aktualizacja programu ochrony środowiska dla gminy leśnica na lata

Transkrypt

AKTUALIZACJA
PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA
DLA GMINY LEŚNICA NA LATA 2009-2012
Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016
Leśnica, 2009 r.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA
MIASTA I GMINY LEŚNICA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016
ul. Obrońców Stalingradu 66 pok. 218, 208
45-
512 Opole
tel.: 077/454-07-10, 77/543-09-35
kom.: 605-262-427, 783-995-101
mail: [email protected], [email protected]
Wykonawcą
„Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Leśnica na lata 2009-2012
z perspektywą na lata 2013-2016”
był zespół firmy ALBEKO z siedzibą w Opolu
w składzie:
mgr inż. Beata Podgórska
mgr inż. Marta Janowska
mgr inż. Paweł Synowiec
mgr inż. Jarosław Górniak
2
Spis treści:
1. WPROWADZENIE ...................................................................................................................... 6
2. METODYKA OPRACOWANIA PROGRAMU I GŁÓWNE UWARUNKOWANIA PROGRAMU .... 7
3. CHARAKTERYSTYKA MIASTA I GMINY LEŚNICA ................................................................... 9
3.1. INFORMACJE OGÓLNE ............................................................................................................................................ 9
3.2. POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE I ADMINISTRACYJNE ................................................................................................ 10
3.3. W ARUNKI KLIMATYCZNE ....................................................................................................................................... 11
3.4. UKSZTAŁTOWANIE POWIERZCHNI, GEOMORFOLOGIA .......................................................................................... 12
3.5. ANALIZA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY LEŚNICA. ................................................. 13
3.5.1. Struktura zagospodarowania przestrzennego....................................................................................... 13
3.5.1.1. Formy użytkowania terenów ...............................................................................................................................13
3.5.1.2. Zabytki ....................................................................................................................................................................14
3.7. SYTUACJA GOSPODARCZA ................................................................................................................................... 16
3.8. ROLNICTWO .......................................................................................................................................................... 18
3.9. INFRASTRUKTURA TECHNICZNO - INŻYNIERYJNA ................................................................................................. 19
3.9.1. Zaopatrzenie Miasta i Gminy Leśnica w energię cieplną. ................................................................... 19
3.9.2. Charakterystyka systemu zaopatrzenia w gaz ziemny ........................................................................ 20
3.9.3. Charakterystyka systemu zaopatrzenia w energię elektryczną .......................................................... 21
3.9.4. Infrastruktura transportowa. ..................................................................................................................... 22
3.9.5. Zaopatrzenie w wodę ................................................................................................................................ 26
3.9.6. Odprowadzenie ścieków .......................................................................................................................... 27
4. ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU ................................................................................. 29
4.1. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE OPRACOWANIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY LEŚNICA. ....... 29
4.1.1. Zasady realizacji programu ...................................................................................................................... 29
4.1.1.1. Polityka Ekologiczna Państwa ............................................................................................................................29
4.1.1.2. Program Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego na lata 2007-2010 z perspektywą do 2014
roku. ......................................................................................................................................................................................30
5. REALIZACJA POLITYKI EKOLOGICZNEJ MIASTA I GMINY LEŚNICA. ................................. 31
6. ZAŁOŻENIA OCHRONY ŚRODOWISKA MIASTA I GMINY LEŚNICA NA LATA 2009-2012
Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 ...................................................................................... 34
6.1. CELE EKOLOGICZNE ............................................................................................................................................. 34
6.1.1. Kryteria o charakterze organizacyjnym .................................................................................................. 34
6.1.2. Kryteria o charakterze środowiskowym.................................................................................................. 34
6.1.3. Cele ekologiczne dla Miasta i Gminy Leśnica. ...................................................................................... 35
7. KIERUNKI DZIAŁAŃ SYSTEMOWYCH .................................................................................... 36
7.1. UWZGLĘDNIENIE ZASAD OCHRONY ŚRODOWISKA W STRATEGIACH SEKTOROWYCH .......................................... 36
7.1.1. Cel średniookresowy do 2016 r. .............................................................................................................. 36
Dążenie, aby projekty dokumentów strategicznych były zgodne z obowiązującym prawem.................... 36
7.2. ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKOWE ........................................................................................................................... 36
7.3. UDZIAŁ SPOŁECZEŃSTWA W DZIAŁANIACH NA RZECZ OCHRONY ŚRODOWISKA .................................................. 37
7.4. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODY W ŚRODOWISKU .............................................................................................. 38
7.5. ASPEKT EKOLOGICZNY W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM .................................................................................. 38
8. OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH ................................................................................. 39
8.1. OCHRONA PRZYRODY .......................................................................................................................................... 39
8.2. OCHRONA I ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ LASÓW ................................................................................................... 45
8.3. RACJONALNE GOSPODAROWANIE ZASOBAMI WODNYMI ...................................................................................... 46
8.4. KSZTAŁTOWANIE STOSUNKÓW WODNYCH I OCHRONA PRZED POWODZIĄ .......................................................... 47
8.5. OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI ............................................................................................................................ 48
8.6. GOSPODAROWANIE ZASOBAMI GEOLOGICZNYMI ................................................................................................. 50
Przekształcenia powierzchni ziemi .................................................................................................................... 50
9. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO. .................. 53
3
9.1. ŚRODOWISKO A ZDROWIE .................................................................................................................................... 53
9.2. JAKOŚĆ POWIETRZA ............................................................................................................................................. 53
9.2.1. Cel średniookresowy do 2016 ................................................................................................................. 58
9.3. OCHRONA WÓD .................................................................................................................................................... 59
9.3.2 Cel priorytetowy (2009-2012) ................................................................................................................... 67
9.4. GOSPODARKA ODPADAMI ..................................................................................................................................... 67
9.5. ODDZIAŁYWANIE HAŁASU ..................................................................................................................................... 67
9.5.1. Cel średniookresowy do 2016 ................................................................................................................. 71
9.6. ODDZIAŁYWANIE PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH ............................................................................................... 71
9.7. POWAŻNE AWARIE ................................................................................................................................................ 74
9.8. W YKORZYSTANIE ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII ........................................................................................... 76
10. HARMONOGRAM REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ NA LATA 2009 – 2012. .......................... 80
11. SPOSÓB KONTROLI ORAZ DOKUMENTOWANIA REALIZACJI PROGRAMU. .................... 83
12. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA .................................................. 85
13. ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU .............................................................. 87
14. LITERATURA.......................................................................................................................... 89
Spis rysunków:
Rysunek 1. Położenie Gminy Leśnica. ................................................................................................. 9
Rysunek 2. Zarys Gminy Leśnica. ..................................................................................................... 11
Rysunek 3. Schemat przebiegu gazociągów przez teren gminy Leśnica. .......................................... 21
Rysunek 4. Mapa dróg krajowych i wojewódzkich na terenie województwa opolskiego................. 24
Rysunek 5. Mapa poglądowa rozkładu dróg na terenie gminy Leśnica. ........................................... 25
Rysunek 6. Schemat przebiegu linii kolejowych w gminie Leśnica. .................................................. 26
Rysunek 7. Punkty monitoringu diagnostycznego i operacyjnego w 2007 roku w województwie
opolskim. ............................................................................................................................................ 61
Rysunek 8. Główne zbiorniki wód podziemnych w okolicach gminy Leśnica. .................................. 64
Rysunek 9. Potencjalne zasoby energii wiatru w Polsce................................................................... 77
Rysunek 10. Schemat zarządzania programem ochrony środowiska. ............................................... 86
Spis tabel:
Tabela 1. Struktura użytkowania gruntów gminy Leśnica ................................................................. 13
Tabela 2. Struktura klas bonitacji gruntów w gminie Leśnica. .......................................................... 13
Tabela 3 Liczba ludności w Gminie Leśnica. ..................................................................................... 16
Tabela 4. Podział podmiotów gospodarki narodowej w 2007r. ....................................................... 17
Tabela 5. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w latach 2002-2008. ...................... 18
Tabela 6. Charakterystyka ujęć wody w gminie Leśnica. .................................................................. 26
Tabela 7. Sieć wodociągowa w mieście i gminie Leśnica. ................................................................ 27
Tabela 8. Sieć kanalizacyjna w mieście i gminie Leśnica. ................................................................. 27
Tabela 9. Dane odnośnie gospodarki wodno-ściekowej w gminie za rok 2004 i 2007..................... 28
Tabela 10. Wydatki poniesione z Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska Gminy Leśnica. ......... 33
Tabela 11. Zawartość metali ciężkich w glebach w gminie Leśnica. ................................................. 49
Tabela 12. Zasoby geologiczne i przemysłowe złóż na terenie gminy Leśnica. ................................. 50
Tabela 13. Lokalizacja i parametry stacji pomiarowych na terenie gminy Leśnica.......................... 56
Tabela 14. Wyniki bieżącej oceny jakości powietrza za rok 2007. .................................................... 56
Tabela 15. Wyniki bieżącej oceny jakości powietrza za rok 2006. ................................................... 56
Tabela 16. Zakres badań jakości wód powierzchniowych. ................................................................ 60
Tabela 17. Charakterystyka zbiorników wód podziemnych pod terenami gminy.. ............................ 63
Tabela 18. Monitoring operacyjny w latach 2006-2007 na terenie gminy Leśnica. ........................ 64
4
Tabela 19. Urządzenia nadawczo – odbiorcze telefonii komórkowej na terenie gminy Leśnica...... 73
Tabela 20. Priorytetowe cele krótkookresowe na terenie Miasta i Gminy Leśnica w latach 20092012. ................................................................................................................................................... 80
Tabela 21. Wskaźniki efektywności realizacji celów Programu ochrony środowiska gminy Leśnica.
............................................................................................................................................................ 83
Tabela 22. Najważniejsze działania w ramach zarządzania środowiskiem. ...................................... 86
Tabela 23. Podział środków w ramach poszczególnych Priorytetów RPO WO 2007 – 2013 [w
Euro]. ................................................................................................................................................. 87
Tabela 24. Środki finansowe przeznaczone na ochronę środowiska w latach 2007–2013 (w mln
EU). .................................................................................................................................................... 88
5
1. WPROWADZENIE
Rozwój cywilizacyjny i wielokierunkowa ekspansja człowieka spowodowały, szczególnie na
terenach od wielu lat objętych presją przemysłu oraz gospodarstw rolnych (byłych PGR-ów),
znaczną degradację środowiska naturalnego – zanieczyszczenie jego poszczególnych
komponentów, wyczerpywanie się zasobów surowcowych, ginięcie gatunków zwierząt i roślin,
a także pogorszenie stanu zdrowia ludności na terenach przeobrażonych na niespotykaną
dotychczas skalę. Dlatego przyjmuje się, że jednym z najważniejszych praw człowieka jest prawo
do życia w czystym środowisku. Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku stanowi, że
Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego
rozwoju.
Zrównoważony rozwój to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces
integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi
przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania
możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli
zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń. Istota rozwoju zrównoważonego
polega więc na tym, aby zapewnić zaspokojenie obecnych potrzeb bez ograniczania przyszłym
generacjom możliwości rozwoju.
Wskazane zostało również, że ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych, które
poprzez swoją politykę powinny zapewnić bezpieczeństwo ekologiczne. Miasta i Gminy należą do
władz publicznych, zatem na nich również spoczywa obowiązek wykonywania zadań z zakresu
ochrony środowiska oraz odpowiedzialność za jakość życia mieszkańców. Dodatkowym
wyzwaniem stało się członkostwo w Unii Europejskiej oraz związane z nim wymogi. Trudnym
zadaniem, czekającym powiat jest wdrożenie tych przepisów i osiągnięcie standardów UE
w zakresie m.in. ochrony środowiska.
Efektywność działań w zakresie ochrony dziedzictwa przyrodniczego zależy przede wszystkim od
polityki i rozwiązań przyjętych na szczeblu lokalnym oraz pozyskania zainteresowania
i zrozumienia ze strony społeczności lokalnych. Działania takie, aby były skuteczne, muszą być
prowadzone zgodnie z opracowanym uprzednio programem, sporządzonym na podstawie
wnikliwej analizy sytuacji w danym rejonie. Zadanie takie ma spełniać wieloletni program ochrony
środowiska. Program jest dokumentem planowania strategicznego, wyrażającym cele i kierunki
polityki ekologicznej samorządu Miasta i Gminy Leśnica i określającym wynikające z niej działania.
Tak ujęty Program będzie wykorzystywany jako: główny instrument strategicznego zarządzania
miastem i gminą w zakresie ochrony środowiska, podstawa tworzenia programów operacyjnych
i zawierania kontraktów z innymi jednostkami administracyjnymi i podmiotami gospodarczymi,
przesłanka konstruowania budżetu miasta, płaszczyzna koordynacji i układ odniesienia dla innych
podmiotów polityki ekologicznej, podstawa do ubiegania się o fundusze celowe. Cele i działania
proponowane w programie ochrony środowiska posłużą do tworzenia warunków dla takich
zachowań ogółu społeczeństwa Miasta i Gminy Leśnica, które służyć będą poprawie stanu
środowiska przyrodniczego. Realizacja celów wytyczonych w programie powinna spowodować
polepszenie warunków życia mieszkańców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na
terenie miasta.
Program ochrony środowiska przedstawia aktualny stan środowiska, określa hierarchię
niezbędnych działań zmierzających do poprawy tego stanu, umożliwia koordynację decyzji
administracyjnych oraz wybór decyzji inwestycyjnych podejmowanych przez różne podmioty
i instytucje. Sam program nie jest dokumentem stanowiącym, ingerującym w uprawnienia
poszczególnych jednostek administracji rządowej i samorządowej oraz podmiotów użytkujących
środowisko. Należy jednak oczekiwać, że poszczególne jego wytyczne i postanowienia będą
respektowane i uwzględniane w planach szczegółowych i działaniach inwestycyjnych w zakresie
ochrony środowiska.
Zakłada się, że kształtowanie polityki ekologicznej w Leśnicy będzie miało charakter procesu
ciągłego, z jednoczesnym zastosowaniem metody programowania “kroczącego”, polegającej na
cyklicznym weryfikowaniu perspektywicznych celów w przekrojach etapowych i wydłużaniu
horyzontu czasowego Programu w jego kolejnych edycjach.
6
2. METODYKA OPRACOWANIA PROGRAMU I GŁÓWNE UWARUNKOWANIA PROGRAMU
Sposób opracowania Programu został podporządkowany metodologii właściwej dla planowania
strategicznego, polegającej na:
- określeniu diagnozy stanu środowiska przyrodniczego dla Miasta i Gminy Leśnica,
zawierającej charakterystyki poszczególnych komponentów środowiska wraz z oceną
stanu;
- określeniu kreatywnej części Programu poprzez konkretyzację (uszczegółowienie)
celów głównych oraz ich operacjonalizacj w postaci sformułowania listy działań;
- scharakteryzowaniu uwarunkowań realizacyjnych Programu w zakresie rozwiązań
prawno-instytucjonalnych, źródeł finansowania, ocen oddziaływania na środowisko
planowania przestrzennego;
- określeniu zasad monitorowania.
Źródłami informacji dla Programu były materiały uzyskane z Urzędu Miasta i Gminy Leśnica, ze
Starostwa Powiatowego w Strzelcach Opolskich, Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego, Urzędu
Marszałkowskiego Województwa Opolskiego, a także prace instytutów i placówek naukowo –
badawczych z zakresu ochrony środowiska oraz gospodarki odpadami, jak również dostępna
literatura fachowa.
Zgromadzone informacje zostały zweryfikowane poprzez ankietyzację, wywiady i sondaże.
Od podmiotów gospodarczych z terenu miasta i gminy uzyskano bieżące informacje dotyczące
szerokiej problematyki ochrony środowiska, z których wnioski zostały uwzględnione w Programie.
Jako punkt odniesienia dla programu ochrony środowiska przyjęto aktualny stan środowiska oraz
stan infrastruktury ochrony środowiska na dzień 31.12.2006.
Program oparty jest na zapisach następujących dokumentów:
- Prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001 roku (Dz.U. z 2008 r. nr 25, poz. 150 – tekst
jednolity). Definiuje ono ogólne wymagania w odniesieniu do programów ochrony środowiska
opracowywanych dla potrzeb województw, powiatów i gmin.
- Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016”. – Warszawa
2008 r. Zgodnie z zapisami tego dokumentu Program winien definiować:
- stan wyjściowy
- cele średniookresowe do 2016 roku
- kierunki działań w latach 2009 – 2012
- monitoring realizacji Programu
- nakłady finansowe na wdrożenie Programu
- Cele i zadania ujęte w kilku blokach tematycznych, a mianowicie:
- kierunki działań systemowych,
- ochrona zasobów naturalnych,
- poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego.
- Program Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego na lata 2007-2010 z perspektywą do
roku 2014.
W dokumentach tych określono długoterminową politykę ochrony środowiska odpowiednio dla
województwa opolskiego, powiatu strzeleckiego oraz Miasta i Gminy Leśnica, przedstawiono cele
krótkoterminowe i sposób ich realizacji, określono sposoby zarządzania środowiskiem i aspekty
finansowe realizacji programu.
- Wytyczne do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym,
które podają sposób i zakres uwzględniania polityki ekologicznej państwa w programach ochrony
środowiska oraz wskazówki, co do zawartości programów. W gminnym programie powinny być
uwzględnione:
- zadania koordynowane (pod zadaniami koordynowanymi należy rozumieć pozostałe
zadania związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów
naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków
zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla centralnego, bądź
7
-
instytucji działających na terenie miasta i gminy, ale podległych bezpośrednio organom
centralnym)
zadania własne gmin (pod zadaniami własnymi należy rozumieć te przedsięwzięcia,
które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków budżetowych
i pozabudżetowych będących w dyspozycji gminy),
Niniejszy dokument będzie uszczegóławiany, korygowany i koordynowany z projektowanymi
obecnie aktami wykonawczymi do ustawy “Prawo ochrony środowiska” i do kilkunastu ustaw
komplementarnych, których treść powinna być uwzględniana w Programie.
8
3. CHARAKTERYSTYKA MIASTA I GMINY LEŚNICA
3.1. Informacje ogólne
Gmina Leśnica położona jest w zachodniej części Wyżyny Śląskiej, w środkowo wschodniej części
województwa opolskiego w powiecie strzeleckim, u podnóża Góry Św. Anny. Leśnica graniczy od
strony wschodniej z gminą Ujazd, od południa z miastem Kędzierzyn-Koźle, od zachodu z gminą
Zdzieszowice, a od północy z gminą Strzelce Opolskie.
Leśnica jest siedzibą gminy miejsko – wiejskiej, łącznie zajmuje powierzchnię 94,63 km2) (obszar
miasta Leśnica 1,445km2).
Gminę zamieszkuje 8157 osób (stan na koniec 2008r.) przy gęstości zaludnienia wynoszącej 86,2
osób/km2, jest zatem jedynie niższa od średniej gęstości zaludnienia w powiecie (111 osób/km2)
i w województwie (113 osób/km2).
Liczne zabytki oraz atrakcje i malownicze tereny turystyczno-rekreacyjne stwarzają doskonałe
warunki tak dla inwestowania jak i dla wypoczynku. Lokalizacja w strefie autostrady A-4,
nowoczesna sieć połączeń telekomunikacyjnych z krajem i zagranicą, a także dogodne połączenia
drogowe i kolejowe to zdecydowanie poważne atuty gminy.
Gmina Leśnica należy do najbardziej atrakcyjnych pod względem turystycznym rejonów
Opolszczyzny. O jej wyjątkowości decydują:
- bogate zasoby dziedzictwa kulturowego wyrażające się w ilości obiektów zabytkowych,
historycznych elementów zagospodarowania przestrzeni, unikalnymi układami
przestrzennymi wsi,
- walory przyrodnicze Parku Krajobrazowego Góra Św. Anny,
- ciekawy krajobraz, zwłaszcza terenów północnych gminy (masyw Góry Chełmskiej
z formami krasowymi w rejonie Parku Krajobrazowego Góra św. Anny),
- powiązania szlakami turystycznymi z sąsiednimi terenami,
- obecność największego w Polsce i jednego z największych w Europie amfiteatru.
Obliczony na 7 tys. miejsc siedzących i 23 tys. miejsc stojących umożliwia organizację
imprez przyciągających turystów i mieszkańców Opolszczyzny,
- park wiejski w Raszowej pełniący funkcję rekreacyjno – wypoczynkową.
Rysunek 1. Położenie Gminy Leśnica.
9
3.2. Położenie geograficzne i administracyjne
Położenie i zasoby środowiska przyrodniczego zdecydowały o rolniczym
charakterze Gminy. Rolnictwo stanowi podstawową funkcję Gminy,
natomiast uzupełniającą rolę pełni wytwórczość i turystyka. Miasto Leśnica
należy do najstarszych w tej części Śląska. Książe Opolski Kazimierz I
wymienia ją w dokumencie już z 1217 roku jako „Lesnicie”. Duży wpływ na
funkcjonowanie Gminy ma Park Krajobrazowy Góry św. Anny, obejmujący
m.in. kilka rezerwatów oraz monumentalny amfiteatr skalny zwieńczony
Pomnikiem Czynu Powstańczego. Na szczycie Góry św. Anny (najwyższego
wzniesienia na Górnym Śląsku) znajduje się bazylika pod jej wezwaniem. Od
wieków jest to miejsce pielgrzymek dla mieszkańców Śląska i nie tylko.
Część północna gminy charakteryzuje się urozmaiconą rzeźbą terenu, wykształconą głównie na
wapieniach, natomiast część południowa jest płaskorówninna, rozwinięta na żwirach i glinach,
dzięki takiemu ukształtowaniu krajobraz części północnej jest znacznie ciekawszy niż na południu.
Wysokość nad poziomem morza różnych części gminy waha się w przedziale od ok. 180 do
400 m.n.p.m., stąd względne różnice wysokości na obszarze gminy dochodzą do 220 m.
Najwyższym wzniesieniem w gminie jest Góra św. Anny (400,4 m.n.p.m.) tereny położone na
wschód i południe od niej są już słabiej zróżnicowane wysokościowo.
Dogodne położenie w stosunku do ważniejszych szlaków komunikacyjnych (przez gminę
przebiega odcinek autostrady A4) oraz do dużych ośrodków miejskich stanowi o atrakcyjności
gminy dla budownictwa jednorodzinnego oraz bazy turystyczno – rekreacyjnej.
Na terenie Gminy Leśnica znajduje się 15 miejscowości: miasto Leśnica z siedzibą władz gminy
i 14 wiejskich, z czego 11 posiada status sołectwa, pozostałe 3 miejscowości to przysiółki. Podział
administracyjny gminy przedstawia się następująco:
- miasto Leśnica,
- Sołectwo Czarnocin,
- Sołectwo Dolna,
- Sołectwo Góra św. Anny,
- Sołectwo Kadłubiec,
- Sołectwo Krasowa,
- Sołectwo Lichynia,
o przysiółek Granica,
- Sołectwo Łąki Kozielskie,
- Sołectwo Poręba,
- Sołectwo Raszowa,
o Kuszówka,
- Sołectwo Wysoka,
- Sołectwo Zalesie Śląskie.
o Popice.
Zgodnie z podziałem fizyczno-geograficznym Polski J. Kondrackiego teren gminy znajduje się na
obszarze dwóch jednostek:
- mezoregionu Chełmu (341.11) wchodzącego w skład makroregionu Wyżyny Śląskiej (341.1) –
północno – zachodnia część gminy,
- makroregionu Niziny Śląskiej (318.5) – południowa część gminy.
Takie położenie zadecydowało o specyficznej budowie geologicznej oraz zróżnicowanym
ukształtowaniu powierzchni terenu. Masyw Chełmu stanowi zachodnią część garbu triasowego
wapienia muszlowego, oddzieloną od Garbu Tarnogórskiego wyraźnym obniżeniem pod
Pyskowicami. Długość tego złoża wapienia wynosi ok. 130 km, a szerokość waha się od 15 do
25 km. Rzeźbę terenu kształtują pojedyncze podłużne wzniesienia i płaskowyże, których
wysokość wynosi od 360 do 400 m n.p.m. Główny masyw Chełmu biegnie z północnego-zachodu
w kierunku południowo-wschodnim, przewyższając otaczającą krainę na długości ok. 25 km.
10
Szerokość wzniesienia wynosi przeciętnie 5 km. W sylwecie Chełmu można wyodrębnić kilka
kulminacji. W jednej trzeciej całego garbu, w części północno - zachodniej wznosi się najwyższa
kulminacja - Góra Św. Anny. Tworzy ją szczątkowy bazaltowy nek wulkaniczny, który swym
profilem nadaje górze wygląd nieczynnego wulkanu. Bardzo oryginalna jest rzeźba powierzchni
terenu na stokach zachodnich. Są tu charakterystyczne wąwozy i parowy, których naliczono
ponad 100. Pochodzenie tych form związane jest z procesem krasowienia skał, który modeluje
powierzchnię stoków. Suche parowy drążone są przez wody opadowe zwłaszcza wiosną. Wody
płynące kruszą i rozpuszczają podłoże, rzeźbią i żłobią glebę oraz skałę. W partiach leśnych
tworzą malowniczą i urozmaiconą rzeźbę terenu.
Rysunek 2. Zarys Gminy Leśnica.
3.3. Warunki klimatyczne
Klimat terenu gminy kształtuje się pod wpływem położenia geograficznego, rozmieszczenia wód,
charakteru rzeźby terenu, rodzaju gleb oraz charakteru szaty roślinnej, charakteryzuje go duża
zmienność i nieregularność.
Warunki klimatyczne w rejonie Leśnicy kształtuje Góra Św. Anny. Klimat panujący tutaj jest
charakterystyczny dla podgórskich nizin i kotlin. Gmina położona jest na granicy krain
klimatycznych: Górno-Śląskiej i cieplejszej Wrocławsko - Opolskiej. Odrębność klimatu tego
regionu przejawia się głównie w rozkładzie temperatur w ciągu roku. Najzimniejszym miesiącem
jest styczeń, którego średnia wieloletnia temperatur wynosi - 2,4°C, natomiast najcieplejszym
miesiącem jest lipiec, którego średnia wieloletnia temperatura wynosi 18°C, co i tak oznacza
uprzywilejowanie termiczne w stosunku do pozostałych rejonów wyżynnych kraju. Okolice Góry
Św. Anny charakteryzują się średnią sumą opadów wynoszącą 701mm oraz znaczną ilością
deszczów ulewnych (przeważające deszcze burzowe). Dużą rolę w kształtowaniu ilości opadów
odgrywają wiejące ze znaczną siłą wiatry, przeważnie z zachodu i północnego zachodu. Wiatry
wpływają na zwiększenie zachmurzenia. Największa ilość opadów przypada na porę letnią
szczególnie w lipcu (maksymalnie 248 mm). Miesiącem o najniższej liczbie opadów jest luty.
11
3.4. Ukształtowanie powierzchni, geomorfologia
Obszar gminy pod względem budowy geologicznej należy do najbardziej urozmaiconych na
terenie województwa. Pod względem geologicznym gmina Leśnica wchodzi w skład jednostki Próg
Środkowotriasowy, stanowiącej pasmo wzniesień pochodzenia tektoniczno-denudacyjnego,
zbudowane z osadów dolnego i środkowego triasu, rozpościerającego się na znacznej szerokości
od Olkusza po Krapkowice. Stanowi ono charakterystyczny element morfologiczny wyraźnie
zaznaczający się w krajobrazie Wyżyny Śląskiej. Pasmo to silnie rozczłonkowane przez czynniki
erozyjno-denudacyjne rozpada się na szereg płaskowyży, pagórków i garbów, m.in. Garb Chełmu
– z kulminacją w postaci Góry św. Anny.
Gmina Leśnica znajduje się w zasięgu jednostki hydrogeologicznej zwanej triasem opolskim. Trias
opolski dzieli się na kilka jednostek o odmiennie ukształtowanych warunkach hydrogeologicznych.
Głównym zastosowanym kryterium podziału jest wielopiętrowy układ skał przepuszczalnych
i nieprzepuszczalnych. Stopień izolacji skał triasowych ma kluczowy wpływ na zasilanie,
zasobność i odporność na zanieczyszczenia całej struktury wodonośnej.
Gmina Leśnica leży w obrębie dwóch mezoregionów geograficznych – Chełmu będącego częścią
Wyżyny Śląsko – Krakowskiej i Kotliny Raciborskiej stanowiącej cześć Niziny Śląskiej. Granica
między tymi obszarami przebiega na południe od Leśnicy i zaznacza się w postaci wysokiego na
około 150 m progu. Omawiany obszar charakteryzuje się skomplikowaną budowa geologiczną.
W profilu geologicznym wyróżnia się silnie pofałdowane utwory dolnokarbońskie, reprezentowane
przez fację fiszową (kulmową) pozbawioną wkładek wapiennych. Na nich zalegają utwory triasu
reprezentowane przez piaskowo – iłowcowe osady terygeniczne pstrego piaskowca oraz utwory
triasu środkowego wykształcone w facji wapienia muszlowego. Powyżej znajdują się osady
morskie górnej kredy wykształcone w postaci piaskowców z glaukonitem (cenoman) oraz margli
i wapieni marglistych (turon). Młodszą pokrywę stanowią utwory miocenu i pliocenu. Trzeciorzęd
reprezentowany jest przez osady serii poznańskiej wykształconej w postaci iłów i iłów
z glaukonitem. Utwory czwartorzędowe to lessy i gliny lesssopodobne zalegające na glinach
zwałowych moreny dennej zlodowacenia środkowopolskiego.
Najwyższym punktem Wyżyny Śląskiej jest Góra Św. Anny (404 m.n.p.m.) w Garbie Chełmu.
Garb Chełmu zbudowany jest z utworów wapienia muszlowego (cieńkopłytowe wapienie warstw
gogolińskich, średnioławicowe warstwy górażdżańskiej, łupkowate i margliste wapienie warstw
terebratulowych oraz gruboławicowe i zdolomityzowane wapienie warstw karchowickich),
podścielonego osadami pstrego piaskowca (iłowce i piaskowce warstw świerklanieckich oraz
wapienie, dolomity, margle, gipsy i anhydryty piaskowca górnego) i dolnego karbonu (szarogłazy,
łupki szarogłazowe), silnie pofałdowanego i zaburzonego.
Utwory górnej kredy ukazują się na powierzchni terenu tylko na Górze Św. Anny, reprezentując
tzw. kredę opolską. Osady te w postaci małego płatu budują sam wierzchołek wzniesienia i są to:
piaski i piaskowce, margle, margle ilaste i wapienie.
Kopuła szczytowa Góry Św. Anny z zabudową klasztorną położona jest na intruzji bazaltowej
(nefelinowej), której wiek oceniany jest na oligocen. Utwory - bazalty trzeciorzędowe - stanowią
formę dawnego neku wulkanicznego, odsłoniętego w pobliskim rezerwacie przyrody
nieożywionej.
Osady czwartorzędowe reprezentowane są przez osady glacjalne i fluwioglacjalne zlodowacenia
środkowo i północnopolskiego. Osady te nie stanowią warstwy jednorodnej, poprzebijane są
licznymi wychodniami starszego pochodzenia. Są to gliny zwięzłe, czasem margliste lub wapniste
o różnym stopniu piaszczystości, z przewarstwieniami wkładek piasku i żwiru. Z plejstocenu
pochodzą głazy narzutowe wokół Góry Św. Anny, w okolicach Wysokiej, Kadłubca oraz osady
eoliczne - lessy, pokrywające pasmo Chełma warstwą o grubości dochodzącej do 10 m.
12
3.5. Analiza zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy Leśnica.
3.5.1. Struktura zagospodarowania przestrzennego
Gmina Leśnica jest Gminą miejsko - wiejską o powierzchni ok. 94,63 km2, o dominującym obecnie
rolniczym charakterze. W strukturze użytkowania gruntów gminnych dominują użytki rolne.
Zgodnie z „Rocznikiem statystycznym Województwa Opolskiego” użytkowanie gruntów w gminie
przedstawia się następująco:
Tabela 1. Struktura użytkowania gruntów gminy Leśnica
Lp.
1.
Grunty i użytki rolne
Wielkość [ha]
Powierzchnia użytków rolnych
7075
6132
1.1. Grunty orne
1.2. Sady
57
1.3. Łąki
609
1.4. Pastwiska
277
1423
2.
Lasy i grunty leśne
3.
Lasy ogółem
1393,1
4.
Grunty leśne publiczne ogółem
1242,5
5.
Grunty leśne prywatne
180,5
6.
Grunty pod wodami
15
7.
Użytki kopalne
8
8.
Pozostałe grunty i nieużytki
892
Źródło danych: Biuletyn Statystyczny Województwa Opolskiego,
3.5.1.1. Formy użytkowania terenów
Tabela 2. Struktura klas bonitacji gruntów w gminie Leśnica.
Klasy bonitacji użytków rolnych w ha
Gmina
I
II
III-IV
Leśnica
-
354
4 581
V-VI
936
Źródło danych: Biuletyn Statystyczny Województwa Opolskiego, WUS, Opole.
Cechą zdecydowanie niekorzystną jest zbyt mały areał większości indywidualnych gospodarstw
rolnych. Utrzymanie rolnictwa na obszarze gminy oraz zwiększenie dochodowości gospodarstw
rolnych w powiązaniu z przetwórstwem i rynkiem regionalnym wymaga wzmocnienia w polu
strategicznym „Rolnictwo i przetwórstwo” następujących procesów: uporządkowania rolniczej
przestrzeni produkcyjnej poprzez koncentrację gruntów rolnych, ochrony gruntów rolnych i leśnych,
zalesienia nieprzydatnych użytków rolnych; wzrostu liczby dużych gospodarstw rolnych, rozwoju
gospodarstw rolnych nastawionych na działy specjalne produkcji rolnej (ogrodnictwo,
warzywnictwo i hodowla ryb); rozwoju i modernizacji bazy przetwórczej w powiązaniu
z regionalnym rynkiem zbytu; rozwoju specjalistycznych usług dla gospodarstw rolnych oraz
zwiększenia specjalistycznych szkoleń dla rolników.
Struktura użytkowania gruntów w gminie Leśnica zdecydowanie odbiega od wartości średnich
charakteryzujących powiat strzelecki, a w mniejszym stopniu również Województwo Opolskie.
Areał użytków rolnych jest największy w powiecie, ok. 1,5-krotnie większy niż wartość średnia dla
powiatu. Użytki rolne stanowią również większy udział niż wartość średnia w Województwie.
Zalesienie gminy jest dla odmiany wyjątkowo niskie, najniższe w powiecie, niemal trzykrotnie
niższe niż wartość średnia powiatowa i niemal dwukrotnie niższe niż wartość średnia wojewódzka
13
i krajowa.
Walory estetyczne miasta i gminy podnoszą zieleńce i zieleń uliczna - stanowiąc łącznie
powierzchnię 2,8 ha oraz tereny zieleni osiedlowej o powierzchni 4,9 ha.
3.5.1.2. Zabytki
Śląsk opolski pod względem administracyjno terytorialnym należy do najstarszych i najtrwalszych
struktur przestrzennych Polski. Region ten można zaliczyć do najzasobniejszych w obiekty
dziedzictwa kulturowego w Polsce. Wojewoda Opolski opracował dokument pt. „Ochrona
i Konserwacja
Zabytkowego
Krajobrazu
Kulturowego
Województwa
Opolskiego”,
wyszczególniający obszary o predyspozycjach rezerwatu kulturowego o znaczeniu krajowym.
Na terenie gminy Leśnica znajdują się ruchomości oraz nieruchomości objęte ochroną prawną na
podstawie przepisów ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Najcenniejsze
nieruchomości posiadają wpis do rejestru zabytków prowadzony przez Wojewódzkiego
Konserwatora Zabytków w Opolu. Ochroną prawną objęte są również tereny ochrony
konserwatorskiej określone w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego miasta
Leśnicy.
Na terenie gminy Leśnica znajduje się znaczna część zabytków architektury sakralnej. Do
zabytków, które warto obejrzeć należą z pewnością:
• kościoły znajdujące się w: Wysokiej, Zalesiu Śląskim, Dolnej, Leśnicy, Raszowej;
• figury św. Trójcy w Wysokiej i Nepomucena w Leśnicy;
• galeria malarstwa przy Centrum Edukacji Ekologicznej i Ochrony Krajobrazu Historycznego
w Leśnicy;
• dworce kolejowe w Zalesiu Śląskim i Leśnicy.
Na uwagę zasługuje położona u stóp Góry Chełmskiej wieś Poręba. Wieś posiada nietypową dla
wsi opolskiej łańcuchową zabudowę, położona jest bowiem w wąskiej długiej dolinie. Z okolic
prowadzi bardzo urozmaicony krajobrazowo szlak Kalwarii na Górę św. Anny z wieloma
kapliczkami i okazałym drzewostanem. Obszar ze względu na rzeźbę terenu należy do
szczególnie malowniczych, a w jego pobliżu znajduje się niezamarzające źródło krasowe
nazywane "Siedem Źródeł".
W pozostałych wioskach gminy również znaleźć można zabytkowe obiekty, głównie kościoły,
przydrożne kapliczki, kamienice secesyjne w Leśnicy, zabytkowy wiatrak murowany z XIX w.
w Kadłubcu oraz liczne pomniki przyrody. Wszystkie te elementy sprawiają, że Gmina Leśnica
posiada duże możliwości uprawiania turystyki, głównie pielgrzymkowej, weekendowej
i agroturystyki.
Większość wsi gminy posiada rodowód średniowieczny. Ukazują się w źródłach pisanych
w różnym czasie świadczącym o kolejności powstawania osad. Jako pierwsza, najstarsza wieś,
Zalesie Śląskie (1223r.), następnie Dolna i Kadłubiec (1302r.), Łąki Kozielskie (1336r.), Czarnocin
i Porębą (1485r.), Raszowa (1532r.) i najmłodsze wsie Wysoka i Góra Św. Anny (1679r.). Zarówno
miasto jak i wsie sołeckie posiadają układy urbanistyczne o historycznym rodowodzie oraz wiele
obiektów o znaczących wartościach kulturowych wymagających zachowania i ochrony.
Na terenie Gminy zlokalizowanych jest ponad 100 obiektów zabytkowych. Większość z nich datuje
się na XIX wiek. Stanowią one przykłady budownictwa sakralnego, mieszkaniowego, publicznego
oraz przemysłowego.
W rejestrze zabytków znajdują się następujące obiekty:
na terenie miejscowości Dolna
- neogotycki kościół parafialny p.w. Św. Piotra i Pawła z 1856 roku nr rej. 1131/66
na terenie miejscowości Góra Św. Anny
- kościół franciszkanów p.w. Św. Anny
- kaplica klasztorna p.w. Św. Józefa,
- kaplice drogi Męki Pańskiej -Brama Wschodnia, Dom Annasza, VI Stacja Pogrzebowa
(Pogrzeb Matki Boskiej, Dróżka Matki Boskiej), Stacja II (Upadek), Brama Zachodnia (II
Upadek), Most „Na Cedronie”, Św. Weronika, Kaplica – Wieczernik, Włożenie Krzyża,
14
-
Kaplica Św. Rafała, Święte Schody (Gradusy), Ukrzyżowanie (Kościół p.w. Św. Krzyża,
Serce Marii, Ratusz Piłata, Pojmanie (Zdrada Judasza), Kaplica Płaczące Niewiasty,
Upadek, Pałac Heroda, Obnażenie, Kaplica Ogrójec, Namaszczenie, Dom Kajfasza, Grób
Chrystusa, Dom N.P Marii, Cyrenejczyk,
Kaplice Maryjne – Pożegnanie, Przyjęcie w niebie, Koronacyjna, Królowa Patriarchów,
P.W. Św. Marii Magdaleny, P.W. Św. Heleny,
Kaplica tzw. Dom Pustelnika, Dom mieszkalny przy ul. Powstańców Śląskich, Karczma
przy ul. Leśnickiej .
na terenie miejscowości Lichynia
- kaplica dzwonnica XVII/XIX wiek,
- cztery domy mieszkalne przy ul. Daszyńskiego,
na terenie miejscowości Poręba
- Grób Matki Boskiej – Kościół p.w. Wniebowzięcia NMP „Dróżka Matki Boskiej”,
na terenie miejscowości Raszowa
- kościół parafialny p.w. Wszystkich Świętych
- spichlerz,
na terenie miejscowości Wysoka
- kościół parafialny p.w. Św. Floriana,
- murowany wiatrak typu holenderskiego, położony na wysokości 380 metrów n.p.m. był w
1921 roku ostatnim punktem powstańczego oporu,
- Kopiec Bednarkowy, usypany przez stacjonujące w wiosce wojska francuskie.
na terenie miejscowości Zalesie Śląskie
- kościół parafialny p.w. Św. Jadwigi
- dom przy ul Armii 2.
na terenie miasta Leśnica
-Kościół parafialny p.w. Św. Trójcy,
-Kościół cmentarny p.w. NP. Marii,
-Kapliczka Serce Jezusa,
-15 domów mieszkalnych przy ulicach: Chrobrego, Ligonia, Ludowej, Strzeleckiej
i w rejonie rynku.
Liczne obiekty zabytkowe Gminy Leśnica wpisane są do ewidencji zabytków. Najwięcej, bo 47
obiektów zabytkowych wpisanych do ewidencji, znajduje się na terenie miasta Leśnicy. Są to: dwie
kapliczki oraz 35 domów mieszkalnych i 10 domów usługowych, w tym plebania, młyn, szpital,
magazyn, budynek gospodarczy, Ośrodek Szkolno – Wychowawczy i budynki w Zespole Ośrodka
Szkolno – Wychowawczego (magazyn, internat, pawilon ogrodowy, dyrekcja).
Z terenu wsi Czarnocin do ewidencji wpisano 6 obiektów (kapliczkę, szopkę, budynek gospodarczy
i trzy domy mieszkalne przy ul. Wiejskiej 10). Wieś Dolna posiada 10 obiektów zapisanych
w ewidencji zabytków. Są to: Plebania, dom pogrzebowy, kapliczka, stajnia podworska, budynek
gospodarczy i 5 domów mieszkalnych znajdujących się przy ul. Wiejskiej.
Z rejonu Góry Św. Anny w ewidencji znajduje się 19 obiektów zabytkowych (Klasztor
Franciszkanów, kaplica Matki Bożej Fatimskiej, dziedziniec krużgankowy tzw. Rajski Plac, brama
wejściowa na Rajski Plac, kaplice II, III i IV Stacji Pogrzebowych, kapliczka przy kościele Matki
Boskiej Wniebowziętej, Grota Matki Boskiej, 14 kaplic Drogi Krzyżowej, 7 domów mieszkalnych
oraz piec wapienniczy na terenie amfiteatru).
Do zabytków kultury zaliczono z terenu wsi Kadłubiec 4 obiekty – dwie kapliczki, w tym kapliczka
dzwonnica Św. Floriana, wiatrak, i obecny budynek szkoły. We wsi Krasowa do zabytków kultury
wpisanych do ewidencji zalicza się 3 obiekty, kapliczkę oraz dwa domy przy ul. Wiejskiej. We wsi
Łąki Kozielskie są to: kaplica murowana i dwa domy mieszkalne, a na terenie wsi Poręba dom
klasztorny i dom mieszkalny. Wieś Raszowa posiada 10 obiektów zabytkowych zapisanych
w ewidencji (3 kapliczki, 5 domów mieszkalnych i budynek gospodarczy). W ewidencji zabytków
znajdują się również wiatrak i dom mieszkalny z Wysokiej oraz 11 obiektów z terenu Zalesia
Śląskiego (kapliczka, kaplica cmentarna, 8 domów mieszkalnych).
Materialnymi śladami historycznego osadnictwa na terenie gminy są liczne stanowiska
archeologiczne. Łącznie w ewidencji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków znajduje się 88
stanowisk:
15
-
2 stanowiska w Czarnocinie,
2 na terenie Góry Św. Anny,
4 na terenie Kadłubca,
11 na terenie Leśnicy,
4 na terenie Poręby,
11 na terenie Raszowej,
37 na terenie Wysokiej,
17 na terenie Zalesia Śląskiego.
Cennym elementem dziedzictwa kulturowego łączącym elementy przyrodnicze i architektoniczne
są parki podworskie.
Na terenie gminy zachowały się dwa parki podworskie - oba w granicach Parku Krajobrazowego
Góra Św. Anny:
- w miejscowości Lichynia – zajmujący powierzchnię ok. 0,8 ha. Otoczony jest murem. Jest
to park naturalistyczny z dominującym gatunkiem 120 letniej lipy drobnolistnej (Tilia
cordata). Nie zachował się pierwotny układ kompozycyjny parku. Obecnie użytkownikiem
parku jest Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa
- w miejscowości Wysoka – naturalistyczny, zwany przez mieszkańców „farskim”, zajmuje
powierzchnię 2,42ha. Jest pozostałością parku przy dworze rodziny Gaszów. Obecnie
stanowi własność Parafii Rzymsko-Katolickiej w Wysokiej. Charakteryzuje się
urozmaiconą rzeźbą terenu. Drzewostan parkowy tworzą: robinia biała, grab pospolity,
platan klonolistny, dąb szypułkowy, jesion wyniosły. Układ kompozycyjny parku jest prawie
zatarty, znajdują sie w nim liczne pomniki przyrody, zachowały się podziemia dawnego
zamku oraz mur z tzw. bramą południową i kamienny stół, zwany herbacianym.
3.6. Sytuacja demograficzna
Według danych pozyskanych z Urzędu Miejskiego – liczba mieszkańców w gminie Leśnica na
koniec 2008 r. wynosiła 8 157. W latach 2004-2008 następował regularny spadek liczby ludności.
Ogólnie w analizowanych latach liczba mieszkańców gminy zmalała o ok. 5% (434 osoby). Średnia
gęstość zaludnienia na koniec 2008 r. wyniosła ok. 86 osób na 1 km2. Szacuje się, że do 2016 r.
będzie następował dalszy spadek liczby ludności.
Tabela 3 Liczba ludności w Gminie Leśnica.
Liczba ludności w roku:
2004
2005
2006
2007
2008
8 591
8 530
8 464
8 348
8 157
2009
Szacunkowo
2012
2016
8 091
7 970
7 813
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych pozyskanych z Urzędu Miejskiego w Leśnicy
3.7. Sytuacja gospodarcza
Do niedawna w sposób jednoznaczny określano Gminę Leśnica jako gminę rolniczą. Obecnie,
biorąc pod uwagę liczbę osób zatrudnionych w gospodarstwach rolnych, liczbę osób zatrudnionych
poza tym sektorem, w tym także pracujących poza granicami Polski, jak również liczbę
zarejestrowanych i funkcjonujących form działalności, można stwierdzić, że dokonuje się proces
restrukturyzacji zajęć ludności. Ostatnie lata, mimo pogarszającej się sytuacji makroekonomicznej
przyniosły rozwój sfery rzemiosła, usług i handlu. Wzrosła zarówno liczba funkcjonujących
podmiotów, jak i różnorodność oferowanych przez nie usług i produktów, ponadto rośnie liczba
osób podejmujących prace wymagające wyższych kwalifikacji, na ogół poza terenem Gminy.
Wzrost liczby podmiotów gospodarczych w sektorze prywatnym jest zjawiskiem pozytywnym
i pożądanym, mimo to w ciągu ostatnich dwóch lat 2001-2002 liczba podmiotów zarejestrowanych
w systemie REGON nie zmieniła się. Występujące w Gminie branże to głównie handel i naprawy,
działalność wytwórczo-usługowa i obsługa nieruchomości. W Gminie nie występują obszary
nadmiernej kumulacji funkcji gospodarczych, zaś uwarunkowania do ich rozwoju są korzystne.
16
Największy rozwój nastąpić powinien w dziedzinie usług decydujących o jakości życia
mieszkańców i usług dla rolnictwa, ale również usług turystycznych i rekreacyjnych.
Mieszkańcy gminy nie zajmujący się rolnictwem i działalnością gospodarczą znajdują zatrudnienie
w najbliższych ośrodkach miejskich, głównie w Kędzierzynie - Koźlu, Opolu, Strzelcach Opolskich
i Górnośląskim Okręgu Przemysłowym.
Obszar gminy położony jest w bezpośrednim sąsiedztwie zakładów przemysłowych Zdzieszowic,
Strzelec Opolskich i Kędzierzyna - Koźla, ponadto rozwojowi przemysłu oraz innych form
działalności gospodarczej sprzyja położenie gminy w obszarze autostrady A-4, atrakcyjnego dla
rozwoju różnorodnych form gospodarki ze względu na łatwą dostępność do głównej drogi
transportowej na terenie województwa opolskiego. Wysoki poziom gospodarki rolnej w gminie
sprzyja lokalizacji na terenie gminy firm z sektora przetwórstwa rolno-spożywczego.
Położenie Gminy w pobliżu Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego oraz miast Województwa
Opolskiego stwarza szansę zaopatrzenia tych ośrodków w produkty żywnościowe, zwłaszcza dla
dużych i średnich gospodarstw specjalistycznych, ukierunkowanych na: rolnictwo ekologiczne,
ogrodnictwo, sadownictwo, uprawę ziół i roślin przemysłowych oraz firm zajmujących się
przetwórstwem.
Ludność gminy, to w dużej części pracujący w przemyśle znajdującym się w okolicznych gminach.
Drugą znaczącą grupą zawodową stanowią rolnicy, prowadzący indywidualne gospodarstwa rolne
(903 indywidualne gospodarstwa rolne, przy czym średni obszar gospodarstwa wynosi około
15ha).
Do największych przedsiębiorstw zlokalizowanych na terenie gminy Leśnica należą m.in.:
• ’ALBA” Góra Św. Anny, ul. Rynek 4
• PHUP „RED” Sp. z o.o. Leśnica, ul. Zdzieszowicka 45
• Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna (Leśnica),
• ”IZOBUD” Łąki Kozielskie, ul. Leśna 4
•
„RAJBUD” Leśnica, ul. Krasowska 4
• KONBUD (usługi budowlane),
• T.I.G. Rusztowania Sp. z o.o. Raszowa, ul. Słowackiego 13
• ”ROLDAM” Sp. z o.o. Zalesie Śl., ul. Św. Jadwigi 8
• Suszarnie Zboża grupy producenckiej „Kłos”,
• Firma „Chempest”,
• Gucz Krystyna Magazyn Towarów Masowych Zalesie Śl., ul. Dworcowa 1
• Firma „Skorem”,
• Przedsiębiorstwo Transportowe „Transaanaberg”,
• Przedsiębiorstwo Usług Leśnych „Sotor”
• FRAPO-DYSTRYBUCJA Sp. z o.o. 62-510 Konin ul. Hurtowa 2 Polomarket Leśnica
Zdzieszowicka 14
Tabela 4. Podział podmiotów gospodarki narodowej w 2007r.
w sektorze publicznym:
- podmioty gospodarki narodowej ogółem
- państwowe i samorządowe jednostki prawa
budżetowego ogółem
w sektorze prywatnym:
- podmioty gospodarki narodowej ogółem
- osoby fizyczne
- spółki prawa handlowego
- spółki z udziałem kapitału zagranicznego
- spółdzielnie
- fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne
22
20
406
319
20
7
4
22
Źródło www.stat.gov.pl, 2007r.
Równolegle obok działalności przemysłowej funkcjonuje również działalność usługowa
prowadzona prze firmy zajmujące się handlem hurtowym i detalicznym, usługami dla ludności,
doradztwem, usługami bankowymi, telekomunikacją, transportem, oświatą. Do największych w tym
sektorze firm zaliczyć należy:
- Bank Spółdzielczy,
17
-
Zakład Gospodarki Komunalnej,
Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Medica s.c.,
Prywatne Laboratorium Analityczne,
Mechanika pojazdowa Auto-naprawa.
Piekarnia „Anna”,
Hurtownia Piwa i Napojów,
Restauracja „Alba”,
Restauracja „Pod Jeleniem”.
Tabela 5. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w latach 2002-2008.
Liczba zarejestrowanych
Lp. Rok
podmiotów
Sektor publiczny
Sektor prywatny
gospodarczych ogółem
1. 2002
348
18
330
2. 2003
359
21
338
3. 2004
370
20
350
4. 2005
387
22
365
5. 2006
412
22
390
6. 2007
428
22
406
7. 2008
309
22
287*
Źródło: www.stat.gov.pl
*
liczba zarejestrowanych osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą wg danych Urzędu Miejskiego w Leśnicy – brak
oficjalnych danych GUS za rok 2008
W sektorze publicznym w 2008 roku zarejestrowano 22 podmioty (7,1%), natomiast w sektorze
prywatnym 287 (92,9%).
3.8. Rolnictwo
Warunki agroklimatyczne dla rolnictwa są korzystne, klimat województwa opolskiego a tym samym
miasta i gminy Leśnica odznacza się ciepłym latem, stosunkowo łagodną i krótką zimą, wczesną
wiosną i długą łagodną jesienią, co sprzyja produkcji roślinnej.
Gmina Leśnica ma charakter rolniczy. Położona jest w południowej części Powiatu Strzeleckiego,
charakteryzującej się najlepszymi w powiecie warunkami dla produkcji rolniczej. Korzystna dla
rozwoju rolnictwa jest struktura bonitacyjna gruntów ornych, przeważają grunty w III klasie
bonitacyjnej. Obecność dobrych gleb determinuje strukturę użytkowania gruntów na terenie
gminy. Użytki rolne zajmują tu ok. 73,79% powierzchni gminy, a grunty leśne jedynie 15,67%.
Rolnictwo charakteryzuje duża liczba jednostek zróżnicowanych pod względem wielkości
gospodarstw, jak i kierunku i poziomu produkcji, co powoduje złożoność i zmienność sytuacji
ekonomicznej w gospodarstwach rolnych. Ogółem na terenie gminy funkcjonuje 762 gospodarstw.
Struktura obszarowa gospodarstw w gminie jest stosunkowo korzystna. Gospodarstwa o wielkości
do 1ha stanowią 41,3% ogólnej liczby gospodarstw. Gospodarstwa o wielkości powyżej 1 ha to
58,7% ogólnej liczby gospodarstw w gminie, przy czym pośród nich najwięcej jest gospodarstw
o wielkości powyżej 10 ha (22,1%). Duży procent stanowią również gospodarstwa małe o wielkości
1-2 ha (15,6%). Na terenie gminy funkcjonuje Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna z siedzibą
w Leśnicy, która użytkuje ok. 500 ha gruntów ornych. Ponadto w Zalesiu Śląskim znajduje się duże
(2000 ha) gospodarstwo spółdzielcze.
Obecność na terenie gminy gleb brunatnych umożliwia uprawę wszystkich zbóż, buraków
cukrowych, roślin okopowych i warzyw. Najwięcej uprawia się zbóż, przy czym największa
powierzchnię zasiewów ma pszenica oraz stosunkowo dużą jęczmień. Ponadto znaczny areał,
w porównaniu do danych dotyczących powiatu, zajmują uprawy buraków cukrowych.
Dawniej na terenie Leśnicy dobrze rozwijała się również uprawa warzyw. Została jednak
zaniechana z powodu braku przetwórstwa.
Gminę Leśnica charakteryzuje najwyższy na terenie powiatu strzeleckiego areał sadów (54ha).
Ze względu na duży areał upraw zbóż na terenie gminy rozwija się hodowla trzody chlewnej.
18
Na terenie gminy Leśnica przeważają gleby wytworzone z lessów. Najlepsze kompleksy glebowe
występują na północ od Leśnicy oraz w rejonie wsi Dolna. Centrum gminy i część zachodnia to
obszary o przewadze gleb średnich.
Gleby użytków rolnych w większości zaliczane są do gleb brunatnych. Są to gleby średniożyzne
lub żyzne o odczynie słabo kwaśnym lub obojętnym. Charakterystyczny jest dla nich proces
brunatnienia tj. uwalnianie się, w wyniku wietrzenia chemicznego, tlenków żelaza, które
w połączeniu ze związkami próchnicznymi tworzą na ziarenkach glebowych brunatne otoczki. Na
glebach tych można uprawiać wszystkie zboża oraz rośliny okopowe. Na znacznej powierzchni
możliwa jest również uprawa cennych gatunków takich, jak buraki cukrowe, warzywa i pszenica
Gminę charakteryzuje duży (największy pośród gmin powiatu strzeleckiego) udział gleb z klas II
i IV, które zajmują 83,5% powierzchni gruntów ornych. Pośród nich najwięcej jest gleb dobrych
z klas IIIa i IIIb (53,2% powierzchni gruntów ornych). Gleby słabe stanowią jedynie 16,5%
gruntów ornych.
Wśród gleb użytków zielonych przeważają grunty średnio dobre z klasy IV, które stanowią 43,1%
użytków zielonych. Bonitacje gruntów przedstawiono w tabeli 2.4.-2.
Największy udział gleb bardzo dobrych i dobrych z klas II i III mają wsie Czarnocin, gdzie gleby te
zajmują 80,1% użytków rolnych, Zalesie Śląskie 78% i Góra Św. Anny 71,6% Stosunkowo dużo
takich gleb jest również w sołectwach Lichynia i Poręba, gdzie stanowią odpowiednio 62,5%
i 58,1% użytków rolnych. Natomiast największy odsetek gleb najsłabszych z klas V i VI mają
sołectwa: Łąki Kozielskie (66,3%) oraz Dolna (47,2%), Raszowa (44,1%) i Krasowa (41,1%).
Najkorzystniejsze warunki dla produkcji rolnej znajdują się w okolicach Czarnocina, Zalesia
Śląskiego oraz Lichynia, najmniej korzystne warunki dla produkcji rolnej lokalizują się w okolicach
wsi Raszowa, Łąk Kozielskich i Krasowej.
3.9. Infrastruktura techniczno - inżynieryjna
3.9.1. Zaopatrzenie Miasta i Gminy Leśnica w energię cieplną.
Teren gminy Leśnica charakteryzuje się brakiem zorganizowanego systemu zaopatrzenia w ciepło,
nie występują również duże kotłownie grzewcze lub technologiczne, zlokalizowane zazwyczaj przy
dużych zakładach przemysłowych. Brak jest także lokalnych kotłowni o dużej mocy cieplnej.
W przewadze są indywidualne systemy zasilania budynków. Większość z nich to małe kotłownie
lokalne oraz ogrzewanie piecowe. Część obiektów użyteczności publicznej, usługowych i zakładów
produkcyjnych posiada własne nowoczesne kotłownie olejowe bądź gazowe – przyjazne dla
środowiska naturalnego.
Potrzeby grzewcze pokrywane są głównie ze źródeł lokalnych, w większości na paliwo
wysokoemisyjne (węgiel, koks). Większość budynków użyteczności publicznej wyposażona jest
w lokalne kotłownie opalane olejem opałowym. Instalacje spalania paliw stanowią zatem
praktycznie wyłącznie lokalne źródła grzewcze budynków wielo- i jednorodzinnych, szkół,
przedszkoli itd., będące źródłem „niskiej emisji” zanieczyszczeń.
Struktura pokrycia potrzeb cieplnych gminy przedstawia się następująco:
- węgiel - 90 %,
- olej opałowy, gaz płynny – 4 %,
- energia elektryczna – 1 %,
- gaz ziemny – 0 %,
- energia odnawialna – 0 %.
Dominuje ogrzewanie paliwami stałymi (węglem kamiennym, koksem i drewnem) zapewniające
blisko 90 % ciepła dla gminy. Brak jest na terenie gminy alternatywnych źródeł ciepła, w tym
szczególnie gazu przewodowego (pomimo tranzytowego przebiegu sieci wysokiego ciśnienia) oraz
wykorzystania dla zaspokojenia potrzeb cieplnych odnawialnych źródeł energii (wiatru,
promieniowania słonecznego, energii geotermalnej i energii biomasy). Gaz płynny LPG i propan
wykorzystywany jest w celach grzewczych w nieznacznym stopniu. Ogrzewanie elektryczne
stosowane jest sporadycznie ze względu na wysokie koszty eksploatacyjne.
19
Duże rozproszenie zabudowy na terenach o największym współczynniku zaludnienia powoduje,
że wprowadzenie scentralizowanej gospodarki cieplnej (nawet tylko na niektórych terenach
gminy) staje się nieopłacalne dla potencjalnego producenta energii.
W kotłowniach lokalnych zasilających pojedyncze bloki mieszkalne zasadniczo spalany jest węgiel
o bardzo dobrych parametrach, sortymentu orzech I lub II (wartość opałowa 30 MJ/kg, zawartość
popiołu 7¸8 %, zawartość siarki 0,6-0,8 %). Większość budynków mieszkalnych, gdzie stosowane
są paleniska indywidualne jest natomiast opalanych tanim węglem o złych parametrach (miał
węglowy „muł” i „flot” o wartości opałowej 20¸24 MJ/kg, zawartości popiołu do 24 %, zawartości
siarki 0,8-0,9 %) i proces ten nasila się w ostatnim okresie z przyczyn ekonomicznych. Dodatkowo
w paleniskach tych spalane są okresowo odpady, szczególnie w okresie grzewczym, przede
wszystkim tworzyw sztucznych.
Według „Studium rozwoju systemów energetycznych w województwie opolskim do 2015r”
(Energoprojekt Katowice S.A. 2003 na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego w Opolu) struktura
zapotrzebowania gminy Leśnica na moc cieplną przedstawia sie następująco:
- budownictwo mieszkaniowe: 78 % (24,1 MWt, w tym budynki jednorodzinne – 198,9 MWt,
budynki wielorodzinne – 20 MWt),
- zakłady: 6 % (1,9 MWt),
- budownictwo pozostałe: 16 % (obiekty oświatowe, obiekty służby zdrowia, obiekty usługowe
i handlowe) (28,9 MWt).
3.9.2. Charakterystyka systemu zaopatrzenia w gaz ziemny
Zaopatrzenie terenu województwa opolskiego w gaz ziemny wysokometanowy odbywa się
z krajowego systemu przesyłowego gazociągami wysokiego ciśnienia. Województwo opolskie
zaopatrywane jest w gaz ziemny wysokometanowy podgrupy GZ-50, poprzez system gazociągów
wysokiego ciśnienia ze strony województwa śląskiego oraz dolnośląskiego.
Sieć dystrybucyjna niskiego i średniego ciśnienia oraz stacje gazowe II0 podlegają Zakładowi
Gazowniczemu w Opolu.
Przez teren województwa Opolskiego przebiega trzynaście gazociągów wysokiego ciśnienia, które
zasilają siedemdziesiąt stacji redukcyjno pomiarowych I-go stopnia.
Gmina Leśnica należy do niezgazyfikowanych obszarów powiatu strzeleckiego, jednakże przez
obszar administracyjny gminy Leśnica przebiegają gazociągi wysokiego ciśnienia gazu ziemnego
GZ50:
- gazociąg relacji Zdzieszowice – Wrocław DN 400, PN 4,0 MPa,
- gazociąg relacji Zdzieszowice - Blachownia DN 500, PN 6,3 MPa z odgałęzieniem
w kierunku Strzelec Opolskich DN 200, PN 2,5/4,0 MPa,,
- gazociąg relacji Zdzieszowice - Tworzeń DN 500, PN 1,6MPa,.
Na terenie gminy nie ma zlokalizowanych stacji redukcyjno - pomiarowych gazu ani sieci
rozdzielczych gazu. Najbliższa stacja redukcyjno-pomiarowa usytuowana jest na terenie miasta
Zdzieszowice.
Przebiegające przez teren gminy nitki wysokociśnieniowych gazociągów przesyłowych gazu
ziemnego potencjalnie stwarzają szansę na wykorzystanie potencjału energetycznego tego
medium dla zaspokojenia zapotrzebowania na to źródło energii.
20
Rysunek 3. Schemat przebiegu gazociągów przez teren gminy Leśnica.
Gmina Leśnica sporządziła projekt założeń do planu zaopatrzenia gminy w gaz. Obecnie
mieszkańcy gminy korzystają z gazu płynnego w butlach.
Gaz koksowniczy.
Na terenie województwa opolskiego system gazociągów wysokiego ciśnienia gazu koksowniczego
był eksploatowany w latach 1967–1995. Po przestawieniu w 1995 roku zasilania odbiorców
Opolszczyzny na gaz ziemny wysokometanowy, system gazu koksowniczego zasila tylko
odbiorców przemysłowych w rejonie Kędzierzyna-Koźla i Górażdży.
Przez teren gminy przebiega gazociąg gazu koksowniczego relacji Zakłady Koksownicze
„Zdzieszowice” - Zakłady Azotowe „Kędzierzyn” DN 500.
3.9.3. Charakterystyka systemu zaopatrzenia w energię elektryczną
Krajowy System Elektroenergetyczny (KSE) obejmuje wszystkie źródła mocy i energii elektrycznej,
które powiązane są ze sobą poprzez:
- elektryczną sieć przesyłową obejmującą najwyższe napięcia 750, 400 i 220 kV,
- sieć dystrybucyjną (napięcia 110, 30, 20, 15 i 6 kV),
- sieci niskiego napięcia.
Podstawowymi elementami każdej sieci są stacje i linie energetyczne. Operatorem sieci
przesyłowej i jej właścicielem są Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA (PSE SA). Sieć
dystrybucyjna i sieci niskiego napięcia podlegają w większości zakładom energetycznym.
Właścicielem sieci i urządzeń elektroenergetycznych na terenie Leśnicy jest Zakład Energetyczny
Opole SA.
Przez teren gminy przebiega jedna napowietrzna linia energetyczne najwyższego napięcia 220 kV
oraz linie sieci dystrybucyjnych wysokich napięć 110 kV:
linie NN (najwyższego napięcia) 220kV:
- jednotorowa linia 220 kV Groszowice – Kędzierzyn - przechodząca przez gminę Leśnica
w okolicach Zalesia Śląskiego, Lichyni i Leśnicy.
Linie WN (wysokiego napięcia) (110kV:
- dwutorowa linia 2x110 kV Blachownia - Strzelce Opolskie - Ozimek– przechodząca przez
gminę Leśnica w okolicach Zalesia Śląskiego,
- dwutorowa linia 2x110 kV Blachownia – Zdzieszowice – przechodząca przez gminę
Leśnica w okolicach Zalesia Śląskiego, Lichyni i Leśnicy.
21
Głównym zadaniem linii 110 kV jest „rozdział” energii elektrycznej, wprowadzonej do tej sieci przez
transformacje NN/110 kV i elektrownie, w poszczególne rejony województwa oraz jej tranzyt poza
jego granice. Linie 110 kV są liniami jedno oraz dwutorowymi, o przekroju przewodów roboczych
120¸525 mm2. Wyjątek stanowi kilka ciągów 110 kV w południowej części województwa. Stan
techniczny linii 110 kV na terenie województwa opolskiego można ocenić jako więcej niż
dostateczny. Ocena ta nie ma jednak charakteru w pełni jednoznacznego gdy wpływa na nią stan
techniczny fragmentów linii oraz poszczególnych urządzeń wchodzących w ich skład. Ponadto
prowadzone są bieżące prace remontowe mające na celu poprawę ich stanu.
Odbiorcy z terenu gminy zasilani są z trzech Głównych Punktów Zasilania 110 kV GPZ 110/SN
umiejscowionych na terenie sąsiednich gmin:
• Zdzieszowice – 2 linie zasilające miasto Leśnica oraz wsie Góra Św. Anny, Raszowa,
Krasowa i Łąki Kozielskie (110/15 kV),
• Piastów w Strzelcach Opolskich – 2 linie zasilające wsie Kadłubiec, Wysoka, Poręba,
Dolna, Czarnocin oraz część wsi Góra Św. Anny i Zalesie Śl., (110/15 kV),
• Chemik w Kędzierzynie - Koźle – 1 linia zasilająca część wsi Zalesie Śl. (110/15 kV)
których podstawowym zadaniem jest zapewnienie dostaw mocy i energii elektrycznej odbiorcom
komunalno-bytowym i drobnym odbiorcom przemysłowym. Funkcja ta jest realizowana poprzez
zasilaną z poszczególnych GPZ-tów sieć średniego (SN) a następnie niskiego (nn) napięcia.
Wymienione wyżej GPZ-ty posiadają duże rezerwy mocy, możliwe do wykorzystania w przypadku
konieczności podłączania kolejnych odbiorców o znaczącym planowanym poborze mocy z terenu
gminy.
Dostarczona energia w formie SN 15kV jest przetwarzana poprzez stacje transformatorowe
15/0,4kV na niskie napięcia i w takiej formie przekazywana do odbiorców.
W gminie znajduje się 58 stacji transformatorowych 15/04kV, w tym:
- 24 słupowe,
- 19 wieżowych,
- 12 wnętrzowych,
- 1 kontenerowa.
Ogólnie stan techniczny stacji stanowiących podstawowe punkty zasilania (GPZ) można określić
jako więcej niż dostateczny. Stacje te są własnością spółki dystrybucyjnej (Zakład Energetyczny
Opole S.A.), który dokonuje ich bieżących remontów oraz modernizacji w celu utrzymania
odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa dostaw mocy oraz energii elektrycznej odbiorcom
końcowym.
Ponadto istnieje rezerwa mocy w eksploatowanej sieci średniego napięcia pozwalająca na
rozbudowę systemu poprzez przyłączanie nowych odbiorców.
W najbliższym czasie nie należy spodziewać się znaczących przyrostów zapotrzebowania na
energię elektryczną.
3.9.4. Infrastruktura transportowa.
Na terenie gminy występują dwa systemy komunikacyjne: drogowy – odgrywający najistotniejszą
rolę w obsłudze komunikacyjnej mieszkańców gminy oraz system kolejowy - stanowiący funkcję
uzupełniającą w powiązaniach komunikacyjnych gminy.
Dużym atutem jest fakt, iż przez teren gminy przebiega autostrada A4, dająca możliwość szybkiej
komunikacji, jak również droga wojewódzka nr 426 relacji Zawadzkie - Kędzierzyn-Koźle,
stanowiąca bezpośredni dojazd do węzła autostradowego „Olszowa” (odległość od Leśnicy 11km). Do węzła autostradowego „Gogolin” (odległość od Leśnicy – 10 km) prowadzi droga
powiatowa nr 1404 relacji Zdzieszowice - Zalesie Śląskie, a następnie droga wojewódzka nr 423
relacji Opole - Kędzierzyn-Koźle. Dużym komunikacyjnym atutem jest również przebiegająca linia
kolejowa znaczenia międzynarodowego nr 136 relacji Opole Groszowice - Kędzierzyn-Koźle,
będąca częścią magistrali kolejowej relacji Kraków - Wrocław - Szczecin.
22
Transport drogowy.
Gmina Leśnica posiada dobrze rozwiniętą sieć dróg – począwszy od autostrady A4 po drogi
gminne i dojazdowe do terenów rolnych. Autostrada A4 przebiega tranzytowo, na terenie gminy nie
ma węzła autostradowego, zapewniającego bezpośrednie powiązanie z siecią dróg gminy. Brak
węzła autostradowego na terenie gminy stanowi pewne utrudnienie w bezpośrednim dostępie,
jednakże bliskość węzła autostradowego takiego dostępu nie wyklucza. Ze względu na ochronę
walorów przyrodniczo-krajobrazowych obszaru gminy brak jest możliwości racjonalnego
powiązania autostrady z regionalnym układem komunikacyjnym.
Obecnie przez teren gminy przebiega tylko jedna droga wojewódzka. Jest to droga wojewódzka nr
426 pełniąca najważniejszą rolę w powiązaniach obszaru gminy z autostradą A-4 (z którą wiąże
się w węźle „Olszowa”), a także z siedzibą powiatu Strzelce Opolskie oraz z Kędzierzynem-Koźle,
a także Opolem.
Sieć dróg powiatowych na terenie gminy Leśnica jest dostatecznie gęsta i zapewnia możliwość
dojazdu do wszystkich miejscowości oraz dobre powiązania wszystkich wsi gminy z siedzibą
gminy - Leśnicą.
Drogi gminne stanowią uzupełnienie podstawowego układu sieci dróg. Nie posiadają one jednak
większego znaczenia komunikacyjnego, gdyż dostatecznie gęsta sieć dróg powiatowych
i wojewódzkich zapewnia dojazd do każdej miejscowości. Zapewniają przede wszystkim
powiązania pomiędzy wsiami gminy i są jednocześnie trasami transportu rolnego, ułatwiającymi
dojazd do pól uprawnych mieszkańców gminy.
Przez teren Gminy Leśnica przebiegają drogi następujących kategorii i długości:
• - autostrada A4 na odcinku o długości 9km z dwoma przewidzianymi Miejscami Obsługi
Podróżnych MOP (Wysoka, Góra Św. Anny),
• - droga wojewódzka:
- DW nr 426 (Sławięcice - Zalesie Śl. - Olszowa - Zawadzkie).
• drogi powiatowe:
- DP nr 1-805 O Strzelce Op. - Leśnica - Raszowa,
- DP nr 1-401 O Zdzieszowice - Leśnica - Zalesie Śl.,
- DP nr 1-438 O Leśnica - Góra Św. Anny,
- DP nr 1-439 O Olszowa - Czarnocin - Zalesie Śl.,
- DP nr 1-434 O Januszkowice - Krasowa - Łąki Kozielskie - Cisowa,
- DP nr 1-435 O Zalesie - Cisowa,
- DP nr 1-472 O Leśnica - Krasowa,
- DP nr 1-471 O Leśnica - Żyrowa,
- DP nr 1-808 O Zdzieszowice - Góra Św. Anny - Wysoka - Kalinów,
- DP nr 1-468 O Leśnica - Poręba,
- DP nr 1-412 O Dolna - Czarnocin,
- DP nr 1-818 O Dolna - Rożniątów,
- DP nr 1-827 O Ligota Dln. - Wysoka - Kadłubiec.
• drogi gminne o łącznej długości 39,7 km (w tym utwardzone 31,13 km),:
•
- DG nr 105877 O Dolna – Olszowa,
- DG nr 105906 O Zalesie Śląskie ul. Ujazdowska,
- DG nr 105926 O Raszowa ul. Kuszówka,
- DG nr 105893 O Lichynia – Czarnocin,
- DG nr 105835 O Leśnica – Osiedle Wargały,
- DG nr 105837 O Lesnica – Osiedle Pokój,
- DG nr 105933 O Raszowa – ul. Słowackiego.
drogi dojazdowe do gruntów rolnych i leśnych – 210,94 km (w tym utwardzone 3,22 km).
Z punktu widzenia oddziaływania na poszczególne komponenty środowiska najistotniejsze
znaczenie ma autostrada A4 przebiegająca przez teren gminy Leśnica, w tym przez Park
Krajobrazowy „Góra Św. Anny”. Z komunikacyjnego punktu widzenia autostrada A4 nie ma dla
gminy decydującego znaczenia, bowiem ma ona charakter „tranzytowy”.
23
Rysunek 4. Mapa dróg krajowych i wojewódzkich na terenie województwa opolskiego.
Źródło: www.zdw.opole.pl
24
Rysunek 5. Mapa poglądowa rozkładu dróg na terenie gminy Leśnica.
Transport kolejowy
Przez teren gminy Leśnica przebiegają dwie linie kolejowe:
- nr 136 - relacji Kędzierzyn Koźle - Opole - Proszowice, której przebieg pokrywa się na
odcinku 1km z południowa granicą gminy; linia stanowi odcinek linii magistralnej Szczecin Wrocław - Kraków, jest znaczenia krajowego i przez teren gminy przebiega. Na terenie
gminy nie ma stacji kolejowej, a najbliższa usytuowana jest na terenie Zdzieszowic.
Planowana jest modernizacja linii kolejowej do nowych parametrów, która spowoduje
zapewne wzrost uciążliwości jej funkcjonowania (głównie na terenie sołectwa Raszowa).
Linia jest linia transportu kolejowego osobowego i towarowego,
- nr 175 – relacji Fosowskie - Strzelce Opolskie - Kędzierzyn Koźle, przebiegająca przez
środek gminy ma znaczenie regionalne, jest linią jednotorową, niezelektryfikowaną,
znaczenia drugorzędnego dla obsługi ruchu pasażerskiego i towarowego, obecnie ta linia
kolejowa nie jest eksploatowana; w Leśnicy znajduje sie stacja kolejowa, a przystanki
kolejowe w Łąkach Kozielskich oraz w Zalesiu Śląskim.
25
Rysunek 6. Schemat przebiegu linii kolejowych w gminie Leśnica.
3.9.5. Zaopatrzenie w wodę
System zbiorowego zaopatrzenia w wodę gminy Leśnica jest dobrze rozwinięty, czynne są 4 ujęcia
wody, które zaopatrują wszystkie miejscowości gminy. Długość sieci wodociągów wynosi
115,7 km. Zaopatrzenie w wodę w Gminie odbywa się przede wszystkim poprzez pobór wód
podziemnych dla potrzeb wodociągu gminnego.
Gminny wodociąg zasilany jest z następujących ujęć:
Tabela 6. Charakterystyka ujęć wody w gminie Leśnica.
Lp. Lokalizacja
Zaopatrywane miejscowości
ujęcia
1.
Poręba
Leśnica oraz wsie Góra Św.
Anny, Kadłubiec, Wysoka ,
Ligota Górna i Ligota Dolna
(Gm. Strzelce Op.)
2.
Zalesie
Zalesie Śl.
Rodzaj ujęcia
Qśr, Qmax
otworowe
94m3/h,
250m3/dobę,
otworowe
47,6m3/h,
1142,4m3/dobę,
57m3/h,
1368m3/dobę,
3.
Lichynia
Leśnica oraz wieś Lichynia
otworowe
4.
Czarnocin
5.
Raszowa
6.
Leśnica
Czarnocin oraz Klucz i Olszową
otworowe
45m3/h,
(gm. Ujazd)
1080m3/dobę
Raszowa, Łąki Kozielskie oraz
zakup hurtowy
ZGKiM
Krasowa
Zdzieszowice
Leśnica
Zasilane z Poręby i Zasilane z Poręby
Lichyni
i Lichyni
Ogólny stan zbiorowego zaopatrzenia w wodę w gminie Leśnica jest zadowalający.
26
Tabela 7. Sieć wodociągowa w mieście i gminie Leśnica.
Wodociągi:
Miasto Gmina
1 Długość czynnej sieci rozdzielczej
km
14,3
59,4
2 Połączenia do budynków
szt
511
1301
3 Przyłącza do budynków
km
b.d.
40,60
4 Woda dostarczana do gospodarstw domowych dam3
67
144,6
5 Ludność korzystająca z sieci wodociągowej
osoba 2699
5176
Źródło: www.stat.gov.pl 2007, Sprawozdanie z realizacji inwestycji w zakresie wodociągów i sanitacji wsi w 2007r.
3.9.6. Odprowadzenie ścieków
Odprowadzanie ścieków w gminie Leśnica odbywa się za pomocą sieci kanalizacyjnej tylko
w miejscowościach Leśnica, Góra Św. Anny i Krasowa (częściowo). Ścieki z miejscowości
skanalizowanych odprowadzane są do oczyszczalni ścieków w Zakładach Koksowniczych
w Zdzieszowicach.
Na pozostałym terenie gminy nie ma zorganizowanego systemu odprowadzania i oczyszczania
ścieków. Gospodarka ściekowa w tych przypadkach opiera się na powszechnym – przejściowym
gromadzeniu ścieków w zbiornikach wybieralnych i wywożeniu ich do oczyszczalni ścieków,
a także na pola uprawne lub nielegalne wylewiska oraz na bezpośrednim odprowadzaniu ścieków
do odbiornika.
Trudna do oszacowania jest ilość ścieków wywożona do punktów zlewnych lub bezpośrednio do
oczyszczalni ścieków. Prawdopodobnie większa część tych ścieków trafia bezpośrednio do gruntu
i wód, w związku z tym istnieje zagrożenie dla stanu wód podziemnych.
Tabela 8. Sieć kanalizacyjna w mieście i gminie Leśnica.
Kanalizacja
1 Długość czynnej sieci kanalizacyjnej
2 Połączenia do budynków
3 Zbiorcza sieć kanalizacji sanitarnej
4 Przykanaliki
5 Indywidualne wiejskie oczyszczalnie ścieków
6 Ścieki odprowadzone (na podstawie formularzy SG-1 za rok 2007)
7 Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej
Miasto Gmina
km
16,2
13,2
szt
454
146
km
b.d.
13,20
km
b.d.
1,9
szt
b.d.
2
dam3
75,5
21
osoba 2464
238
Źródło: www.stat.gov.pl 2007, Sprawozdanie z realizacji inwestycji w zakresie wodociągów i sanitacji wsi w 2007r.
Krótka charakterystyka oczyszczalni ścieków w Zakładach Koksowniczych w Zdzieszowicach:
Jest to biologiczna oczyszczalnia ścieków, której podstawowym zadaniem jest ograniczenie emisji
ścieków do wód powierzchniowych, a następnie po oczyszczeniu ich częściowe powtórne
wykorzystanie w obiegach technologicznych. W latach 2006-2008 wdrożono najlepsze dostępne
technologie oczyszczania wód koksowniczych. Pozwoliło to zmniejszyć ładunki w oczyszczonych
ściekach w zakresie ChZT o 95%, azotu amonowego 99% i fenoli lotnych o 99%. Zmodernizowana
biologiczna oczyszczalnia ścieków pozwala na oczyszczanie całości odprowadzanych ścieków
przemysłowych oraz ścieków komunalnych z gmin Zdzieszowice, Leśnica i Walce.
Oprócz ścieków wytwarzanych przez bytowanie ludzi na terenie miejscowości powstają ścieki
opadowe. Ten rodzaj ścieków związany jest z występowaniem zwartej zabudowy z małą ilością
odsłoniętej gleby. Konieczne jest zatem zbieranie tych wód i odprowadzanie poza obręb
miejscowości. Zanieczyszczenia wód ujmowanych do kanalizacji opadowej może mieć różne
przyczyny:
-
zanieczyszczenie obejść wiejskich odchodami zwierzęcymi, resztkami pasz itp.
zanieczyszczenie ulic substancjami ropopochodnymi,
śmieci wyrzucone poza kubły, sterty śmieci usytuowanych na terenach do tego nie
przygotowanych,
zanieczyszczenie ulic wynikające z ruchu samochodów i pieszych.
27
Podstawowe zanieczyszczenia ścieków opadowych to przede wszystkim zawiesiny nieorganiczne
i substancje ropopochodne.
Tabela 9. Dane odnośnie gospodarki wodno-ściekowej w gminie za rok 2004 i 2007
Komunalne oczyszczalnie ścieków
Ścieki oczyszczane odprowadzane ogółem
Ścieki oczyszczane razem
Zużycie wody
Ogółem
Eksploatacja sieci wodociągowej
Gospodarstwa domowe
Źródło: www.stat.gov.pl, 2004, 2007r.
Jednostka
2004
2007
dam3/rok
dam3/rok
114
114
147
147
dam3/rok
dam3/rok
dam3/rok
295
295
218,5
308
308
211,6
28
4. ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU
Jako założenia wyjściowe do Programu ochrony środowiska Miasta i Gminy Leśnica przyjęto
uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne, wynikające z obowiązujących aktów prawnych,
programów wyższego rzędu oraz dokumentów planistycznych uwzględniających problematykę
ochrony środowiska. Niezbędne było również uwzględnienie zamierzeń rozwojowych miasta
i gminy zarówno w zakresie gospodarczym i przestrzennym, jak i społecznym.
Uwarunkowania te, w powiązaniu z aktualnym stanem środowiska w mieście i gminie były
podstawą do zdefiniowania priorytetów i celów w zakresie ochrony środowiska i racjonalnego
użytkowania zasobów naturalnych.
4.1. Uwarunkowania zewnętrzne opracowania Programu Ochrony Środowiska Gminy
Leśnica.
Zasady ochrony środowiska wymuszają zachowanie kompleksowego, a zarazem sektorowego
podejścia. Gmina nie jest układem zamkniętym, a poszczególne elementy środowiska zachowują
ciągłość bez względu na granice terytorialne. Z tego względu, konieczne jest przyjęcie
uwarunkowań wynikających z programów, planów i strategii zewnętrznych wyższego rzędu,
umożliwiających szersze spojrzenie na poszczególne dziedziny ochrony środowiska.
Główne uwarunkowania zewnętrzne dla Gminy Leśnica w zakresie ochrony środowiska wynikają z
następujących dokumentów:
- strategii trwałego i zrównoważonego rozwoju kraju, województwa opolskiego, Powiatu
Strzeleckiego oraz Gminy Leśnica,
- strategii rozwoju regionalnego kraju,
- koncepcji zagospodarowania przestrzennego kraju i województwa opolskiego,
- polityki ekologicznej państwa wraz z programem wykonawczym,
- systemu prawa ochrony środowiska w Polsce, w tym projektowanych aktów prawnych,
- międzynarodowych zobowiązań Polski w zakresie ochrony środowiska,
- zobowiązań Polski przyjętych w zakresie ochrony środowiska w ramach procesu akcesji do
Unii Europejskiej,
- programu ochrony środowiska dla województwa opolskiego,
- strategii i polityk sektorowych (zwłaszcza w zakresie energetyki, energetyki odnawialnej,
rolnictwa i obszarów wiejskich, rozwoju regionalnego, edukacji ekologicznej, transportu,
leśnictwa).
4.1.1. Zasady realizacji programu
Zasady realizacji polityki ekologicznej, cele i zadania ujęte w "Polityce Ekologicznej Państwa
w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016", „Programie Ochrony Środowiska
Województwa Opolskiego na lata 2007-2010 z perspektywą do 2014 roku” oraz w dostosowanej
do wymagań ustawy Prawo ochrony środowiska, zostały przyjęte jako podstawa niniejszego
programu.
W świetle priorytetów aktualnej polityki ekologicznej Państwa, planowane działania w obszarze
ochrony środowiska w Polsce wpisują się w priorytety w skali Unii Europejskiej i cele 6
Wspólnotowego programu działań w zakresie środowiska naturalnego. Zgodnie z ostatnim
przeglądem wspólnotowej polityki ochrony środowiska do najważniejszych wyzwań należy
zaliczyć:
- działania na rzecz zapewnienia realizacji zasady zrównoważonego rozwoju,
- przystosowanie do zmian klimatu,
- ochrona różnorodności biologicznej.
4.1.1.1. Polityka Ekologiczna Państwa
Nadrzędnym, strategicznym celem polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa
ekologicznego kraju (mieszkańców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej)
i tworzenie podstaw do zrównoważonego rozwoju społeczno - gospodarczego.
Realizacja tego celu osiągana będzie poprzez niezbędne działania organizacyjne, inwestycyjne
(w tym wdrażanie postanowień Traktatu Akcesyjnego), tworzenie regulacji dotyczących zakresu
29
korzystania ze środowiska i reglamentowania poziomu tego wykorzystania w najważniejszych
obszarach ochrony środowiska.
W ten sposób realizacja krajowej polityki ekologicznej wpisywać się będzie w osiąganie celów tej
polityki na poziomie całej Wspólnoty.
Osiąganiu powyższych celów służyć będzie realizacja następujących priorytetów i zadań:
1. Kierunki działań systemowych polegające na:
- uwzględnianiu zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych,
- aktywizacji rynku na rzecz ochrony środowiska,
- zarządzaniu środowiskowym,
- udziale społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska,
- rozwoju badań i postępie technicznym,
- odpowiedzialności za szkody w środowisku,
- uwzględnianiu aspektu ekologicznego w planowaniu przestrzennym.
2. Ochrona zasobów naturalnych polegająca na:
- ochronie przyrody,
- ochronie i zrównoważonym rozwoju lasów,
- racjonalnym gospodarowaniu zasobami wodnymi,
- ochronie powierzchni ziemi,
- gospodarowaniu zasobami geologicznymi.
3. Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego polegające na:
- środowisko a zdrowie,
- jakość powietrza,
- ochrona wód,
- gospodarka odpadami,
- oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych,
- substancje chemiczne w środowisku.
4.1.1.2. Program Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego na lata 2007-2010 z perspektywą
do 2014 roku.
Program nie formułuje celu generalnego i podkreśla pierwszorzędną potrzebę zachowania
dobrego stanu środowiska, jako podstawowego warunku zrównoważonego i harmonijnego
rozwoju.
Cele perspektywiczne, nawiązują do Polityki Ekologicznej Państwa w latach 2009-2012
z perspektywą do roku 2016 oraz do Programu Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego na
lata 2007-2010 z perspektywą do 2014 roku. Z uwagi na niewielki wpływ skali regionalnej na
zmiany klimatu, nie formułuje się w tym zakresie celu perspektywicznego. Zagadnienia związane
z przeciwdziałaniem i ograniczaniem negatywnych skutków wpływających na środowisko, zostały
omówione w poniższych celach wraz z kierunkami działań.
Sformułowano 4 cele perspektywiczne, o charakterze stałych dążeń, które spełniają rolę osi
priorytetowych – wyznaczają jednocześnie grupy celów realizacyjnych.
Cele:1
1.Włączanie aspektów ekologicznych do polityk sektorowych
2.Planowanie przestrzenne zgodne z ideą zrównoważonego rozwoju
3.Edukacja ekologiczna społeczeństwa i dostęp do informacji
4.Innowacyjność prośrodowiskowa.
1
Program Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego na lata 2007-2010 z perspektywą do 2014 roku
30
5. REALIZACJA POLITYKI EKOLOGICZNEJ MIASTA I GMINY LEŚNICA.
„Program ochrony środowiska dla gminy Leśnica” został przyjęty Uchwałą Nr XXX/157/05 Rady
Miejskiej w Leśnicy z dnia 07 marca 2005 r. i obejmował cele z „Polityki Ekologicznej Państwa na
lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010”. Przedstawione w programie
działania zostały skierowane na realizacje polityki ekologicznej w takich obszarach jak:
Ochrona jakości wód powierzchniowych i wód podziemnych oraz ich wykorzystanie:
W latach 2005-2008 gmina ponosiła koszty związane z utrzymaniem wodociągów:
- w 2005 roku wykonano wymianę rur pompowych do studni głębinowej oraz czyszczenie
studni głębinowej w Lichyni – 24 015,00 zł.
- w 2006 roku wybudowano sieć wodociągową oraz przeprowadzono modernizację ujęć –
298 884,08 zł. Wykonano również projekty sieci wodociągowej – 30 212,06 zł oraz
wybudowano wodociąg w Lichynii – 79 918,17 zł.
- w 2007 roku wybudowano sieć wodociągową w Krasowej – 35 891,88 zł. Wykonano
projekty sieci wodociągowej -13 600,00 zł.
W 2007 roku przejęto–zakupiono od Gminy Zdzieszowice wodociąg w Krasowej – 208 824,00 zł.
W 2006 roku opracowano koncepcję dokumentacji rozbudowy gospodarki ściekowej dla sołectw
gminy Leśnica – koszt 37 720,77 zł.
Rozpoczęto rozbudowę kanalizacji sanitarnej na terenie gminy Leśnica – 4 880,00 zł. Budowa
kanalizacji była i jest realizowana również w następnych latach – 132 067,08 zł.
W 2007 roku wykonano odwodnienie wokół zewnętrznych boisk sportowych na terenie SOSW
w Leśnicy - 15 000,00 zł.
Gospodarka odpadami
Gospodarka odpadami została szczegółowo opisana w oddzielnym załączniku „Plan Gospodarki
Odpadami”
Rocznie z Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wdrażano zadania
ujęte w Planie Gospodarki Odpadami dla Gminy Leśnica i tak w poniesiono na ten cel koszt:
- 2005 roku – 4 915,00 zł,
- 2006 roku – 12 303,97 zł,
- 2007 roku - 5 663,60 zł.
Ochrona powietrza atmosferycznego
W ramach zadań termomodernizacyjnych wykonano:
- ocieplono budynek SP w Raszowej - 218 775 zł.,
- wymieniono okna w Przedszkolu w Raszowej – 4 562 zł.,
- remont dachu budynku Urzędu Gminy – 28 297 zł.,
- wymieniono piec c.o. w przedszkolu w Lichynii – 5 540 zł.,
- ocieplono i dokonano wymianę stolarki okiennej oraz wykonano remont dachu OSP
Wysoka – 154 999,44 zł.,
- remont dachu oraz wymianę okien w budynku komunalnego w Kadłubku – 94 425,52 zł.,
- wymieniono okna w budynku komunalnym w Leśnicy przy ul. Kościelnej – 13 744,49 zł.,
- wymieniono okna w Przedszkolu w Łąkach Kozielskich – 5 508,29 zł.,
- remont dachu w budynku komunalnym przy Placu Narutowicza 10 w Leśnicy – 20 061 zł.
Ochrona przed hałasem
W latach 2005-2007 przeprowadzono szereg modernizacji i remontów ulic na terenie gminy na
rzecz których poniesiono koszt m.in.:
- Leśnica ul. Kościuszki – 34 890 zł,
- Leśnica ul. Szpitalna – 136 710,53 zł,
- Leśnica dojazd do boiska – 11 856 zł,
- Leśnica ul. Polna – 912 891,44 zł,
- Leśnica droga osiedlowa – 878 932,65 zł,
31
- Wysoka ul. Leśna – 79 809 zł,
- Wysoka ul. Strzelecka – 28 911 zł,
- Dolna ul. Wiejska – 12 768,20 zł,
- Góra Św. Anny ul. Klasztorna – 13 575,73 zł,
- Zalesie Śl. – Popice – 34 062,03 zł,
- Raszowa –dojazd do Kuszówki – 26 406,90 zł,
- Poręba – 24 942,88 zł,
- Czarnocin – 73 724,60 zł.
Poważne awarie
W celu ograniczenia poważnych awarii na terenie gminy przeprowadzono następujące zadania:
• zaktualizowano listy instalacji stanowiących potencjalne zagrożenie środowiska i życia ludzi
na terenie miasta i gminy,
• prowadzono działania edukacyjne dla ogółu ludności w zakresie postępowania
w przypadku wystąpienia poważnej awarii lub zagrożenia naturalnego i zapobiegania im,
• informowano społeczeństwo o wystąpieniu poważnych awarii przemysłowych lub zagrożeń
naturalnych.
Ochrona gruntów
W ramach przyjętego programu ekorozwoju gminy Leśnica prowadzone są działania mające na
celu przywrócenie do stanu pierwotnego gruntów zdegradowanych i zdewastowanych. Na ten cel
wydatkowane były następujące nakłady finansowe:
- 2005 rok – 4 552 zł,
- 2006 rok – 4 243,50 zł,
- 2007 rok – 3 053,55 zł.
Ochrona przyrody i krajobrazu:
Na terenie gminy wybudowano
Krajobrazowego w Górze Św. Anny:
- 2005 rok – 6 832 zł.
system
ścieżek
ekoturystycznych
w
obszarze
Parku
Corocznie przeznacza się środki na utrzymanie terenów zieleni oraz zagospodarowanie terenów
rekreacyjno-sportowych:
- 2005 rok – 30 065 zł.
- 2006 rok – 29 167,87 zł.
- 2007 rok – 15 293,16 zł.
Na terenie Parku Krajobrazowego w Górze Św. Anny dokonuje się pielęgnacji i ochrony wartości
biologicznych i geologicznych:
- 2005 rok – 4 498 zł.
- 2006 rok – 1 074,39 zł.
- 2007 rok – 7 565,17 zł.
Przez gminę corocznie ponoszone są nakłady na utrzymanie Parku Wiejskiego w Raszowej i jego
otuliny:
- 2005 rok – 2 990 zł.
- 2006 rok – 2 960 zł.
- 2007 rok – 2 959 zł.
Edukacja ekologiczna
W ramach edukacji ekologicznej przeprowadzono szereg działań m.in.:
- konkursy ekologiczne,
- zakupy wydawnictw naukowych,
- seminariów o tematyce ekologicznej,
- zakup pomocy naukowych dla szkół związanych z ekologią,
32
- wystawy,
- rajdy,
- seminaria.
Zarządzanie środowiskiem
Corocznie prowadzi się badania i monitoring lokalnego środowiska. Rocznie wydatkuje się na ten
cel:
- 2005 rok - 549,00 zł.
- 2007 rok – 1 934,92 zł.
Z Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska Gminy Leśnica w latach 2005-2007 poniesiono
koszty przedstawione w tabeli poniżej:
Tabela 10. Wydatki poniesione z Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska Gminy Leśnica.
Nazwa zadania
Edukacja ekologiczna oraz propagowanie działań
proekologicznych i zasady zrównoważonego rozwoju w tym
oświata ekologiczna, konkursy ekologiczne, zakup wydawnictw
naukowych, finansowanie seminariów o tematyce ekologicznej,
zakup pomocy naukowych dla szkół związanych z ekologią,
wystawy, rajdy, seminaria
Wspomaganie innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz
badań stanu środowiska, a także systemów pomiarowych zużycia
wody i ciepła w tym monitoring środowiska
Opracowanie koncepcji dokumentacji gospodarki ściekowej dla
sołectw gminy Leśnica
Modernizacja energooszczędna instalacji c.o. w obiektach
komunalnych
Wykonanie docieplenia budynku SP w Raszowej
Bieżące utrzymanie terenów zielonych i rekreacyjnych oraz
utrzymanie czystości
Urządzanie terenów rekreacyjno-sportowych na terenie gminy
Budowa systemu ścieżek eko-turystycznych w obszarze Parku
Krajobrazowego i jego otulinie w tym opracowanie dokumentacji
projektowej ścieżki eko-turystycznej Dolina -Kadłuiec
Pielęgnacja i ochrona wartości biologicznych i geologicznych
Parku Krajobrazowego w Górze Św. Anny w tym ochrona
gatunkowa zwierząt, tworzenie nowych siedlisk zwierząt
Utrzymanie Parku Wiejskiego w Raszowej i jego otuliny,
nasadzenie, nawożenie, zarybianie siedlisk zwierząt
Pielęgnacja i wycinka drzew
Wdrożenie postępu w gospodarce odpadami oraz ochrona
środowiska naturalnego przed zanieczyszczeniem
Przywrócenie do stanu pierwotnego gruntów zdegradowanych i
zdewastowanych na terenie gminy
Program „Zdrowa woda” – wymiana sieci azbestowej, wymiana
zasilania sieci azbestowej, wymiana zasilania sieci,
energooszczędne systemy poboru uzdatniania wody
Poniesione koszty w latach
[zł]
2005
2006
2007
7 939,00
12 306,44
2 643,48
549,00
-
1 934,92
-
37 720,77
-
60 366,00
-
-
118 775,00
-
-
23 043,00
29 167,87
7 022,00
9 754,16
5 539,00
6 832,00
1 074,39
7 565,14
2 990,00
2 960,00
2 959,00
-
-
8 235,90
4 915,00
12 303,97
5 663,60
4 522,00
4 243,50
3 053,55
15 310,00
298 884,08
-
4 498,00
Działania ujęte w Programie ochrony środowiska dla Gminy Leśnica prawie całkowicie udało się
zrealizować w latach 2005-2008. Z ważniejszych wyznaczonych zadań w Programie nie
rozpoczęto procesu gazyfikacji obszaru gminy.
33
6. ZAŁOŻENIA OCHRONY ŚRODOWISKA MIASTA I GMINY LEŚNICA NA LATA 2009-2012
Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016
Naczelną zasadą przyjętą w przedmiotowym programie jest zasada zrównoważonego rozwoju
w celu umożliwienia lepszego zagospodarowania istniejącego potencjału miasta i gminy (zasobów
środowiska, surowców naturalnych, obiektów, sprzętu, jak i ludzi oraz wiedzy).
Na podstawie kompleksowego raportu o stanie środowiska i źródłach jego przekształcenia
i zagrożenia przedstawiono poniżej propozycję działań programowych umożliwiających spełnienie
zasady zrównoważonego rozwoju poprzez koordynację działań w sferze gospodarczej, społecznej
i środowiskowej. Daje to możliwość planowania przyszłości miasta i gminy w perspektywie
kilkunastu lat i umożliwia aktywizację społeczeństwa gminy, zwiększenie inicjatywy i wpływu
społeczności na realizację działań rozwojowych.
Cele i działania proponowane w programie ochrony środowiska powinny posłużyć do tworzenia
warunków dla takich zachowań ogółu społeczeństwa, które polegać będą w pierwszej kolejności
na niepogarszaniu stanu środowiska przyrodniczego na danym terenie, a następnie na jego
poprawie. Realizacja wytyczonych celów w programie powinna spowodować zrównoważony
rozwój gospodarczy, polepszenie warunków życia mieszkańców przy zachowaniu walorów
środowiska naturalnego na terenie miasta i gminy.
6.1. Cele ekologiczne
Kompleksowość zagadnień ochrony środowiska, a także zakres przeobrażeń na terenie miasta
i gminy wymusiła wyznaczenie celów średniookresowych i priorytetowych, a także przyjęcie zadań
z zakresu wielu sektorów ochrony środowiska. Spośród nich dokonano wyboru najistotniejszych
zagadnień, których rozwiązanie przyczyni się w przyszłości do poprawy stanu środowiska na
terenie miasta.
Wyboru priorytetów ekologicznych dokonano w oparciu o diagnozę stanu poszczególnych
komponentów środowiska na terenie miasta i gminy Leśnica, uwarunkowania zewnętrzne
(obowiązujące akty prawne) i wewnętrzne, a także inne wymagania w zakresie jakości środowiska.
Wybór priorytetowych przedsięwzięć ekologicznych na terenie miasta i gminy Leśnica na lata
2009-2012 z perspektywą 2013-2016 przeprowadzono przy zastosowaniu następujących kryteriów
organizacyjnych i środowiskowych.
6.1.1. Kryteria o charakterze organizacyjnym
-
wymiar zadania przedsięwzięcia (ponadlokalny i publiczny),
konieczność realizacji przedsięwzięcia ze względów prawnych
zabezpieczenia środków na realizację lub możliwość uzyskania dodatkowych zewnętrznych
środków finansowych (z Unii Europejskiej z innych źródeł zagranicznych lub krajowych),
efektywność ekologiczna przedsięwzięcia,
znaczenie przedsięwzięcia w skali regionalnej,
spełnianie wymogów zrównoważonego rozwoju - zgodność przedsięwzięcia dla rozwoju
gospodarczego miasta i gminy.
6.1.2. Kryteria o charakterze środowiskowym
-
-
możliwość likwidacji lub ograniczenia najpoważniejszych zagrożeń środowiska i zdrowia
ludzi,
zgodność z celami ekologicznymi i zasadniczymi kierunkami zadań wynikających ze
Strategii rozwoju województwa opolskiego,
zgodność z celami i priorytetami ekologicznymi określonymi w “Polityce Ekologicznej
Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016” i „Programie Ochrony
Środowiska Województwa Opolskiego na lata 2007-2010 z perspektywą do 2014 roku”,
zgodność z międzynarodowymi zobowiązaniami Polski w zakresie ochrony środowiska,
skala dysproporcji pomiędzy aktualnym i prognozowanym stanem środowiska a stanem
wymaganym przez prawo,
skala efektywności ekologicznej przedsięwzięcia (efekt planowany, tempo jego
osiągnięcia),
34
-
wieloaspektowość efektów ekologicznych przedsięwzięcia (możliwość jednoczesnego
osiągnięcia poprawy stanu środowiska w zakresie kilku elementów środowiska),
w odniesieniu do gospodarki odpadami istotnym kryterium była zgodność proponowanych
zadań z wymogami kształtowania nowoczesnej gospodarki odpadami poprzez priorytetowe
traktowanie tworzenia systemów, działań w zakresie zbiórki i transportu, odzysku
i unieszkodliwiania odpadów.
6.1.3. Cele ekologiczne dla Miasta i Gminy Leśnica.
Kierując się podanymi powyżej kryteriami, wyznaczono następujące cele dla Miasta i Gminy
Leśnica z zakresu ochrony środowiska:
- środowisko dla zdrowia – dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa
ekologicznego,
- wzmocnienie systemu zarządzania środowiskiem oraz podniesienie świadomości
ekologicznej społeczeństwa,
- ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody,
- zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii.
35
7. KIERUNKI DZIAŁAŃ SYSTEMOWYCH
7.1. Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych
Stan wyjściowy
Wszystkie działania człowieka są prowadzone w środowisku przyrodniczym, mają więc wpływ na
jego stan obecny i przyszły. Oznacza to konieczność takiego gospodarowania, aby zachować
środowisko w możliwie dobrym stanie dla przyszłych pokoleń. Tak więc kryteria zrównoważonego
rozwoju powinny być uwzględnione we wszystkich dokumentach strategicznych sektorów
gospodarczych. Dokumenty te, zgodnie z art. 46 ustawy z dn. 3 października 2008 roku
o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie
środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, powinny być poddawane tzw.
strategicznym ocenom oddziaływania na środowisko w celu sprawdzenia, czy rozwiązania w nich
zawarte nie przyniosą zagrożenia dla środowiska teraz i w przyszłości.2
7.1.1. Cel średniookresowy do 2016 r.
Dążenie, aby projekty dokumentów strategicznych były zgodne z obowiązującym prawem
7.2. Zarządzanie środowiskowe
Stan wyjściowy:
Systemy Zarządzania Środowiskowego (SZŚ) zapewniają włączenie środowiska i jego ochrony do
celów strategicznych firmy i przypisanie zagadnień do kompetencji jej zarządu. Systemy te są
dobrowolnym zobowiązaniem się organizacji w postaci przedsiębiorstwa, placówki sektora
finansów, szkolnictwa, zdrowia, jednostki administracji publicznej i innej do podejmowania działań
mających na celu zmniejszanie oddziaływań na środowisko, związanych z prowadzoną
działalnością. Posiadanie przez daną firmę prawidłowo funkcjonującego SZŚ gwarantuje, iż firma
ta działa zgodnie ze wszystkimi przepisami ochrony środowiska.
W ostatnim pięcioleciu nastąpił dynamiczny rozwój systemów zarządzania środowiskowego. Blisko
1 100 organizacji w Polsce posiada certyfikowane systemy zgodnie z normą PN - EN ISO 14001.
Od 2002 r. prowadzone były intensywne przygotowania do stworzenia możliwości rejestracji
polskich organizacji w systemie EMAS. Pierwszą krajową organizacją w tym systemie
zarejestrowano we wrześniu 2005 r.
Upowszechnianie i wspieranie wdrażania systemów zarządzania środowiskowego
Kierunki działań:
Zadania własne:
Jednostka
odpowiedzialna
Wdrożenie systemu informowania społeczeństwa o stanie środowiska, Gmina Leśnica
udziału społeczeństwa w postępowaniu w sprawie ochrony środowiska
Gmina Leśnica,
Współpraca z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi
Organizacje
pozarządowe
Prowadzenie w formie elektronicznej publicznie dostępnych wykazów Gmina Leśnica
danych o dokumentach zawierających informacje o środowisku i jego
ochronie oraz ich udostępniania w Biuletynie Informacji Publicznej
Rodzaj zadania
2
Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 – Warszawa 2008
36
Zachęcanie organizacji do wzięcia udziału w programach szkoleniowo- Gmina Leśnica
informacyjnych dotyczących EMAS
7.3. Udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska
Stan wyjściowy
Rola edukacji ekologicznej w procesie realizacji polityki środowiskowej, a więc i obowiązków
ekologicznych, jest szczególnie istotna. Problem niedostatków w zakresie ochrony środowiska jest
widoczny nie tylko z punktu widzenia stosowanych przez przedsiębiorców technologii (a raczej ich
niestosowania, braku polityki segregacji odpadów, braku odpowiedniej ilości odpowiednich
jakościowo składowisk odpadów itp.), jak i wyrobienia w społeczeństwie, szacunku do otaczającej
przyrody. Nie chodzi również tylko o edukację w ścisłym tego słowa znaczeniu, czyli proces
nauczania, świadczony w ramach systemu oświaty, ale o kształtowanie świadomości ekologicznej
w każdej dziedzinie życia, mającej jakikolwiek związek z ochroną środowiska.
Na terenie Miasta i Gminy Leśnica prowadzone były następujące działania:
- konkursy ekologiczne,
- zakupy wydawnictw naukowych,
- seminariów o tematyce ekologicznej,
- zakup pomocy naukowych dla szkół związanych z ekologią,
- wystawy,
- rajdy,
- seminaria,
- powstało Centrum Edukacji Ekologicznej i Ochrony Krajobrazu Historycznego.
Podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa, zgodnie z zasadą: „myśl globalnie,
działaj lokalnie”
Kierunki działań:
Zadania własne:
Jednostka
odpowiedzialna
Kontynuacja realizacji programu edukacji ekologicznej
Gmina Leśnica
Wspieranie merytoryczne i finansowe aktywnych form edukacji Gmina Leśnica
ekologicznej dzieci i młodzieży np. organizowanie konkursów i sesji
popularno-naukowych związanych z tematyką środowiskową
Wsparcie finansowe projektów z zakresu edukacji ekologicznej o Gmina Leśnica
zasięgu ponadgminnym
Gmina Leśnica,
Współdziałanie władz gminnych z mediami w zakresie prezentacji stanu
Organizacje
środowiska i działań podejmowanych na rzecz jego ochrony
pozarządowe
Gmina Leśnica,
Udział przedstawicieli Urzędu Miejskiego w szkoleniach z zakresu
Organizacje
publicznego dostępu do informacji o środowisku
pozarządowe
Doskonalenie metod udostępniania informacji o środowisku i jego Gmina Leśnica
ochronie przez wszystkie instytucje publiczne
Dofinansowanie Centrum Edukacji Ekologicznej, Krajobrazowej i Gmina Leśnica
Regionalnej Tożsamości w Publicznym Gimnazjum w Leśnicy
Rodzaj zadania
37
7.4. Odpowiedzialność za szkody w środowisku
Stan wyjściowy
3 października 2008 roku Sejm uchwalił w ustawę o zapobieganiu i naprawie szkód w środowisku,
która określa zasady odpowiedzialności za zanieczyszczenia. Ustawa dostosowuje polskie prawo
do dyrektywy unijnej z 2004 roku.
Zasada zakładająca, że zanieczyszczający środowisko płaci, jest stosowana w Polsce już od lat.
System opłat i kar za zanieczyszczenia i szkody w środowisku był wprowadzony w latach 80.
Działał skutecznie, ale nie był rozwiązaniem kompatybilnym z jednolitą polityką w tym zakresie
w Unii. Ustawa określa zasady odpowiedzialności za naprawę szkód w środowisku. Z powodu nie
wywiązywania się sprawców z tego obowiązku, instytucje publiczne ponoszą straty w wysokości
od 25 do 125 mln zł rocznie. Nowe prawo przewiduje, że osoby poszkodowane lub inne
zainteresowane strony (np. organizacje ekologiczne) będą mogły zgłaszać zaistniałe szkody do
organów ochrony środowiska. W przypadku, gdy nie będzie można rozpoznać sprawcy lub nie
będzie można wobec niego rozpocząć egzekucji, naprawą szkody zajmie się regionalny dyrektor
ochrony środowiska. Na nim ciąży również obowiązek podjęcia działań w przypadkach wystąpienia
zagrożenia życia lub zdrowia ludzi albo pojawienia się nieodwracalnych szkód w środowisku. Jeśli
zagrożenie zostanie wywołane przez organizmy genetycznie zmodyfikowane, organem
odpowiedzialnym będzie minister środowiska.
Ustawa Prawo ochrony środowiska rozróżnia dwa rodzaje odpowiedzialności związanej
z występowaniem szkody w środowisku:
- odpowiedzialność administracyjna związana z egzekwowaniem administracyjnych,
- obowiązków ciążących na podmiotach korzystających ze środowiska,
- odpowiedzialność cywilnoprawna pozostająca w gestii sądów powszechnych.
Chociaż polskie podejście do kwestii odpowiedzialności sprawcy za szkody w środowisku jest
szersze od wspólnotowego, to w najbliższych latach polityką w tym zakresie kształtować będą
przepisy UE zawarte w Dyrektywie 2004/35/WE w sprawie odpowiedzialności za zapobieganie
i naprawę szkód w środowisku.
Do zadań Głównego Inspektora Ochrony Środowiska należeć będzie prowadzenie rejestru
zagrożeń i szkód w środowisku.
Stworzenie systemu prewencyjnego, mającego na celu zapobieganie szkodom w
środowisku i sygnalizacja możliwości wystąpienia szkody
Kierunki działań:
Zadania koordynowane:
Jednostka
odpowiedzialna
Stworzenie bazy danych o szkodach w środowisku i działaniach Inspektorat Ochrony
naprawczych
Środowiska
Inspektorat Ochrony
Prowadzenie szkoleń na temat odpowiedzialności sprawcy za szkody w
Środowiska,
środowisku dla pracowników administracji, sądownictwa oraz podmiotów
organizacje
gospodarczych
pozarządowe
Rodzaj zadania
7.5. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym
Stan wyjściowy
Miejscowy plan, zgodnie z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 2003 r., jest
podstawowym instrumentem kształtowania ładu przestrzennego pozwalającym gminom na
racjonalną gospodarkę terenami. Poza planem miejscowym w systemie planowania
38
przestrzennego występują instrumenty pomocnicze, w postaci decyzji lokalizacyjnych. Pomimo
istnienia ustawy oraz ustaw określających kompetencje w tym zakresie samorządów wszystkich
szczebli znaczna powierzchnia kraju nie jest objęta miejscowymi planami zagospodarowania
przestrzennego. Taka sytuacja powoduje wydawanie wielu decyzji lokalizacyjnych
i gospodarczych, podejmowanych bez uwzględnienia konieczności zachowania ładu
przestrzennego i uporządkowanego rozwoju terenów mieszkaniowych, przemysłowych czy
rekreacyjnych. W decyzjach lokalizacyjnych często występuje też brak uwzględniana zasad
ochrony środowiska.
Opracowanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które powinny być
podstawą lokalizacji nowych inwestycji
Kierunki działań:
Zadania własne:
Jednostka
odpowiedzialna
Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego wymagań Gmina Leśnica
ochrony środowiska i gospodarki wodnej, w szczególności wynikających
z opracowań ekofizjograficznych, prognoz oddziaływania na środowisko
Wprowadzenie mechanizmów ochrony zasobów złóż kopalin przed
Gmina Leśnica
zagospodarowaniem
powierzchni
uniemożliwiającym
przyszłe
wykorzystanie
Uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego wyników
Gmina Leśnica
monitoringu środowiska, w szczególności w zakresie powietrza, wód i
hałasu
Rodzaj zadania
Jednostka
odpowiedzialna
Regionalny Dyrektor
Przeprowadzanie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko już
Ochrony Środowiska,
na etapie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
Państwowy Powiatowy
przestrzennego
Inspektor Sanitarny
Rodzaj zadania
8. OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH
8.1. Ochrona przyrody
Obszary przyrodniczo cenne
Na terenie gminy występują rezerwaty przyrody:
„Grafik” - położony na zachód od Czarnocina rezerwat leśny o powierzchni 27,43 ha; chroni się tu
buczyny w kilku odmianach.
„Biesiec” - położony w kompleksie leśnym na zachód od Wysokiej rezerwat leśny o powierzchni
24,46 ha, którego celem jest ochrona zespołu buczyny w trzech odmianach, z rzadkimi
i chronionymi gatunkami runa takimi jak marzanka wonna, wilczomlecz słodki, zawilec gajowy
i chronione: barwinek pospolity, bluszcz pospolity, konwalia majowa, kopytnik pospolity. Rezerwat
leśny obejmuje dwa wzniesienia: Biesiec i Wysocką Górę z malowniczymi wychodniami wapienia,
„Góra Św. Anny” - rezerwat geologiczny położony w starym kamieniołomie po eksploatacji
bazaltu i wapieni w południowej części wsi, o powierzchni 2,69 ha, posiada szczególnie ciekawą
39
i skomplikowaną budowę geologiczną. Przedmiotem ochrony jest strefa kontaktów wulkanitów ze
skałami osadowymi triasu i kredy,
„Ligota Dolna”- rezerwat florystyczny znajdujący się w całości na terenie gminy Strzelce
Opolskie.
„Lesisko”- rezerwat przyrodniczy zlokalizowany na stokach południowych Grzbietu Chełmskiego.
Na terenie rezerwatu ochroną objęto fragment buczyny sudeckiej z udziałem dębów i modrzewi.
Nazwa rezerwatu „Lesisko” pochodzi od nazwy ciemnego lasu bukowego, który miejscowi nazwali
Lesiskiem. Powierzchnia rezerwatu wynosi ok. 47,51 ha. Celem utworzenia jest zachowanie
i ochrona starodrzewia bukowego: żyznej buczyny sudeckiej, żyznej buczyny niżowej i kwaśnej
buczyny niżowej. Znaczne zróżnicowanie wysokości terenu sprawia, że jest on poprzecinany
wąwozami. Na terenie całego rezerwatu jest ponad 20 buków o wymiarach obwodu ponad 320 cm.
W większości drzewostany są jednopiętrowe, miejscami przerzedzone. Występują tu rośliny
chronione: bluszcz pospolity, buławnik wielkokwiatowy, barwinek pospolity, wawrzynek wilczełyko,
parzydło leśne, kalina koralowa, konwalia majowa, marzanka wonna, miodownik melisowaty,
kopytnik pospolity.
„Boże Oko”- rezerwat przyrodniczy przylegający do wschodniej granicy gminy Leśnica. Całość
rezerwatu zlokalizowana jest na terenach miejscowości Klucz (gmina Ujazd).
Parki krajobrazowe
Na obszarze gminy Leśnica ustanowiono następujące formy ochrony przyrody:
Park Krajobrazowy Góra Św. Anny wraz z otuliną: założony w 1988r. stanowi najwyższe
wzniesienie Masywu Chełmskiego na Wyżynie Śląskiej, rozciągającej się od Tarnowskich Gór do
Opola. Zajmuje wraz z otuliną powierzchnię 13 725 ha, w tym park właściwy zajmuje 5 051 ha.
Utworzenie Parku Krajobrazowego „Góra Św. Anny" miało na celu szczególną ochronę jego
walorów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych oraz zapewnienie warunków dla zgodnego
z wymogami ekologii rozwoju przestrzennego. Rejon góry Św. Anny prezentuje także wielkie
wartości kulturowe. Zlokalizowana na szczycie bazylika św. Anny wraz z klasztorem franciszkanów
stanowi centralne miejsce pielgrzymkowe Śląska Opolskiego. Na obszarze parku krajobrazowego
„Góra Św. Anny” zarejestrowano 832 gatunki roślin w tym 31 chronionych, 11 częściowo
chronionych oraz 21 górskich.
Użytki ekologiczne
Nie występują.
Pomniki przyrody
Na terenie gminy Leśnica usytuowane są następujące pomniki przyrody ożywionej i nieożywionej:
lipa drobnolistna - nr rej. 396 - rośnie we wsi Wysoka na dz. 239/3 w parku przy kościele,
klon jawor - nr rej. 404 - rośnie we wsi Wysoka na działce 239/3 w parku przy kościele,
układ skał ze stożkiem tufów wulkanicznych - nr rej. 188, Góra Św. Anny dz. 201/1.
Ochronie podlegają drzewa oraz obszar w kształcie zbliżonym do rzutu korony.
Projektowane formy ochrony przyrody
Na obszarze gminy Leśnica planuje się ustanowienie następujących form ochrony przyrody:
• obszarowe :
- zespół przyrodniczo - krajobrazowy „Wąwozy Czarnocińskie”,
• indywidualne :
- użytek ekologiczny „Rokicie” (grunty wsi Raszowa) i „Dolnica” (grunty wsi Kadłubiec),
- stanowiska dokumentacyjne przyrody nieożywionej:
- pomniki przyrody nieożywionej i ożywionej.
o wywierzysko Potoku Cedruń w Porębie,
o grotę w kompleksie leśnym na zachód od Wysokiej,
o leje krasowe (kilka projektowanych form w lasach koło Czarnocina, Góry Św. Anny
i Wysokiej),
40
o
o
o
o
o
-
lipa drobnolistna (Filia cordata) - obwód = 358cm, H=30m,
miłorząb dwuklapowy (Ginko bilboa) - obwód = 190cm, H =15m,
dereń właściwy (krzew) - o szerokości korony 6m, H=6m.
ściany skalne w amfiteatrze we wsi Góra Św. Anny,
ściany skalne w kamieniołomach położonych przy drodze z Góry Św. Anny do Leśnicy z
profilami wapieni środkowotriasowych,
wywierzyska i wysięki w Czarnocinie.
Rośliny rzadkie i chronione
Obecnie obszar gminy Leśnica należy do bardzo cennych florystycznie, występuje tu około 30
gatunków chronionych i rzadkich. Głównie skupiają się one w obrębie Garbu Chełmu, w okolicach
Czarnocina i na zachód od Wysokiej. Należą do nich grzyby i rośliny naczyniowe:
czarka szkarłatna (Sarcoscypha coccinea) – występuje w lasach bukowych między
Czarnocinem i Porębą oraz na zachód od Wysokiej i w okolicach Góry św. Anny,
ucho bzowe (Hemiola auricula-judae) – występuje w lasach wokół Góry św. Anny,
gwiazdosz potrójny (Geastrum triplet) – występuje w lesie na zachód od Wysokiej,
gwiazdosz frędzelkowaty (Geastrum fimbriatum) – występuje tam gdzie gwiazdosz potrójny,
soplówka gałęzista (Hericium clathroides) – występuje na usychającym buku przy szosie
w Czarnocinie,
parzydło leśne (Aruncus sylvestris) – występuje w cienistych lasach rezerwatu Grafik koło
Czarnocina oraz w lesie koło Góry św. Anny,
kruszczyk szerokolistny (Epipactis helleborine) – występuje na terenie rezerwatu Biesiec,
buławnik wielkokwiatowy (Cephalanthera rubra) – występuje na terenie rezerwatu Biesiec,
buławnik mieczolistny (Cephalenhera longifolia) – występuje na jednym stanowisku
w kompleksie leśnym na zachód od Wysokiej,
pokrzyk wilcza jagoda (Athropa belladonna) – występuje na terenie rezerwatu Biesiec,
barwinek pospolity (Vinca minor) – stwierdzony na skraju lasu na południe od Ligoty
Górnej,
paprotnik kolczysty (Polystichum aceletum) – występuje w lesie w miejscowości Góra św.
Anny,
wawrzynek wilczełyko (Daphne mezereum) – występuje na terenie rezerwatu Biesiec oraz
w przylegającym kompleksie leśnym,
żłobik koralowaty (Corralorhiza trifida) – występował na trasie autostrady, obecnie
najprawdopodobniej zniszczony,
orlik pospolity (Aquilegia vulgaris) – występuje na zachód od Czarnocina
w nasłonecznionych zaroślach, oraz w podobnej biocenozie leśnej na zachód od Wysokiej,
wyka leśna (Vicia sylvatica) – występuje na terenie kompleksów leśnych na zachód od
Wysokiej,
miodownik melisowaty (Melitis melissophyllum) – występuje w kompleksie leśnym na
zachód od Wysokiej,
dziewięćsił bezłodygowy (Carlina acaulis) – występuje na kilku stanowiskach na
nieużytkowanych skarpach i murawach wśród pól koło Dolnej i na północ od Kadłubca,
złoć mała (Gaga minima) – występuje na południe i na wschód od zabudowań Góry św.
Anny,
bluszcz pospolity (Hedera helix) – występuje m.in. w rezerwacie Grafik oraz dosyć
pospolicie w lasach i zadrzewieniach na skłonach Chełmu,
kalina koralowa (Viburnum opulus) – występuje m.in. na terenie rezerwatu Grafik oraz na
skrajach wilgotnych zadrzewień nad potokami rzecznymi sporadycznie na terenie całej
gminy,
kruszyna zwyczajna (Frangula alnus) – jest częstym gatunkiem w zadrzewieniach
śródpolnych na terenie wsi Lichynia, Zalesie Śląskie, Poręba, Góra św. Anny i Czarnocin
oraz w północnej części miasta, rzadziej występuje na skrajach lasów w części
południowej,
przytulia wonna (Galium odoratum) – występuje w lasach bukowych na skłonie Chełmu na
zachód od Czarnocina,
41
perłówka jednokwiatowa (Melica uniflora) – występuje sporadycznie na terenach leśnych na
skłonach Chełmu, m.in. w rezerwacie Grafik,
przytulia okrągłolistna (Galium rotundifolium) – występuje w lasach bukowych na skłonach
Chełmu,
przetacznik górski (Veronica Montana) – odnaleziony na terenie rezerwatu Grafik,
tojeść gajowa (Lysimachia nemorum) – występuje sporadycznie w lasach na skłonach
Chełmu, m.in. na terenie rezerwatu Grafik,
grzybienie białe (Nymphaea alba) – występują w zbiornikach wodnych po wyrobiskach
między Raszową i Krasową.
leniec bezpodkwiatkowy (Thesium ebracteatum Hayne)
obuwnik pospolity (Cypripedium calceolus L.)
Siedliska przyrodnicze podlegające ochronie
Na terenie gminy Leśnica stwierdzono występowanie siedlisk przyrodniczych podlegających
w Polsce ochronie. Są to:
murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea i ciepłolubne murawy z Asplenion septentrionalisFestucion pallentis) - priorytetowe są tylko murawy z istotnymi stanowiskami storczyków,
ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium),
niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris),
źródliska wapienne ze zbiorowiskami Cratoneurion commutati,
górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk,
wapienne ściany skalne ze zbiorowiskami Potentilletalia caulescentis,
jaskinie nieudostępnione do zwiedzania,
kwaśne buczyny (Luzulo-Fagenion),
żyzne buczyny (Dentario glandulosae-Fagenion, Galio odorati-Fagenion),
ciepłolubne buczyny storczykowe (Cephalanthero-Fagenion),
łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae,
Alnenion glutinoso-incanae, olsy żródliskowe),
Natura 2000
Obszar Natura 2000 to nowa forma ochrony przyrody (obok istniejących parków narodowych,
rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych, czy innych) wprowadzana w naszym kraju od czasu
wstąpienia Polski do Unii Europejskiej. Za obszary Natura 2000 uznaje się tereny najważniejsze
dla zachowania zagrożonych lub bardzo rzadkich gatunków roślin, zwierząt czy
charakterystycznych siedlisk przyrodniczych, mających znaczenie dla ochrony wartości
przyrodniczych Europy. Dla obszaru NATURA 2000 sporządza się plan ochrony na okres 20 lat,
uwzględniający ekologiczne właściwości siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt,
dla których obszar Natura 2000 został wyznaczony.
Park Krajobrazowy „Góra Św. Anny”, zaliczany jest również do obszarów „Natura 2000”
(Specjalny Obszar Ochrony SOO PLH160002). Większość terenu Góry św. Anny pokryta jest
lasami, wśród których cenne dla Europy są 3 fitosocjologiczne odmiany buczyn w tym kwaśne oraz
żyzne buczyny. Znaczący udział osiągają murawy kserotermiczne, zarośla okrajkowe oraz
ekstensywnie użytkowane łąki, w tym eutroficzne. Łącznie na terenie obszaru spotkać można aż
11 siedlisk ważnych z europejskiego punktu widzenia, w tym ciekawe ciepłolubne buczyny
storczykowe i kserotermiczne murawy ze stanowiskami storczyków. Spośród form
intensywniejszego zagospodarowania przestrzeni dominują grunty orne, tworzące z ekosystemami
o dużej naturalności, mozaikę krajobrazową. Na terenie ostoi występuje ponadto około 40
gatunków roślin chronionych w Polsce oraz około 40 gatunków uznawanych za rzadkie lokalnie.
Świat zwierząt cennych dla Europy głównie reprezentowany jest przez ptaki i ssaki m.in. dwa
gatunki nietoperzy mopki i nocki duże oraz 11 gatunków cennych dla Europy ptaków, np. bocian
biały, kania ruda czy dzięcioł zielonosiwy. Dodatkowo na terenie Góry św. Anny można spotkać 2
gatunki roślin chronione przez europejskie dyrektywy: storczyk - obuwik pospolity i należący do
rodziny sandałowcowatych Leniec bezpodkwiatkowy.
42
Do głównych zagrożeń dla projektowanego obszaru zaliczyć należy eksploatację odkrywkową
wapieni, brak czynnej ochrony muraw kserotermicznych prowadzący do ich powolnego zarastania,
intensywną penetrację ludzką, szczególnie w granicach parku krajobrazowego "Góra św. Anny"
i rezerwatów przyrody. Priorytetowymi pod wzgledem ochrony są murawy z istotnymi stanowiskami
storczyków, ziołorośli górskich i ziołorośli nadrzecznych, niżowe i górskie świeże łąki użytkowane
ekstensywnie, źródliska wapienne ze zbiorowiskami, górskie i nizinne torfowiska zasadowe
o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk , wapienne ściany skalne ze zbiorowiskami, jaskinie
nieudostępnione do zwiedzania, kwaśne buczyny, żyzne buczyny, ciepłolubne buczyny
storczykowe, łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe olsy źródliskowe,
Godnym uwagi elementem w gminie Leśnica jest realizowany od kilku lat program tworzenia
ścieżek ekoturystycznych na terenie Parku Krajobrazowego „Góra Św. Anny” i jego otuliny.
Program ten bardzo trafnie łączy przekonanie ideowe z praktycznym wykorzystaniem przez
turystów, gdyż ścieżki służyć mają celom rekreacyjnym oraz promocji walorów krajobrazowych,
przyrodniczych i kulturowych gminy. Na terenie całej gminy wytyczone zostały trasy rowerowe,
z których większość jest już ukończona. Ze ścieżek korzystają zarówno mieszkańcy jak i turyści.
Dzięki temu programowi gmina dostosowała swe normy do standardów UE i lansując zdrowy tryb
życia przyczyniła się do większego zainteresowania mieszkańców i turystów uprawianiem sportu.
Ścieżki podzielić można na dwie grupy:
• Otulina parku krajobrazowego: system ścieżek w południowej części gminy łączący się
z siecią ścieżek rowerowych gminy Kędzierzyn-Koźle. Przebieg: Leśnica - Krasowa Raszowa - Kuszówka - Łąki Kozielskie – Leśnica, trasa przebiega przez park w Raszowej.
Na jego terenie znajduje się zespół akwenów i terenów zielonych. O łącznej powierzchni
27ha. Na danym obszarze istnieją znakomite warunki do uprawiania wędkarstwa i innych
form rekreacji. Park stanowi ostoję rzadkiego ptactwa wodnego. Na uwagę zasługuje także
bogata roślinność.
• Park krajobrazowy – część wschodnia: Leśnica - Lichynia - Zalesie Śląskie (alternatywnie Lichynia - Granica - Czarnocin). Trasa umożliwia dojazd do rezerwatu leśnego Boże Oko
w pobliżu Czarnocina. Przedłużeniem trasy będzie (inwestycja w trakcie realizacji) ścieżka
w kierunku miejscowości Olszowa i Klucz w gminie Ujazd. Szlak ten przebiegać będzie
przez rezerwat leśny Grafik, a w dalszej kolejności planuje się połączenie wymienionych
tras z systemem ścieżek ekoturystycznych wokół Góry Św. Anny. Część północna: Leśnica
- Poręba - Góra Św. Anny. Realizowana ścieżka wiedzie przez Leśnicę ulicą Szpitalną do
zabytkowego cmentarza, a następnie wzdłuż rzeki Padół do Siedmiu Źródeł w Porębie
i biegnie dalej trasą kaplic kalwaryjskich po stokach Góry Św. Anny.
Fauna:
Obszar gminy Leśnica należy do lepiej zbadanych faunistycznie w województwie. Występują tu
głównie gatunki rzadkie, często zagrożone i chronione. Znakomita większość z nich występuje
w północnej i środkowej części gminy, na terenie wzniesienia Chełmu.
Mała liczba ekosystemów wodnych na terenie gminy powoduje, że płazy i gady występują tylko
w nielicznych miejscach, głównie w dolinie Potoku Cedruń i Łącka Woda, w rejonie wywierzysk
i wysięków w Porębie i Czarnocinie, a także okresowo w rozlewiskach na dnie jarów.
Rejon Góry Św. Anny jest jednym z nielicznych obszarów występowania nietoperzy, które jako
gatunek podlegają ochronie prawnej w Polsce. Miejscem ich występowania są głównie obiekty
sakralne w granicach Parku Krajobrazowego „Góra Św Anny” oraz teren cmentarza w Leśnicy,
gdzie znajdują się kolonie rozrodcze kilku gatunków nietoperzy.
W gminie stwierdzono występowanie następujących gatunków nietoperzy:
- gacek brunatny - jeden z najczęściej spotykanych gatunków, zamieszkuje strychy budynków,
szczeliny i budki dla ptaków,
- borowiec wielki - zamieszkuje tereny leśne, jego obecność stwierdzono także na cmentarzu
w Leśnicy,
- mroczek późny - najpospolitszy w Polsce chroniony gatunek nietoperza, zamieszkuje głównie
strychy budynków.
43
Wykaz zwierząt chronionych
bocian biały
[ptak]
dzięcioł czarny [ptak]
dzięcioł średni [ptak]
dzięcioł zielonosiwy
[ptak]
gąsiorek [ptak]
kania ruda
[ptak]
kraska [ptak]
lerka [ptak]
mopek [ssak]
muchołówka białoszyja [ptak]
muchołówka mała
[ptak]
nocek duży [ssak]
ortolan [ptak]
Zbiorowiska roślinne
Na terenie gminy dominują siedliska średnio żyzne i miejscami żyzne, na których roślinnością
potencjalną powinny być zbiorowiska kwaśnych i żyznych buczyn oraz grądów
wschodnioeuropejskich. Według geobotanicznego podziału Śląska teren wsi należy do obszaru
granicznego Poddziału Pasa Kotlin Podgórskich, krainy Kotliny Śląskiej i Poddziału Pasa Wyżyn
Środkowych, Krainy Wyżyny Śląskiej.
Najbardziej pospolitymi zbiorowiskami na terenie gminy Leśnica są zespoły roślinne użytków
rolnych, zarówno upraw zbożowych jak i okopowych. Dominującymi zbiorowiskami upraw polnych
są pospolite zespoły z rzędu Polygono-Chenopodietalia. Użytki zielone w postaci łąk i pastwisk
również zagospodarowane są intensywnie i pozbawione istotnych walorów przyrodniczych poza
ciągami łąk i pastwisk w dolinkach rzecznych. Ich skład florystyczny w większości jest ubogi
i wykazujący cechy degeneracji fitocenoz. Zespoły dobrze wykształcone, interesujące mnogością
barw chabrów, maków czy wyk zanikają na obszarze terenu badań (Nowak, 2003). Bardzo cenne
są pozostałości skarp uprawowych oraz nieużytków na terenie północnej części gminy. Na
obszarach tych wykształcają się rzadkie zbiorowiska roślinności kserotermicznej.
Zachowanie bogatej różnorodności biologicznej
Kierunki działań:
Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych:
Zadania własne:
Jednostka
odpowiedzialna
Zachowanie i ochrona zasobów przyrodniczych w istniejących Gmina Leśnica,
kompleksach leśnych
Nadleśnictwo
Ochrona i zwiększanie różnorodności biologicznej
Nadleśnictwo, Gmina
Leśnica
Ochrona terenów przyrodniczo cennych przed niewłaściwym sposobem Nadleśnictwo, Gmina
użytkowania
Leśnica
Zachowanie istniejącej zieleni urządzonej
Gmina Leśnica
Rodzaj zadania
Rodzaj zadania
Opracowanie planu ochrony Parku Krajobrazowego „Góra Św. Anny”
Jednostka
odpowiedzialna
Wojewoda, ZOPK
44
Pielęgnacja i ochrona wartości biologicznych i geologicznych Parku
Krajobrazowego „Góra Św. Anny”
Ochrona krajobrazu historycznego i przestrzeni przyrodniczej Parku
Krajobrazowego :Góra Św. Anny”
Urządzenie Parku Miejskiego w Leśnicy
Utrzymanie Parku Wiejskiego w Raszowej
Gmina Leśnica
Gmina Leśnica
Gmina Leśnica
Gmina Leśnica
Ochrona fauny i flory:
Zadania własne:
Rodzaj zadania
Zachowanie istniejących zbiorników wodnych
Ograniczanie inwestycji uciążliwego przemysłu
Jednostka
odpowiedzialna
Organizacje
pozarządowe, Gmina
Leśnica
Gmina Leśnica
Ochrona i utrzymanie krajobrazu rekreacyjnego:
Zadania własne:
Jednostka
odpowiedzialna
Gmina Leśnica,
Wzmocnienie roli rekreacyjnej zieleni
Organizacje
pozarządowe,
Nadleśnictwo,
Rozwój sieci szlaków turystycznych i ścieżek dydaktycznych na terenach Organizacje
interesujących przyrodniczo
pozarządowe, Gmina
Leśnica
Rodzaj zadania
8.2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów
Stan wyjściowy – lasy:
Lasy spełniają istotną rolę w odniesieniu do hydrosfery i atmosfery. Oprócz tego posiadają funkcje
produkcyjne i społeczne, przede wszystkim rekreacyjne. Najcenniejsze przyrodniczo fragmenty
znajdują się w granicach Parku Krajobrazowego Góra Św. Anny. Walory środowiska
przyrodniczego, w tym szczególnie liczne występowanie siedlisk prawnie chronionych oraz roślin
prawnie chronionych, a także glebochronna i wodochronna funkcja lasów zmusza do
prowadzenia gospodarki leśnej w sposób ograniczony. Lasy południowej części gminy, w tym
szczególnie usytuowane w sąsiedztwie Zdzieszowic, zaliczane są do lasów uszkodzonych na
skutek działalności przemysłowej i pełnią funkcję lasów ochronnych (izolacyjnych od terenów
przemysłowych).
Liczne i różnorodne zespoły roślinności naturalnej, stwarzają możliwość rozwoju kwalifikowanych
form turystyki i wypoczynku weekendowego, w tym szczególnie turystyki ekologicznej.
Leśne tereny gminy Leśnica cechują się wysokimi walorami estetycznymi krajobrazu
przyrodniczego, projektuje się wprowadzenie na terenie gminy obszaru NATURA 2000, w którego
granicach położone byłoby około 40% obszaru gminy.
Województwo opolskie ma największy w kraju odsetek lasów uszkodzonych przez imisje
zanieczyszczeń przemysłowych. Według stref uszkodzeń w obrębie gminy Leśnica dominują
uszkodzenia słabe – I strefa, oraz średnie – II strefa.
45
Racjonalne użytkowanie zasobów leśnych przez kształtowanie ich właściwej struktury
gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego
Kierunki działań:
Zadania własne:
Jednostka
odpowiedzialna
Przedsięwzięcia
związane
z
ochroną
przyrody,
urządzanie Gmina Leśnica
i utrzymanie zieleni, zadrzewień, zakrzewień na terenach będących
własnością gminy
Realizacja Wojewódzkiego Programu Zwiększenia Lesistości gatunkami Powiat, , Nadleśnictwo,
rodzimymi
Właściciele gruntów
Aktualizacja
granicy
polno-leśnej
w
miejscowych
planach Wojewoda, Marszałek,
zagospodarowania przestrzennego
Powiat, , Nadleśnictwo
Renaturalizacja obszarów leśnych gatunkami rodzimymi
Nadleśnictwo
Inwentaryzacja i weryfikacja klasyfikacji gruntów pod kątem pełnego Nadleśnictwo, Gmina
uwzględnienia gruntów zalesionych i zadrzewionych oraz ujęcie granicy Leśnica
rolno-leśnej w planach zagospodarowania przestrzennego
Zalesianie gruntów nieprzydatnych do produkcji rolnej oraz nieużytków i Nadleśnictwo,
terenów zdegradowanych i przekształconych gatunkami rodzimymi
właściciele gruntów
Stały nadzór nad gospodarką leśną w lasach prywatnych
Nadleśnictwo
Prowadzenie ciągłej kampanii edukacyjno – informacyjnej w celu Gmina Leśnica,
podnoszenia świadomości w zakresie celów i korzyści z trwale Nadleśnictwo
zrównoważonej gospodarki leśnej
Rodzaj zadania
Jednostka
odpowiedzialna
Zapewnienie trwałości i wielofunkcyjności lasów
Nadleśnictwo
Inwentaryzacja zasobów leśnych pod kątem ich stanu zdrowotnego
Nadleśnictwo
Zachowanie istniejących kompleksów leśnych
Nadleśnictwo
Prowadzenie gospodarki leśnej ze szczególnym uwzględnieniem Nadleśnictwo
pozaprodukcyjnych funkcji lasu
Ochrona gleb leśnych
Nadleśnictwo
Stały monitoring środowiska leśnego w celu przeciwdziałania stanom Nadleśnictwo
niepożądanym (pożary, choroby, szkodniki, nielegalne wysypiska
śmieci)
Rodzaj zadania
8.3. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi
Stan wyjściowy
W ramach tego zagadnienia pod uwagę należy wziąć przede wszystkim zmniejszenie
materiałochłonności, odpadowości, wodochłonności i energochłonności produkcji przemysłowej.
Jest to podejście korzystne zarówno ze względów ochrony zasobów środowiska, jak też ekonomii
prowadzonych procesów technologicznych w poszczególnych zakładach. Oprócz minimalizacji
oddziaływania na środowisko, poprzez pobór wody, surowców naturalnych i energii, wytwórcy
z sektora gospodarczego mają szansę ponosić niższe opłaty za gospodarcze korzystanie ze
środowiska oraz redukować koszty energii i surowców stosowanych w produkcji.
Z uwagi na wprowadzanie nowych technologii oraz uwarunkowania ekonomiczne większość
przedsiębiorstw, instytucji oraz spółdzielni realizuje zadania w celu osiągnięcia zrównoważonego
wykorzystania surowców, materiałów, wody i energii m.in. poprzez:
46
-
wymianę starych odcinków sieci wodociągowej z zastosowaniem nowych technologii oraz
stosowanie doszczelniaczy przy usuwaniu awarii,
stosowanie w miarę możliwości zamkniętych układów obiegu wody,
odpady przemysłowe są gromadzone, przechowywane i przekazywane jednostkom do tego
celu upoważnionym (zgodnie z posiadanymi decyzjami),
wprowadza nowe małoodpadowe technologie,
sukcesywnie wymienia się tradycyjne sieci ciepłownicze na preizolowane oraz
modernizuje węzły cieplne,
przeprowadza termomodernizacje budynków,
dokonuje wymiany pieców węglowych na piece bardziej ekonomiczne i ekologiczne
zarządy spółdzielni sukcesywnie wprowadzają w każdym budynku liczniki dostarczanej
energii cieplnej na potrzeby CO oraz liczniki na ciepłą i zimną wodę.
Racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki
sposób, aby uchronić gospodarkę od deficytów wody
Kierunki działań:
Jednostka
odpowiedzialna
Wspieranie
stosowania
zamkniętych
obiegów
wody
w Powiat, Podmioty
przedsiębiorstwach
gospodarcze
Promowanie wykorzystania technologii przyjaznych dla środowiska Podmioty gospodarcze
naturalnego
Podmioty gospodarcze
Promowanie wprowadzania systemów recyklingu umożliwiających
trudniące się
wielokrotne użytkowanie materiałów
segregacją odpadów
Rodzaj zadania
8.4. Kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed powodzią
Stan wyjściowy
Przemiany stosunków wodnych na terenie gminy Leśnica spowodowane zostały zmianami
w użytkowaniu terenów związanych z rozwojem gminy. Wzrost powierzchni zabudowanych
spowodował przeobrażenie powierzchni odpływu wód opadowych, co zmieniło charakterystyki
przepływu w ciekach wodnych przy stanach niskich i wysokich.
Przyczyną zagrożeń powodziowych na terenie gminy Leśnica są intensywne opady atmosferyczne
w lecie oraz wezbrania roztopowe.
Dla obszaru gminy nie zostały wyznaczone obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi
zgodnie z ustawą „Prawo wodne”3 – nie zostały sporządzone przez dyrektora regionalnego
zarządu gospodarki wodnej studia określające granice obszarów bezpośredniego zagrożenia
powodziowego, nie zostało wydane rozporządzenie ministra właściwego do spraw gospodarki
wodnej określające obszary potencjalnego zagrożenia powodzią.
Za działania związane z ochroną przeciwpowodziową odpowiada, zgodnie z ustawą Prawo wodne,
dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej (RZGW). Z jego inicjatywy powstaje
opracowanie projekt planu ochrony przeciwpowodziowej w regionie wodnym. RZWG są również
odpowiedzialne za prowadzenie działań informacyjnych i koordynację w razie powodzi lub suszy
na podległym terenie.
3
Ustawa z dnia z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo Wodne (Dz. U. z dnia 11 października 2001 r.) z późniejszymi zmianami.
47
Zabezpieczenie przed skutkami powodzi
Kierunki działań:
Rodzaj zadania
Systematyczna konserwacja rzek i cieków
Jednostka
odpowiedzialna
RZGW Wrocław
8.5. Ochrona powierzchni ziemi
Stan wyjściowy:
Bogactwo uwarunkowań geologicznych, geomorfologicznych, klimatycznych i hydrologicznych
terenów gminy Leśnica stwarza korzystne warunki dla powstania różnorodnych typów gleb.
W gminie występują następujące typy genetyczne gleb:
• 65% powierzchni Parku Krajobrazowego Góra Św. Anny stanowią gleby brunatne powstałe
z utworów lessowych ilastych i częściowo piaszczystych,
• 10% gleb stanowią rędziny (gliny węglanowe wietrzeniowe).
Na terenie otuliny Parku podobnie, ok. 60% gleb stanowią rędziny i gleby brunatne.
Pozostałe bardzo rzadkie to: czarnoziemy zdegradowane (z lessów), czarne ziemie, mady, gleby
pseudobielicowe oraz utwory piaskowe pochodzenia aluwialnego.
Zanieczyszczenie gleb
Do głównych czynników powodujących degradację chemiczną gleb zalicza się:
- nadmierną zawartość metali ciężkich takich jak: kadm, miedź, nikiel oraz innych substancji
chemicznych, np. ropopochodnych,
- zasolenie,
- nadmierną alkalizację,
- zakwaszenie przez związki siarki i azotu,
- skażenie radioaktywne.
W powiecie strzeleckim przeważająca część gleb użytków rolnych posiada odczyn lekko kwaśny
(41,8%) lub kwaśny (32%). Gleby bardzo kwaśne stanowią 9,2% użytków rolnych powiatu,
obojętne – 15,1% a zasadowe 1,1%. Podobnie w gminie Leśnica większość badanych próbek
gleb wykazywała odczyn lekko kwaśny lub kwaśny - odpowiednio 50,9% oraz 29,6%
przebadanych prób gleb. Odczyn bardzo kwaśny odnotowano w 5,1% badanych gleb natomiast
odczyn obojętny w 14,2% a zasadowy jedynie w 0,2% badanych gleb.
Jedną z przyczyn zakwaszenia gleb są kwaśne opady, wprowadzające do gleby jony siarczanowe,
azotanowe, chlorkowe i hydronowe oraz inne zanieczyszczenia wymywane z atmosfery.
Degradujące działanie kwaśnych opadów na podłoże oraz zwiększonego zakwaszenia gleby
polega na rozkładzie minerałów pierwotnych i wtórnych, uwalnianiu z glinokrzemianów glinu, który
w formie jonowej ma właściwości toksyczne, wymywaniu składników mineralnych z kompleksu
sorpcyjnego oraz na znacznym zmniejszaniu aktywności mikroorganizmów.
Na terenie gminy nie ma rozwiniętego przemysłu w związku z powyższym nie należy przewidywać
wprowadzania zanieczyszczeń do gleb z terenu gminy, natomiast zanieczyszczenia niewątpliwie
migrują z terenu sąsiednich, bardziej uprzemysłowionych gmin (Zdzieszowice, Strzelce Opolskie,
Kędzierzyn-Koźle). Gospodarka rolna prowadzona jest na terenie gminy w sposób prawidłowy
z "dużą kulturą rolną". Pola nawożone są w sposób prawidłowy i nie stwierdzono znacznej
degradacji terenów rolnych.
Zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi mogą wystąpić wzdłuż dróg, zwłaszcza tych po których
przemieszczają się największe ilości pojazdów (autostrada, drogi krajowe i wojewódzkie).
48
Aktualnie obowiązujące kryteria oceny zawartości zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi
zawarte są w załączniku do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r.
w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. z 2002 r. Nr 165, poz.
1359). Rozpoznanie stanu gleb użytkowanych rolniczo pod względem zanieczyszczenia metalami
ciężkimi jest istotne z uwagi na produkcję bezpiecznej żywności dla człowieka. Występowanie
w glebach podwyższonych zawartości metali ciężkich będące następstwem działalności ludzkiej
poprzez: emisje przemysłowe, motoryzację, nadmierną chemizację rolnictwa, powoduje
degradację biologicznych właściwości gleb, skażenie wód gruntowych oraz przechodzenie
zanieczyszczeń do łańcucha żywieniowego.
Nadmierna zawartość metali ciężkich degraduje biologiczne właściwości gleb, powoduje
zanieczyszczenie łańcucha żywieniowego i wód gruntowych. Szczególne zagrożenie stwarzają
one w glebach kwaśnych, przechodzą bowiem w formy łatwo dostępne dla roślin.
Tabela 11. Zawartość metali ciężkich w glebach w gminie Leśnica.
Lp. Pierwiastek
Zawartość % udziału
Zawartość
prób o wartości
naturalna w mg/kg
wyższej niż naturalna
gleby
1.
Kadm
26,3
0,3 – 1,0
2.
Miedź
10,5
10 - 25
3.
Nikiel
5,3
10 – 50
4.
Ołów
5,3
20 - 60
5.
Cynk
21
50 - 100
Źródło: OSChR w Strzelcach Opolskich, 2002
Obserwowane wartości procentowe zanieczyszczeń gleb w gminie Leśnica w porównaniu do
innych gmin województwa opolskiego są wyższe niż średnie dla województwa opolskiego, ale też
niższe od wartości dopuszczalnych stężeń metali ciężkich w glebach. Jest to zapewne efekt
zanieczyszczeń przenoszonych drogą atmosferyczną z sąsiednich gmin oraz z zakładów
przemysłowych ze Zdzieszowic i Kędzierzyna - Koźla.
Rekultywacja gleb zdegradowanych i zdewastowanych oraz przywracanie im funkcji
przyrodniczej, rekreacyjnej lub rolniczej
Kierunki działań:
Zadania własne:
Jednostka
odpowiedzialna
Realizacja programu rekultywacji gleb zdegradowanych na obszarach Nadleśnictwo,
rolniczego użytkowania, w tym ich zalesianie gatunkami rodzimymi
właściciele gruntów
Zrekultywowanie gleb zdegradowanych w kierunku rolnym, leśnym i Właściciele gruntów
rekreacyjno-wypoczynkowym
Właściwe kształtowanie ekosystemów rolnych z wykorzystaniem Gmina Leśnica, ARiMR
otaczających je systemów naturalnych i ich zdolności do autoregulacji
m.in. poprzez wdrażanie programów rolno-środowiskowych
Przeciwdziałanie degradacji chemicznej gleb poprzez ochronę powietrza Gmina Leśnica
i wód powierzchniowych
Rodzaj zadania
Rodzaj zadania
Prowadzenie monitoringu jakości gleby i ziemi
Jednostka
odpowiedzialna
WIOŚ Opole, Powiat
49
Przeciwdziałanie erozji gleb poprzez stosowanie odpowiednich
zabiegów na gruntach o nachyleniu powyżej 10%
Ograniczanie erozji wodnej i wietrznej gleby poprzez możliwie jak
najdłuższe utrzymywanie pokrywy roślinnej w postaci wprowadzenia
upraw wieloletnich oraz wsiewek i poplonów
Racjonalne użycie nawozów sztucznych i środków ochrony roślin na
terenach rolnych i leśnych oraz stosowanie technik naturalnych (fito i
agromelioracyjnych) w celu zwiększenia udziału materii organicznej w
glebie
Przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, łąkowych i wodno-błotnych
przez czynniki antropogeniczne
ARiMR, Organizacje
pozarządowe
ARiMR, Organizacje
pozarządowe
ARiMR, Organizacje
pozarządowe
ARiMR, Organizacje
pozarządowe
8.6. Gospodarowanie zasobami geologicznymi
Stan wyjściowy:
W gminie Leśnica złoża surowców mineralnych występują na terenie wsi Raszowa, tworząc obszar
wydobywczy Raszowa. Są to położone blisko siebie dwa złoża kruszywa naturalnego. Usytuowane
są pomiędzy zabudowaniami południowo-zachodniej części wsi oraz drogą Raszowa - Krasowa.
W obu wydobycie zakończono, nie ma aktualnie wydanych koncesji na prowadzenie eksploatacji
złóż. Nie został w tym miejscu ustanowiony obszar i teren górniczy. Część terenów
poeksploatacyjnych została zrekultywowana i zagospodarowania na potrzeby parku wiejskiego.
Na terenie wsi Góra Św. Anny występuje wyeksploatowane złoże bazaltu, którego część chroniona
jest w postaci rezerwatu przyrody nieożywionej.
Charakterystykę złóż przedstawiono w tabeli poniżej:
Tabela 12. Zasoby geologiczne i przemysłowe złóż na terenie gminy Leśnica.
Lp.
Nazwa
obszaru
górniczeg
o
Nazwa
złoża
Rodzaj
surowca
Pow.
obszaru
górniczego
2
[m ]
Pow. terenu
górniczego
2
[m ]
Status
Zasoby
geologiczne
bilansowane [tys.
3
m]
1.
-
Raszowa
kruszywo
naturalne
-
-
-
845
2.
-
Raszowa 2
kruszywo
naturalne
-
-
-
13
Przemysł wydobywczy powoduje szereg oddziaływań, z których najistotniejsze to powstawanie
odpadów pogórniczych i przeróbczych, przekształcanie powierzchni terenu oraz drenowanie
poziomów wodonośnych z potencjalną możliwością ich zanieczyszczenia. Przekształcenie
powierzchni terenu następuje przede wszystkim w wyniku składowania odpadów na hałdach oraz
powstawania otwartych wyrobisk poeksploatacyjnych, często o dużej powierzchni. Eksploatacja
kruszyw naturalnych, surowców ilastych, piasków oraz wapieni i margli jest główną przyczyną
degradacji i dewastacji gruntów w województwie.
Przekształcenia powierzchni ziemi
W związku z pojawiającymi się w Polsce potrzebami wprowadzenia do krajowej praktyki
w zakresie ochrony środowiska metodyki z terenami zdegradowanymi w wyniku działalności
gospodarczej, obowiązki inwentaryzacji postępowania i weryfikacji takich terenów przekazano
w ręce starostów. Praktyka ta w założeniu, doprowadzić ma do zmniejszenia ilości i wielkości
terenów poprzemysłowych, które wymagają działań naprawczych (rekultywacji, rewitalizacji, itp.).
Pozwoli to na racjonalne połączenie sfery ochrony środowiska ze sferą gospodarczą,
uwzględniając tym samym zasady zrównoważonego rozwoju. Wynikające stąd założenie mówi, że
tereny poprzemysłowe nie powinny być nieużytkami gospodarczymi.
50
Zarządzanie terenami naznaczonymi działalnością gospodarczą z uwzględnieniem wymogów
ochrony środowiska należy rozpatrywać biorąc pod uwagę właściwy podział tych terenów. Istnieje
bowiem konieczność zaklasyfikowania terenów poprzemysłowych do pewnych klas, które pozwolą
na właściwsze i trafniejsze podjęcie działań naprawczych. Wspomniane wcześniej klasy terenów
zdegradowanych to:
- tereny poprzemysłowe zdegradowane chemicznie (gleba/ziemia wymagają oczyszczenia)
- tereny poprzemysłowe zdegradowane pod względem morfologicznym – fizycznym
(rekultywacja likwidująca niekorzystne przekształcenia naturalnego ukształtowania terenu)
- tereny nie pełniące już funkcji gospodarczych.
Na tak sklasyfikowane rodzaje terenów poprzemysłowych nakłada się jeszcze zagadnienie rodzaju
odpowiedzialności odnośnie tych terenów. Istnieje bowiem odpowiedzialność bezpośrednia, kiedy
sprawca degradacji środowiska jest określony, co oznacza zastosowanie zasady “ten kto
powoduje zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty usunięcia skutków tego zanieczyszczenia”
oraz odpowiedzialność pośrednia (odpowiedzialność władz publicznych) w przypadku, gdy
sprawca nie jest znany lub egzekucja obowiązku jest bezskuteczna.
W Polsce dość istotnym problemem są tzw. “porzucone” tereny przemysłowe, w przypadku których
nie ma możliwości egzekwowania zasady ”zanieczyszczający płaci”, co powoduje automatyczne
przeniesienie odpowiedzialności na władze publiczne. Sytuacja ta dotyczy głównie terenów, gdzie
działały przedsiębiorstwa państwowe.
Odrębnym zagadnieniem związanym z właściwym gospodarowaniem terenami poprzemysłowymi
są odpowiednie podstawy prawne. Praktyka związana z zarządzaniem jakością środowiska,
pokazuje, że istniejący sposób uregulowania problematyki terenów zdegradowanych jest
niewystarczający. Pojawia się więc potrzeba stworzenia jednolitego programu regulującego zasady
rekultywacji i zagospodarowywania powierzchni ziemi.
Dotychczasowe uwarunkowania prawne w tym zakresie można odnaleźć w ustawie z dnia
27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2006 r. Nr 129, poz. 902 – tekst
jednolity z późniejszymi zmianami).
Pewne odnośniki dotyczące ochrony powierzchni ziemi uwzględnia także ustawa o ochronie
przyrody (Dz. U. z 16 kwietnia 2004 r. Nr 92, poz. 880, z późniejszymi zmianami), ustawa o lasach
z dnia 28 września 1991 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435 – tekst jednolity, z późniejszymi
zmianami). Prawo geologiczne i górnicze z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz.
1947 – tekst jednolity, z późniejszymi zmianami).
Przedstawione powyżej założenia dotyczące właściwego gospodarowania terenami
poprzemysłowymi oraz umocowania prawne w tym zakresie pozwalają na nadanie właściwego
toku rozumowania i analizowania problemu na terenie Leśnicy.
Ochrona niezagospodarowanych złóż kopalin w procesie planowania przestrzennego
Kierunki działań
Zadania własne:
Jednostka
odpowiedzialna
Przedsiębiorcy,
Rekultywacja terenów po eksploatacji kopalin
właściciel złoża
Inwentaryzacja wyrobisk po eksploatacji bez koncesji
Powiat
Stworzenie inwentaryzacji złóż kopalnianych i wyrobisk po eksploatacji WIOŚ Opole
bez koncesji
Rodzaj zadania
Jednostka
odpowiedzialna
Kontrola stanu faktycznego w przypadku wydobywania kopalin bez Starosta
wymaganej koncesji i naliczanie opłat eksploatacyjnych w przypadku
nielegalnej działalności
Gromadzenie, archiwizowanie i przetwarzanie danych geologicznych
Marszałek, Starosta
Rodzaj zadania
51
Dążenie do uzyskiwania informacji z jednostek ministerialnych Marszałek, Starosta
i wojewódzkich o ilości, rodzaju i miejscu prowadzenia wydobycia złóż
Marszałek, Starosta,
Opiniowanie
studiów
i
planów
uwarunkowań
kierunków
instytucje zgodnie z
zagospodarowania przestrzennego
ustawą
Weryfikacja
ustaleń
istniejących
planów
zagospodarowania Burmistrz
przestrzennego i studiów uwarunkowań kierunków zagospodarowania
przestrzennego
Ochrona terenów perspektywicznych pod względem wydobycia kopalin
Organy koncesyjne
52
9. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO.
9.1. Środowisko a zdrowie
Stan wyjściowy
Jakość środowiska w znacznym stopniu wpływa na stan zdrowia. Wg raportu WHO około 25 %
zgonów i chorób w skali globalnej jest wynikiem negatywnego oddziaływania środowiskowego.
Zanieczyszczenie środowiska ma swój udział w rozwoju aż 80 % chorób, pośrednio wpływa też na
ogólny stan zdrowia fizycznego i psychicznego poprzez ograniczenie człowiekowi dostępu do
zasobów środowiskowych a co za tym idzie ograniczenie możliwości wypoczynku i wrażeń
estetycznych.
Dlatego też program ochrony środowiska powinien ujmować zjawiska globalne i długofalowe,
wpływające zarówno na zdrowie fizyczne jak i na komfort psychiczny człowieka. Do największych
problemów mających wpływ na stan zdrowia ludzi należą:
- jakość wody przeznaczonej do spożycia,
- zanieczyszczenie wód gruntowych,
- zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego,
- emisja hałasu.
Główne kierunki działań na rzecz środowiska i zdrowia zostały określone w przyjętym przez Radę
Ministrów Wieloletnim Programie „Środowisko a zdrowie”.
Poprawa stanu zdrowotnego mieszkańców w wyniku wspólnych działań sektora ochrony
środowiska z sektorem zdrowia
Kierunki działań:
Jednostka
odpowiedzialna
Monitoring jakości wody do spożycia przez ludzi szczególnie w organy Państwowej
odniesieniu
do
zawartości
w
wodzie
wielopierścieniowych Inspekcji Sanitarnej
węglowodorów aromatycznych (WWA), trihalometanów (THM) oraz
metali ciężkich
Prowadzenie nadzoru nad warunkami pracy pracowników ze organy Państwowej
szczególnym uwzględnieniem narażania na czynniki biologiczne oraz Inspekcji Sanitarnej,
substancje chemiczne niebezpieczne
Państwowa Inspekcja
Pracy
Promocja zdrowego stylu życia i unikanie zagrożeń oraz profilaktyka Organizacje
chorób cywilizacyjnych i ograniczenie zewnętrznych przyczyn ich pozarządowe
powstawania
Rodzaj zadania
9.2. Jakość powietrza
Stan wyjściowy
Powietrze jest tym komponentem środowiska, do którego emitowana jest większość
zanieczyszczeń powstających na powierzchni Ziemi, zarówno w rezultacie procesów naturalnych,
jak i działalności człowieka.
Współcześnie coraz trudniej jest wskazać rejony, w których powietrze atmosferyczne byłoby
całkowicie wolne od zanieczyszczeń. W skali kraju największym wytwórcą zanieczyszczeń
53
powietrza jest sektor energetyczny, z którego pochodzi ponad 70% emisji oraz przemysł
cementowo - wapienniczy i chemiczny.
Pomimo wyraźnego spadku emisji z zakładów przemysłowych nadal niepokojący pozostaje wysoki
poziom emisji pochodzącej z sektora bytowo-komunalnego, czyli tzw. emisji „niskiej”. Niska emisja
zanieczyszczeń powietrza jest emisją pochodzącą z lokalnych kotłowni węglowych
i indywidualnych palenisk domowych opalanych najczęściej węglem tanim, a wiec o złej
charakterystyce i niskich parametrach grzewczych. Wielkość emisji z tych źródeł jest trudna do
oszacowania. Mimo stosunkowo niewielkiego udziału niskiej emisji w globalnej emisji
zanieczyszczeń, jej wpływ na lokalny stan zanieczyszczenia jest istotny, głównie ze względu na
lokalizacje tych źródeł oraz warunki wprowadzania zanieczyszczeń do atmosfery. Z procesem
spalania węgla, zwłaszcza w nisko sprawnych paleniskach indywidualnych i małych kotłach
z rusztem stałym związana jest emisja benzo(α)pirenu należącego do grupy węglowodorów
aromatycznych.
Znacznym problemem, szczególnie w dużych miastach, jest również emisja ze środków transportu.
W dużych ośrodkach przemysłowych udział zanieczyszczeń komunikacyjnych jest porównywalny
z zanieczyszczeniami pochodzącymi z emitorów przemysłowych i energetycznych. Biorąc pod
uwagę tendencje zmian emisji NOx zwraca uwagę rosnący z roku na rok poziom emisji ze źródeł
mobilnych, przy spadku emisji tego zanieczyszczenia ze źródeł stacjonarnych.
Zanieczyszczenia powietrza można podzielić na dwie grupy:
• zanieczyszczenia gazowe – związki chemiczne w stanie lotnym np.: tlenki azotu, tlenki
siarki, tlenek i dwutlenek węgla, węglowodory. Zanieczyszczenia gazowe, które wpływają
na stan atmosfery w skali globalnej to: dwutlenek węgla (CO2), metan (CH4) i tlenki azotu
(Nox). Nazywamy je gazami cieplarnianymi, ponieważ są odpowiedzialne za globalne
ocielenie, spowodowane zarówno działalnością człowieka, jak też procesami naturalnymi;
• zanieczyszczenia pyłowe:
- pyły o działaniu toksycznym – są to pyły zawierające metale ciężkie, pyły radioaktywne,
azbestowe, pyły fluorków oraz niektórych nawozów mineralnych,
- pyły szkodliwe – pyły te mogą działać uczulająco; zawierają one krzemionkę, drewno,
bawełnę, glinokrzemiany;
- pyły obojętne – które mogą mieć działanie drażniące; zawierają głównie związki żelaza,
węgla, gipsu, wapienia.
W strukturze emisji zanieczyszczeń do powietrza zdecydowanie przeważa emisja gazów nad
emisją pyłów, przy czym w powiecie proporcja ta jest nieco inna, niż w skali kraju czy
województwa.
Monitoring
W województwie opolskim system monitorowania jakości powietrza zmieniał się na przestrzeni
ostatnich lat i prowadzony był w oparciu o następujące pomiary:
• manualne, prowadzone przez Wojewódzką Stację Sanitarno – Epidemiologiczną
w Opolu,
• pasywne, zapoczątkowane w 2004 r. i prowadzone przez WIOŚ w Opolu,
• automatyczne, ze stacji należącej do WIOŚ.
W ramach dostosowywania szeregu przepisów do standardów unijnych w 2002 roku weszły
w życie istotne akty prawne – Ustawa Prawo Ochrony Środowiska wraz z kolejnymi
rozporządzeniami – rzutujące na ocenę czystości powietrza.
W zakresie emisji określane są instalacje, w tym także energetyczne, dla których nie jest
wymagane pozwolenie na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza. Dla instalacji
energetycznych kryterium decydującym jest rodzaj spalanego paliwa. Powstała w ten sposób
liczna grupa źródeł energetycznych, które wymknęły się procedurom decyzyjnym organów
54
administracyjnych. Do źródeł takich np. należą te, których łączna nominalna moc wynosi od 1MW
do:
• 5 MW w przypadku spalania węgla kamiennego,
• 10 MW w przypadku spalania koksu, drewna, słomy i olejów,
• 15 MW w przypadku spalania gazu,
oraz inne niż energetyczne o nominalnej mocy cieplnej od 0,5MW do 1 MW, opalane węglem
kamiennym, koksem, drewnem, słomą, olejem napędowym, olejem opałowym, benzyną, paliwem
gazowym, z których:
• wprowadzane do powietrza gazy lub pyły pochodzą wyłącznie ze spalania tych paliw lub
• wprowadzane do powietrza gazy lub pyły pochodzące z prowadzonych w tych instalacjach
procesów innych niż spalanie paliw nie powodują przekroczenia 10% dopuszczalnych
poziomów substancji w powietrzu albo 10% wartości odniesienia.
Oprócz źródeł energetycznych wymienia się szereg innych instalacji o charakterze produkcyjnym
i usługowym, np. instalacje do lakierowania lub malowania zużywające mniej niż 1 Mg w ciągu
roku wyrobów lakierowych, oczyszczalnie ścieków, huty szkła o wydajności mniejszej niż 1
Mg/dobę, punkty gastronomii, itp. Mimo, iż w rozporządzeniu Ministra Środowiska z 22.12.2004 r
(Dz.U. nr 283, poz. 2839) określono rodzaje instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia
do organów ochrony środowiska w chwili rozpoczęcia działalności, to i tak aktualne przepisy
prawa można uznać za bardziej liberalne dla ochrony powietrza, niż obowiązujące przed 2001
rokiem. W związku z tym cała grupa źródeł, w tym przede wszystkim energetycznych, pozostaje
niezidentyfikowana, a należą do niej m.in. źródła:
• opalane węglem kamiennym o łącznej nominalnej mocy do 0,5 MW ,
• opalane koksem, drewnem, słomą, olejami i paliwem gazowym o łącznej nominalnej mocy do
1 MW.
Źródła te wraz z wieloma o charakterze produkcyjnym powodują właśnie niską
i średnią emisję, w tym emisję energetyczną wywierającą decydujący wpływ na lokalne poziomy
imisji.
Zmieniły się także akty prawne w zakresie imisji. Rozporządzeniami Ministra Środowiska
z dnia 17.12.2008r. (Dz. U. Nr 5, poz.31) wprowadzono nowe normy graniczne (górne i dolne progi
oszacowania), określono poziomy alarmowe oraz marginesy tolerancji dla dopuszczalnych
poziomów niektórych substancji, a także określono zasady oceny poziomów substancji
w powietrzu (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3.03.2008 r. w sprawie poziomów
niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47, poz. 281). Nowe przepisy wprowadziły inne
okresy uśredniania wartości stężeń, rozdzieliły wartości kryterialne dla SO2, NOx i O3 na dotyczące
ochrony zdrowia ludzi oraz ochrony roślin i ekosystemów, a także zlikwidowały normę
średnioroczną dla SO2 w dziedzinie ochrony zdrowia ludzi. Ze względu na ochronę zdrowia ludzi
nie uległ zmianie poziom dopuszczalny średnioroczny dla NO2, zaostrzono zaś kryterium w
stosunku do pyłu zawieszonego zmniejszając normę do 40 µg/m3.
Jakość powietrza
Na terenie Gminy Leśnica monitoring powietrza przeprowadzany jest przez Wojewódzki
Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu, który od roku 2003 prowadzi monitoring poprzez stacje
pomiarowe zlokalizowane na terenie gminy Leśnica. Stacje rejestrują wyznaczone stężenia,
natomiast wszystkie parametry mierzone są w skali powiatu strzeleckiego (strefy krapkowicko –
strzeleckiej).
55
Tabela 13. Lokalizacja i parametry stacji pomiarowych na terenie gminy Leśnica.
Lokalizacja stacji
pomiarowej w gminie
Leśnica – kod krajowy
stacji
Właściciel
stacji
Typ
pomiaru
Czas
uśredniania
Oznaczana
substancja
Uwagi
Góra Św. Anny lokalna
12728
WSSE
Opole
manualny
uśredniany
24h
SO2, NO2, pył
zawieszony, pył
BS
Leśnica pasywne 49
WSSE
Opole
pasywny
inny
SO2, NO2
Pomiary w
latach 20032006
Pomiary w
latach 20042005
Pomiary w
2003r.
Leśnica Opolska lokalna
12724
Łąki Kozielskie lokalna
12727
WSSE
Opole
WSSE
Opole
WSSE
Opole
Raszowa lokalna 12725
WSSE
Opole
Raszowa pasywne 52
manualny
manualny
manualny
uśredniany
24h
uśredniany
24h
uśredniany
24h
pasywny
inny
pył BS
pył BS
Brak pom. *
pył BS
Brak pom. *
SO2, NO2, C6H6
Pomiary w
latach 20072008
Źródło: Raport o stanie środowiska województwie opolskim WIOŚ Opole, 2007 r.
* - Brak pom. (brak pomiarów) oznacza, że mimo założenia stanowiska pomiarowego w bazie, nie wprowadzono jeszcze dla niego
żadnych wyników pomiarów
Na potrzeby oceny bieżącej (rocznej) wykonano klasyfikację stref w oparciu o następujące
założenia:
•
klasa A - poziom stężeń nie przekracza wartości dopuszczalnej; nie jest wymagane
prowadzenie działań na rzecz poprawy jakości powietrza,
•
klasa B - poziom stężeń przekracza wartość dopuszczalną, lecz nie przekracza wartości
dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji; należy określić obszary przekroczeń
wartości dopuszczalnych,
•
klasa C - poziom stężeń przekracza wartość dopuszczalną powiększoną o margines
tolerancji; niezbędne jest opracowanie programu ochrony powietrza POP.
Tabela 14. Wyniki bieżącej oceny jakości powietrza za rok 2008.
Ochrona
roślin
Ochrona zdrowia
Strefa
SO2 NO2 C6H6
Strefa krapkowicko strzelecka
A
A
B
CO
PM10
Pb
As
Cd
Ni
A
C
A
A
A
A
B(a)
O3
P
A
C
SO2
NOx
O3
A
A
C
Tabela 15. Wyniki bieżącej oceny jakości powietrza za rok 2007.
Ochrona
roślin
Ochrona zdrowia
Strefa
SO2 NO2 C6H6
Strefa krapkowicko strzelecka
A
A
A
CO
PM10
Pb
As
Cd
Ni
A
A
A
A
A
A
B(a)
O3
P
A
C
SO2
NOx
O3
A
A
C
Bieżąca ocena jakości powietrza w strefie krapkowicko - strzeleckiej za rok 2008 opiera się na
wysokiej jakości wynikach pomiarów automatycznych, których uzupełnieniem były pomiary
manualne prowadzone przez Wojewódzką Stację Sanitarno – Epidemiologiczną w Opolu
56
(w zakresie SO2, i NO2), a także pomiary prowadzone metodami pasywnymi (w zakresie SO2,,
NO2 i benzenu). W wyniku przeprowadzonej oceny jakości powietrza strefę krapkowicko strzelecką - dla kryterium oceny zdrowia i ochrony roślin - dla większości parametrów zakwalifikowano do klasy A - poziom stężeń nie przekracza wartości dopuszczalnej; nie jest
wymagane prowadzenie działań na rzecz poprawy jakości powietrza. W porównaniu do
poprzedniego roku zanotowano pogorszenie wartości dla dwóch substancji: benzenu C6H6 i pyłu
zawieszonego PM10.
Dla benzenu C6H6 strefa została sklasyfikowana w klasie B, natomiast ze względu na pył
zawieszony PM10 – do klasy C.
W strefie krapkowicko - strzeleckiej niedotrzymany został również (analogicznie jak w pozostałych
strefach całego województwa opolskiego) dopuszczalny poziom dla ozonu O3.
Sejmik Województwa Opolskiego uchwałą nr XXXIII/353/2009 z dnia 7 lipca 2009r. (na
podstawie art. 18 pkt 20 ustawy z dnia 5 czerwca 1998r. o samorządzie województwa (Dz. U. z
2001r. Nr 142 poz. 1590 z późn. zm. ) oraz art. 91 ust. 3 w związku z art. 84 ustawy z dnia 27
kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) przyjął
„Program Ochrony Powietrza dla strefy krapkowicko – strzeleckiej”. Miasto Leśnica jest jednym ze
zidentyfikowanych obszarów przekroczeń zlokalizowanych na terenie strefy, czego konsekwencją
jest możliwość lokalizowania nowych źródeł emisji pyłu PM10 na tym obszarze jedynie pod
warunkiem przeprowadzenia postępowania kompensacyjnego.
W trakcie opracowywania przedmiotowego Programu ochrony powietrza dla strefy krapkowickostrzeleckiej, wzięto pod uwagę ładunki emisji ze wszystkich możliwych źródeł, również tych
zlokalizowanych poza obszarem strefy. W celu stworzenia baz emisji (punktowej, liniowej,
powierzchniowej i z rolnictwa) wykorzystano szereg dokumentów (pozwoleń zintegrowanych,
pozwoleń na emisje pyłów i gazów do powietrza, zgłoszeń instalacji, informacji o ruchu pojazdów,
o użytkowaniu terenu) uzyskanych między innymi z Urzędu Marszałkowskiego Województwa
Opolskiego, Opolskiego Urzędu Wojewódzkiego, urzędów gmin, Starostwa Powiatowego
w Krapkowicach, Starostwa Powiatowego w Strzelcach Opolskich i innych urzędów oraz
z zakładów. Do obliczeń rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń został wykorzystany model
matematyczny zalecany przez Ministerstwo Środowiska.
Wyniki obliczeń stężeń pyłu PM10 wskazały obszary przekroczeń tj. obszary zlokalizowane na
terenie strefy, na których przekroczone są standardy jakości powietrza dla pyłu PM10. Standardy
jakości powietrza dla pyłu PM10, bezwzględnie obowiązują od dnia 1 stycznia 2005r. Z treści
programu wynika, ze obszary przekroczeń występują głównie na obszarach miast, tj: Krapkowic,
Gogolina, Zdzieszowic, Leśnicy, Strzelec Opolskich wynikają z emisji z ogrzewania
indywidualnego oraz z emisji napływowej. Działania naprawcze w zakresie ograniczenia emisji
pyłu PM10 koncentrują się głównie na: obniżeniu emisji z energetycznego spalania paliw dla celów
komunalnych, w miastach: Krapkowice, Zdzieszowice, Strzelce Opolskie i podłączenie budynków
ogrzewanych obecnie indywidualnie głównie piecami węglowymi do miejskiej sieci ciepłowniczej;
-czyszczenie ulic w okresach bezdeszczowych w Strzelcach Opolskich;
-ograniczenie emisji komunikacyjnej poprzez budowę ekranów dźwiękochłonnych wzdłuż
autostrady A4, w granicach administracyjnych miasta Krapkowice;
-nakaz stosowania przez przewoźników kolejowych, plandek przykrywających transport
materiałów sypkich-głownie węgla i koksu.
Z obliczeń stężeń, dla poziomu emisji po zrealizowaniu działań naprawczych wynika, że standard
jakości pyłu PM10 w powietrzu na obszarze strefy krapkowicko-strzeleckiej, zostanie osiągnięty.
57
9.2.1. Cel średniookresowy do 2016
Osiągnięcie jakości powietrza w zakresie dotrzymywania dopuszczalnego poziomu pyłu
zawieszonego PM10 w powietrzu na terenie Gminy Leśnica oraz utrzymanie jakości
powietrza atmosferycznego zgodnie z obowiązującymi standardami jakości środowiska
Kierunki działań:
Zadania własne:
Rodzaj zadania
Prowadzenie remontów istniejących dróg m.in. zmiana nawierzchni
Upowszechnianie informacji o rozmieszczeniu i możliwościach
technicznych wykorzystania potencjału energetycznego poszczególnych
rodzajów odnawialnych źródeł energii
Prowadzenie działań edukacyjnych oraz popularyzujących odnawialne
źródła energii
Wspieranie rozwiązań pozwalających na unikanie lub zmniejszanie
wielkości emisji z transportu – wyprowadzenie ruchu komunikacyjnego z
centrum miasta
Realizacja przedsięwzięć termomodernizacyjnych
Promocja i wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii oraz
technologii
zwiększających
efektywne
wykorzystanie
energii
i zmniejszających materiałochłonność gospodarki
Zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie potrzeb i
możliwości ochrony powietrza, w tym oszczędności energii i stosowania
odnawialnych źródeł energii oraz szkodliwości spalania odpadów w
gospodarstwach domowych
Jednostka
odpowiedzialna
Gmina Leśnica,
Powiat, Zarządy dróg
Gmina Leśnica,
Powiat, , Organizacje
pozarządowe
Gmina Leśnica,
Powiat, , Organizacje
pozarządowe
Gmina Leśnica,
Przedsiębiorstwa
komunikacyjne,
Zarządy dróg
Powiat, Gmina
Leśnica, właściciele
obiektów
Powiat, Gmina
Leśnica, Organizacje
pozarządowe
Gmina Leśnica,
Powiat, Organizacje
pozarządowe
Gmina Leśnica,
Powiat, Organizacje
pozarządowe
Wspieranie działań na rzecz ograniczenia niskiej emisji ze źródeł Gmina Leśnica
komunalnych m.in. wymian kotłów węglowych na paliwo gazowe, olej
opałowy, biopaliwa
Termomodernizacja Szkoły Podstawowej w Leśnicy
Gmina Leśnica
Szkolenia dla podmiotów gospodarczych
dotyczących ochrony środowiska
w
zakresie
wymagań
Jednostka
odpowiedzialna
Uchwalenie przez Marszałka Województwa Opolskiego Programu Marszałek, Starosta
Ochrony Powietrza po zaopiniowaniu przez Starostę Strzeleckiego oraz
jego realizacja
Zarządcy dróg, Gmina
Leśnica
Usprawnienie organizacji ruchu drogowego
Rodzaj zadania
Tworzenie obszarów ograniczonego użytkowania zgodnie
wymaganiami obowiązującego prawa w zakresie ochrony środowiska
z Organy zgodnie z
ustawą
58
Wnikliwe prowadzenie postępowań w sprawie oceny oddziaływania na
środowisko planowanych przedsięwzięć
Zwiększenie wykorzystania paliw alternatywnych (przykładowo
biopaliwa)
Sprzątanie dróg przez ich zarządców w szczególności systematyczne
sprzątanie na mokro dróg, chodników w miastach i miejscach
zagęszczonej zabudowy ze szczególną starannością po sezonie
zimowym, po ustąpieniu śniegów - przedsiębiorstwa komunalne
Modernizacja ciepłowni lub łączenie systemów ciepłowniczych w celu
optymalizacji wykorzystania energii pierwotnej paliw
Spełnienie wymagań prawnych przez zakłady w zakresie jakości
powietrza, spełnienie standardów emisyjnych z instalacji, wymaganych
przepisami prawa
Wykonywanie obowiązkowych pomiarów w zakresie wprowadzania
gazów i pyłów do powietrza oraz przekazywanie odpowiednim organom
w formie ustalonej prawem
Prowadzenie kontroli przez organy i inspekcje ochrony środowiska w
zakresie gospodarowania odpadami – dążenie do likwidacji problemu
spalania odpadów poza spalarniami i współspalarniami odpadów oraz
prowadzenie kontroli w zakresie przestrzegania przepisów w zakresie
ochrony środowiska
Prowadzenie interwencji w ramach kompetencji organów i inspekcji
ochrony środowiska w związku z uciążliwościami zgłaszanymi przez
społeczeństwo dotyczącymi emisji gazów i pyłów do powietrza oraz
emisji uciążliwych zapachów
Regionalny Dyrektor
Ochrony Środowiska
Zarządcy Dróg
Powiatowych,
Gminnych
Zarządcy
nieruchomości
WIOŚ Opole
WIOŚ Opole
9.3. Ochrona wód
Stan wyjściowy - wody powierzchniowe:
Masyw Chełmu ma charakter wododziałowy – wody powierzchniowe przemieszczają się we
wszystkich kierunkach. Gmina Leśnica leży w zlewni Odry. Niewielkie potoki będące dopływami II
i dalszych rzędów odprowadzają wodę głównie przez Kanał Gliwicki. Część lokalnych cieków
przynajmniej okresowo nie ma odpływów. Niekiedy w środkowej części biegu cieki tworzą
niewielkie rozlewiska. Rozkład sieci wodnej na terenie gminy jest nierównomierny. Tereny
północne są praktycznie pozbawione ważniejszych, stałych cieków, za sprawą krasu i odpływu
podpowierzchniowego w szczelinach skalnych. W części centralnej sieć rzeczna jest niezbyt
rozbudowana, a strumienie zasilane są bezpośrednio ze źródeł krasowych mających charakter
wywierzysk lub wysięków. Tereny południowe mają wyraźnie zaznaczoną stałą sieć wodną.
Głównymi ciekami gminy są potok Padół (Cedruń) i Łącka Woda. Najbardziej wydajne źródła
występują w Porębie i Czarnocinie.
Potok Padół bierze swój początek w Porębie, w wywierzysku o nazwie Siedem Źródeł.
Wypływający stąd ciek wpada do potoku Padół, przepływającego przez Leśnicę i od stuleci
zaopatruje ją w wodę. Płynie na południe przez Leśnicę, Krasową i Raszową w kierunku Odry.
Łącka Woda bierze początek w północno – wschodniej części Czarnocina i kieruje się na południe
przez Lichynię, Łąki Kozielskie i dalej na zachód również w kierunku Odry.
Charakteryzują się potencjalną możliwością powstania dużych wezbrań i krótkiego okresu ich
trwania, a także brakiem dopływów. Na obszarach położonych w okolicach Raszowej i Łąki
Kozielskiej w dolinach obu potoków występuje bardzo rozbudowany system melioracyjny.
Obszar gminy generalnie pozbawiony jest naturalnych zbiorników wodnych, jedynie w okolicach
Raszowej występują sztuczne zbiorniki o powierzchni powyżej 1 ha powstałe w wyrobiskach
poeksploatacyjnych.
59
Stan wód powierzchniowych
Obecnie klasyfikacje wód powierzchniowych określa się zgodnie z rozporządzeniem Ministra
Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód
powierzchniowych (Dz.U. Nr 162, poz. 1008). Z uwagi na to, że badania jakości wód były
prowadzone przed wejściem w życie rozporządzenia oparto się na nieobowiązującym
rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla
prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu interpretacji i prezentacji
stanu tych wód (Dz.U. Nr 32, poz. 284).
Ocenę jakości wód powierzchniowych do połowy 2008 roku, zgodnie z zaleceniem Głównego
Inspektora Ochrony Środowiska, wykonano według wyżej cytowanego nieobowiązującego
rozporządzenia (Dz.U. Nr 32, poz. 284), które straciło moc prawną z dniem 1 stycznia 2005 roku.
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. (Dz. U. Nr 32, poz. 284 nieobowiązujące) oraz z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie klasyfikacji stanu wód powierzchniowych i
podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji
stanu tych wód,
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji
stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu poniższa tabela
przedstawia zakres badań wód powierzchniowych.
Tabela 16. Zakres badań jakości wód powierzchniowych.
Lp.
1
2
3
4
5
6
7
8
Źródło:
o stanie
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
Wskaźniki jakości
Jednostka
wody
Wskaźniki fizyczne
W zakresie monitoringu
o
Temperatura wody
C
Zawiesiny ogólne
mg/l
Odczyn
pH
Barwa
Pt/l
Wskaźniki tlenowe
Tlen rozpuszczony
mg O2/l
BZT5
mg O2/l
ChZT – Mn
mg O2/l
ChZT – Cr
mg O2/l
Wskaźniki biogenne
Amoniak
mg NH4/l
Azot Kjeldahla
mg N/l
Azotany
mg NO3/l
Azotyny
mg NO2/l
Azot ogólny
mg N/l
Fosforany
mg PO4/l
Fosfor ogólny
mg P/l
Wskaźniki zasolenia
(dla Odry, Bierawki i Kłodnicy)
0
Przewodność w 20 C
µS/cm
Substancje rozpuszczone
mg/l
Zasadowość ogólna
mg CaCO3/l
Siarczany
mg SO4/l
Chlorki
mg Cl/l
Wapń
mg Ca/l
Magnez
mg Mg/l
Chlorofil „a”
µg/l
Wskaźniki mikrobiologiczne
Liczba bakterii grupy coli
w 100 ml
Liczba bakterii grupy coli
w 100 ml
typu kałowego
Operacyjnego
Regionalnego
-
Operacyjnego
Regionalnego
Raport
Operacyjnego
Regionalnego
Operacyjnego
Regionalnego
-
Operacyjnego
Regionalnego
środowiska województwie opolskim w 2006 r., WIOŚ Opole, 2007r.
Badania jakości wód powierzchniowych na terenie całego województwa opolskiego, jak również na
terenie powiatu strzeleckiego oraz gminy Leśnica przeprowadza WIOŚ w Opolu.
60
Ogólnie przy uwzględnieniu kategorii jakości wody charakteryzuje się w podziale wód na pięć klas
jakości:
• klasa I – wody o bardzo dobrej jakości
• klasa II – wody dobrej jakości
• klasa III – wody zadawalającej jakości
• klasa IV – wody niezadowalającej jakości
• klasa V – wody złej jakości
•
Rysunek 7. Punkty monitoringu diagnostycznego i operacyjnego w 2007 roku w województwie
opolskim.
Na terenie gminy Leśnica w 2007r. nie był przeprowadzony bezpośredni monitoring wód
powierzchniowych w ramach regionalnego monitoringu powierzchniowych wód płynących, z tego
powodu trudno o pomiarowe określenie klasy jakości wód powierzchniowych przepływających
przez teren gminy. Wnioskować można jedynie ogólnie – biorąc pod uwagę początkowe biegi
cieków, brak zanieczyszczeń przemysłowych w rejonie parku krajobrazowego, niewielki stopień
skanalizowania gminy oraz jej rolniczy charakter – o ewentualnej obecności związków biogennych
w ciekach wodnych gminy. Wpływ na zanieczyszczenie związkami biogennymi ma przede
wszystkim stan gospodarki wodno – ściekowej w zlewni rzek.
61
Przydatność do bytowania ryb w warunkach naturalnych.
Przydatność do bytowania ryb w warunkach naturalnych określana jest zgodnie
z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 roku w sprawie wymagań,
jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach
naturalnych (Dz.U.2002.176.1455) jakość wód rzeki Skawinka i rzeki Kopanka nie spełniają
kryteriów ujętych w tym rozporządzeniu, przez co stwierdza się że rzeki te są nieprzydatne do
bytowania ryb.
Rozporządzenia określa wymagania, jakim powinny podlegać wody śródlądowe będące
środowiskiem życia ryb łososiowatych i karpiowatych w warunkach naturalnych. Biorąc pod uwagę
teren całego województwa opolskiego, należy powiedzieć, że wody 9 przebadanych w 2007r
w systemie monitoringu rzek - nie spełniały wymagań, jakim powinny podlegać wody śródlądowe
będące środowiskiem życia ryb łososiowatych i karpiowatych w warunkach naturalnych (nie była
badana żadna rzeka z terenu gminy Leśnica). Przyczyną był przede wszystkim zbyt wysoki,
w stosunku do wymaganego, poziom azotynów i fosforu ogólnego notowany praktycznie we
wszystkich punktach kontrolnych.
Stan wyjściowy - wody podziemne:
Gmina Leśnica znajduje się w zasięgu jednostki hydrogeologicznej zwanej triasem opolskim. Trias
opolski jest elementem zbiornika zwanego zrębem triasu opolskiego. Od zachodu wzdłuż doliny
Odry graniczy on z depresją opolską (wodonośny kenozoik i górna kreda). Od północy i południa
przylegają
do
zrębu
triasowego
kenozoiczne
struktury
doliny
Małej
Panwi
i Rowu Kędzierzyna. W kierunku wschodnim hydrogeologiczny zrąb triasu opolskiego ma swą
kontynuację w bliźniaczej jednostce zwanej triasem śląskim.
Trias opolski dzieli się na kilka jednostek o odmiennie ukształtowanych warunkach
hydrogeologicznych. Głównym zastosowanym kryterium podziału jest wielopiętrowy układ skał
przepuszczalnych i nieprzepuszczalnych. Stopień izolacji skał triasowych ma kluczowy wpływ na
zasilanie, zasobność i odporność na zanieczyszczenia całej struktury wodonośnej. Na strefowe
zmiany stopnia izolacji nakłada się jeszcze strefowość stopnia zdiagenezowania i skrasowienia
masywu węglanowego. Wpływają one na przepuszczalność skał węglanowych w tak silnym
stopniu, że współczynniki filtracji skał wapienia muszlowego mogą różnić się w poszczególnych
strefach od siebie kilkadziesiąt razy. W ślad za zróżnicowaniem stopnia izolacji
i parametrów filtracyjnych idzie strefowość tempa wymiany wody w zbiorniku i jej wieku (czasu,
który upłynął od momentu jej infiltracji jako wody opadowej w masyw skalny). Masyw węglanowy
triasu opolskiego posiada bardzo dobry stopień rozpoznania wieku wody określony metodami
izotopowymi. Na wychodniach, w płytkich studniach, spotykane są wody współczesne, a głębiej
kilkusetletnie. Na północy wody w wapieniach triasu liczą od kilku do kilkunastu tysięcy lat
(infiltracja w holocenie lub w postglacjale). Badania izotopowe wskazują na intensywną wymianę
wód w obszarze wychodni wapieni do głębokości 100-150 metrów i powolny przepływ w strefach
północnych.
Na terenie Gminy Leśnica występują 3 zbiorniki wód podziemnych:
- GZWP nr 335 – zbiornik Krapkowice – Strzelce Opolskie w utworach triasu dolnego w ośrodku
szczelinowo – znajdujący się pod północną częścią gminy - obszar autostrady A4 i teren na
północ od niej,
- GZWP nr 332 – zbiornik Subniecka kędzierzyńsko - głubczycka w utworach czwartorzędowych
i trzeciorzędowych – w południowej części gminy,
-
GZWP nr 333 – zbiornik Opole – Zawadzkie w utworach triasu środkowego w ośrodku
szczelinowo – krasowym – pod niewielkim fragmentem północnej części gminy.
Charakterystykę zbiorników przedstawiono poniżej w tabeli:
62
Tabela 17. Charakterystyka zbiorników wód podziemnych pod terenami gminy..
Nazwa zbiornika
Zbiornik T2 Opole Krapkowice
- Subniecka kędzierzyńsko - Zawadzkie
głubczycka
Strzelce Opolskie
Numer
Stratygrafia
Region
hydrogeologiczny
Powierzchnia GZWP
2
(km )
Powierzchnia
OWO
2
(km )
Wiek
utworów
wodonośnych
Typ zbiornika
Klasa jakości wód
333
T
335
T
332
Tr, Qk
MK-S
MK-S
SNG1, SNK (Pps)
750
2050
1350
750
1000
1000
Trias środkowy
trias dolny
szczelinowo-krasowy
szczelinowo-porowy
Ib (Ic, Id) bardzo
czyste i czyste do
użytku bez
uzdatnienia
Ic nieznacznie
zanieczyszczone, łatwe
do uzdatnienia
120-140
100-600
80-120
200
50
130
Średnia
głębokość
ujęć (m)
Szacunkowe zasoby
dyspozycyjne(tys.
3
m /d):
trzeciorzęd i czwartorzęd dolin
kopalnych
porowy
Ic – nieznacznie
zanieczyszczone, łatwe do
uzdatnienia, (Ib) – do użytku
bez uzdatnienia,
(Id) – nie przeznaczone dla
ludności do picia
Duże zasoby stosunkowo dobrej i łatwo dostępnej wody zbiorników podziemnych sprawiają, że
gminie nie grozi deficyt wody. Konieczne jest jednak podjęcie silnych starań, które zapobiegną
degradacji tych wód. Podstawowym problemem do rozwiązania w zakresie ochrony wód
podziemnych musi być kompleksowe rozwiązanie gospodarki wodno-ściekowej.
Jakość wód podziemnych
Obecnie klasyfikacje wód podziemnych określa się zgodnie z rozporządzeniem Ministra
Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych
(Dz.U. Nr 143, poz. 896). Z uwagi na to, że badania jakości wód były prowadzone przed wejściem
w życie rozporządzenia oparto się na nieobowiązującym rozporządzeniu Ministra Środowiska
z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych
i podziemnych, sposobu interpretacji i prezentacji stanu tych wód (Dz.U. Nr 32, poz. 284), które
straciło moc prawną z dniem 1 stycznia 2005 roku.
Ocenę jakości wód podziemnych przeprowadza Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w
Opolu. Ocenę przeprowadzono w oparciu o Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia
11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji do prezentowania stanu wód powierzchniowych
i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji
stanu tych wód. Rozporządzenie to zmieniało dotychczasowy sposób oceny jakości wód
podziemnych określony w klasyfikacji jakości zwykłych wód podziemnych dla potrzeb monitoringu
środowiska na podstawie oceny wskaźników fizycznych i chemicznych (PIOS 1995), który zakładał
podział wód na cztery klasy jakościowe. W rozporządzeniu wprowadzono także nowy sposób
prowadzenia monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych. Zmiany w klasyfikacji wód
spowodowały, że w poniższej ocenie nie ma odniesienia do wyników badań uzyskanych w latach
poprzednich.
Przy zastosowaniu pięciostopniowej klasyfikacji wód podziemnych w latach 2005 – 2007
Państwowy Instytut Geologiczny przeprowadzał badania dla punktów pomiarowych zbiorników
wód podziemnych GZWP 332, 333 i 335. Badanie przeprowadzono w ramach monitoringu
operacyjnego dla jednego punktu z terenu gminy Leśnica – dla wód wgłębnych z pb Poręba –
p. 2659.
Zestawienie wyniku oznaczeń z 2007r. dla punktu pomiarowego z terenu gminy podano w tabeli
poniżej.
63
Tabela 18. Monitoring operacyjny w latach 2006-2007 na terenie gminy Leśnica.
Numer
punktu
2659
Nazwa
punktu
Monitoring
Poręba
Monitoring
operacyjny
Stratygrafia
Trias
Klasa jakości
2006
nie
oznaczano
RZGW
2007
III
Wrocław
Rysunek 8. Główne zbiorniki wód podziemnych w okolicach gminy Leśnica.
Dla wód kontrolowanych w badanym punkcie na terenie gminy Leśnica dokumentowane są objawy
zwiększonego zanieczyszczenia wód podziemnych - III klasa.
Biorąc pod uwagę rezultaty serii badań jakości wód podziemnych dla analogicznych zbiorników
z lat 2006 i 2007 dla punktów pomiarowych również z sąsiednich gmin - należy zaliczyć je wg
raportu WIOŚ – do wód o zadowalającej jakości. Dla wód kontrolowanych w badanych punktach
zbiorników dokumentują głównie wyniki oznaczeń manganu i żelaza.
Biorąc pod uwagę ogólny stan wód w województwie można z dużym prawdopodobieństwem
określić, że średni stan wód podziemnych w gminie Leśnica odpowiada przynajmniej średniemu
stanowi wód w województwie opolskim.
Stwarza to konieczność szczególnego zwrócenia uwagi na czynniki mające największy wpływa na
zanieczyszczenia wód podziemnych, aby nie dopuścić do dalszego pogorszenia stanu wód
w zbiornikach podziemnych.
64
Źródła zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych
Jakość wód na obszarach zabudowanych, a szczególnie wiejskich jest niewłaściwa,
stanowiąc wynik nieprawidłowości w gospodarce ściekami.
Wody opadowe spływając po zetknięciu z powierzchnią ziemi, stanowią źródło zanieczyszczeń
wód powierzchniowych. Spływ substancji z obszarów zlewni obciążonych działalnością człowieka,
stanowi zanieczyszczenia obszarowe (główne źródło - mineralne nawożenie gleby, chemiczne
środki ochrony roślin, składowanie odpadów).
Istotnym elementem, wpływającym na zagrożenie jakości wód podziemnych jest nieprawidłowe
prowadzenie hodowli (gnojówka, gnojowica, wody gnojowe, soki kiszonkowe zawierają znaczne
ilości materii organicznej, która przy nieprawidłowym ujmowaniu może przedostawać się do
potoków lub infiltrować do wód podziemnych).
Nadrzędnym celem ochrony wód podziemnych jest zahamowanie procesów ich zanieczyszczania,
jak również przywrócenie oraz zachowanie ich naturalnej jakości dla obecnych i przyszłych
użytkowników, a także zachowanie naturalnych funkcji tych wód w ekosystemach.
Zagrożeniem dla wód może być:
o brak kompleksowej kanalizacji sanitarnej na terenie gminy, przepełnione szamba
oraz wylewanie gnojowicy na pola,
o źle prowadzona gospodarka gnojowicą i gnojówką w gospodarstwach rolnych oraz
niekontrolowane stosowanie nawozów sztucznych,
o "dzikie wysypiska".
Ścieki komunalne i przemysłowe
Obserwowany od kilku lat znaczny spadek zużycia wody i przyczyniające się do tego zjawiska
m.in. stosowanie obiegów zamkniętych w przemyśle, zmiany w technologii produkcji na mniej
wodochłonne, upadek wielu gałęzi przemysłu, ale również bardziej racjonalne gospodarowanie
woda, zarówno wśród odbiorców zbiorowych jak i indywidualnych,
wpływa na ilość
odprowadzanych do wód powierzchniowych ścieków, zarówno komunalnych jak i przemysłowych.
Podobnie jak zużycie wody – ilość ścieków systematycznie obniża się, przy czym spadek ten
szczególnie dotyczy użytkowników komunalnych (ilość ścieków odprowadzanych bezpośrednio
z zakładów przemysłowych utrzymuje się od lat na zbliżonym poziomie). Zmienia się również
wielkość i charakter zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych. O ile w latach
poprzednich dominowały zanieczyszczenia wnoszone ze źródeł punktowych, zarówno
komunalnych jak i przemysłowych, tak obecnie – ze względu na ilość i standard oddawanych do
eksploatacji oczyszczalni ścieków – dominować zaczynają zanieczyszczenia ze źródeł
obszarowych. Na ich charakter składają się zarówno nie oczyszczone ścieki z terenów nie
objętych jeszcze kanalizacją jak też i wymywane z terenów zabudowanych, łąk, pastwisk i pól
uprawnych przez opady atmosferyczne substancje zanieczyszczające, w szczególności składniki
nawozów mineralnych i organicznych, środki ochrony roślin, odcieki i osady.
Rejestrowana w 2000 r. w systemie statystyki państwowej ilość ścieków odprowadzanych do wód
powierzchniowych z punktowych źródeł zanieczyszczeń zlokalizowanych na terenie województwa
opolskiego wynosiła 91,6 mln m3, z czego 88,2 mln m3 stanowiły ścieki wymagające oczyszczania.
Zrzuty bezpośrednio z zakładów przemysłowych (łącznie z wodami chłodniczymi
i zanieczyszczonymi wodami kopalnianymi) stanowiły 62,3 mln m3 tj. 68 % ogółu ścieków,
a odprowadzane z miejskich systemów kanalizacyjnych – 29,4mln m3 tj. 32 %.
Prowadzone są działania zmierzające do racjonalizacji zużycia wody, zarówno na cele
produkcyjne jak i gospodarstw domowych, wymuszonej przez zastosowane instrumenty prawno ekonomiczne (opłaty, kary i skuteczniejsze kontrole). Zwłaszcza urealnienie poziomu opłat
zwiększyło zainteresowanie użytkowników wody stosowaniem oszczędniejszych rozwiązań
technologicznych, a czasami po prostu zmniejszeniem jej marnotrawstwa. Racjonalizacji zużycia
wody sprzyja również upowszechnienie pomiaru jej zużycia oraz wprowadzenie zamkniętych
obiegów wody.
65
Utrzymanie i osiągnięcie dobrego stanu wszystkich wód
Długofalowym celem polityki ekologicznej Polski w zakresie gospodarki wodnej jest osiągnięcie
dobrego stanu ekologicznego wód tak pod względem jakościowym jak i ilościowym. Oznacza to, że
wody powierzchniowe powinny pozostawać w stanie ukształtowanym przez przyrodę
i jednocześnie, na wyznaczonych odcinkach lub akwenach, być przydatne do:
- wykorzystania w zbiorowym zaopatrzeniu w wodę do picia,
- celów kąpielowych,
- bytowania ryb, spełniając także odpowiednie wymagania na obszarach chronionych.
Kierunki działań:
Zadania własne:
Rodzaj zadania
Rozwój współpracy ze wszystkimi instytucjami wpływającymi na jakość
wód, wspieranie edukacji ekologicznej w zakresie racjonalnej gospodarki
wodami i jej ochrony przed zanieczyszczeniem
Współpraca ze środowiskami rolniczymi w zakresie wdrażania dobrych
praktyk rolniczych, niezbędnych dla skutecznej ochrony wód przed
zanieczyszczeniem obszarowym
Rozbudowa istniejącej sieci kanalizacyjnej aglomeracji Leśnica dla
miejscowości dla w których jest to ekonomicznie uzasadnione.
Rozwój bazy turystycznej w Górze Św. Anny – budowa parkingu wraz z
dojazdami
Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Raszowa
Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Łąki Kozielskie
Program „Zdrowa woda” – budowa sieci wodociągowej i modernizacja
ujęć na terenie gminy
Wspieranie budowy indywidualnych systemów oczyszczania ścieków
w miejscach gdzie jest niemożliwa lub ekonomicznie nieuzasadniona
budowa sieci kanalizacyjnej
Jednostka
odpowiedzialna
Gmina Leśnica,
Powiat, WIOŚ Opole,
Organizacje
pozarządowe
Gmina Leśnica, WIOŚ
Opole, Gminy,
Organizacje
pozarządowe, ARiMR
Gmina Leśnica
Gmina Leśnica
Gmina Leśnica
Gmina Leśnica
Gmina Leśnica
Gmina Leśnica
Rodzaj zadania
Intensyfikacja działań kontrolnych mających na celu przeciwdziałanie
odprowadzaniu nieoczyszczonych ścieków komunalnych do wód oraz
przeciwdziałanie
nieprawidłowościom
w odprowadzaniu
ścieków
przemysłowych, w tym weryfikacja pozwoleń wodno-prawnych
Budowa szczelnych zbiorników na gnojowicę i/lub gnojówkę oraz płyt
obornikowych w gospodarstwach rolnych prowadzących hodowlę i chów
zwierząt
Rozwój sieci monitoringu jakości wód powierzchniowych i podziemnych,
dostosowanie jej do wymagań wspólnotowych
Wspieranie działań inwestycyjnych mających na celu ograniczenie
i eliminację ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych w ściekach do
środowiska wodnego a w szczególności substancji szczególnie
szkodliwych dla środowiska wodnego
Jednostka
odpowiedzialna
Powiat, WIOŚ Opole
Podmioty gospodarcze,
Mieszkańcy gminy
WIOŚ Opole
66
9.3.2 Cel priorytetowy (2009-2012)
Zapewnienie 75% redukcji całkowitego ładunku azotu i fosforu w ściekach komunalnych
kończąc krajowy program budowy oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnych
Kierunki działań:
Zadania własne:
Rodzaj zadania
Realizacja przedsięwzięć inwestycyjnych ujętych w Krajowym programie
oczyszczania ścieków komunalnych przewidzianych dla aglomeracji o
RLM od 2 000 do 15 000
Jednostka
odpowiedzialna
Gmina Leśnica,
Wodociągi Leśnica
9.4. Gospodarka odpadami
Gospodarka odpadami została omówiona w Planie Gospodarki Odpadami na lata 2009-2012
z perspektywą na lata 2013-2016 stanowiącym oddzielny załącznik.
9.5. Oddziaływanie hałasu
Stan wyjściowy:
Hałas stanowi jedno ze źródeł zanieczyszczenia środowiska, wzrastające w ostatnich latach
w związku z rozwojem komunikacji, uprzemysłowieniem i postępującą urbanizacją gminy.
Odczuwany jest przez ich mieszkańców jako jeden z najbardziej uciążliwych czynników
wpływających ujemnie na samopoczucie i środowisko.
Hałasem nazywa się każdy dźwięk, który w danych warunkach jest określony jako szkodliwy,
uciążliwy lub przeszkadzający, niezależnie od jego parametrów fizycznych. Odczucie hałasu jest
więc bardzo subiektywne i zależy od wrażliwości słuchowej poszczególnych jednostek. Zespół
zjawisk akustycznych zachodzących w środowisku, określony za pomocą parametrów
akustycznych czasu i przestrzeni nazywa się umownie klimatem akustycznym środowiska
zewnętrznego. Uciążliwość hałasu dla organizmu zależy od natężenia dźwięku, jego
częstotliwości i czasu trwania.
Podstawę prawną działań w zakresie ochrony środowiska przed hałasem stanowi przede
wszystkim ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska. Artykuł 112
stwierdza:
“Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska,
w szczególności poprzez:
• utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie,
• zmniejszenie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, a gdy nie jest on
dotrzymany zapobieganie jego powstawaniu lub przenikaniu do środowiska”.
Dodatkowo uwzględnić należy rozwiązania zgodne z wymaganiami ochrony środowiska zawarte
w projektach budowlanych obiektów lokalizowanych w pobliżu tras komunikacyjnych w ramach
tzw. charakterystyki ekologicznej obiektu (według zarządzenia Ministra Gospodarki Przestrzennej
i Budownictwa z dnia 30 grudnia 1994 roku).
Pozostałe ustalenia dotyczące hałasu i wibracji zawarte są w następujących aktach prawnych:
• Prawo o ruchu drogowym,
• o Państwowej Inspekcji Sanitarnej,
• o drogach publicznych,
67
•
•
•
•
o Inspekcji Ochrony Środowiska,
o zagospodarowaniu przestrzennym,
Prawo budowlane,
o autostradach płatnych
oraz odpowiednich przepisów wykonawczych i normach.
Wartości progowe poziomów hałasu określają:
- rozporządzanie MŚ z dnia 14 czerwca 2007r. (Dz. U. Nr 120, poz. 826). Wartości progowe
poziomów hałasu wyrażone są za pomocą równoważonego poziomu hałasu i odnoszą się
odrębnie dla dróg i linii kolejowych, odrębnie dla pozostałych obiektów i grup źródeł
hałasu, a także startów, lądowań i przelotów statków powietrznych, ustalając wartości dla
pory dziennej i nocnej,
- rozporządzenie Ministra Gospodarki z dn. 21 grudnia 2005 roku w sprawie wymogu dla
urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasu do środowiska
(Dz.U. Nr 263/05 poz. 2202),
- wspólnotowe regulacje prawne, w tym Dyrektywa 2002/49/EC z dnia 25.06.2002 w sprawie
oceny i zarządzania hałasem środowiskowym.
Inny ważny zapis dotyczy oceny stanu akustycznego środowiska, którą to ocenę dokonuje się
obowiązkowo dla: aglomeracji o liczbie mieszkańców większej niż 100 tys. oraz terenów poza
aglomeracjami, na których eksploatacja obiektów (drogi, linii kolejowej, lotniska) może
powodować przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu. Obowiązek sporządzenia mapy
akustycznej spoczywa na staroście Powiatu Strzeleckiego z jednoczesnym uwzględnieniem
informacji wynikających z map akustycznych sporządzonych przez zarządzających obiektami
mogącymi powodować przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu.
Gdy eksploatacja instalacji powodującej hałas w środowisku przekracza dopuszczalne poziomy,
wydawana jest decyzja o dopuszczalnym poziomie hałasu. W przypadku przekroczenia
dopuszczalnych poziomów hałasu w związku z eksploatacją dróg, linii kolejowych, tramwajowych,
lotnisk oraz portów zarządzający tymi obiektami zobowiązany jest do wykonywania pomiarów
i sporządzania map akustycznych terenów na których występują przekroczenia i zastosowania
odpowiednich zabezpieczeń akustycznych. Mapy akustyczne należy aktualizować co 5 lat.
W związku z akcesją Polski do Unii Europejskiej uwzględnione zostały również uwarunkowania
zawarte w prawie wspólnotowym. Zagadnienia związane z hałasem podzielone zostały na cztery
kategorie:
• emisje hałasu z pojazdów silnikowych: Dyrektywy 78/1015/EWG (motocykle) i 96/20/WE
(pojazdy silnikowe) wprowadzające limity poziomu natężenia dźwięku,
• emisje hałasu ze sprzętu domowego: Dyrektywa ramowa 86/594/EWG,
• emisje hałasu z samolotów: Dyrektywy 80/51/EWG (samoloty ponaddźwiękowe),
89/629/EWG (samoloty odrzutowe), 92/14/EWG (ograniczenie eksploatacji samolotów),
• sprzęt i maszyny budowlane: Dyrektywa ramowa 84/532/EWG (dopuszczalne poziomy mocy
akustycznej) oraz siedem dyrektyw “córek”: 84/533/EWG (sprężarki), 84/534/EWG (żurawie
wieżowe), 84/535/EWG (generatory prądu), 85/537/EWG (kruszarki betonu), 85/538/EWG
(kosiarki do trawy), 86/662/EWG (koparki hydrauliczne).
Wyróżnia się trzy główne rodzaje hałasu, według źródła powstawania:
• hałas przemysłowy powodowany przez urządzenia i maszyny w obiektach przemysłowych
i usługowych,
• hałas komunikacyjny pochodzący od środków transportu drogowego, kolejowego
i lotniczego,
• hałas komunalny występujący w budynkach mieszkalnych, szczególnie wielorodzinnych
i w obiektach użyteczności publicznej.
68
Hałas przemysłowy
Problemy z hałasem przemysłowym mogą wystąpić w otoczeniu dużych zakładów, lub skupisk
zakładów. Wytypowanie zakładów niekorzystnie oddziaływujących na klimat akustyczny należy do
zadań WIOS. Zakres planowanych kontroli oraz wyniki przeprowadzonych kontroli są zawarte
w raportach WIOŚ.
Hałas przemysłowy w gminie Leśnica stanowi zagrożenie o charakterze lokalnym, występuje
głównie na terenach sąsiadujących z zakładami przemysłowymi.
Poziom hałasu przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla każdego obiektu i zależy od
parku maszynowego, zastosowanej izolacji hal produkcyjnych, a także prowadzonych procesów
technologicznych oraz funkcji urbanistycznej sąsiadujących z nim terenów. Wewnątrz hal
przemysłowych hałas sięga poziomu 80 – 125 dB i w znacznym stopniu przenosi się na tereny
sąsiadujące. W sąsiedztwie zakładów przemysłowych poziomy dźwięku osiągają wartości od
50 dB (mało uciążliwe) do 90 dB (bardzo uciążliwe).
Z uwagi na słabo rozwinięty przemysł na terenie gminy, skutki hałasu przemysłowego nie są
uciążliwe dla mieszkańców.
Pewną uciążliwość powodują zakłady rzemieślnicze i usługowe zlokalizowane blisko zabudowy
o charakterze mieszkalnym. Ich wpływ na ogólny klimat akustyczny gminy Leśnica nie jest
znaczący, jednak są one przyczyną lokalnych negatywnych skutków odczuwalnych przez
okolicznych mieszkańców. Do zakładów takich należą najczęściej: warsztaty mechaniki
pojazdowej, blacharskie, ślusarskie, stolarskie, kamieniarskie i krawieckie.
Hałas komunikacyjny
Klimat akustyczny na terenie miasta i gminy Leśnica kształtuje w znacznej mierze ruch
komunikacyjny,
•
hałas komunikacyjny drogowy:
Harmonijny rozwój transportu i komunikacji jest warunkiem decydującym o rozwoju gospodarczym
danego obszaru. Z drugiej strony, rozwój motoryzacji, oddziałuje negatywnie na środowisko,
zwłaszcza gdy nie jest związany z modernizacją i rozwojem stanu technicznego dróg. Przyjmuje
się, że na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat corocznie przybywa około 10% samochodów.
Na poziom hałasu drogowego w pobliżu zabudowy mieszkalnej mają wpływ przede wszystkim:
natężenie ruchu komunikacyjnego,
udział transportu ciężkiego w strumieniu ruchu,
odległość zabudowy mieszkalnej od drogi,
prędkość ruchu pojazdów (ze wzrostem prędkości hałas rośnie),
typ i stan techniczny pojazdów,
nachylenie drogi,
stan nawierzchni oraz płynność ruchu.
Większość hałasów w środowisku (w tym hałas drogowy) charakteryzuje się zmiennymi poziomami
w czasie. Pod pojęciem hałasu drogowego rozumie się hałas pochodzący od środków transportu
poruszających się po wszelkiego rodzaju drogach nie będących drogami kolejowymi. Jest to hałas
typu liniowego. Układ drogowy stanowi o rozwoju danego regionu i powiązaniach z innymi
ośrodkami. Przez teren gminy przebiega odcinek autostrady A-4, niedaleko od granicy gminy
znajduje się węzeł komunikacyjny Olszowa. Ponadto przez teren gminy przebiegają będące
źródłami hałasu drogowego droga wojewódzka, oraz szereg dróg powiatowych i gminnych,
łączących gminę Leśnica z innymi ośrodkami miejskimi. Występuje nakładanie się ruchu
tranzytowego z ruchem lokalnym, co stwarza znaczne utrudnienia dla uczestników ruchu
drogowego i uciążliwości dla terenów otaczających. Ocenia się, że przekroczenia dopuszczalnych
poziomów hałasu komunikacyjnego występują na terenach zabudowanych wsi i miasta,
położonych wzdłuż dróg, w tym szczególnie wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 426 relacji Strzelce
Opolskie – Olszowa - Kędzierzyn-Koźle oraz drogi powiatowej relacji Zdzieszowice - Ujazd.
Na podstawie wyników pomiarów intensywności ruchu na drogach krajowych wykonanych przez
Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad największy ruch występuje na odcinkach:
69
• DW 426 na odcinku Strzelce Opolskie – Olszowa, średni dobowy ruch (SDR) wynosi 2470
pojazdów/dobę,
• DW 426 na odcinku Olszowa – Kędzierzyn - Koźle, SDR wynosi 1844 pojazdów/dobę.
Wyniki Generalnego Pomiaru Ruchu prowadzonego przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych
i Autostrad Oddział w Opolu corocznie wykazują, że dla tego typu dróg - SDR wykazuje wartość
systematycznie rosnącą.
• hałas komunikacyjny kolejowy
Pod pojęciem hałasu kolejowego rozumie się hałas powstający w wyniku eksploatacji linii
kolejowych. Hałas kolejowy na terenie gminy ulegał w ciągu ostatnich lat istotnym zmianom. Na
terenie gminy istotnym źródłem hałasu komunikacyjnego kolejowego jest przebiegająca tranzytowo
linia kolejowa nr 136 relacji Kędzierzyn-Koźle - Opole, stanowiąca odcinek magistrali
komunikacyjnej Szczecin - Wrocław - Kraków. Brak pomiarów hałasu komunikacyjnego nie
pozwala na jednoznaczne określenie wielkości i zasięgu przekroczenia dopuszczalnych poziomów
hałasu. Badania, wykonane na tego typu liniach, wykazują przekroczenia dopuszczalnych
poziomów hałasu (tj. 50 dB dla pory nocy) w odległości 150 m od skrajnego toru
(udokumentowano 55 dB - stanowiący dopuszczalny poziom hałasu dla pory dnia, dla zabudowy
mieszkaniowej).
Druga, przechodząca przez teren gminy linia kolejowa jest drugorzędna, nie notuje się w związku
z tym powiązanej z nimi znaczącej uciążliwości akustycznej. W otoczeniu linii kolejowej nie były
wykonywane pomiary hałasu kolejowego.
Hałas osiedlowy i mieszkaniowy
Ponad 25% mieszkańców jest narażona na ponadnormatywny hałas w mieszkaniach występujący
w wyniku stosowania “oszczędnych” materiałów i konstrukcji budowlanych. Hałas wewnątrz
osiedlowy spowodowany jest przez pracę silników samochodowych, wywożenie śmieci, dostawy
do sklepów, głośną muzykę radiową itp. Do tych hałasów dołącza się niejednokrotnie bardzo
uciążliwy hałas wewnątrz budynku, spowodowany wadliwym funkcjonowaniem instalacji wodnokanalizacyjnej, centralnego ogrzewania. Według polskiej normy, poziom hałasu pochodzący od
instalacji i urządzeń budynku może wynosić w ciągu dnia 30-40 dB, nocą 25-30 dB.
Wibracje
Źródła wibracji można podzielić na dwa główne rodzaje:
• wibracje pochodzące od narzędzi i urządzeń,
• wibracje przenoszone z podłoża, np. z drgających platform, podłóg, siedzeń w pojazdach
mechanicznych itp.
Szkodliwość wibracji zależy od wielkości natężenia źródła charakteru zmian, w czasie oraz
długotrwałości działania. Na wibracje narażony jest każdy człowiek zarówno w pracy jak i w życiu
codziennym. Wibracje i wstrząsy, podobnie jak hałas, przenoszone są przez wzbudzone do drgań
konstrukcje budynków mieszkalnych. Skutkiem oddziaływania wibracji na człowieka są zmiany
w układzie nerwowym, krążenia, narządach ruchu oraz układzie pokarmowym. Dlatego też
wibracje należy zmniejszać lub likwidować w miejscach ich powstawania m.in. poprzez zmiany
w konstrukcji aparatury i maszyn, stosowanie elastycznych podłoży (guma, korek), ekranów
tłumiących wibracje itp.
W pasie przebiegu autostrady A4, na terenie wsi Wysoka zanotowano zagrożenie dla budynków
spowodowane drganiami i wibracjami. Dalsze postępowanie wymagać będzie działań
zmierzających do eliminacji zagrożenia np. przez budowę ekranów przeciwwibracyjnych (lub innych
konstrukcji przeciwwibracyjnych) oraz zastosowania rozwiązań organizacyjnych np. ustanowienia
obszaru ograniczonego użytkowania.
70
9.5.1. Cel średniookresowy do 2016
Dokonanie wiarygodnej oceny narażania społeczeństwa na ponadnormatywny hałas i
podjęcie kroków do zmniejszenia tego zagrożenia tam, gdzie jest ono największe
Kierunki działań
Zadania własne:
Jednostka
odpowiedzialna
Budowa ścieżek rowerowych
Gmina Leśnica
Gmina Leśnica,
Wprowadzanie stref wolnych od ruchu samochodowego
Zarządy dróg
Gmina Leśnica,
Modernizacja nawierzchni dróg
Zarządy dróg
Gmina Leśnica,
Usprawnianie organizacji ruchu drogowego
Zarządy dróg
Przestrzeganie zasad strefowania w planowaniu przestrzennym m.in. Gmina Leśnica
lokalizowania w sąsiedztwie przedsięwzięć o zbliżonej uciążliwości
hałasu
Przebudowa konstrukcji nawierzchni drogi gminnej ul. Wiejska VII Gmina Leśnica
sołectwo Dolna
Remont nawierzchni drogi gminnej ul. Planetorza sołectwo Góra Św. Gmina Leśnica
Anny
Remont nawierzchni drogi gminnej ul. Wolności sołectwo Lichynia
Gmina Leśnica
Rodzaj zadania
Jednostka
odpowiedzialna
Wykonywanie pomiarów emisji hałasu przez określonych prawem Zarządy dróg, WIOŚ
zarządców dróg i podmioty gospodarcze oraz przekazywanie wyników Opole
pomiarów uprawnionym organom ochrony środowiska w formie
ustalonej prawem
Tworzenie obszarów ograniczonego użytkowania zgodnie z wymogami Powiat
obowiązujących przepisów prawnych w zakresie ochrony środowiska
Tworzenie bazy danych na podstawie wyników uzyskanych: z Powiat
prowadzonego monitoringu przez Opolskiego Wojewódzkiego
Inspektora Ochrony Środowiska w Opolu, od zarządców dróg
publicznych z pomiarów emisji oraz zgłoszeń w związku z występującą
uciążliwością emisji hałasu
Ustalanie i egzekwowanie dopuszczalnych poziomów hałasu w Powiat, WIOŚ Opole
środowisku przez właściwe organy i inspekcje ochrony środowiska
Szkolenia dla podmiotów gospodarczych w zakresie wymagań Powiat, Organizacje
dotyczących ochrony środowiska
pozarządowe
Rodzaj zadania
9.6. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych
Stan wyjściowy:
Podział promieniowania elektromagnetycznego na jonizujące i niejonizujące
z granicznej wielkości energii, która wystarcza do jonizacji cząstek materii.
wynika
Złożone spektrum promieniowania elektromagnetycznego jest bardzo rozległe i obejmuje różne
długości fal, od fal radiowych przez fale promieni podczerwonych, zakres widzialny i fale promieni
nadfioletowych, do bardzo krótkich fal promieni rentgenowskich i promieni gamma.
71
Z całego spektrum promieniowania elektromagnetycznego w sposób istotny oddziałują na
organizmy tylko te, które są pochłaniane przez atomy, cząsteczki i struktury komórkowe. Z uwagi
na
sposób
oddziaływania
promieniowania
na
materię,
widmo
promieniowania
elektromagnetycznego można podzielić na promieniowanie jonizujące i niejonizujące:
• promieniowanie jonizujące, występuje w wyniku użytkowania zarówno wzbogaconych,
jak i naturalnych substancji promieniotwórczych w energetyce jądrowej, ochronie zdrowia,
przemyśle, badaniach naukowych, naturalne procesy w środowisku naturalnym,
• promieniowanie niejonizujące występuje wokół linii energetycznych wysokiego napięcia,
radiostacji, pracujących silników elektrycznych oraz instalacji przemysłowych, urządzeń
łączności, domowego sprzętu elektrycznego, elektronicznego itp. Z punktu widzenia ochrony
środowiska i zdrowia człowieka w zakresie promieniowania niejonizującego istotne są mikrofale,
radiofale oraz fale o bardzo niskiej (VLF) i ekstremalnie niskiej częstotliwości (FW).
Nadmierne dawki promieniowania działają szkodliwie na wszystkie organizmy żywe, dlatego też
ochrona przed szkodliwym promieniowaniem jest jednym z ważnych zadań ochrony środowiska.
Ogólną sytuację radiacyjną w środowisku charakteryzują obecnie następujące wielkości
podstawowe:
• poziom promieniowania gamma, obrazujący zagrożenie zewnętrzne naturalnymi i sztucznymi
źródłami promieniowania jonizującego, istniejące w środowisku lub wprowadzone przez
człowieka,
• stężenia naturalnych i sztucznych izotopów promieniotwórczych w komponentach
środowiska,
a w konsekwencji w artykułach spożywczych, obrazujące narażenie wewnętrzne ludzi
w wyniku wchłonięcia izotopów drogą pokarmową.
Źródła promieniowania elektromagnetycznego:
Promieniowanie jonizujące
Promieniowanie jonizujące jest nieodłącznym elementem środowiska naturalnego, dociera
z Kosmosu, z wnętrza Ziemi. Przy opracowywaniu zbiorczych ocen zagrożeń radiacyjnych dla
ludzi i środowiska rozróżnia się zagrożenia pochodzące od radionuklidów naturalnych
i sztucznych.
W przyrodzie występuje prawie 80 radioizotopów ok. 20 pierwiastków promieniotwórczych.
Do najbardziej znanych należą izotopy uranu i toru, a także potasu, węgla i wodoru.
Intensywność promieniowania wywołana naturalnymi pierwiastkami promieniotwórczymi jest
różna w różnych miejscach naszego globu.
Radionuklidy pochodzenia sztucznego przedostały się do środowiska w wyniku prób z bronią
jądrową lub zostały uwolnione z obiektów jądrowych i składowisk paliwa w trakcie ich normalnej
eksploatacji lub w stanach awaryjnych (np. katastrofa elektrowni jądrowej w Czarnobylu).
Również wytwarzane są przez różnego rodzaju urządzenia stosowane np. w diagnostyce
medycznej, przemyśle, badaniach naukowych.
Promieniowanie niejonizujące.
W odniesieniu do Miasta i Gminy Leśnica źródłami emisji promieniowania elektromagnetycznego
są anteny nadawcze telefonii komórkowej, anteny nadawcze sygnału radiowego, linie przesyłowe
wysokich napięć i stacje transformatorowe.
Podstawowym aktem prawnym regulującym zasady ochrony środowiska przed polami
elektromagnetycznymi jest ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U.
Nr 62, poz. 627 z późn. zm. – dział VI Ochrona przed polami elektromagnetycznymi – art. 121
i 122). Ochrona przed polami polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez:
• utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej
na tych poziomach
• zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie
są one dotrzymane.
72
Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku określone zostały
w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w sprawie
dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania
dotrzymania tych poziomów. /Dz. U. Nr 192, poz. 1883/. Wojewódzki Inspektor Ochrony
Środowiska w Opolu został ustawowo zobowiązany do wykonywania w ramach PMŚ zadań
związanych z okresowymi badaniami kontrolnymi poziomów pól elektromagnetycznych
w środowisku dla dwóch rodzajów terenów:
• terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową
• miejsc dostępnych dla ludności.
Źródła fal radiowych
W miejscowości Wysoka/Góra Św. Anny TP Emitel posiada obiekt, gdzie zainstalowane
są urządzenia Telekomunikacyjnych Linii Radiowych, łączących Opole, Wrocław i Katowice.
Dzięki swojemu doskonałemu położeniu (wysokość posadowienia wynosi 382m, wysokość wieży
40m), przy Stacji Linii Radiowych zainstalowano różnego typu urządzenia nadawcze i odbiorcze,
swoje urządzenia telekomunikacyjne posiadają tutaj:
- Policja i Straż Pożarna (przemienniki radiowe),
- Polski Związek Krótkofalowców – Piastowski Klub Krótkofalowców (przemiennik radiowy
SR6F),
- sieci trunkingowe i przywoławcze.
Obecnie z masztu radiowego nadawany jest program dwóch rozgłośni radiowych, jeden z mocą
2 kW w polaryzacji V, drugi z mocą 4kW.
Przeprowadzone na wniosek Urzędu Miejskiego w Leśnicy w ubiegłych latach badania wartości pól
elektromagnetycznych w okolicach S.L.R. nie wykazały przekroczeń obowiązujących norm.
Źródła mikrofal
Źródłami mikrofal w mieście i gminie są urządzenia nadawczo – odbiorcze sieci telefonii
komórkowej. Urządzenia takie znajdują się na specjalnych masztach bądź wysokich kominach
i budynkach w następujących lokalizacjach (wg danych od operatorów oraz danych Urzędu
Wojewódzkiego).
Tabela 19. Urządzenia nadawczo – odbiorcze telefonii komórkowej na terenie gminy Leśnica.
Lp. Operator Pasmo
Lokalizacja, adres
1
PLUS
GSM1800
Góra św. Anny, SLR Wysoka, dz. 28/1
2
PLUS
GSM900, 1800 Leśnica, dz. 1165/11
4
ERA
GSM 900
Wysoka, Strzelecka 80
5
ERA
GSM900
Dolna, dz. 404
9
ORANGE GSM900
Góra św. Anny, SLR Wysoka
10. ORANGE GSM900
Dolna, dz. 404
W zakresie mikrofalowym pola elektromagnetycznego największy niepokój wśród społeczeństwa
budzi telefonia komórkowa. Jej burzliwy rozwój w ostatnich kilku latach, objawiający się ogromną
liczbą samych telefonów oraz licznością stacji bazowych instalowanych na budynkach,
w szczególności w dużych miastach, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania tego typu
łączności. Wyzwala to w ludziach ogromne emocje i budzi niepokój o zagrożenie dla zdrowia
człowieka, przeprowadzane jednakże systematycznie pomiary nie potwierdzają tych obaw.
Planowanie nowych lokalizacji dla stacji bazowych telefonii komórkowych powinno na każdym
etapie uwzględniać ochronę Parku Krajobrazowego Góra Św. Anny i jego otuliny, łącznie
z wyłączonym obszarem oddziaływania autostrady.
W 2007 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu przeprowadził pomiary
natężenia promieniowania elektromagnetycznego w 11 punktach monitoringowych na terenie
województwa opolskiego, biorąc pod uwagę tereny o wysokiej gęstości zaludnienia w rejonie
oddziaływania źródeł emisji PEM. Po przeprowadzeniu pomiarów w badanych punktach, nie
stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych wartości natężenia pól elektromagnetycznych
73
w żadnym z punktów. Na terenie gminy Leśnica w 2007 roku nie zlokalizowano żadnego punktu
pomiarowego PEM.
Zgodnie z art. 124 ustawy Prawo ochrony środowiska Wojewódzki Inspektor prowadzi,
aktualizowany corocznie, rejestr zawierający informacje o terenach na których stwierdzono
przekroczenie dopuszczalnych poziomów PEM określonych w Rozporządzeniu Ministra
Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz
sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów. Obecnie WIOŚ w Opolu nie posiada wykazu
terenów,
na
których
stwierdzono
przekroczenie
dopuszczalnych
poziomów
pól
elektromagnetycznych w środowisku z wyszczególnieniem terenów przeznaczonych pod
zabudowę oraz miejsc dostępnych dla ludności ponieważ przeprowadzone badania nie wykazały
takich przekroczeń.
Ochrona mieszkańców Miasta i Gminy Leśnica przed szkodliwym oddziaływaniem pól
elektromagnetycznych
Kierunki działań:
Jednostka
odpowiedzialna
Prowadzenie kontroli przez organy i inspekcje ochrony środowiska WIOŚ Opole
w zakresie przestrzegania obowiązujących
pomiarów prawem
dotyczącym ochrony środowiska
Prowadzenie polityki przestrzennej pozwalającej na ochronę ludzi przed WIOŚ Opole
szkodliwymi polami elektromagnetycznymi, prowadzenie kontroli w
zakresie przestrzegania przepisów bezpieczeństwa, higieny pracy,
prawa budowlanego, zagospodarowania przestrzennego i przepisów
sanitarnych w celu ochrony przed polami elektromagnetycznymi
Monitorowanie i ocena poziomu pól elektromagnetycznych emitowanych WIOŚ Opole
na terenach zurbanizowanych i w miejscach przebywania ludzi
Tworzenie obszarów ograniczonego użytkowania zgodnie z Marszałek
wymaganiami przepisów prawa w zakresie ochrony środowiska
Skuteczne uniemożliwianie dostępu do strefy o podwyższonym poziomie Podmioty gospodarcze
emisji pól elektromagnetycznych oraz informowanie o jej szkodliwości
Modernizowanie sieci przebiegających w obszarach zurbanizowanych
WIOŚ Opole
Wnikliwe prowadzenie postępowań w sprawie oceny oddziaływania Marszałek
planowanych przedsięwzięć
Wykonywanie pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych Podmioty gospodarcze,
w środowisku zgodnie z wymogami przepisów prawa w zakresie ochrony WIOŚ Opole
środowiska
Rodzaj zadania
9.7. Poważne awarie
Stan wyjściowy:
Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. wprowadza w miejsce nazwy dotychczas
stosowanej – “nadzwyczajne zagrożenie środowiska” problematykę pod nazwą “poważne awarie”
wraz z odpowiednimi regulacjami.
Definicje poważnej awarii i poważnej awarii przemysłowej określa odpowiednio
art. 23 i 24 w/w ustawy:
• poważna awaria - to zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja powstała
w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje
jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania
74
zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia
z opóźnieniem.
• poważna awaria przemysłowa przez pojęcie to rozumie się poważną awarię w zakładzie.
Zgodnie z Ustawą Prawo ochrony środowiska, do ochrony przed poważnymi awariami
zobowiązani są zarówno prowadzący zakłady stwarzające zagrożenie wystąpienie awarii,
jak i dokonujący przewozu substancji niebezpiecznych oraz organy administracji. Zasady
zaliczania zakładów do zakładów o zwiększonym ryzyku albo zakładów o dużym ryzyku określił
Minister Gospodarki w drodze rozporządzenia z dnia 9.04.2002 r (Dz.U. Nr 58, poz. 535).
W zależności od rodzaju, kategorii i ilości substancji niebezpiecznej znajdującej się w zakładzie
stwarzającym zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej uznaje się za zakład
o zwiększonym ryzyku lub zakład o dużym ryzyku.
Na terenie województwa opolskiego służby ochrony przeciwpożarowej i inspekcji ochrony
środowiska dokonały kwalifikacji zakładów produkcyjnych za względu na stopień zagrożeń
awariami przemysłowymi. Na ogólna liczbę 18 zakładów stwarzających ryzyko wystąpienia
poważnej awarii wyróżniono 10 zakładów o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii
przemysłowej (ZDR) i 8 zakładów o zwiększonym ryzyku (ZZR) wystąpienia poważnej awarii
przemysłowej. Żaden z tych zakładów nie jest zlokalizowany na terenie miasta i gminy Leśnica.
Źródłem zagrożeń środowiskowych jest również załadunek i rozładunek materiałów
niebezpiecznych, w szczególności zaś ich transport po drogach publicznych przy wykorzystaniu
specjalistycznego sprzętu jezdnego. Z uwagi na konfliktowość przewożonych ładunków, trasy
przewozów prowadzone winny być przy zachowaniu maksymalnego bezpieczeństwa dla
mieszkańców i środowiska. Przez teren gminy Leśnica przebiega jedna drogowa trasa transportu
materiałów niebezpiecznych – jest to trasa transportu autostradą A4. Należy przyjąć, że występuje
statystyczne prawdopodobieństwo potencjalnego wystąpienia awarii komunikacyjnych, mogących
zagrozić środowisku - obszarami szczególnego są tereny zlokalizowane w pobliżu głównych,
tranzytowych arterii komunikacji drogowej.
Zadania koordynacji m.in. prac związanych z poważnymi awariami i ewentualnie powstałymi
zagrożeniami regulują stosowne procedury na szczeblu powiatowym, w powiązaniu z działaniem
służb ratowniczych (strażą pożarną, policją, pogotowiem ratunkowym, pogotowiem
energetycznym, pogotowiem gazowym, pogotowiem wodociągowo-kanalizacyjnym). Powinny być
one zawarte w Powiatowym Planie Reagowania Kryzysowego.
Zmniejszanie ryzyka wystąpienia poważnej awarii przemysłowej przez nadzór nad
wszystkimi instalacjami będącymi potencjalnymi źródłami takiej awarii
Kierunki działań:
Rodzaj zadania
Prowadzenie akcji informacyjno – edukacyjnej dla ogółu
społeczeństwa dotyczącej zasad postępowania w razie wystąpienia
poważnej awarii, w celu ukształtowania właściwych postaw i zachowań
Promowanie systemu ubezpieczeń ekologicznych dla obiektów i
działań, które w sytuacji awaryjnej będą wymagać sfinansowania
działań ratowniczych i naprawczych
Monitoring potencjalnych sprawców poważnych awarii pod kątem
spełniania przez nich wymogów bezpieczeństwa i prewencji
Opracowanie programu zapobiegania poważnym awariom
Opracowanie planu operacyjno – ratowniczego na wypadek zaistnienia
poważnej awarii
Utrzymywania w gotowości służb ratowniczych na wypadek zaistnienia
poważnej awarii
Budowa zbiornika przeciwpożarowego w Łąkach Kozielskich
Jednostka odpowiedzialna
Straż Pożarna
Organizacje pozarządowe
WIOŚ Opole
Straż Pożarna
Straż Pożarna
Straż Pożarna
Gmina Leśnica
75
9.8. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii
Stan wyjściowy:
W Polsce zakłada się, że w 2010 roku udział zużycia energii odnawialnej będzie na poziomie
7,5 % (wynika to z Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 maja
2003 roku w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła
z odnawialnych źródeł energii oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem
ciepła).
Rodzaje energii odnawialnej:
1. energia biomasy
2. energia geotermalna
3. energia słoneczna
4. energia wiatru
5. energia wodna
6. energia otoczenia
7. energia fal morskich, przypływów i odpływów
8. inne
Energia biomasy
Wykorzystanie biomasy, do celów energetycznych następuje przez bezpośrednie spalanie drewna,
słomy, odpadków produkcji roślinnej lub roślin energetycznych (specjalnego gatunku wierzby oraz
tzw. malwy pensylwańskiej itp.).
Wykonana szczegółowa ankietyzacja źródeł ciepła wykorzystujących biopaliwa pozwoliła na
stwierdzenie, ze na terenie województwa opolskiego pracuje około 29 kotłowni o łącznej mocy
zainstalowanej wynoszącej 21,2 MWt, co stanowi 0,45% łącznego zapotrzebowania na ciepło dla
województwa. Na terenie gminy nie zlokalizowano kotłowni wykorzystujących energię z biopaliw.
Biopaliwo gazowe (biogaz) wytworzone w procesie fermentacji pojawia się na składowiskach
odpadów komunalnych oraz oczyszczalniach ścieków. W tych obiektach wystarczy zabudować
instalację odzysku gazu, aby mieć biogaz do spalania w kotłach lub silnikach spalinowych
i produkować ciepło i energię elektryczna, przede wszystkim na użytek własny. Instalacji takich jest
niewiele na terenie całego województwa, na terenie gminy Leśnica nie występują.
Na stacjach paliwowych w Polsce istnieje sprzedaż dwóch rodzajów biopaliw: oleju napędowego
z dodatkiem 20 proc. biokomponentów i biodiesla w 100 proc. wyprodukowanego z biomasy.
W niedługim czasie będzie możliwość tankowania pierwszego biopaliwa do aut benzynowych.
Benzyna ta w 70 – 85 proc. produkowana będzie z etanolu pochodzenia roślinnego, czyli zbóż,
trzciny cukrowej i buraków cukrowych.
Położenie i gospodarka rolna gminy stwarza potencjalne możliwości wykorzystania zrąbków
drewna i słomy do celów energetycznych. Potencjał energetyczny słomy, powstającej na terenie
gminy, określono szacunkowo na 240 tys. GJ/rok, co zapewniło by dostawę paliwa dla kotłowni
o łącznej wydajności cieplnej ok. 15-20MW.
Energia wiatru
Energetyka wiatrowa w Polsce jest dopiero u progu rozwoju. Coraz to większe zainteresowanie
często jednak nie idzie w parze z wiedzą na temat tego typu przedsięwzięć i sposobie ich
realizacji. Jest to o tyle niepokojące, ze wielu inwestorów posiadając odpowiednie środki może
wstrzymać się od wybudowania parku wiatrowego i stracić po pierwsze okazje do zainwestowania
swoich pieniędzy, po drugie zaś zaufanie do samej idei inwestowania w energetykę wiatrowa.
Dlatego tez ocena potencjału energetycznego wiatru dla miejsca lokalizacji przyszłej elektrowni
wiatrowej jest jednym z pierwszych, niezbędnych kroków w realizacji całej inwestycji. Dla
terytorium naszego kraju nie istnieją gotowe mapy wiatru przydatne dla energetyki wiatrowej, które
można by wykorzystać przy planowaniu terenu posadowienia turbin.
W Polsce, przy obecnych warunkach ekonomicznych i technicznych, za teren przydatny do
wykorzystania energii wiatru uznaje się taki, dla którego średnia roczna prędkość wiatru na 70m
n.p.g. jest nie mniejsza niż 6 m/s.
Energia elektryczna wyprodukowana w siłowniach wiatrowych uznawana jest za energię czystą,
proekologiczną, gdyż nie emituje zanieczyszczeń materialnych do środowiska ani nie generuje
76
gazów szklarniowych. Siłownia wiatrowa ma jednakże inne oddziaływanie na środowisko
przyrodnicze i ludzkie, które bezwzględnie należy mieć na uwadze przy wyborze lokalizacji.
Dlatego tez lokalizacja siłowni i farm wiatrowych podlega pewnym ograniczeniom. Jest rzeczą
ważną, aby w pierwszej fazie prac tj. planowania przestrzennego w gminie zakwalifikować bądź
wykluczyć miejsca lokalizacji w aspekcie wymagań środowiskowych i innych. W ten sposób
postępując uniknie się zbędnych kosztów, straty czasu oraz otwartego konfliktu z mieszkańcami
i ekologami. Wstępna analiza lokalizacyjna powinna obejmować określenie minimalnej odległości
od siedzib ludzkich w aspekcie hałasu (w tym infradźwięków), wymogi ochrony krajobrazu
w odniesieniu do obszarów prawnie chronionych np. parków narodowych, parków krajobrazowych,
rezerwatów przyrody itp., oraz wymogi ochrony środowiska przyrodniczego, w aspekcie siedlisk
zwierzyny i ptactwa, tras przelotu ptaków. Obecnie na terenie gminy Leśnica nie ma działających
elektrowni wiatrowych.
Rysunek 9. Potencjalne zasoby energii wiatru w Polsce.
Energia wodna:
W naszym kraju udział energetyki wodnej w ogólnej produkcji energii elektrycznej wynosi zaledwie
1,5%. Teoretyczne zasoby hydroenergetyczne naszego kraju wynoszą ok. 23 tys. GWh rocznie.
Zasoby techniczne szacuje się na ok. 13,7 tys. GWh/rok. Wielkość ta to niemal 10% energii
elektrycznej produkowanej w naszym kraju. Powyższe dane obejmują jedynie rzeki o znaczących
przepływach. Przy uwzględnieniu pozostałych rzek, kwalifikujących się jedynie do budowy małych
elektrowni wodnych (MEW), ich wartość jeszcze wzrośnie. Na terenie województwa opolskiego
(stan w 2004r.) pracuje 29 elektrowni wodnych o łącznej mocy 16,9 MW.
Podstawowym warunkiem dla pozyskania energii potencjalnej wody jest istnienie w określonym
miejscu znacznego spadu dużej ilości wody. Dlatego tez budowa elektrowni wodnej ma największe
77
uzasadnienie w okolicy istniejącego wodospadu lub przepływowego jeziora leżącego w pobliżu
doliny. Miejsca takie jednak nieczęsto występują w przyrodzie, dlatego tez w celu uzyskania spadu
wykonuje się konieczne budowle hydrotechniczne.
Na terenie gminy Leśnica nie ma obecnie działających małych elektrowni wodnych, dawniej
(XVIII w.) istniało w samej Leśnicy 7 młynów wodnych, 4 młyny wodne działały w Czarnocinie,
jeden w Kadłubcu, jeden w Krasowej, jeden w Lichyni, trzy młyny w Łąkach Kozielskich, trzy młyny
w Raszowej.
Energia geotermalna
Energia geotermalna – jest zawarta w wodach, parach wodnych i otaczających je skałach. Zasoby
te są w Polsce ogromne i są odnawialne wtedy, gdy po wykorzystaniu ciepła z pobranej wody
z powrotem włączane są do miejsca pobrania.
Pod względem energetycznym najlepiej jest eksploatować wody wysokotemperaturowe, jednak
występują one zwykle bardzo głęboko, nawet na głębokościach poniżej 3000m. Słabe rozpoznanie
głębokich zbiorników geotermalnych przy planowaniu ich eksploatacji wiąże się z ryzykiem
finansowym. Wykorzystanie wód średnio i niskotemperaturowych, z uwagi na mniejszą głębokość
występowania zbiorników (1500–2000m) niesie ze sobą mniejsze ryzyko, ale jest też
energetycznie mniej korzystne.
Budowa wgłębna na terenie gminy nie została rozpoznana wierceniami i profilowaniem
geofizycznym na dużych głębokościach. Ten stopień rozpoznania budowy geologicznej wynikający
z badań kartograficznych i studiów terenowych zwykle pozwala na wytypowanie
perspektywicznych serii skalnych dla geotermii do przewiercenia otworem poszukiwawczym, który
w przyszłości mógłby spełniać rolę otworu eksploatacyjnego. Proponowane rozpoznanie wiertnicze
może dostarczyć informacji na temat rozszerzenia poszukiwań wód geotermalnych przydatnych do
zastosowania w miejskim ciepłownictwie, jakkolwiek teren gminy leży w strefie występowania
podwyższonych temperatur wód podziemnych, które mogą stanowić alternatywne źródło ciepła dla
jej terenu. Na głębokości ok. 3000m temperatura wód wynosi ok. 105oC, co może stanowić
przesłankę dla możliwości wykorzystania energii geotermalnej ze źródeł głębokich.
Energia słońca
Najbardziej popularnymi metodami pozyskiwania energii z promieniowania słonecznego są
systemy fototermiczne, wykorzystujące tzw. kolektory słoneczne oraz systemy fotowoltaiczne,
przetwarzające promieniowanie słoneczne bezpośrednio na energię elektryczną.
Zasoby energii słonecznej są wystarczające do zaspokojenia wszystkich potrzeb w zakresie
produkcji cieplej wody użytkowej w okresie letnim i ok. 50÷60 % tych potrzeb w okresie wiosenno –
jesiennym.
Energię słoneczną wykorzystuje się w:
1) kolektorach słonecznych,
2) instalacjach fotowoltaicznych,
3) oświetleniu solarnym,
4) sygnalizacji solarnej.
Energia otoczenia:
Ziemia nagrzewana promieniami słonecznymi stanowi niewyczerpane źródło energii cieplnej
o niskiej temperaturze. Ciepło z otoczenia, np. z gruntu czy z wody może być wykorzystane po
przetworzeniu do celów grzewczych. Temperatura gruntu na głębokości 15 metrów przez cały rok
jest stała i wynosi ok. 10 stopni C, a wód gruntowych od 8 do 12 stopni C. Urządzenia, które
pobierają ciepło z otoczenia i podnoszą je do poziomu temperatury wymaganej dla celów
grzewczych nazywane są "pompami ciepła". Jest wiele rodzajów systemów grzewczych
z wykorzystaniem pomp ciepła i chociaż charakteryzują się one dużymi kosztami inwestycyjnym, to
stają się coraz bardziej popularne, ze względu na bardzo wysoką sprawność energetyczną, rzędu
300 - 400%.
78
Promocja i wspieranie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych
Kierunki działań:
Zadania własne:
Jednostka
odpowiedzialna
Upowszechnianie informacji o rozmieszczeniu i możliwościach Gmina Leśnica,
technicznych wykorzystania potencjału energetycznego poszczególnych Powiat, Organizacje
rodzajów odnawialnych źródeł energii
pozarządowe
Gmina Leśnica,
Prowadzenie działań edukacyjnych oraz popularyzujących odnawialne
Powiat, Organizacje
źródła energii
pozarządowe
Rodzaj zadania
79
AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA
10. HARMONOGRAM REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ NA LATA 2009 – 2012.
Tabela 20. Priorytetowe cele krótkookresowe na terenie Miasta i Gminy Leśnica w latach 2009-2012.
Cel
średniookresowy
ochrona przyrody i
krajobrazu
ochrona powietrza
Instytucja
koordynująca
Źródła
finansowania
Szacunkowy koszt realizacji zadania [zł]
Kierunek działań
Opracowanie planu ochrony Parku
Krajobrazowego „Góra Św. Anny”
Urządzanie i utrzymanie terenów
zieleni, zadrzewień, zakrzewień i
parków
Bieżące utrzymanie terenów
zielonych i rekreacyjnych
Pielęgnacja i ochrona wartości
biologicznych i geologicznych Parku
Krajobrazowego w Górze Św. Anny
Ochrona krajobrazu historycznego i
przestrzeni przyrodniczej Parku
Krajobrazowego w Górze Św. Anny
Utrzymanie Parku Wiejskiego w
Raszowej
2009
2010
2011
2012
RAZEM:
75 000
-
-
-
75 000
25 000
25 000
25 000
25 000
100 000
15 000
15 000
15 000
15 000
60 000
8 000
10 000
10 000
10 000
38 000
5 000
5 000
5 000
5 000
20 000
3 000
3 000
3 000
3 000
12 000
Wojewoda,
ZOPK
Budżet Państwa,
WFOŚiGW
Gmina Leśnica
Budżet Gminy
GFOŚiGW
Gmina Leśnica
Budżet Gminy
GFOŚiGW
Gmina Leśnica
Budżet Gminy
GFOŚiGW
Gmina Leśnica
Budżet Gminy
GFOŚiGW
Gmina Leśnica
Budżet Gminy
GFOŚiGW
Gmina Leśnica
Budżet Gminy
Urządzenie Parku Miejskiego w
Leśnicy
100 000
1 500 000
1 500 000
-
3 100 000
Gmina Leśnica
Budżet Gminy
GFOŚiGW
Pielęgnacja i wycinka drzew
22 000
25 000
25 000
25 000
97 000
Gmina Leśnica
Budżet Gminy
Termomodernizacja Szkoły
Podstawowej w Leśnicy
102 000
-
-
-
102 000
Gmina Leśnica
Budżet Gminy
GFOŚiGW
Monitoring środowiska
10 000
10 000
10 000
10 000
40 000
80
Cel
średniookresowy
ochrona przed
hałasem
.
Instytucja
koordynująca
Źródła
finansowania
Gmina Leśnica
Budżet gminy
Gmina Leśnica
Budżet gminy
Gmina Leśnica
Budżet Gminy,
Inne źródła
Przebudowa konstrukcji nawierzchni
drogi gminnej ul. Wiejska VII sołectwo
Dolna
Remont nawierzchni drogi gminnej ul.
Planetorza sołectwo Góra Św. Anny
Remont nawierzchni drogi gminnej ul.
Wolności sołectwo Lichynia
Gmina Leśnica
Budżet gminy
Bieżące utrzymanie dróg gminnych
Gmina Leśnica
Budżet gminy
Gmina Leśnica
Budżet Gminy
GFOŚiGW
Gmina Leśnica
Budżet Gminy
GFOŚiGW
Gmina Leśnica
Budżet Gminy
GFOŚiGW
Gmina Leśnica
Budżet Gminy,
Inne źródła
edukacja ekologiczna
ochrona wód
powierzchniowych i
podziemnych
Gmina Leśnica
Gmina Leśnica
Gmina Leśnica
Budżet Gminy,
GFOŚiGW
Kredyty i pożyczki
Budżet Gminy,
GFOŚiGW
Kredyty i pożyczki
GFOŚiGW
Kierunek działań
Bieżące utrzymanie dróg
wewnętrznych
Kampanie edukacyjno – informacyjne
oraz nagrody dla uczestników
konkursów organizowanych przez
Gminę
Akcja „Sprzątanie Świata” - zakup
worków i rękawic
Dofinansowanie Centrum Edukacji
Ekologicznej, Krajobrazowej i
regionalnej Tożsamości w Publicznym
Gimnazjum w Leśnicy
Rozwój bazy turystycznej w Górze
Św. Anny – budowa parkingu wraz z
dojazdami
Budowa kanalizacji sanitarnej w
miejscowości Raszowa
Budowa kanalizacji sanitarnej w
miejscowości Łąki Kozielskie
Dopłata do budowy przydomowych
oczyszczalni ścieków przez osoby
fizyczne
2009
2010
2011
2012
RAZEM:
72 500
-
-
-
72 000
56 000
-
-
-
56 000
112 950
112 950
-
-
-
225 900
474 400
500 000
500 000
500 000
1 974 400
150 000
150 000
150 000
150 000
600 000
25 000
25 000
25 000
25 000
100 000
2 500
2 500
2 500
2 500
10 000
368 757
40 000
40 000
40 000
488 757
683 200
2 732 800
3 660 000
-
-
7 076 000
6 367 037
-
-
10 912 872
-
3 404 166
-
3 454 166
80 000
80 000
80 000
320 000
1 572 858
972 977
2 000 000
50 000
80 000
81
Cel
średniookresowy
Instytucja
koordynująca
Gmina Leśnica
Gospodarka
odpadami
Zapobieganie
awariom
Źródła
finansowania
Budżet Gminy,
GFOŚiGW
Kierunek działań
Program „Zdrowa woda” – budowa
sieci wodociągowej i modernizacja
ujęć na terenie gminy
2009
2010
2011
2012
RAZEM:
522 773
143 227
-
-
666 000
-
-
70 000
Szczegółowy opis w Planie Gospodarki Odpadami
Gmina Leśnica
Budżet gminy
Budowa zbiornika
przeciwpożarowego w Łąkach
Kozielskich
70 000
-
Objaśnienia:
GFOŚiGW – Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
WFOŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
ZOPK – Zespół Opolskich Parków Krajobrazowych
82
11. SPOSÓB KONTROLI ORAZ DOKUMENTOWANIA REALIZACJI PROGRAMU.
Monitoring prowadzonej polityki ochrony środowiska oznacza, że realizacja Programu będzie
podlegała ocenie w zakresie:
1. stopnia wykonania przyjętych zadań,
2. stopnia realizacji założonych celów
3. analizy przyczyn powstałych rozbieżności.
Wyniki oceny stanowić będą podstawę kolejnej aktualizacji programu. Propozycja aktualizacji
winna być formułowana przy znaczącym udziale systemu.
System oceny realizacji programu powinien być oparty na odpowiednio dobranych wskaźnikach
presji, stanu i reakcji, pozwalających całościowo opisać zagadnienie polityki ochrony środowiska
i zarazem dających możliwość porównań międzyregionalnych. System tworzyć będą:
1. wskaźnik presji na środowisko, wskazujące główne źródła problemów i zagrożeń
środowiskowych, odnoszących się do tych form działalności, które zmniejszają ilość i jakość
zasobów (np. emisja zanieczyszczeń do środowiska, ilość odpadów gromadzonych na
składowiskach, tempo eksploatacji zasobów środowiska).
2. wskaźniki stanu środowiska, odnoszące się do jakości środowiska i jego zasobów,
pozwalające na ocenę zachodzących zmian (np. lesistość, udział gruntów rolnych),
3. wskaźniki reakcji (działań ochronnych), pokazujące działania podejmowane w celu poprawy
jakości środowiska lub złagodzenia antropresji na środowisko (np. procent mieszkańców
korzystających z oczyszczalni ścieków, udział obszarów prawnie chronionych w powierzchni
województwa, powierzchnia gruntów zrekultywowanych, wydatki na ochronne środowiska).
Do określenia powyższych wskaźników wykorzystywane są przede wszystkim informacje
Głównego Urzędu Statystycznego oraz Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Dane
dotyczące gospodarki odpadami podano według stanu za rok 2007. Listę proponowanych
wskaźników dla gminy Leśnica przedstawiono w tabeli poniżej:
Tabela 21. Wskaźniki efektywności realizacji celów Programu ochrony środowiska gminy Leśnica.
Dane wyjściowe
Lp.
Wskaźniki
2007
Ochrona przyrody i krajobrazu
1. Obszary Natura 2000
PLH160002
2. Rezerwaty
4
3. Parki krajobrazowe
1
4. Obszary chronionego krajobrazu
0
5. Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe
0
6. Użytki ekologiczne
0
Lasy
7. Lesistość miasta i gminy
14,7 %
Gleby
8. Grunty zdewastowane i zdegradowane
b.d.
9. Ekologiczne
gospodarstwa
rolne
b.d.
posiadające certyfikat
Jakość wód podziemnych i powierzchniowych
10. Jakość wód podziemnych
III klasa
11. Jakość wód powierzchniowych
nie oznaczana na terenie gminy
12. Ładunki zanieczyszczeń w ściekach
BzT5: b.d.
komunalnych
odprowadzane
do
ChZT: b.d.
odbiorników w kg/rok
Zawiesina: b.d.
13. Ładunki zanieczyszczeń w ściekach
przemysłowych
odprowadzane
do
Osady ogółem: b.d.
odbiorników
14. Ścieki przemysłowe i komunalne
Komunalne: b.d.
oczyszczane
Przemysłowe: b.d.
15. Ludność w mieście/gminie korzystająca
83
Lp.
Wskaźniki
z sieci kanalizacyjnej
16. Ludność
obsługiwana
przez
oczyszczalnie ścieków (w % ludności
ogółem)
Ochrona powietrza atmosferycznego
17. Liczba stref, w których poziom
substancji jest wyższy od wartości
dopuszczalnej, powiększonej o
margines tolerancji (wymagane jest
sporządzenie programów ochrony
powietrza)
18. Liczba stref, w których poziom pyłu
zawieszonego PM10 jest wyższy od
wartości dopuszczalnej, lecz nie
przekracza wartości dopuszczalnej
powiększonej o margines tolerancji
19 Liczba stref, w których poziom pyłu
zawieszonego NO2 jest wyższy od
wartości dopuszczalnej, lecz nie
przekracza wartości dopuszczalnej
20. Liczba stref, w których poziom pyłu
zawieszonego benzenu C6H6 jest
wyższy od wartości dopuszczalnej, lecz
nie przekracza wartości dopuszczalnej
Energia odnawialna
21. Udział energii odnawialnej w całkowitym
zużyciu energii pierwotnej - ogółem
22. Udział energii wodnej
Dane wyjściowe
2007
2464/238
52,7
1
0
0
1
b.d.
b.d.
Dla prawidłowej realizacji monitoringu wykonalności celów, priorytetów i zadań programu ochrony
środowiska Miasta i Gminy Leśnica niezbędna jest okresowa wymiana informacji pomiędzy
Starostwem Powiatowym a Urzędem Miasta i Gminy, dotycząca stanu komponentów środowiska
oraz stopnia zaawansowania realizacji poszczególnych zadań (w tym w szczególności zadań
gmin). Przewiduje się wymianę ww. informacji w sposób zorganizowany – w ustalonej formie
pisemnej lub elektronicznej (sprawozdawczość okresowa).
84
12. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA
Nadzór nad realizacją programu w praktyce oznacza określenie zasad zarządzania nim wraz
z ustaleniem mechanizmu monitorowania jego realizacji. Program Ochrony Środowiska Miasta
i Gminy jest dokumentem o charakterze strategicznym. Stanowi instrument wspomagający
realizację prawa miejscowego (gminy, powiatu) pozostając w ścisłym związku z planami
zagospodarowania przestrzennego gmin, decyzjami o warunkach zabudowy i zagospodarowania
oraz decyzjami związanymi z realizacją przedsięwzięć w zakresie gospodarki wodno – ściekowej,
gospodarki odpadami, rozwojem terenów zielonych i innych. Kierownictwo posiada kompetencje
pozwalające mu realizować zawarte w programie cele i zadania. Aby jednak ta realizacja
przebiegała spójnie z polityką regionalną konieczne jest przygotowanie struktur administracyjnych
do ścisłej współpracy z organami dysponującymi znacznie szerszymi uprawnieniami wynikającymi
z ich kompetencji.
Organ wykonawczy miasta i gminy w celu realizacji polityki ekologicznej państwa sporządza
gminny program ochrony środowiska, który podlega zaopiniowaniu poprzez organ wykonawczy
powiatu.
Z punktu widzenia pełnionej roli w realizacji programu można wyodrębnić cztery grupy podmiotów
uczestniczących w nim. Są to:
- podmioty uczestniczące w organizacji i zarządzaniu programem,
- podmioty realizujące zadania programu, w tym instytucje finansujące,
- podmioty kontrolujące przebieg realizacji i efekty programu,
- społeczność miasta i gminy jako główny podmiot odbierający wyniki działań programu.
Główna odpowiedzialność za realizację programu spoczywa na Burmistrzu, który składa Radzie
Miejskiej Leśnicy raporty z wykonania programu. W praktyce, Burmistrz może wyznaczyć
koordynatora wdrażania programu. Zadaniem koordynatora jest ścisła współpraca z Burmistrzem
i Radą Miejską oraz przedstawianie im okresowych sprawozdań z realizacji programu.
Rada Miejska współdziała z organami administracji rządowej i samorządowej szczebla
wojewódzkiego, powiatowego oraz z samorządami gminnymi. Natomiast w dyspozycji Zarządu
Województwa znajdują się instrumenty finansowe na realizację zadań programu (poprzez
WFOŚiGW). Ponadto Rada Miejska współdziała z instytucjami administracji rządowej,
w dyspozycji których znajdują się instrumenty kontroli i monitoringu. Instytucje te kontrolują
respektowanie prawa, prowadzą monitoring stanu środowiska (WIOŚ), prowadzą monitoring wód
(RZGW).
Władze miasta i gminy mogą być wspierane przez Zespół Konsultacyjny, który może być powołany
spośród przedstawicieli lokalnych społeczności samorządowych zaangażowanych już w proces
tworzenia projektu programu poprzez udział w sesjach warsztatowych i spotkaniach roboczych.
Zadaniem Zespołu Konsultacyjnego mogłoby być nadzorowanie procesu wdrażania programu oraz
uzgadnianie współpracy w realizacji poszczególnych zadań. Spotkania Zespołu Konsultacyjnego
powinny odbywać się co najmniej dwa razy w roku.
W niektórych pracach Zespołu Realizacji Programu powinny także uczestniczyć podmioty
gospodarcze realizujące inwestycje zgodnie z kierunkami nakreślonymi w programie.
85
Rysunek 10. Schemat zarządzania programem ochrony środowiska.
Rada Miejska
Burmistrz
Koordynator programu
Marszałek, Zarząd
Województwa
Instytucje kontrolujące
Zespół Realizacji
Programu
Instytucje finansujące
Jednostki realizujące
przedsięwzięcia
Odbiór społeczny programu
Tabela 22. Najważniejsze działania w ramach zarządzania środowiskiem.
Lp. Zagadnienie
Główne działania w latach 20092012
1.
Wdrażanie programu
Raporty o wykonaniu programu (2x,
ochrony środowiska
2009 i 2011)
2.
Edukacja ekologiczna,
Komunikacja ze
społeczeństwem,
System informacji o
środowisku
3.
Systemy zarządzania
środowiskiem
4.
Monitoring stanu
środowiska
Wspieranie finansowe samorządów,
zakładów, instytucji, organizacji
wdrażających program
Rozwój różnorodnych form edukacji
ekologicznej w oparciu o instytucje
zajmujące się tym zagadnieniem Realizacja zapisów ustawy dot.
dostępu
do informacji o środowisku i jego
ochronie
Większe wykorzystanie mediów
(prasa,
telewizja, internet) w celach
informowania społeczeństwa o
podejmowanych i planowanych
działaniach z zakresu ochrony
środowiska, w tym realizacji
programów
Wspieranie i promowanie zakładów /
instytucji wdrażających system
zarządzania środowiskiem
Zgodnie z wymaganiami ustawowymi
Informacje o stanie środowiska w
powiecie
Instytucje
uczestniczące
Rada Miejska,
Inne jednostki
wdrażające
Program
WFOŚiGW,
Fundusze celowe,
Fundusze UE
Rada Miejska,
Zarząd
województwa
WIOŚ,
Organizacje
pozarządowe
Gmina,
Wojewoda
Fundusze celowe
WIOŚ, WSSE,
RZGW, Marszałek,
Gmina
86
13. ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU
Realizacja programu wdrażania wymagań ochrony środowiska Unii Europejskiej jest zadaniem
trudnym i kosztownym. Trudności wynikać będą nie tylko z problemów technicznych
i organizacyjnych, ale także ograniczonej płynności finansowej polskich przedsiębiorstw, co
utrudniać będzie pozyskiwanie środków finansowych na niezbędne inwestycje. Znaczna część
kosztów dostosowania obciąży samorządy, reszta będzie musiała być poniesiona przez podmioty
gospodarcze.
Źródła finansowania programu będą zróżnicowane, w zależności od rodzaju i okresu
przewidywanego działania, a przede wszystkim możliwości stosowania instrumentów finansowo –
ekonomicznych, zapewnionych na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym.
Dostępne na rynku polskim publiczne źródła finansowania przedsięwzięć z zakresu ochrony
środowiska można podzielić na:
- krajowe – pochodzące z budżetu państwa, budżetu gminy, pozabudżetowych instytucji
publicznych, udzielane w formie dotacji, grantów i subwencji,
- pomocy zagranicznej – Fundusz Spójności, fundusze strukturalne, fundacje itp.
Specyfiką systemu finansowania ochrony środowiska w Polsce jest to, że większą część wydatków
ponoszą przedsiębiorstwa, fundusze ekologiczne i samorządy terytorialne, natomiast udział
środków budżetu jest mały.
Wiele samorządów chce skorzystać w okresie promowania 2007 – 2013 ze środków dostępnych
w PO Infrastruktura i Środowisko (Fundusz Spójności i Europejski Fundusz Rozwoju
Regionalnego). Nie można obecnie określić ile z tych projektów uzyska dofinansowanie.
Tabela 23. Podział
2007 – 2013 [w Euro].
środków
w
ramach
poszczególnych
Priorytetów
RPO
WO
(kwoty podano z uwzględnieniem zmian finansowych wynikających z przesunięć pomiędzy kategoriami interwencji
programu – zgodnie z uchwałą nr 5/2009 KM RPO WO 2007-2013)
PRIORYTET RPO WO 2007-2013
P1
WZMOCNIENIE ATRAKCYJNOŚCI
GOSPODARCZEJ REGIONU
37,00%
158 043 580,81
P2
SPOŁECZEŃSTWO INFORMACYJNE
5,00%
21 357 240,65
P3
TRANSPORT
26,00%
111 057 651,38
P4
OCHRONA ŚRODOWISKA
10,00%
42 714 481,30
10,00%
42 714 481,30
9,00%
38 443 033,17
3,00%
12 814 344,39
100,00%
427 144 813,00
P5
P6
P7
% ALOKACJI
KWOTA ALOKACJI
w Euro
NR
INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA I
SZKOLNICTWO WYŻSZE
AKTYWIZACJA OBSZARÓW MIEJSKICH I
ZDEGRADOWANYCH
POMOC TECHNICZNA
RAZEM
Środki finansowe dostępne na ochronę środowiska są również, w utworzonym na mocy
Rozporządzenia Rady (WE) 1290/2005, Europejskim Funduszu Rolnym – Rozwoju Obszarów
Wiejskich (EFRROW). Zdaniem EFRROW, jest promocja zrównoważonego rozwoju obszarów
wiejskich we Wspólnocie. Zgodnie z przepisami każdy kraj członkowski obowiązany jest
opracować Krajowy Plan Strategiczny oraz Program Rozwoju Obszarów Wiejskich. Krajowy Plan
Strategiczny obejmuje lata 2007 – 2013. Łączna kwota środków na PROW 2007 – 2013 to ok. 17,2
mld euro, z czego ponad 13,2 mld euro będzie pochodzić z budżetu UE (EFRROW), a około 4 mld
stanowić będą krajowe środki publiczne. W Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa
Województwa Opolskiego na lata 2005 – 2013 przewidziano dwa priorytety wpisujące się
w założenia niniejszego Programu:
87
Priorytet 1: Poprawa (ilościowa i jakościowa) infrastruktury produkcyjnej, technicznej
i społecznej dla wzmocnienia konkurencyjności obszarów wiejskich;
W ramach pierwszego priorytetu planowane jest działanie Budowa i modernizacja systemu
infrastruktury przeciwpowodziowej, urządzeń melioracyjnych i małej retencji wodnej
z zaplanowanymi środkami na lata 2007 – 2013 wynoszącymi 83,7 mln EU (wg. kursu 4,00).
Priorytet 2: Poprawa konkurencyjności oraz wspieranie trwałego i zrównoważonego
rozwoju rolnictwa oraz wzmocnienie przetwórstwa rolno – spożywczego.
W ramach 2 priorytetu w zapisy niniejszego Programu wpisuje się zadanie:
Wsparcie działań w gospodarstwach rolnych, służących zachowaniu walorów przyrodniczo –
krajobrazowych obszarów wiejskich – kwota dofinansowania z EFRROW na lata 2007 – 2013 –
200,0 mln EU (wg. kursu 4,00).
Zakładana całkowita kwota do wykorzystania z EFRROW na lata 2007 – 2013 to blisko 710,45
mln Euro.
Tabela 24. Środki finansowe przeznaczone na ochronę środowiska w latach 2007–2013 (w mln
EU).
Lp.
Dokumenty
EFRR
EFRROW
FS
Razem
399,10*
1. Regionalny Program
399,10
Operacyjny Województwa
Opolskiego
1328,30
2. Projekt PO Infrastruktura i
-#
1328,30+
Środowisko – projekty z
terenu Województwa
Opolskiego
710,45
3. Program Rozwoju Obszarów
710,45
Wiejskich
RAZEM bez przerwy
2437,85
399,10
710,45
1328,30+
143,70
5. Rezerwa z PO Infrastruktura i
143,70+
Środowisko – projekty z
terenu Województwa
Opolskiego
RAZEM z rezerwą
2581,55
399,10
710,45
1472,00+
*łącznie ze środkami tylko w części przeznaczonymi na ochronę środowiska
#z funduszu tego mogą np. skorzystać duże przedsiębiorstwa i samorządy, na dzień dzisiejszy nie jest możliwe
oszacowanie kwoty
+wielkość środków wg. projektów zapisanych w indykatywnym wykazie projektów kluczowych i dużych do POIiŚ oraz
przesłanych do MRR w ramach konsultacji społecznych (aktualne na dzień 29.08.2007).
88
14. LITERATURA
1. Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016” –
Warszawa 2008 r.
2. Program Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego na lata 2007-10 z perspektywą do
2014 roku
3. Biuletyn Statystyczny Województwa Opolskiego, WUS, Opole 2007
4. Raport o stanie środowiska w województwie opolskim w 2004, 2005, 2006, 2007 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu
5. Biernat S. Krysowska M. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000
6. Kardasz, Kamińska, 1987 – Norma branżowa. Agrotechnika. Analiza chemiczno-rolnicza
gleby. Oznaczanie wartości pH. Wyd. Normalizacyjne “Alfa”.
7. Klima St. (1999): Zarządzanie ochroną środowiska w Unii Europejskiej. Wyższa Szkoła
Zarządzania i Bankowości. Kraków. Kraków, grudzień 2000; AGH Wydział Górniczy
w Krakowie.
8. Bednarek R., Prusunkiewicz Z. Geografia gleb, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1997
9. Bernaciak A., Gaczek W., Ekonomiczne aspekty ochrony środowiska, Akademia
Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 2002.
10. Błaszyk T., Górski J., Odpady a problemy zagrożenia i ochrony wód podziemnych,
Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, Warszawa 1996.
11. Kardasz, Kamińska, 1987 – Norma branżowa. Agrotechnika. Analiza chemiczno-rolnicza
gleby. Oznaczanie wartości pH. Wyd. Normalizacyjne “Alfa”.
12. Centralna baza danych geologicznych - http://baza.pgi.waw.pl/
13. http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/index.php
14. http://baza.pgi.gov.pl
15. http://energetyka.w.polsce.org
16. http://www.oze.rankking.pl
17. http://www.opole.pios.gov.pl
18. Strategia Rozwoju Infrastruktury Transportowej w Województwie Opolskim w latach 20082013.
19. Stan środowiska w Opolu i powiecie opolskim, WIOŚ Opole, 2007
20. Urząd Regulacji Energetyki, baza koncesji 2007.
21. www.wrotaopolszczyzny.pl
22. Sprawozdanie z realizacji inwestycji w zakresie wodociągów i sanitacji wsi w 2007r
23. Studium rozwoju systemów energetycznych w województwie opolskim do 2015r.
(Energoprojekt Katowice S.A. 2003
89

aktualizacja programu ochrony środowiska dla gminy leśnica na lata

Transkrypt

Podobne dokumenty

Serdecznie zapraszamy Góra św. Anny – Dom

TEMATY PROJEKTÓW EDUKACYJNYCH DLA

Plakat Leśnica 30.11.2016.cdr

Leśnicka piątka - Orian-Show

„Człowiek- najlepsza inwestycja”

Regulamin rekrutacji i udziału w projekcie Znany i

Lokal gastronomiczny do wynajęcia, pow. Strzelecki, gm. Leśnica