No. 9 (2005 r.) Tomasz SZYMCZAK WIELOLETNIE TENDENCJE

No. 9 (2005 r.)
Tomasz SZYMCZAK
WIELOLETNIE TENDENCJE ZMIAN ODPŁYWU RZECZNEGO
W MAŁYCH ZLEWNIACH NIZINNYCH
Słowa kluczowe: odpływ rzeczny, trend liniowy, zmiany klimatu, zasoby wodne
STRESZCZENIE
W artykule przedstawiono wyniki badań dotyczące oceny zmian odpływu rzecznego w małych
zlewniach nizinnych w skali wieloletniej. Do badań wybrano dwie rzeki dla których dysponowano
35-letnimi ciągami obserwacyjnymi z okresu 1966-2000: Pniewniczankę (profil Strachówka) w
dorzeczu Liwca oraz Sonę Zachodnią w dorzeczu Wkry (profil Nasierowo Dolne). Stwierdzono
udowodnione statystycznie (na poziomie prawdopodobieństwa p < 0,05) malejące trendy
maksymalnych odpływów jednostkowych rocznych oraz w półroczach zimowych. Tendencja
zmian w zmeliorowanej zlewni Sony Zachodniej na ciężkich glebach wynosi 24,0% wartości
średniego wielkiego odpływu SWq w ciągu 10 lat. W przypadku zlewni Pniewniczanki, gdzie nie
prowadzono zabiegów melioracyjnych i gdzie dominują gleby lekkie, tendencja ta wynosi nieco
więcej - 27,4% wartości SWq na 10 lat. Stwierdzono również zmniejszanie się w badanym
okresie średniego rocznego odpływu. Tempo tych zmian w zlewni Pniewniczanki wynosiło 14,4%
wartości SSq (średniego rocznego odpływu dla całego wielolecia) na 10 lat. Zaobserwowane
zmiany w odpływie należy wiązać ze zmianami warunków meteorologicznych - ocieplaniem
klimatu, zwłaszcza w półroczu zimowym oraz zmniejszaniem się sum rocznych opadów
atmosferycznych. Wykryto bowiem istotne statystycznie rosnące trendy w odniesieniu do
parowania terenowego w styczniu i całym półroczu zimowym oraz równie istotne trendy rosnące
temperatur średnich miesięcznych stycznia i kwietnia. Stwierdzono także malejące tendencje
zmian sum opadów atmosferycznych i jednocześnie zwiększanie się udziału opadów ulewnych w
ogólnej sumie opadów. W świetle uzyskanych wyników badań należy spodziewać się dalszego
zmniejszania się zasobów wód powierzchniowych na obszarach nizinnych kraju.