Federalista 9

Jak
działać
w imieniu
III sektora?
Z
daję sobie sprawę z przewrotności tytułu, który niejako zakłada, że działać
w imieniu III sektora można, a nawet
należy. Powstaje tylko pytanie o sposoby i formy. I w zasadzie jest to teza, która przyświeca
chyba wszystkim organizacjom federacyjnym,
zwłaszcza że trudno w codziennej pracy oddzielić funkcje reprezentacji od rzecznictwa.
Na tekst składają się moje osobiste refleksje
wysnute na podstawie sześcioletniego zaangażowania w działalność Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych oraz obserwacji
działalności reprezentantów OFOP-u w różnych ciałach dialogu obywatelskiego.
Cele – po co?
Działania rzecznicze podejmuje się w celu
osiągnięcia konkretnych efektów, które należy
określić planując proces rzeczniczy. W przypadku organizacji pozarządowych i ich reprezentantów w debacie publicznej cele te są następujące:
• artykulacja interesów społecznych,
• zmiany przepisów prawnych,
• zmiana praktyki urzędniczej,
• zawiązywanie koalicji,
• last but not least – promocja swojej organizacji.
Angażując się w działania rzecznicze, możemy
określić oczywiście kilka z powyższych celów.
Poradnik dla reprezentanta sektora
F 9 (u).indd 19
Agata Wiśniewska-Górczewska
Rzecznictwo – ale o co chodzi?
Dobrze jest uświadomić sobie, co określamy
mianem rzecznictwa, bo termin ten bywa rozumiany różnie. Tak więc rzecznictwo jest:
• występowaniem w sprawie,
• występowaniem w imię wartości,
• zabieganiem o interes organizacji lub
grupy organizacji.
W odniesieniu do celów omówionych w akapicie wyżej staje się to jasne. Podobnie oczywistym będzie, czym rzecznictwo nie jest,
choć niestety bywa niewłaściwie rozumiane,
co sprowadza na podejmujących takie działania „rzecznicze” podejrzenia o nieprzejrzyste zamiary i tzw. drugie dno zaangażowania.
Rzecznictwo nie jest zatem:
• lobbingiem (rozumianym ustawowo,
który jest lub może być elementem działań rzeczniczych),
• nieformalnym wpływem,
• „załatwianiem” spraw (cudzysłów pokazuje różnicę między dochodzeniem
słusznych praw jednej lub wielu organizacji, wskazanym w poprzedniej wyliczance).
Takie działania niejednokrotnie kuszą, zwłaszcza
jeśli znamy decydenta w danej sprawie. Są jednak
w większości nieprzejrzyste i trudno je kojarzyć
z dobrymi intencjami. Osiągnięcie celu musi iść
19
2012-05-21 11:01:06
w parze z etyką, poprawnością i jawnością procesu, który do niego doprowadził.
Zagrożenia i korzyści
Działalność rzecznicza bywa podejrzana
zwłaszcza dla osób czy instytucji, z którymi
stykamy się po raz pierwszy, bądź niewystarczająco jasno potrafimy przekazać nasze intencje. Dlatego proponuję przyjrzeć się przynajmniej kilku zagrożeniom, jakie może nieść
ze sobą rzecznictwo:
• posądzenie o „załatwianie po znajomości”,
• niemożność wypracowania konsensusu satysfakcjonującego wszystkich koalicjantów,
• kolizja między korzyściami „tu i teraz”
a długofalowymi,
• słabe merytorycznie argumenty,
• niedostateczna znajomość przepisów
prawnych,
• w zależności od sprawy mogą pojawić się
inne trudności.
Nie po to jednak angażujemy się w rzecznictwo,
aby przegrywać czy być nieprzygotowanym.
Co więc można zyskać? Oto kilka korzyści:
• zmiana warunków funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego,
• wpływ na prawo krajowe, według którego później się funkcjonuje,
• wpływ na to, co się dzieje w województwie, powiecie, gminie, np. na cele poszczególnych polityk, obszary dofinansowania,
• poznanie partnerów przyszłych akcji
rzeczniczych,
• promocja organizacji rzeczniczej.
Korzyścią zawsze jest oczywiście osiągnięcie
zamierzonych efektów, ale praktyka pokazuje, że w procesie rzeczniczym osiągamy dużo
więcej, nawiązanie relacji z partnerami, wzrost
naszej wiedzy z danej dziedziny, większe zrozumienie uwarunkowań danej sprawy itp.
20
F 9 (u).indd 20
Formy instytucjonalne – jak i gdzie?
Rzecznictwo można prowadzić zarówno poprzez reagowanie na potrzeby (np. włączając
się do konsultacji propozycji nowelizacji przepisów prawnych czy planu zagospodarowania
przestrzennego gminy), jak i generując sprawy
(np. z własnej inicjatywy zgłaszając potrzebę
zmiany przepisów krajowych lub miejscowych).
Ponadto można korzystać z istniejących instytucji, których nierzadko jesteśmy członkami,
jak również bez nich, zwracając się bezpośrednio np. do władz samorządowych. Dobór formy zależy od tego, jakiego rodzaju jest sprawa,
której zamierzamy się podjąć, czy ma charakter jednostkowy, czy zanosi się na dłuższy proces, wreszcie – czy istnieją instytucje, np. ciała
dialogu obywatelskiego, które daną tematyką
się zajmują. Przykładami zinstytucjonalizowanych form dialogu obywatelskiego, w których
istnieje przestrzeń na rzecznictwo, rozumiane
zwłaszcza jako proces, w którym główną rolę
gra dyskusja, szukanie konsensusu, a więc konsultowanie i opiniowanie różnych rozwiązań,
są:
• rady działalności pożytku publicznego,
• komitety monitorujące programy operacyjne,
• fora terytorialne,
• grupy i zespoły robocze (czasem samoistne, czasem powoływane przy wymienionych powyżej gremiach).
Partnerzy – z kim?
W celu zwiększenia skuteczności zabiegania
o sprawę, na której nam zależy, warto poszukać wsparcia. Wzmocni ono siłę naszego oddziaływania oraz pozwoli podzielić się pracą
z koalicjantami. Dobrze jest więc rozpoznać,
z kim może nam być „po drodze”. Pod uwagę
należy brać różne grupy partnerów: inne organizacje, zwykłych mieszkańców, administrację
publiczną (rządową i samorządową), podmioty
gospodarcze, związki zawodowe, organizacje
pracodawców, a także media.
Federalista numer specjalny, maj 2012
2012-05-21 11:01:06
Decydując się na współpracę należy określić
wspólne obszary zainteresowania, cele oraz
skoncentrować się na określonej sprawie. Nierzadko przyjdzie nam też określić te obszary,
w których się różnimy.
Współpraca może wyglądać różnie, a metody powinny zostać dobrane w zależności
od rodzaju sprawy, którą chcemy przeprowadzić, i czasu, jakim dysponujemy. Mogą to być
np. spotkania, uwspólnianie stanowisk, ale także zainteresowanie opinii publicznej. W rzecznictwie trzeba zatem wyjść ze swojego świata,
a więc nierzadko również z wąsko rozumianych racji. Z drugiej strony, nie możemy stracić
z oczu naszego celu.
Narzędzia – co można robić?
Czy z partnerami, czy bez, trzeba podjąć konkretne działania. Należą do nich (powtórzmy po raz kolejny – w zależności od rodzaju
sprawy):
• udział w konsultacjach społecznych, m.in.
z wykorzystaniem dostępnych kwestionariuszy, uczestnictwo w wysłuchaniach
publicznych, udział w zespołach roboczych, ciałach doradczych,
• zgłaszanie stanowisk z własnej inicjatywy, m.in. przygotowanych w oparciu
o stanowiska ekspertów; wespół z innymi
partnerami społecznymi, np. z organizacjami pozarządowymi (lub ich związkami) z terenu województwa,
• budowanie koalicji oraz zainteresowanie
sprawą innych grup, np. parlamentarzystów, mediów, związków zawodowych,
Poradnik dla reprezentanta sektora
F 9 (u).indd 21
• udział w debacie publicznej, m.in. przez
pisanie listów otwartych, publikację artykułów prasowych.
Zamiast podsumowania
Niniejszy tekst jedynie zarysowuje pewne elementy, które wydają się być niezbędne dla prowadzenia skutecznej działalności rzeczniczej.
Każdy na pewno dopisze do tych propozycji
własne, w zależności od tego, na jakim poziomie będzie działał i jakimi sprawami będzie się
zajmować.
Reasumując, aby odnieść sukces w działaniach
rzeczniczych, należy:
1) zdefiniować sprawę – i nastawić się
na wytrwałość,
2) określić cel maksimum i minimum, czyli
na jakich efektach nam zależy,
3) współpracować z ekspertami,
4) zbudować koalicję,
5) zainteresować osoby i instytucje zewnętrzne wobec problemu,
6) zdobyć wiedzę dotyczącą podobnych
przypadków,
a wszystko to działając rzetelnie i jawnie. Zatem, drogie Rzeczniczki i drodzy Rzecznicy,
do dzieła! Powodzenia!
AGATA WIŚNIEWSKA-GÓRCZEWSKA
Dyrektorka Programu Reprezentacji w OFOP,
przewodnicząca Grupy Roboczej ds. Społeczeństwa Obywatelskiego przy KK NSRO .
21
2012-05-21 11:01:06