Uwagi Fundacji Panoptykon dotyczące blokowania stron - E

Uwagi Fundacji Panoptykon dotyczące blokowania stron - E

Warszawa,19września2016r.
UwagiFundacjiPanoptykondotycząceblokowaniastron
internetowychwprojekcieustawyozmianieustawyograch
hazardowych
Projektustawyozmianieustawyograchhazardowychiinnychustaw(dalej:projektustawy)
przewiduje, że Minister Finansów będzie prowadzić Rejestr Domen Służących do Oferowania
Gier Hazardowych Niezgodnie z Ustawą (dalej: Rejestr), do którego wpisywane będą nazwy
domen internetowych wykorzystywanych do urządzania gier hazardowych bez koncesji,
zezwolenialubbezzgłoszenia.WpisdoRejestrubędziedokonywanyprzezMinistraFinansów.
Projekt ustawy nakłada na przedsiębiorców telekomunikacyjnych obowiązek blokowania
dostępudostronwpisanychdoRejestru.
Pomysłresortufinansówprzypominaanalogicznypomysłz2009r.,któryzakładałstworzenie
tzw. rejestru stron i usług niedozwolonych. Proponowane rozwiązanie wzbudziło powszechne
protesty Internautów i organizacji społecznych – w tym ze strony Fundacji Panoptykon.
OstatecznierządDonaldaTuskazrezygnowałzwprowadzeniablokowaniastroninternetowych.
Obecna propozycja mechanizmu blokowania również wzbudza nasze poważne zastrzeżenia.
Poniżejpodsumowujemynajważniejszeznich.
•
Naruszeniewolnościsłowa
WprowadzenieblokowaniastronwInterneciejestrozwiązaniemstwarzającympoważneryzyko
dla wolności słowa. Sama wolność słowa oznacza nie tylko możliwość swobodnego
otrzymywaniaiprzekazywaniainformacji,alerównieżjejaktywneposzukiwanieizdobywanie.
Ograniczenie tej swobody nosi znamiona zakazanej na mocy art. 54 ust. 2 Konstytucji RP
cenzury prewencyjnej. Mechanizm ten jest krytykowany przez organizacje międzynarodowe
zajmujące się ochroną praw człowieka. Specjalny sprawozdawca ONZ wskazał m.in., że
„blokowanie oraz technologie filtrujące [treść w Internecie – Fundacja Panoptykon] stanowią
często naruszenie obowiązku ochrony prawa do wolności wypowiedzi” 1 . Z kolei Komitet
Ministrów Rada Europy wezwał państwa, by powstrzymywały się od stosowania (…)
blokowaniaorazfiltrowaniawkontekściedostępudotreściwInternecie2.EuropejskiTrybunał
Praw Człowieka uznał, że takie środki utrudniające dostęp do informacji mogą być stosowane
jedynieprzywprowadzeniuwyjątkoworestrykcyjnejkontroli3.
1RadaPrawCzłowiekaONZ,ReportoftheSpecialRapporteuronthepromotionandprotectionoftherightto
freedomofopinionandexpression,FrankLaRue,UNDoc.A/HRC/17/27,2011,pkt31.
2KomitetMinistrówRadyEuropy,RecommendationCM/Rec(2007)16oftheCommitteeofMinisterstomember
statesonmeasurestopromotethepublicservicevalueoftheInternet,2007.
3WyrokEuropejskiegoTrybunałuPrawCzłowiekazdnia26listopada1991r.wsprawieObserveriGuardian
przeciwkoWielkiejBrytanii,skarga13585/88i13166/87.
FundacjaPanoptykon|ul.Orzechowska4lok.4|02-068Warszawa
e:[email protected]|t:+48660074026|w:panoptykon.org
Z blokowaniem wiąże się również ryzyko błędów, polegające na blokowaniu stron, które nie
zawierają treści niedozwolonych. Jest to zjawisko tzw. błędów pierwszego rodzaju (ang. false
postivite).Częstotliwośćichwystępowaniazwiązanajestzprzyjętymmodelemblokowania. W
przypadkublokowaniaadresówIPmożesięzdarzyć(ajesttoczęstospotykane),żedojednego
adresu przyporządkowanych jest kilka witryn. Występowanie takich błędów rodzi pytanie o
ewentualne odszkodowania dla właścicieli stron, które oferują w pełni legalną treść, a zostaną
zablokowane. Odwrotną sytuacją jest przypadek, kiedy strona zawierająca nielegalne treści
wymykasięblokowaniu.Wówczasmówimyobłędachdrugiegorodzaju(ang.falsenegative).
•
NiebezpiecznyprecedensdlawolnościwInternecie
BlokowaniewdużymuproszczeniupoleganawyodrębnieniupewnejczęściInternetu,doktórej
użytkownicy nie będą mieli faktycznego dostępu. To bardzo groźny wyłom dla spójności
iwolnościwInternecie.Niktniepolemizujeztym,żestronyznielegalnymhazardemzawierają
treści niezgodne z prawem, jednak istnieją inne od blokowania metody walki z tego typu
treściami (patrz niżej: Alternatywne rozwiązania). Dodatkowo istnieje realne ryzyko
rozszerzenia katalogu blokowanych stron. Tak stało się w projekcie z 2009 r., który po
uzgodnieniach międzyresortowych objął swoim zakresem m.in. treści promujące ideologię
faszystowskączykomunistyczną.Próbywprowadzeniablokowaniamożnaporównaćdozabawy
zapałkami. Zpozoru niewinne poczynania mogą przerodzić się w pożar, który trudno będzie
ugasić. Gdy raz stworzy się infrastrukturę blokującą, niełatwo będzie przezwyciężyć pokusę
dodania kolejnych treści do katalogu blokowanych stron. Nawet jeżeli obecny rząd dotrzyma
słowaizatrzymasięnablokowaniunielegalnegohazardu,tojakąbędziemiałkontrolęnadtym,
co zrobi następny? Rozwiązanie oparte na blokowaniu treści pojawiło się już w ustawie o
działaniach antyterrorystycznych. Hazard nie jest więc pierwszy na liście i raczej nie będzie
ostatni.
•
Skutecznośćblokowania
Zgodniezuzasadnieniemprojektuustawyblokowanieokreślonychstroniusługmaumożliwić
zmniejszenie „szarej strefy” w zakresie gier hazardowych oraz ograniczyć proceder
nieodprowadzania podatków przez nielegalnych operatorów gier hazardowych. Pojawia się
jednakwątpliwość,czyblokowaniejestkoniecznedojegorealizacji.Dostępnebadaniawskazują,
że blokady treści w Internecie mogą być z łatwością omijane przez użytkowników (np. za
pomocąsieciTOR,serwerówproxyczyzastosowaniesystemupeer-to-peer)4.Samoblokowanie
jestwięcjedynietrudnością,anieskutecznymremediumnaproblemdostępnościnielegalnych
treści w Internecie. Trudno uznać, że proponowane rozwiązanie jest środkiem efektywnym w
walceznielegalnymhazardem.
•
Alternatywnerozwiązania
Efekt w postaci „utrudnienia” lub wręcz „uniemożliwienia” (co przecież stanowi wyższy
standard)dostępudonielegalnychtreścimożnaosiągnąćzapomocąistniejącychinstrumentów
prawnych. Art. 14 ustawy oświadczeniu usług drogą elektroniczną mówi o możliwości
zwrócenia się do usługodawcy oraz podmiotów udostępniających zasoby informatyczne o
usunięcie danych obezprawnych charakterze. Strony nielegalnych operatorów gier
hazardowych bez żadnych wątpliwości mieszczą się w tej kategorii. Oczywiście, obiektywną
trudność stanowi usuwanie nielegalnych treści znajdujących się na zagranicznych serwerach.
Wtym kontekście władze powinny podejmować jednak współpracę międzynarodową. Dobrym
4C.Callananet.al,Internetblockingbalancingcybercrimeresponsesindemocraticsocieties,2009,s.17-19.
2
przykładem współpracy są wspólne działania władz różnych państw oraz przedsiębiorstw
wramachwalkizobrazamiseksualnegowykorzystywaniadzieci5.
•
Niewystarczającegwarancjeochrony
Wpisu do Rejestru będzie dokonywał Minister Finansów, natomiast realnie obowiązek
blokowania ciążyć będzie na przedsiębiorstwach telekomunikacyjnych. Zobowiązano je do
utrudniania dostępu do konkretnej strony w ciągu 48 godzin od dokonania wpisu do Rejestru.
Właściciele zablokowanych domen czy operatorzy będą mieli prawo wniesienia sprzeciwu
wobec samego wpisu. Sprzeciw ma być rozpatrywany przez resort finansów, a od podjętej na
skutek jego rozpatrzenia decyzji będzie można się odwołać do sądu administracyjnego.
Uważamy, że blokowanie konkretnej domeny i wpisanie jej do Rejestru powinno być
poprzedzone każdorazową zgodą sądu. Taki „bezpiecznik” w sposób zdecydowany
ograniczyłbyjakiekolwieknadużyciazestronyadministracji.
Kontaktwsprawie:
JędrzejNiklas,[email protected]
5InternetWatchFoundation,Raportroczny2015,https://www.iwf.org.uk/assets/media/annual-
reports/IWF%202015%20Annual%20Report%20Final%20for%20web.pdf
3