby prawne,
jak i fizyczne, do regularnego wspierania finansowego działalności tego typu
podmiotów.
Th
-
Zgodnie z twierdzeniem Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych, Rada Pożytku Publicznego odebrała już kilku organizacjom status organizacji pożytku publicznego, ale dla wielu osób standardy działania takich
organizacji nie są znane. Nie ma jasno wytyczonych reguł i mierników, według
których można byłoby oceniać organizacje pożytku publicznego. Ogólnopolska
Federacja Organizacji Pozarządowych zamierza podjąć się, przy współudziale
Federacji Rozwoju Społecznego, kontroli działalności organizacji pożytku
publicznego i nadawania certyfikatów organizacjom spełniających wyznaczone
kryteria, co może pomóc zainteresowanym w ocenie i wyborze organizacji
pozarządowej.
191
ibu
tio
np
roh
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
se
on
ly -
dis
tr
Khumawala i Gordon (1997) przeprowadzają eksperyment wśród studentów jako potencjalnych darczyńców w celu stworzenie rankingu najważniejszych informacji pochodzących ze sprawozdań finansowych, które mają wpływ
na podejmowanie decyzji o przekazaniu darowizny.
W przeprowadzonym eksperymencie, Parsons (2007) stwierdza, iż niektórzy
darczyńcy są bardziej skłonni do przekazania darowizny, jeżeli otrzymali oni
wcześniej informacje o charakterze finansowym od określonej instytucji pożytku publicznego niż ci, którzy takich informacji nie otrzymali.
Wiele badań poszukuje związku między zmiennymi o charakterze finansowym pochodzącymi ze sprawozdań finansowych a wielkością darowizn.
Parsons (2003) sugeruje, iż efektywność i stabilność organizacji non-profit są
najważniejszymi czynnikami skłaniającym podmioty do przekazania środków
pieniężnych określonej organizacji. Efektywność jest przez tę Autorkę definiowana jako stopień, w jakim organizacja pożytku publicznego wykorzystuje
posiadane przez siebie zasoby dla realizacji założonych celów. Ten wskaźnik
mierzy średnio, jaka część otrzymanych darowizn trafia bezpośrednio do beneficjentów danej organizacji. Także Hyndman (1991) oraz Khumawala i Gordon
(1997) potwierdzają, iż darczyńcy są bardzo zainteresowani udziałem kosztów
przeznaczonych na realizację celów organizacji w całkowitych kosztach organizacji i chętniej wspierają organizacje charakteryzujące się jak najwyższym
takim wskaźnikiem. Poziom efektywności organizacji pożytku publicznego
jest zazwyczaj mierzony przez trzy zmienne:
PRICE – udział kosztów przeznaczanych przez organizację na realizację
swoich celów w całkowitych kosztach organizacji, taki wskaźnik stosują
m.in. w swoich badaniach Posnett i Sandle (1989), Callen (1994), Tinkelman
(1998);
PROG – wskaźnik będący odwrotnością PRICE, a więc relacja całkowitych
kosztów organizacji i kosztów przeznaczonych na realizację programów,
badania: Roberts i in., (2006);
ADMIN – wielkość kosztów administracyjnych organizacji nonprofit w całkowitych kosztach organizacji, wskaźnik zaproponowany m.in. przez
Frumkin i Kim (2001).
Khumawala i in., (2003), w przeprowadzanym przez siebie badaniu, wyciągają wnioski, iż darczyńcy, którzy również przygotowują sprawozdania finansowe dla swoich organizacji (np. przedsiębiorstw), chętniej (niż darczyńcy
Th
-
4. Przegląd badań empirycznych dotyczących
wpływu informacji pochodzących ze sprawozdań
finansowych na darowizny i dotacje otrzymywane
przez organizacje non-profit
192
ibu
tio
np
roh
dis
tr
on
ly -
se
lu
na
rso
pe
for
y is
op
is c
Th
-
nieprzygotowujący sprawozdań finansowych) przeznaczają środki finansowe
dla instytucji non-profit, które posiadają niższy wskaźnik łącznych kosztów
w stosunku do pozyskanych funduszy.
Stabilność organizacji nonprofit według Parsons (2003) – to zdolność do
kontynuacji działalności, nawet w przypadku zmniejszenia się posiadanych
zasobów. Cecha ta jest pochodną zasady kontynuacji działania stosowanej
powszechnie przez księgowych w przypadku przedsiębiorstw i innych podmiotów gospodarczych. Parson i Trusell (2008) potwierdzają badaniami, iż
cecha ta jest powiązana z wielkością otrzymywanych darowizn. Darczyńcy
chętniej bowiem ofiarują środki pieniężne tym organizacjom, które mają perspektywy działania, także w przypadku wystąpienia chwilowych problemów
z dostępem do środków finansowych (np. w okresie kryzysu gospodarczego).
Najczęściej wykorzystywane miary stabilności organizacji pożytku publicznego, z jakimi można zetknąć się w literaturze, są1:
EQUITY – wskaźnik udziału aktywów netto w całkowitych przychodach
organizacji, pokazuje on wielkość „zabezpieczenia” organizacji przed spadkiem przychodów, gdyż w sytuacji krytycznej organizacja może otrzymać
kredyt bądź pozbywać się aktywów w celu kontynuacji działalności (Trussel,
Greenlee, 2004; Greenlee, Trussel, 2000);
CONCEN – wskaźnik koncentracji przychodów będący relacją przychodów
z tytułu darowizn i dotacji w całości przychodów organizacji (Parsons,
Trussel, 2008);
MARGIN – wskaźnik podobny do wskaźnika marży brutto wykorzystywanego przez przedsiębiorstwa. Parsons i Trussel (2008) stwierdzili, iż organizacje pożytku publicznego charakteryzujące się wyższym wskaźnikiem
marży brutto pozyskują wyższe darowizny.
Szereg badań naukowych potwierdza, iż darczyńcy są bardziej skłonni do
przeznaczania sum pieniężnych dla organizacji, o których posiadają wiedzę
oraz gdy otrzymali wcześniej informacje o misji i celach organizacji, jak też
najważniejsze dane finansowe dotyczące podmiotu. (Gordon i in., 1999) Niezwykle trudno jest znaleźć, pochodzące ze sprawozdań finansowych zmienne,
które mierzyłyby poziom wiedzy darczyńców i w literaturze praktycznie występuje tylko zmienna:
FUND – wielkość kosztów na reklamę, promocję ponoszonych przez organizacje pożytku publicznego w celu pozyskania datków i darowizn. (Frumklin,
Kim, 2001). Niestety, w praktyce wiąże się z tą zmienną ważny problem
dotyczący organizacji non-profit. Krishnan i in., (2006) zbadali bowiem, iż
wiele organizacji tego typu nie prezentuje w sprawozdaniach finansowych
kosztów ponoszonych na pozyskanie środków dla finansowania swojej działalności, zniekształcając tym samym dane w sprawozdaniu finansowym.
1 Wskaźniki te zostały po raz pierwszy zaprezentowane w badaniu Tuckaman
i Chang (1991), którzy sformułowali teorię finansowej wrażliwości organizacji nonprofit.
193
ibu
tio
np
roh
dis
tr
on
ly -
se
lu
na
rso
pe
5. Wyniki badań empirycznych
is c
op
y is
for
Przeprowadzone w niniejszym artykule badanie ma ocenić wpływ informacji zawartych w sprawozdaniach finansowych na decyzje darczyńców w Polsce pod względem wyboru instytucji pożytku publicznego, do której przekażą
oni środki finansowe. Dokonane analizy mają odpowiedzieć na pytanie, czy
podmioty przekazujące darowizny wykorzystują sprawozdania finansowe
oraz czy analizują je w celu podjęcia decyzji. Zebrane dane statystyczne dają
również możliwość zbadania pozostałych czynników motywujących do dokonania darowizn.
Czynniki te są reprezentowane przez zmienne pochodzące ze sprawozdań
finansowych bądź wprowadzone zmienne zero-jedynkowe i nie obejmą wszystkich przyczyn, dla których są dokonywane datki i darowizny. W dużym stopniu bowiem darowizny i dotacje zależą od czynników emocjonalnych, takich
jak przekonania religijne, własne doświadczenia życiowe itp., których uwzględnienie w badaniu wymagałoby zastosowanie bardzo zaawansowanych metod
ekonometrycznych, bądź budowy ankiety.
Th
-
Nie bez znaczenia dla potencjalnych darczyńców jest reputacja samej organizacji. W przypadku omawianych organizacji niezwykle trudno jest dokonać
oceny jakości „produktu finalnego” dlatego w badaniach dotyczących tej tematyki przyjęto, iż jakość i dobre imię może być mierzone za pomocą następujących wskaźników:
AGE – wiek organizacji, starsze organizacje, dzięki większej popularności
i rozpoznawalności swojej nazwy są w stanie zebrać większe środki (Trussel,
Parsons, 2008);
ASSETS – wartość aktywów; mierzona w ten sposób wielkość organizacji
świadczy o jej zdolności do realizacji swoich celów i możliwościach działania,
(Tinkelman, 1998);
GRANTS – wielkość dotacji i grantów otrzymywanych przez organizacje
pożytku publicznego dla wielu indywidualnych darczyńców jest sygnałem,
że instytucja jest godna zaufania, skoro otrzymuje wsparcie finansowe od
organizacji rządowych. (Tinkelman, 1998).
Niezwykle interesujące jest badanie przeprowadzone przez Trussel i Parsons (2008), w którym autorzy dokonują analizy wszystkich zaprezentowanych zmiennych, oceniając ich wpływ na wielkość zebranych dotacji dla ponad 4.000 organizacji pożytku publicznego w USA. Badanie to jest podsumowaniem dotychczasowych prób oceny wpływu sprawozdań finansowych na
wielkość darowizn jednocześnie w czterech perspektywach: efektywności, stabilności, reputacji badanych instytucji oraz informacji otrzymywanych z tych
instytucji.
194
ibu
tio
np
roh
dis
tr
on
ly -
-
na
lu
se
Hipoteza 1. Wielkość darowizn finansowych i dotacji otrzymywanych
przez organizacje pożytku publicznego jest uzależniona od określonych informacji zawartych w sprawozdaniu finansowych podmiotu.
Równania mają następującą postać:
pe
rso
Równanie 1:
DAR_DOT_Y = C(1) + C(2) × ASSETS + C(3) × GRANTS + C(4) × MARGIN
+ C(5) × PRICE + C(6) × FUND + C(7) × ADMIN,
dla roku 2008;
y is
for
Równanie 2:
DAR_DOT_Y = C(1) + C(2) × ASSETS + C(3) × GRANTS + C(4) × ADMIN
+ C(5) × PROG + C(6) × MARGIN + C(7) × FUND
dla roku 2007,
op
gdzie zmienna objaśniana:
DAR_DOT_Y
– wielkość darowizn finansowych i dotacji otrzymywanych
przez daną organizację pożytku publicznego w danym roku.
is c
Zmienne objaśniające zostały wybrane na podstawie badań przeprowadzonych przez Trussel, Parsons (2008):
ADMIN
– wskaźnik wielkości kosztów administracyjnych organizacji
nonprofit w całkowitych kosztach organizacji,
PROG
– udział kosztów przeznaczanych przez organizację na realizację swoich celów statutowych w całkowitych kosztach
organizacji, zamiennie stosowany z PRICE,
Th
-
-
Badanie obejmuje lata 2006–2008 i koncentruje się na 84 organizacjach
pożytku publicznego w Polsce. Liczba organizacji tego typu w naszym kraju
jest znacznie większa, jednak część z nich otrzymuje darowizny i dotacje
o bardzo małej wartości. W bardzo wielu przypadkach nie można było dotrzeć
do sprawozdań finansowych organizacji, bądź był one nieczytelne i bardzo złej
jakości. Estymacji równań dokonano za pomocą programu Eviews. Postawione
hipotezy mają pomóc zdefiniować czynniki wpływające na decyzje o dokonaniu
darowizn, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu informacji ze sprawozdań
finansowych. Dla każdej z hipotez zostały określone zmienne objaśniające,
które definiują dany czynnik.
Ważnym elementem jest współczynnik regresji, który mówi, o ile zmieni się
dana zmienna objaśniana pod wpływem zmiany określonej zmiennej niezależnej. Równie istotny jest kierunek zależności między tymi zmiennymi, wyrażony znakiem stojącym przy określonym współczynniku regresji.
Badane hipotezy miały niżej zaprezentowaną postać.
195
ASSETS
ibu
tio
np
roh
dis
tr
GRANTS
Hipoteza 2. Reputacja organizacji pożytku publicznego jest niezwykle
istotna dla darczyńców.
Hipoteza pomocnicza: Wielkość darowizn finansowych i dotacji otrzymywanych przez organizacje pożytku publicznego jest uzależniona od reputacji
organizacji.
on
ly -
-
MARGIN
FUND
– wskaźnik całkowitych kosztów organizacji w stosunku do
kosztów przeznaczonych na realizację programów, zamiennie stosowany z PROG,
– stopa marży brutto,
– wielkość kosztów na reklamę, promocję ponoszonych przez
organizacje pożytku publicznego,
– wielkość dotacji i grantów otrzymywanych przez organizacje pożytku publicznego,
– wartość aktywów.
lu
se
Równanie 3 ma następującą postać:
DAR_DOT_Y = C(1) + C(2) × ASSETS + C(3) × GRANTS,
rso
na
gdzie zmienna objaśniana:
DAR_DOT_Y
przez daną organizację pożytku publicznego w danym roku
w PLN.
for
pe
Zmienna objaśniająca:
GRANTS
– wielkość dotacji i grantów otrzymywanych przez organizacje pożytku publicznego w PLN,
ASSETS
– wartość aktywów w PLN.
-
op
y is
Hipoteza 3. Darczyńcy są przywiązani do danej organizacji i wielkość darowizn finansowych i dotacji zależy od darowizn i dotacji otrzymanych w roku
poprzednim.
Równania mają następującą postać:
is c
Równanie 4:
DAR_DOT_Y = C(1) + C(2) × DAR_DOT
Równanie 5:
FINDON_Y = C(1) + C(2) × FINDON
Th
-
-
PRICE
Równanie 6:
PERCENT_Y = C(1) × _1PERCENT + C(2),
196
FINDON_Y
przez daną organizację pożytku publicznego w danym roku
w PLN,
– wielkość darowizn finansowych otrzymywanych przez daną
organizację pożytku publicznego w danym roku w PLN,
– wartość 1% podatku otrzymana przez daną organizację
pożytku publicznego w PLN.
dis
tr
PERCENT_Y
ibu
tio
np
roh
-
se
on
ly -
Zmienne objaśniające:
DAR_DOT
przez daną organizację pożytku publicznego w roku poprzednim w PLN,
GRANTS
– wielkość dotacji i grantów otrzymywanych przez organizacje pożytku publicznego w roku poprzednim w PLN,
1PERCENT
– wartość 1% podatku otrzymana przez daną organizację
pożytku publicznego w roku poprzednim w PLN.
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
Wszystkie zmienne objaśniające to zmienne opóźnione, bowiem w roku
dokonywania darowizny bądź otrzymywania dotacji jest dostępne sprawozdanie z roku poprzedniego.
W przypadku pierwszej hipotezy jest oczekiwany dodani znak współczynnika regresji przy zmiennej PROG, MARGIN, FUND, GRANTS, ASSETS,
zaś ujemny przy zmiennych PRICE i ADMIN. Zgodnie bowiem z dotychczasowymi badaniami, można stwierdzić, iż darczyńcy chętniej wybierają organizacje non-profit, które charakteryzują się wyższym udziałem kosztów ponoszonych w związku z realizacją określonych programów pomocowych w całości
kosztów (zmienna PROG). Zmienna PRICE, będąca odwrotnością PROG, powinna mieć ujemny znak współczynnika regresji. Negatywnie na wielkość
pozyskiwanego wsparcia finansowego wpływa zaś duży udział kosztów administracyjnych w całkowitej wielkości kosztów (ADMIN). Darczyńcy chcą być
bowiem pewni, że z każdej ofiarowanej złotówki jak największa część trafi do
potrzebujących, zamiast pokrywać jedynie koszty administracyjne organizacji
charytatywnej.
Wysoka stopa marży brutto wpływa korzystnie na wielkość otrzymywanego
wsparcia finansowego, darczyńcy bowiem wyżej cenią organizacje stabilne,
których działalność nie będzie zakłócona przez przejściowe kryzysy (zmienna
MARGIN).
Według dotychczas przeprowadzanych badań, wyższe wydatki na reklamę
i promocje powinny pozytywnie oddziaływać na otrzymywane darowizny i datki, gdyż informacja i reklama organizacji charytatywnych przyciągają nowych
darczyńców (zmienna FUND).
Th
-
-
-
gdzie:
DAR_DOT_Y
197
ibu
tio
np
roh
dis
tr
on
ly -
Tabela 1. Wyniki estymacji równań (równanie 1 i 2) wykorzystywanych dla
zbadania pierwszej hipotezy
Dependent Variable: DAR_DOT_Y
se
35605,000
0,300
0,507
–782286,855
1925551,869
411590,661
2,649
t-Statistic
lu
Std. Error
rok 2007
6192160,526
0,122
0,106
6694370,889
6308377,218
1334040,654
4,072
na
C
ASSETS
GRANTS
ADMIN
PROG
MARGIN
FUND
Coefficient
rso
Variable
0,006
2,458
4,793
–0,117
0,305
0,309
0,651
Prob.
0,995
0,017
0,000
0,907
0,761
0,759
0,518
1563583,000
0,549
0,602
179432,400
–66540,620
5,022
–1400163,000
pe
C
ASSETS
GRANTS
MARGIN
PRICE
FUND
ADMIN
Std. Error
rok 2008
1350632,000
0,104
0,110
2316281,000
342596,700
6,476
3698141,000
for
Coefficient
t-Statistic
1,158
5,295
5,468
0,077
–0,194
0,775
–0,379
Prob.
0,252
0,000
0,000
0,939
0,847
0,441
0,706
op
y is
Variable
is c
Źródło: wydruk z programu Eviews.
Otrzymane wyniki estymacji są poprawne z merytorycznego punktu widzenia (oceny parametrów strukturalnych równania odpowiadają postawionym
założeniom). Nie są jednak zadowalające pod względem statystycznym, gdyż
oceny statystyk t-studenta (t-Statistic) wskazują, iż oceny niektórych parametrów strukturalnych (MARGIN, PRICE, PROG, FUND, ADMIN) nie są istot-
Th
-
Zmienna GRANTS i ASSETS to zmienne reprezentujące reputację organizacji. Organizacje otrzymujące dotacje od władz lokalnych bądź centralnych
dla finansowania działalności są postrzegane jako pewne i sprawdzone przez
państwowych darczyńców pod względem efektywności i prawidłowości prowadzonej działalności (zmienna GRANTS). Również wielkość aktywów skłania
darczyńców do wspierania organizacji, bowiem daje ona gwarancje, iż organizacja posiada zasoby dla prowadzenia swojej działalności i realizacji celów
(zmienna ASSETS).
Wyniki estymacji równań wykorzystywanych dotyczących pierwszej hipotezy przedstawiono w tabeli 1.
198
ibu
tio
np
roh
dis
tr
on
ly -
se
rso
pe
y is
for
Prob.
0,144762767
0,001080265
0,00
Prob.
0,197785921
2,44315E-07
0,00
is c
Variable
C
ASSETS
GRANTS
R-squared
Adjusted R-squared
F-statistic
Prob(F-statistic)
Durbin-Watson stat
na
lu
Sample: 1 64
Included observations: 64
Rok 2007
Coefficient
Std. Error
t-Statistic
1277321,846
864682,8741
1,47721423
0,354321338
0,103230805
3,43232175
0,488698871
0,099318554
4,9205194
0,608751225
0,595923396
47,45551566
0,00
1,940586458
Rok 2008
Coefficient
Std. Error
t-Statistic
1246360,671
957210,8201
1,30207541
0,569432779
0,098029108
5,80881326
0,60090539
0,106841863
5,6242504
0,635815793
0,623875327
53,24882649
0,00
1,834618785
op
Variable
C
ASSETS
GRANTS
R-squared
Adjusted R-squared
F-statistic
Prob(F-statistic)
Durbin-Watson stat
Th
-
Tabela 2. Wyniki estymacji równań (równanie 3) wykorzystywanych dla
zbadania drugiej hipotezy
Źródło: opracowanie własne na podstawie wydruku z programu Eviews.
-
ne (wskazują na to miary prawdopodobieństwa przedstawione w kolumnie
tabeli 1 oznaczonej Prob.).
Chociaż wyniki estymacji nie wypadły zadowalająco ze względu na niską
istotność zmiennych MARGIN, FUND, PRICE, PROG, estymacja równań
pozwoliła zwrócić uwagę na wpływ wielkości otrzymywanych dotacji w roku
poprzednim oraz wielkości aktywów organizacji pożytku publicznego – na
wysokość pozyskiwanych darowizn finansowych i dotacji w roku bieżącym.
Dzięki temu postawiono drugą hipotezę, iż reputacja organizacji pożytku
publicznego jest niezwykle istotna dla darczyńców. Zmienne objaśniane
GRANTS i ASSETS, wykorzystane w równaniu zbudowanym dla zbadania
tej hipotezy, są zbieżne ze zmiennymi wykorzystywanymi w badaniu przeprowadzonym przez Tinkelmana (1998) oraz Trussel i Parsons (2008).
Wyniki estymacji równań wykorzystywanych dla zbadania drugiej hipotezy
przedstawiono w tabeli 2.
199
ibu
tio
np
roh
dis
tr
on
ly -
se
lu
na
rso
pe
for
y is
op
is c
Th
-
Otrzymane wyniki estymacji są poprawne z merytorycznego punktu widzenia (oceny parametrów strukturalnych równania odpowiadają postawionym założeniom) oraz są zadowalające również pod względem statystycznym.
Na podstawie oszacowanego równania można stwierdzić, iż zwiększenie
wartości aktywów organizacji pożytku publicznego (zmienna ASSETS) zachęca darczyńców do dokonywania darowizn finansowych i dotacji, a więc tak
jak przewidywała to hipoteza 2. Dodatkowym czynnikiem zachęcającym do
wsparcia finansowego organizacji pożytku publicznego jest wielkość dotacji
otrzymywanych w roku poprzednim. (zmienna GRANTS).
Na podstawie wyników statystycznych równań badających drugą hipotezę
można stwierdzić, że cechują się one stosunkowo wysokim stopniem objaśnienia, gdyż współczynnik determinacji (R-squared) wynosi 0,61 dla roku 2007
i 0,63 dla 20082. Również oceny statystyk t-studenta (t-stat) wskazują, iż
ocena parametrów strukturalnych GRANTS i ASSETS jest istotna ze statystycznego punktu widzenia (wskazują na to miary prawdopodobieństwa
przedstawione w kolumnie tabeli 2 oznaczonej t-Statistic). Podobnie ocena
statystyki Fishera-Snedecora (F-statistic = 47,4 w 2007 r. i 53,2 w 2008 r.)
wskazuje, iż na poziomie istotności 0,001 (Prob(F-statistic) = 0,001) należy
odrzucić hipotezę zerową na rzecz hipotezy alternatywnej, że łączny wpływ
wszystkich zmiennych objaśniających wyróżnionych w zaprezentowanych
równaniach na zmienną endogeniczną jest statystycznie istotny.
Pozytywnie wypadło też testowanie zjawiska autokorelacji w tych równaniach, co można zauważyć m.in. po ocenach statystyki Durbina-Watsona
(Durbin-Watson stat = 1,94 w 2007 r. i 1,83 w 2008 r). Przyrównując tę statystykę do wartości zamieszczonych w tablicach (dl = 1,536, du = 1,662), można
jednoznacznie stwierdzić, iż nie występuje w tych równaniach autokorelacja
reszt na poziomie α = 0,05. Pozytywnie wypadło także testowanie normalności
rozkładu składnika losowego na podstawie oceny statystyki Jarque-Bera (J-B).
Reasumując, otrzymane wyniki estymacji równań potwierdziły słuszność
postawionej hipotezy 2.
Trzecia badana hipoteza, że darczyńcy są przywiązani do danej organizacji
oraz że wielkość darowizn finansowych i dotacji zależy od darowizn i dotacji
otrzymanych w roku poprzednim, została zbadana dzięki trzem równaniom.
Pierwsze równanie bada związek całkowitych darowizn finansowych i dotacji
w danym roku (DAR_DOT_Y) z ich wielkością z roku poprzedniego
(DAR_DOT). Drugie równanie bada wpływ darowizn finansowych z okresu
poprzedniego (FINDON) na wielkość darowizn finansowych w danym roku
(FINDON_Y). Trzecie równanie zaś koncentruje się na badaniu zależności
2 Także współczynnik Adjusted R-squared – skorygowany współczynnik determinacji, jest stosunkowo wysoki.
200
ibu
tio
np
roh
dis
tr
on
ly -
se
lu
na
rso
Prob.
0,037540414
0,00
założeniom) oraz są zadowalające również pod względem statystycznym.
Na podstawie oszacowanych równań można stwierdzić, iż zwiększenie wartości darowizn i dotacji finansowych w roku poprzednim (zmienna DAR_DOT)
powoduje zwiększenie darowizn finansowych i dotacji w danym roku, a więc
tak, jak przewidywała hipoteza 3. Czynnikiem zachęcającym do wsparcia finansowego darowizną finansową bądź dotacją organizacji pożytku publicznego
Th
is c
op
y is
-
-
Variable
C
DAR_DOT
R-squared
Adjusted R-squared
F-statistic
Prob(F-statistic)
Durbin-Watson stat
Prob.
0,040105418
0,000
pe
Variable
C
DAR_DOT
R-squared
Adjusted R-squared
F-statistic
Prob(F-statistic)
Durbin-Watson stat
Sample: 1 64
2007
Coefficient
Std. Error
t-Statistic
1639692,199
782030,4
2,096712
0,736041788
0,073208
10,05411
0,619830516
0,61369875
101,0851569
0,00
2,046240763
2008
Coefficient
Std. Error
t-Statistic
1152756,333
542358,4
2,125451
1,045463103
0,052479
19,92145
0,864883708
0,862704413
396,8639847
0,00
1,958397983
for
-
zbadania trzeciej hipotezy
między darowiznami otrzymywanymi w ramach „1%” w danym roku (PERCENT_Y) a 1% otrzymanym w roku poprzednim (_1PERCENT)3.
Wyniki estymacji równań wykorzystywanych dla zbadania trzeciej hipotezy
przedstawiono w tabelach 3, 4 i 5.
3 Badanie dotyczące otrzymywania 1% jest oparte na danych z 2008 r., gdyż dane
za poprzednie lata są niekompletne.
201
ibu
tio
np
roh
dis
tr
y is
Prob.
0,07318445
0,00
op
is c
Variable
C
FINDON
R-squared
Adjusted R-squared
F-statistic
Prob(F-statistic)
Durbin-Watson stat
Th
-
Dependent Variable: FINDON_Y
Sample: 1 64
2007
Coefficient
Std. Error t-Statistic
983406,8
539558
1,822615
1,04715
0,176109
5,946031
0,363157333
0,352885677
35,35528603
0,00
2,067783459
for
-
on
ly -
se
lu
na
rso
pe
-
jest wielkość darowizn finansowych i dotacji otrzymywanych w roku poprzednim.
Na podstawie wyników równań statystycznych badających trzecią hipotezę
można stwierdzić, że charakteryzują się one stosunkowo wysokim stopniem
objaśnienia, gdyż współczynnik determinacji (R-squared) wynosi 0,62 dla
2007 r. i 0,86 dla 2008 r.4 Również oceny statystyk t-studenta (t-stat) wskazują,
iż ocena parametru strukturalnego DAR_DOT jest istotna pod względem
statystycznym (wskazują na to miary prawdopodobieństwa przedstawione
w kolumnie tabeli 3, oznaczonej t-Statistic). Ocena statystyki dokonana przez
Fishera-Snedecora, wskazuje, iż na poziomie istotności 0,001 (Prob(F-statistic)
= 0,001) należy odrzucić hipotezę zerową na rzecz hipotezy alternatywnej, że
łączny wpływ wszystkich zmiennych objaśniających wyróżnionych w zaprezentowanych równaniach na zmienną endogeniczną jest statystycznie istotny.
Pozytywnie wypadło też testowanie zjawiska autokorelacji w tych równaniach, co można zauważyć m.in. po ocenach statystyki według DurbinaWatsona (Durbin-Watson stat = 2,0 w 2007 r. i 1,95 w 2008 r). Przyrównując
tę statystykę do wartości zamieszczonych w tablicach (dl = 1,567, du = 1,629),
można jednoznacznie stwierdzić, iż nie występuje w tych równaniach autokorelacja reszt na poziomie α = 0,05. Pozytywnie wypadło także testowanie
normalności rozkładu składnika losowego na podstawie oceny statystyki dokonanej przez Jarque-Bera (J-B). Reasumując, otrzymane wyniki estymacji
równań potwierdziły słuszność postawionej hipotezy 3.
202
ibu
tio
np
roh
2008
Coefficient
Std. Error t-Statistic
145702,3
265976,1
0,547802
1,531638
0,049334
31,04631
0,939563701
0,938588922
963,873533
0,00
1,914050975
Prob.
0,585794491
0,00
dis
tr
Variable
C
FINDON
R-squared
Adjusted R-squared
F-statistic
Prob(F-statistic)
Durbin-Watson stat
on
ly -
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
se
Otrzymane wyniki estymacji są poprawne z merytorycznego punktu widzenia (oceny parametrów strukturalnych równania odpowiadają postawionym założeniom) oraz są też zadowalające pod względem statystycznym.
Na podstawie oszacowanych równań można stwierdzić, iż zwiększenie
wartości darowizn finansowych w roku poprzednim (zmienna FINDON) powoduje zwiększenie darowizn finansowych w danym roku, a więc tak, jak
przewidywała hipoteza 3. Czynnikiem zachęcającym do wsparcia finansowego w formie darowizny finansowej organizacji pożytku publicznego jest wielkość darowizn finansowych otrzymywanych w roku poprzednim.
Na podstawie wyników statystycznych równań badających trzecią hipotezę
można stwierdzić, że cechują się one stosunkowo wysokim stopniem objaśnienia, gdyż współczynnik determinacji (R-squared) wynosi 0,36 dla 2007 r.,
ale w 2008 r. aż 0,935. Także oceny statystyk t-studenta (t-stat) świadczą, iż
ocena parametru strukturalnego FINDON_Y jest istotna ze statystycznego
punktu widzenia (wskazują na to miary prawdopodobieństwa przedstawione
w kolumnie tabeli 4 oznaczonej t-Statistic). Również ocena statystyki FisheraSnedecora wskazuje, iż na poziomie istotności 0,001 (Prob(F-statistic) = 0,001)
należy odrzucić hipotezę zerową na rzecz hipotezy alternatywnej, że łączny
wpływ wszystkich zmiennych objaśniających wyróżnionych w zaprezentowanych równaniach na zmienną endogeniczną jest statystycznie istotny.
Pozytywnie wypadło też testowanie zjawiska autokorelacji w tych równaniach, co można zauważyć m.in. po ocenach statystyki Durbina-Watsona
(Durbin-Watson stat = 2,1 w 2007 r. i 1,91 w 2008 r.). Przyrównując tę statystkę do wartości zamieszczonych w tablicach (dl = 1,567, du = 1,629) można
jednoznacznie stwierdzić, iż nie występuje w tych równaniach autokorelacja
reszt na poziomie α = 0,05. Pozytywnie wypadło także testowanie normalności
Th
-
cd. tabeli 4
203
ibu
tio
np
roh
dis
tr
Tabela 5. Wyniki estymacji równania (równanie 6) wykorzystywane dla
0,00
0,097642
se
on
ly -
Prob.
lu
Variable
_1PERCENT
C
R-squared
Adjusted R-squared
F-statistic
Prob(F-statistic)
Durbin-Watson stat
Dependent Variable: PERCENT_Y
Sample: 1 64
2008
Coefficient
Std. Error
t-Statistic
1,777493
0,05173
34,36113
–398535
236971,7
–1,68178
0,95010811
0,949303402
1180,686943
0,00
1,870687707
na
is c
op
y is
for
pe
rso
założeniom) oraz są zadowalające również pod względem statystycznym.
Na podstawie oszacowanego równania można stwierdzić, iż zwiększenie
wartości darowizn w ramach 1% w roku poprzednim (zmienna _1PERCENT)
powoduje zwiększenie darowizn 1% w danym roku, a więc tak, jak przewidywała hipoteza 3. Czynnikiem zachęcającym do wsparcia finansowego darowizną finansową w formie „1%” organizacji pożytku publicznego jest zatem
wielkość 1% otrzymanego w roku poprzednim.
Na podstawie wyników równań statystycznych badającego trzecią hipotezę
można stwierdzić, że charakteryzuje się ono wysokim stopniem objaśnienia,
gdyż współczynnik determinacji (R-squared) wynosi 0,95 dla 2008 r.6 Także
oceny statystyk t-studenta (t-stat) świadczą, że ocena parametru strukturalnego FINDON_Y jest istotna ze statystycznego punktu widzenia (wskazują
na to miary prawdopodobieństwa przedstawione w kolumnie tabeli 5 oznaczonej t-Statistic). Również ocena statystyki Fishera-Snedecora wskazuje, iż na
poziomie istotności 0,001 (Prob(F-statistic) = 0,001) należy odrzucić hipotezę
Th
-
rozkładu składnika losowego na podstawie oceny statystyki według JarqueBera (J-B). Reasumując, otrzymane wyniki estymacji równań potwierdziły
słuszność postawionej hipotezy 3.
204
ibu
tio
np
roh
dis
tr
on
ly -
se
lu
na
rso
pe
for
y is
op
is c
Th
-
zerową na rzecz hipotezy alternatywnej, że łączny wpływ wszystkich zmiennych objaśniających wyróżnionych w zaprezentowanym równaniu na zmienną
endogeniczną jest statystycznie istotny.
Pozytywnie wypadło też testowanie zjawiska autokorelacji w tym równaniu, co można zauważyć m.in. po ocenach statystyki według Durbina-Watsona
(Durbin-Watson stat = 1,87 w 2008 r.). Przyrównując tę statystykę do wartości
zamieszczonych w tablicach (dl = 1,567, du = 1,629) można jednoznacznie
stwierdzić, iż nie występuje w tych równaniach autokorelacja reszt na poziomie α = 0,05. Pozytywnie wypadło też testowanie normalności rozkładu
składnika losowego na podstawie oceny statystyki według Jarque-Bera (J-B).
Reasumując, otrzymane wyniki estymacji równania 6 potwierdziły słuszność
postawionej hipotezy 3.
W przeprowadzonym badaniu podjęto też próbę określenia motywów dokonywania darowizn z uwzględnieniem trzech zmiennych zero-jedynkowych.
Zmienne te miały służyć sprawdzeniu wpływu m.in. czynników o charakterze
emocjonalnym na decyzje podejmowane przez darczyńców, za pomocą zmiennej zero-jedynkowej zbadano, czy występuje związek między wielkością pozyskiwanych darowizn i dotacji a tym, czy dana fundacja zajmuje się pomocą
dla dzieci, gdyż przyjęto hipotezę, iż darczyńcy chętniej oferują wsparcie finansowe dla organizacji pomagającym dzieciom niż np. zwierzętom lub osobom
starszym. Zweryfikowano również relację między wielkością pozyskiwanych
darowizn i dotacji a tym, czy dana fundacja została założona lub jest prowadzona przez znaną osobę (aktora, biznesmena itp.). Ta zmienna zero-jedynkowa
wynika z postawionej hipotezy, iż chętniej są wspierane organizacje reprezentowane przez osoby publiczne, które swoim autorytetem firmują daną
organizację, są znane i lubiane. Trzecia zmienna zero-jedynkowa dotyczyła
faktu, czy działalność danej organizacji ma charakter lokalny, czy ogólnopolski.
Wprowadzenie tej zmiennej miało służyć zweryfikowaniu hipotezy, iż organizacje znane i działające na terenie całej Polski pozyskują większe środki finansowanie swojej działalności.
Otrzymane wyniki estymacji równania zawierającego zmienne zerojedynkowe są poprawne z merytorycznego punktu widzenia (oceny parametrów strukturalnych równania odpowiadają postawionym założeniom). Nie są
jednak zadowalające pod względem statystycznym, gdyż oceny statystyk
t-studenta wskazują, iż oceny parametrów strukturalnych nie są istotne.
Dlatego w niniejszym opracowaniu nie zostały szerzej omówione i przedstawiane wyniki tych estymacji. Zmienne zero-jedynkowe zostaną dokładniej rozpatrzone w dalszych badaniach dotyczącej tej tematyki.
205
Th
ibu
tio
np
roh
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
se
on
ly -
dis
tr
Celem przeprowadzonego badania jest ocena wpływu informacji zawartych
w sprawozdaniach finansowych na decyzje darczyńców w Polsce dotyczące
wyboru instytucji pożytku publicznego, do której zostaną przekazane środki
finansowe. Podmioty dokonujące darowizn w Polsce wykorzystują sprawozdania finansowe organizacji pożytku publicznego w niewielkim jeszcze stopniu. Darczyńców bardziej interesuje wielkość aktywów organizacji bądź wysokość wsparcia rządowego w formie np. grantu niż stopa marży brutto danej
organizacji bądź stosunek jej kosztów administracyjnych do kosztów celowych.
Oznacza to, iż czynnikiem motywującym do dokonywania darowizn jest reputacja organizacji mierzona np. wielkością aktywów. Darczyńcy wspierają te
organizacje, które otrzymują wsparcie rządowe, gdyż są oni przekonani, że
rządowy darczyńca dokona analizy sytuacji finansowej organizacji na podstawie sprawozdania finansowego i oceni wiarygodność oraz skuteczność organizacji lepiej niż oni sami.
Darczyńcy w Polsce są przyzwyczajeni do przyjętych schematów realizacji
darowizn. Wsparcie otrzymane w latach ubiegłych gwarantuje w dużym
stopniu otrzymanie darowizn w latach następnych. Jest to w pewnym stopniu uwarunkowane przywiązaniem do organizacji i troska o jej reputację.
Świadomość darczyńców w Polsce wzrasta jednak z każdym rokiem i coraz
większego znaczenia będą nabierały sprawozdania finansowe organizacji
pożytku publicznego. Coraz częściej podmioty wspierające będą zainteresowane efektywnością wykorzystania powierzonych środków finansowych, stabilnością organizacji i realizacją jej celów statutowych. Informacje te można
bez wątpienia znaleźć w sprawozdaniach finansowych, toteż staną się one
przedmiotem szerszych analiz i porównań. Dotychczas wielkość aktywów czy
otrzymywane dotacje darczyńców zainteresowanie budziły, w przyszłości
jednak organizacje pożytku publicznego będą musiały prezentować bardziej
zaawansowane finansowe wskaźniki świadczące o efektywności zarządzania
daną instytucją.
Badania dotyczące wykorzystania sprawozdań finansowych przy podejmowaniu decyzji o dokonaniu darowizny bądź dotacji oraz motywów wyboru
danej instytucji będą kontynuowane. Planuje się poszerzenie próby badania
o najbardziej aktualne dane statystyczne oraz wprowadzenie do modelu nowych zmiennych objaśniających, m.in. zero-jedynkowych.
-
-
-
-
Podsumowanie
206
ibu
tio
np
roh
Baran W. (2006), Jakość, pojemność i użyteczność informacji finansowej w świetle
założeń koncepcyjnych Międzynarodowych Standardów Rachunkowości,
www.e-finanse.com nr 2/2006.
Bird P., Morgan-Jones P. (1981), Financial Reporting by Charities, ICAEW, London.
dis
tr
Callen J.L. (1994), Money donations, volunteering and organizational efficiency, „The
Journal of Productivity Analysis”, No. 5, s. 215–228.
Dyczkowski T. (2010), Controlling w organizacjach pożytku publicznego, C.H. Beck,
Warszawa.
on
ly -
Frumkin P., Kim M.T. (2001), Strategic positioning and the financing of nonprofit
organizations: Is efficiency rewarded in the contributions marketplace?, „Public
Administration Review”, No. 61(3), s. 266–275.
Gordon T.P., Greenlee J.S., Nitterhouse D. (1999), Tax-exempt organization financial
data: Availability and limitations, „Accounting Horizons”, No. 13(2), s. 113–128.
se
Greenlee J.S., Trussel J.M. (2000), Predicting the financial vulnerability of charitable
organizations, „Nonprofit Management & Leadership”, No. 11(2), s. 199–210.
na
lu
Hyndman N. (1991), Contributions to charities – a comparison of their information
needs and the perceptions of such by the providers of information, „Financial Accountability and Management”, No. 7(2), s. 69–82.
rso
Hyndman N., Conolly C. (2000), Charity accounting: an empirical analysis of the impact of recent changes, „British Accounting Review”, No. 32, p. 72–100.
pe
Jegers M. (2010), Do nonprofit organistations manage earnings?, referat, 33 Kongres
EAA 2010, Istambuł.
for
Khumawala S.B., Gordon T.P. (1997), Bridging the credibility of GAAP: Individual
donors and the new accounting standards for nonprofit organizations, „Accounting
Horizons”, No. 11(3), s. 45–68.
y is
Khumawala S.B., Parsons L.M., Gordon T.P. (2003), Assessing the quality of not-forprofit efficiency ratios: Do donors use joint cost allocation disclosures?, „Journal of
Accounting, Auditing & Finance”, No. 3(20), s. 287–308.
op
Krishnan R., Yetman M.H., Yetman R.J. (2006), Expense misreporting in nonprofit
organizations, „The Accounting Review”, No. 81(2), s. 399–420.
is c
Noraini M., Radiah O., Jamaliah S., Erlane K. (2009), Financial Reporting Practices
of Charity Organisations: A Malaysian Evidence, „International Bulletin of Business Administration”, Issue 6, p. 19–27.
O'Hagan B. (2001), The History of UK Charity, www.PNNOnline.com, stan na
16 sierpień 2010.
Th
-
Literatura
Parsons L.M. (2003), Is accounting information from nonprofit organizations useful to
donors? A review of charitable giving and value-relevance, „Journal of Accounting
Literature”, No. 22, s. 104–129
207
ibu
tio
np
roh
dis
tr
Posner E.A., Malani A. (2006), The Case for For-Profit Charities, University of Chicago
Law & Economics, Online Working Paper No. 304, http://ssrn.com/ab-stract=
928976, stan na 30.05.2011.
Posnett J., Sandle T. (1989), Demand for charity donations in private non-profit
markets: The case of the U.K., „Journal of Public Economics”, No. 40, s. 187–200.
on
ly -
Roberts A.A., Smith P., Taranto K. (2006), Evaluating charitable spending: Marginal
versus average performance measures, Working Paper, Boston College, University
of Texas at San Antonio and Georgetown University.
se
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 15 listopada 2001 r. w sprawie szczególnych
zasad rachunkowości dla niektórych jednostek niebędących spółkami handlowymi,
nieprowadzących działalności gospodarczej, Dz.U. Nr 137, poz. 1539.
lu
Supphellen M., Nelson M.R. (2001), Developing, exploring, and validating a typology of private philanthropic decision making, „Journal of Economic Psychology”,
No. 5(22), s. 573–603.
rso
na
Tinkelman D. (1998), Differences in sensitivity of financial statements users to joint cost
allocations: The case of nonprofit organizations, „Journal of Accounting, Auditing
and Finance”, No. 13(4), s. 377–393.
pe
Trussel J.M., Greenlee J.S. (2004), A financial rating system for charitable nonprofit
organizations, „Research in Government and Nonprofit Accounting”, No. 11,
s. 93–116.
for
Trussel J.M., Parsons L.M. (2008), Financial reporting factors affecting donations to
charitable organizations, „Advances in Accounting”, No. 23, s. 263–285.
y is
Tuckman H., Chang C. (1991), A Methodology for Measuring the Financial Vulnerability of Charitable Nonprofit Organizations, „Nonprofit and Voluntary Sector
Quarterly”, No. 65, s. 445–460.
Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,
Dz.U. 2003 nr 96, poz. 873.
op
Ustawa z dnia 22 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego
i o wolontariacie oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. 2010 nr 28, poz. 146.
is c
Waniak-Michalak H. (2010), Obowiązek publikacji sprawozdań finansowych i merytorycznych organizacji filantropijnych-koszty i korzyści społeczne, „Zeszyty Teoretyczne
Rachunkowości”, tom 59 (113), Warszawa, s. 157–174.
Th
-
Parsons L.M., Trussel J.M. (2008), Fundamental analysis of not-for-profit financial
statements: An examination of financial vulnerability measure, „Research in Government and Nonprofit Accounting”, No. 12, s. 35–49.
-
Parsons L.M. (2007), The impact of financial information and voluntary disclosures on
contributions to not-for-profit organizations, „Behavioral Research in Accounting”,
No. 19, s. 179–196.
208
ibu
tio
np
roh
pe
rso
na
lu
se
on
ly -
dis
tr
Organizacja pożytku publicznego prowadzi działalność ukierunkowaną na realizację celów niefinansowych, społecznie użytecznych, służących dobru jednostki lub dobru
publicznemu.
Odbiorcami sprawozdań finansowych spółek kapitałowych są inwestorzy, czyli
dawcy kapitału. Organizacja pożytku publicznego nie ma inwestorów, korzysta z dotacji i darowizn dla realizacji swoich celów, nie gwarantując osiągnięcia określonych
efektów, jedynie zamiar, dążenia, próbę pomocy docelowej grupie osób. Darczyńca dokonując darowizny oczekuje jednak pewnych efektów, zakładając, że cel zarządzających i pracowników organizacji dobroczynnej jest taki sam jak jego, co przyczyni się do
efektywnego wykorzystania przekazanych funduszy.
Niniejsze opracowanie podejmuje ocenę znaczenia informacji prezentowanych
w sprawozdaniach finansowych i merytorycznych organizacji pożytku publicznego
dla ich interesariuszy oraz wpływu wyników finansowych tych jednostek na ich zdolność do pozyskania finansowania w kolejnych okresach.
Badania przeprowadzono na próbie 84 polskich organizacji pożytku publicznego,
chcąc uzyskać odpowiedź na pytanie, czy informacje pochodzące ze sprawozdań finansowych wpływają na wielkość dotacji i darowizn finansowych otrzymywanych przez
tego typu organizacje. Przy tej okazji podjęto próbę identyfikacji określonych czynników o charakterze finansowym, które skłaniają darczyńców do wyboru konkretnej
organizacji. Badanie miało również ukazać, czy polscy darczyńcy czytają sprawozdania
finansowe i wykorzystują informacje pochodzące z nich przed podjęciem decyzji o dokonaniu darowizny.
Summary
y is
for
The impact of information presented in public benefit organizations’
financial reports on their capacity for raising funds
is c
op
Public benefit organizations pursue non-financial and socially useful objectives that
serve the well-being of individuals or wider public.
Business corporations address their financial reports to investors who provide them
with capital. A public benefit organization does not have any investors and uses
grants and donations to attain its objectives without giving any guarantee of success,
declaring only intention and determination to assist the target group of beneficiaries.
Notwithstanding, assuming that the donors and the charitable organization’s management and staff have the same objectives, the donors expect measurable effects, thus
contributing to a more effective use of the funds they donate.
The paper aims to assess the importance of information presented in public benefit
organizations’ financial and business reports for their stakeholders, as well as the impact of the organizations’ financial results on their capacity for raising funds in the
next periods.
Th
-
Streszczenie
209
ibu
tio
np
roh
dis
tr
on
ly -
-
Th
is c
op
y is
-
for
pe
rso
na
lu
se
-
Investigating the sample of 84 Polish public benefit organizations the authors intended to find out whether financial information determines the amounts of grants
and financial donations the organizations receive. They also attempted to establish
which financial factors make donors contribute to the given organization. Another
objective of the study was to show whether the Polish donors examine the organizations’ financial reports and use information thus obtained to donate.
210

FULL TEXT - Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości

Transkrypt

Podobne dokumenty

This copy is for personal use only

This copy is for personal use only

This copy is for personal use only