Ocena zagrożenia chorobami układu krążenia w oparciu o

Pędziński
Probl
Hig B
Epidemiol
i wsp.
Ocena
2011,zagrożenia
92(3):
397-402
chorobami
układu krążenia w oparciu o realizację programu profilaktyki ...
Artykuły
oryginalne
/ original
papers
397
Ocena zagrożenia chorobami układu krążenia w oparciu
o realizację programu profilaktyki w podstawowej opiece
zdrowotnej
Cardiovascular disease risk assessment based on prophylactic program realised in primary
health care
Bartosz Pędziński 1/, Adam Kurianiuk 2/, Waldemar Pędziński 3/, Andrzej Szpak 1/
Zakład Zdrowia Publicznego, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
Zakład Higieny i Epidemiologii, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
3/
Zakład Pielęgniarstwa Ogólnego, Wyższa Szkoła Agrobiznesu w Łomży
1/
2/
Wprowadzenie. Choroby układu krążenia (ChUK) stanowią wciąż jedno
z najpoważniejszych zagrożeń zdrowia i życia Polaków. Doświadczenia
płynące ze Stanów Zjednoczonych oraz krajów europejskich wskazują, że
profilaktyczne programy zdrowotne w znacznym stopniu przyczyniają się
do redukcji zgonów obywateli tych państw.
Introduction. Cardiovascular diseases are still one of the most serious
health and life threats to the population of Poland. Experiences from
the United States and European countries suggest that preventive
health programs greatly contribute to the reduction of mortality in these
countries.
Cel pracy. Ocena rozpowszechnienia czynników ryzyka ChUK oraz ryzyka
wystąpienia incydentu sercowo-naczyniowego według algorytmu SCORE
w populacji pacjentów podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) uczestniczących
w Programie Profilaktyki Chorób Układu Krążenia finansowanym przez
Narodowy Fundusz Zdrowia.
Aim. To assess the prevalence of CVD risk factors and the risk of
a cardiovascular event occurrence, according to the SCORE algorithm,
in the population of primary health care patients, participating in the
Cardiovascular Diseases Prevention Program, funded by the National
Health Fund.
Materiał i metody. Analiza czynników ryzyka ChUK oraz ryzyka incydentu
sercowo-naczyniowego według algorytmu SCORE została przeprowadzana
na podstawie 1168 osób wywiadów lekarskich zebranych od pacjentów POZ
będących mieszkańcami powiatów łomżyńskiego oraz kolneńskiego.
Materials and methods. The analysis of cardiovascular risk factors and the
risk of cardiovascular event occurrence according to the SCORE algorithm
was carried out based on the 1168 medical records of primary health care
patients, residents of Łomża and Kolno counties.
Wyniki. Czynniki ryzyka takie jak nikotynizm występował u 25,6%
badanych, hipercholesterolemia u 17%, a nadciśnienie u 25,1%
podopiecznych lekarza POZ. Zwiększone ryzyko incydentu sercowonaczyniowego zgodnie z algorytmem SCORE dotyczy 1,1% kobiet i 11,4%
mężczyzn. Rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego i hipercholesterolemii
jest niższe niż w badaniach ogólno-populacyjnych co wynika z faktu,
iż badaną populację stanowiły wyłącznie osoby w wieku 35-55 lat bez
dotychczas rozpoznanej ChUK. Odsetek osób palących był mniejszy niż
w badaniu WOBASZ a osiągnął wyższe wartości niż w badaniu POLSCREEN.
Podobnie jak w porównywanych badaniach palących mężczyzn było
2‑krotnie więcej niż kobiet.
Results. Such risk factors as smoking, hypercholesterolemia and
hypertension apply to accordingly 25.6%, 17% and 25.1% of patients.
An increased risk of cardiovascular event, according to the SCORE
algorithm, applies to 1.1% of women and 11.4% of men. The prevalence
of hypertension and hypercholesterolemia is lower than in the generalpopulation studies, which presumably stems from the fact that the program
only affected the people without previously diagnosed CVD, aged 35-55
years. The percentage of smokers was lower than in the WOBASZ study
but reached higher values than in the POLSCREEN study, similarly, male
smokers were twice as numerous as female ones.
Wnioski. Program profilaktyczny ChUK realizowany w podstawowej opiece
zdrowotnej spełnia swoją funkcję skriningową pozwalając na wczesną
identyfikację osób zagrożonych chorobą oraz objęcie ich profilaktyką
pierwotną, a wnioski co do skuteczności i efektywności podejmowanych
przez lekarza POZ interwencji wymagają prospektywnej obserwacji
i stanowić będą przedmiot dalszych badań.
Conclusions. The CVD preventive program fulfills its implemented function
in primary health care, allowing early identification of people in risk of CVD,
however, conclusions about the efficiency and effectiveness of interventions
undertaken by the primary health care physicians should be subjected to
additional testing.
Keywords: CVD risk factors, SCORE, cardiovascular disease, CVD
prevention
Słowa kluczowe: czynniki ryzyka ChUK, SCORE, choroby układu krążenia,
prewencja ChUK
© Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): 397-402
www.phie.pl
Nadesłano: 20.05.2011
Zakwalifikowano do druku: 20.06.2011
Adres do korespondencji / Address for correspondence
mgr Bartosz Pędziński
Zakład Zdrowia Publicznego, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
ul. I Armii Wojska Polskiego 2/2, 15-103 Białystok
tel. 85 8691030, fax 85 8691029, [email protected]
398
Wykaz skrótów
ChUK – choroby układu krążenia
SCORE – Systematic Coronary Risk Evaluation
NFZ – Narodowy Fundusz Zdrowia
POZ – podstawowa opieka zdrowotna
Wprowadzenie
Korzystne trendy w spadku umieralności z powodu chorób układu krążenia (ChUK) obserwowane są
w Polsce od 1991 roku, mimo to choroby te stanowią
jedno z najpoważniejszych zagrożeń życia Polaków
[1]. Umieralność przedwczesna z powodu ChUK
w Polsce jest nadal wyższa niż średnia dla wszystkich
krajów Unii Europejskiej. Wartości współczynników
przedwczesnej umieralności z powodu ChUK w roku
2005 wynosiły 233 zgony na 100 tys. wśród mężczyzn
i 66 wśród kobiet, co stanowi odpowiednio o 97 i 23
zgony na 100 tys. więcej niż w Unii Europejskiej.
Doświadczenia ze Stanów Zjednoczonych oraz
krajów Europy północnej i zachodniej wskazują, że
znaczną redukcję zgonów z powodu ChUK udaje się
osiągnąć dzięki dobrze zorganizowanym programom
profilaktyki i promocji zdrowia. Poparciem tej tezy
może być analiza płynąca ze Stanów Zjednoczonych,
gdzie w okresie lat 1980-2000 zmniejszenie zgonów
z powodu ChUK w 47% przypisuje się zastosowaniu
terapii medycznych, a w 44% modyfikacji czynników ryzyka takich jak wysokie stężenie cholesterolu,
nadciśnienie tętnicze, palenie papierosów oraz niska
aktywność fizyczna [2]. Podobnie znaczne spadki
w umieralności związanej z ChUK rzędu 51% w Szkocji [3], 58% w Anglii i Walii lub 65% w Finlandii [4]
są wynikiem działań z zakresu profilaktyki i promocji
zdrowia.
W Polsce od 4 lat funkcjonuje ogólno-populacyjny
program interwencji w zakresie problematyki chorób
sercowo-naczyniowych realizowany w podstawowej
opiece zdrowotnej (POZ), a finansowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). Jedną z podstawowych
funkcji tego programu, zgodnie ze strategią wysokiego
ryzyka, jest rola skriningowa polegająca na aktywnej
identyfikacji osób zagrożonych. Ewaluacja tego programu jest podstawowym narzędziem w ocenie jego
efektywności.
Cel pracy
Ocena rozpowszechnienia czynników ryzyka
ChUK oraz oszacowanie ryzyka wystąpienia incydentu sercowo-naczyniowego według algorytmu Systematic Coronary Risk Evaluation (SCORE) w populacji
podopiecznych POZ uczestniczących w Programie
Profilaktyki Chorób Układu Krążenia finansowanym
przez NFZ.
Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): 397-402
Materiał i metoda
Analiza czynników ryzyka ChUK oraz ryzyka
incydentu sercowo-naczyniowego dotyczyła populacji objętej Programem Profilaktyki Chorób Układu
Krążenia w 2007 roku, liczącej 1168 osób, w tym 765
kobiet oraz 403 mężczyzn. Badaną populację stanowili
mieszkańcy wsi i miast powiatów łomżyńskiego oraz
kolneńskiego objęci opieką przychodni POZ Łomżyńskiego Centrum Medycznego NZOZ. Wiek badanych wynosił 35-55 lat, w tym średnia wieku kobiet
wynosiła 46,13 lat, a mężczyzn 45,73 lat. Kryterium
wykluczającym do objęcia badaniem było rozpoznanie ChUK w dotychczasowym wywiadzie lekarskim
oraz realizacja porady profilaktycznej ChUK w ciągu
ostatnich 36 miesięcy. Pacjenci zostali zaproszeni do
badania w wyniku szeroko prowadzonej akcji medialnej, indywidualnych zaproszeń listownych oraz
informacji uzyskanych w przychodni POZ.
Badanie pacjentów przebiegało dwuetapowo.
W pierwszym etapie realizowanym przez pielęgniarki
POZ zebrano wywiad dotyczący czynników ryzyka
ChUK: obciążenia rodzinnego ChUK, palenia tytoniu aktualnie i w przeszłości, rozpoznania cukrzycy
i aktywności fizycznej. Podczas tej samej wizyty dokonano 2-krotnego pomiaru ciśnienia tętniczego krwi,
pomiarów antropometrycznych (obwód ramienia,
obwód pasa, wzrost i masa ciała) oraz pobrano krew do
badań biochemicznych (stężenie we krwi cholesterolu
całkowitego, LDL-cholesterolu, HDL-cholesterolu,
trójglicerydów i glukozy na czczo). Podczas drugiej
wizyty realizowanej przez lekarza POZ dokonano
kolejnego pomiaru ciśnienia tętniczego krwi, oszacowano czynniki ryzyka ChUK oraz globalne ryzyko
wystąpienia incydentu sercowo-naczyniowego według
algorytmu SCORE, a także postawiono rozpoznanie
w zakresie występowania ChUK.
Zgodnie z zaleceniami Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego oraz Europejskiego
Towarzystwa Kardiologicznego dla potrzeb praktyki
klinicznej przyjęto w badaniu następujące kryteria
klasyfikacji ciśnienia tętniczego [6]:
•ciśnienie optymalne (SBP < 120, DBP < 80)
•ciśnienie prawidłowe (SBP: 120-129, DBP:
80‑84)
•ciśnienie wysokie prawidłowe (SBP: 130-139, DBP:
85-89)
•nadciśnienie stopień 1 (SBP: 140-159, DBP:
90‑99)
•nadciśnienie stopień 2 (SBP: 160-179, DBP:
100‑109)
•nadciśnienie stopień 3 (SBP ≥ 180, DBP ≥ 110)
•nadciśnienie izolowane skurczowe (SBP ≥ 140,
DBP< 90).
Pędziński B i wsp. Ocena zagrożenia chorobami układu krążenia w oparciu o realizację programu profilaktyki ...
W przypadku rozbieżności w kategoriach wartości
skurczowego i rozkurczowego ciśnienia tętniczego
przyjęto kategorię wyższą.
Wyniki
W badanej populacji odsetek osób palących papierosy (powyżej 1 dziennie) aktualnie wyniósł 25,6%,
w tym paliło 19,9% kobiet i prawie dwukrotnie więcej
– 36,5% mężczyzn, natomiast odsetek osób palących
jedynie w przeszłości był wyraźnie niższy (16,5%
w obu grupach płci, 12,8% w grupie kobiet i 23,6%
w grupie mężczyzn) (tab. I).
Zgodnie z wytycznymi realizacji programu opublikowanymi przez NFZ [5] w analizowanej populacji
za czynniki ryzyka w zakresie gospodarki lipidowej
przyjęto: stężenie cholesterolu całkowitego równe
lub powyżej 200 mg/dl, LDL-cholesterolu równe lub
wyższe od 130 mg/dl, HDL-cholesterolu niższe od 40
mg/dl, trójglicerydów równe lub wyższe od 180 mg/dl
(u pacjentów z rozpoznaną cukrzycą przyjmowano
stężenie trójglicerydów równe lub wyższe od 150
mg/dl).
Podwyższone stężenie cholesterolu całkowitego
odnotowano u 17% badanych, w tym u 18,8% kobiet
i 13,4% mężczyzn, LDL-cholesterolu u 7,8% badanych (u 8,9% kobiet i u 7,2 mężczyzn), stężenie HDLcholesterolu poniżej 40 mg/dl stwierdzono u 2,7%
osób, bez wyraźnego zróżnicowania w grupach płci.
Podwyższone stężenie trójglicerydów występowało
ponad dwukrotnie częściej w grupie mężczyzn – 7,4%
niż w grupie kobiet – 3,3% (tab. II).
Kryteriami klasyfikacji ciśnienia tętniczego były
zalecenia Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia
Tętniczego oraz Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego dla potrzeb praktyki klinicznej [6].
Rozkład ciśnienia tętniczego w badanej populacji
zgodnie z powyższą systematyką przedstawia tabela
III. Nadciśnienie tętnicze I, II i III stopnia łącznie rozpoznano u 25,1% badanej populacji, w tym w grupie
mężczyzn odsetek ten był wyższy niż w grupie kobiet
(34,0% vs 20,4%). Izolowane nadciśnienie tętnicze,
charakterystyczne w starszym wieku, w całej populacji
występowało u 2,6% badanych, których wiek zawierał
się w przedziale 36-55 lat (średnia wieku 48,3±5,56
lat) (tab. III).
Rozkład ryzyka SCORE w badanej podgrupie
kobiet i mężczyzn, zgodnie z klasyfikacją kategorii
ryzyka ogólnego małego, umiarkowanego, zwiększonego, oraz znacznie zwiększonego przedstawia ryc. 1.
Ryzyko małe i umiarkowane (mniejsze lub równe 4%)
dotyczyło 98.9% kobiet oraz 88.3% mężczyzn. Ryzyko
zwiększone i znacznie zwiększone (większe lub równe
5%) występowało u 1,1% kobiet i u 11,4% mężczyzn
(ryc. 1).
399
Tabela I. Rozpowszechnienie palenia papierosów w badanej populacji
Table I. Cigarette smoking in the studied population
Palenie papierosów
Ogółem
(n=1168)
Kobiety
(n=765)
Mężczyźni
(n=403)
Palący aktualnie
299
25,6%
152
19,9%
147
36,5%
Palący w przeszłości
193
16,5%
98
12,8%
95
23,6%
Nigdy nie palący
676
57,9%
515
67,3%
161
39,9%
Tabela II. Częstość występowania zaburzeń lipidowych w badanej populacji
Table II. Lipid disorder frequency in the studied population
Lipidy i ich kryterium
Ogółem
(n=1168)
Kobiety
(n=765)
Mężczyźni
(n=403)
TC ≥ 200 mg/dl
198
17%
144
18,8%
54
13,4%
LDL ≥ 130 mg/dl
91
7,8%
55
7,2%
36
8,9%
HDL < 40 mg/dl
31
2,7%
20
2,6%
11
2,7%
TG ≥ 180 mg/dl*
55
4,7%
25
3,3%
30
7,4%
*u pacjentów z rozpoznaną cukrzycą TG ≥ 150 mg/dl
Tabela III. Rozkład ciśnienia tętniczego w badanej populacji
Table III. Arterial blood pressure in the studied population
Kategorie ciśnienia
Ogółem
(n=1168)
Kobiety
(n=765)
Mężczyźni
(n=403)
Optymalne
330
28,3%
270
35,3%
60
14,9%
Prawidłowe
321
27,5%
208
27,2%
113
28,0%
Wysokie prawidłowe
194
16,6%
112
14,6%
82
20,3%
Nadciśnienie tętnicze
(stopień I, II, III)
293
25,1%
156
20,4%
137
34,0%
Izolowane nadciśnienie skurczowe
30
2,6%
19
2,5%
11
2,7%
80
70
małe <1%
umiarkowane 1-4%
zwiększone 5-9%
znacznie zwiększone >10%
60
50
40
30
20
10
0
kobiety
mężczyźni
Ryc. 1. Rozkład ryzyka SCORE według kategorii ryzyka w badanej
populacji
Fig. 1. SCORE risk distribution by risk category in the studied population
Dyskusja
Szereg światowych badań epidemiologicznych wskazuje na silny związek palenia papierosów
z chorobami sercowo-naczyniowymi takimi jak zawał serca, udar i choroby naczyń obwodowych [7].
Szkodliwe skutki zdrowotne palenia tytoniu zależą
od liczby wypalanych papierosów dziennie i czasu
400
trwania nałogu. Istnieje szereg dowodów naukowych
dotyczących korzyści płynących z zaprzestania palenia
tytoniu, gdzie niektóre z nich obserwowane są natychmiast, inne natomiast wymagają dłuższego okresu
niepalenia [8]. W badanej populacji odsetek palaczy
(36,5% u mężczyzn, 19,9% u kobiet) był mniejszy
niż w projekcie WOBASZ (42% u mężczyzn, 25%
u kobiet, wiek badanych 20-74 lata), [9] a osiągnął
wyższe wartości niż w badaniu POLSCREEN (27,3%
u mężczyzn, 14,3% u kobiet, wiek badanych powyżej
35 r.ż.) [10]. Cechą wspólną wyników niniejszego
badania z wynikami z innych badań epidemiologicznych w Polsce (NATPOL PLUS 2002, WOBASZ,
POLSCREEN) jest proporcja palących mężczyzn do
kobiet, wskazująca na 2-krotnie częstsze palenie przez
mężczyzn w porównaniu do kobiet [11].
Klasycznym przykładem związku przyczynowoskutkowego w epidemiologii jest związek pomiędzy
wysokim stężeniem cholesterolu, a rozwojem miażdżycy naczyń. Jednocześnie istnieje szereg publikacji
wskazujących, iż obniżenie stężenia cholesterolu
powoduje zmniejszenie ryzyka ChUK. Przykładem
jest meta-analiza dotycząca stosowania statyn, która
wykazała, że obniżenie osoczowego poziomu cholesterolu całkowitego o 10% skutkuje redukcją częstości choroby wieńcowej po 5 latach o 25%, natomiast
zmniejszeniu stężenia cholesterolu LDL o 1 mmol/l
towarzyszyło obniżenie odsetka zdarzeń związanych
z chorobami serca i naczyń o 20% [12]. Aktualne
europejskie wytyczne dotyczące prewencji chorób sercowo-naczyniowych określają, że stężenie cholesterolu
całkowitego w osoczu w populacji ogólnej powinno
wynosić <5 mmol/l (190 mg/dl), a cholesterolu LDL
<3 mmol/l (115 mg/dl). U osób z grupy najwyższego ryzyka, szczególnie z ustaloną klinicznie chorobą
sercowo-naczyniową na podłożu miażdżycowym oraz
z cukrzycą, docelowe wartości muszą być jeszcze niższe jeżeli jest to osiągalne. Pomimo, że w europejskich
wytycznych nie określono szczegółowych wartości
docelowych dla cholesterolu HDL oraz trójglicerydów,
stężenie cholesterolu HDL <1,0 mmol/l (≈40 mg/dl)
u mężczyzn oraz <1,2 mmol/l (≈45 mg/dl) u kobiet,
a także stężenie trójglicerydów na czczo >1,7 mmol/l
(≈150 mg/dl) są traktowane jako markery podwyższonego ryzyka sercowo-naczyniowego [13].
Zgodnie z wytycznymi realizacji programu określonymi przez NFZ [5] za czynnik ryzyka w zakresie
gospodarki lipidowej przyjęto między innymi stężenie
cholesterolu całkowitego równe lub powyżej 200 mg/
dl. Wynik taki uzyskano w badanej populacji u 18,8%
kobiet oraz u 13,4% mężczyzn, co stanowi kilkakrotnie niższy odsetek osób z hipercholesterolemią
niż w badaniach POLSCREEN [14] oraz WOBASZ
[15] w podobnych grupach wieku. Przyczyną tego
jest zapewne fakt, że w badaniu profilaktyki ChUK
NFZ kwalifikowane do badania były osoby zdrowe
Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): 397-402
(bez dotychczasowego rozpoznania ChUK) natomiast
w porównywanych badaniach udział wzięły osoby zarówno zdrowe, jak i chore stanowiące reprezentatywną
próbę z populacji Polski. Dodatkowo należy zwrócić
uwagę, że dla badania POLSCREEN oraz WOBASZ
podwyższony poziom cholesterolu uznano jako
stężenie równe lub wyższe 190 mg/dl (5,0 mg/dl),
co stanowi o 10mg/dl mniej niż w badaniu CHUK
NFZ.
Liniowy charakter zależności między ciśnieniem tętniczym, a chorobowością i umieralnością
sercowo-naczyniową [16,17] oraz znaczne obciążenie
nadciśnieniem tętniczym w populacji ogólnej sprawia,
że szereg publikacji nadciśnienie tętnicze wymienia
na pierwszym miejscu wśród przyczyn zgonów na
świecie [18]. Pomimo, że wiek i płeć są głównymi
i niemodyfikowalnymi czynnikami warunkującymi
wysokość ciśnienia tętniczego, to w gestii lekarza
POZ pozostaje duży obszar oddziaływania poprzez
modyfikację czynników ryzyka oraz zastosowanie leczenia farmakologicznego [19]. Wymiernym efektem
takiego założenia są coraz bardziej popularne tabele
stratyfikacji ryzyka sercowo-naczyniowego oraz wynikające z nich algorytmy postępowania z pacjentami
z nadciśnieniem tętniczym. Za kryterium rozpoznania
nadciśnienia tętniczego w badanej populacji przyjęto RRs ≥ 140 mm Hg lub RRs ≥ 90 mm Hg jako
wynik średniej arytmetycznej z trzech niezależnych
pomiarów. Wynik taki rozpoznano u 25,1% badanej
populacji, gdzie w grupie mężczyzn odsetek ten był
wyższy (34%) niż w grupie kobiet (20,4%). Wyższy
odsetek osób z nadciśnieniem w populacji ogólnej
obserwowano w badaniach WOBASZ, POLSCREEN
oraz Pol-MONICA, jednak należy zaznaczyć, iż do
badań tych włączono osoby ze starszej grupy wieku,
leczone hipotensyjnie oraz obciążone ChUK [20].
Z uwagi na fakt, iż analiza pojedynczych czynników ryzyka ma ograniczone znaczenie prognostyczne
w określaniu prawdopodobieństwa wystąpienia choroby bądź zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych,
bardzo istotne w oszacowaniu całkowitego ryzyka jest
traktowanie czynników łącznie. Istnieje synergiczny
wpływ czynników ryzyka na ChUK, gdzie każdy kolejny w dużym stopniu potęguje to ryzyko. Związek
z ChUK przypisuje się ponad 300 czynnikom, jednakże 75% chorób sercowo-naczyniowych można wiązać
z kilkoma głównymi czynnikami ryzyka [21]. Wśród
wielu systemów oceny ryzyka ogólnego szczególne
znaczenie zajmuje system SCORE, ogłoszony w 2003
roku i stanowiący podstawę podejmowania decyzji
odnośnie profilaktyki chorób sercowo-naczyniowych
w Europie.
Szacowanie 10-letniego ryzyka zgonu sercowo-naczyniowego z zastosowaniem algorytmu SCORE staje
się coraz popularniejsze w praktyce lekarza POZ, gdyż
Pędziński B i wsp. Ocena zagrożenia chorobami układu krążenia w oparciu o realizację programu profilaktyki ...
pozwala na oszacowanie ryzyka aktualnego oraz przyszłego a także pozwala na wskazanie pacjentom w jaki
sposób poprzez niwelowanie czynników ryzyka mogą
statystycznie obniżyć prawdopodobieństwo zgonu
z przyczyn sercowo-naczyniowych. Należy jednak pamiętać, że system SCORE ma swoje ograniczenia i tak
w grupie wieku do lat 49 nie ma osób z wysokim 10letnim ryzykiem zgonu (≥5%). W badanej populacji
ryzyko SCORE większe lub równe 5% dotyczyło 1,1%
kobiet i 11,4% mężczyzn, podczas gdy dla porównania
w badaniu POLSCREEN ryzyko SCORE większe lub
równe 5% występowało u 2,7% kobiet i u 6,9% mężczyzn w wieku 40-54 lat. Przyczyna różnic w takim
rozkładzie ryzyka może wynikać z indywidualnej
klasyfikacji pacjentów do różnych grup ryzyka przez
lekarzy co przewidują tablice SCORE.
Podsumowanie i wnioski
Program profilaktyczny ChUK realizowany
w POZ jest pierwszym przykładem ogólno-populacyjnego programu interwencyjnego finansowanego
ze środków NFZ, który swoim zasięgiem obejmuje
całą populację Polski w perspektywie długookresowej.
Realizacja programu daje możliwość lekarzowi POZ
rozpoznania czynników ryzyka ChUK oraz wychwy-
401
cenia osób objętych chorobą. Przedstawione wyniki
wskazują, że takie czynniki ryzyka jak nikotynizm
występował u 25,6%, hipercholesterolemia u 17%,
nadciśnienie tętnicze u 25,1% pacjentów potencjalnie
zdrowych, tj. tych u których dotychczas nie rozpoznano ChUK. Zwiększone ryzyko incydentu sercowo-naczyniowego w perspektywie 10-letniej zgodnie
z algorytmem SCORE dotyczyło 1,1% kobiet i 11,4%
mężczyzn. Rozpowszechnienie hipercholesterolemii
i nadciśnienia jest niższe niż w badaniach ogólno-populacyjnych co wynika z faktu, że badana populacja
obejmowała wyłącznie osoby bez dotychczas rozpoznanej ChUK oraz grupę wieku 35-55 lat. Częstość
palenia tytoniu w badanej populacji jest zbliżone do
innych badań ogólno-populacyjnych. Trzy kluczowe
czynniki ryzyka ChUK będące przedmiotem analizy
stanowią klasyczny przykład czynników modyfikowalnych, to jest takich które można skutecznie minimalizować poprzez edukację i promocję zdrowia pacjentów
na szczeblu POZ. Prezentowane badanie wskazuje, że
program profilaktyczny ChUK realizowany w POZ
niewątpliwie spełnia swą funkcję skriningową, jednak
wnioski co do jego skuteczności i ekonomiczności
będą przedmiotem dalszych analiz, gdyż wymagają
obserwacji longitudialnej.
Piśmiennictwo / References
1. Wojtyniak B, Goryński P. Sytuacja zdrowotna ludności polski.
NIZP – PZH, Warszawa 2008: 47-48.
2. Ford ES, Ajani UA, Croft JB, et al. Explaining the decrease in
U.S. deaths from coronary disease 1980-2000. N Engl J Med
2007, 356: 2388-98.
3. Capewell S, Morrison CE, McMurray JJ. Contribution of
modern cardiovascular treatment and risk factor changes to
the decline in coronary heart disease mortality in Scotland
between 1975 and 1994. Heart 1999 81: 380-386.
4. Vartiainen E, Jousilahti P, Alfthan G, et al. Cardiovascular
risk factor changes in Finland, 1972-1997. Int J Epidemiol
2000, 29(1): 49-56.
5. Narodowy Fundusz Zdrowia. Zarządzenie nr 53/2006 z dnia
25 sierpnia 2006 r. w sprawie zatwierdzenia do realizacji
profilaktycznych programów zdrowotnych.
6. The Task Force for the Management of Arterial Hypertension
of the European Society of Hypertension (ESH) and of the
European Society of Cardiology (ESC), 2007. Guidelines for
the management of arterial hypertension. Eur Heart J 2007,
28(12): 1462-1536.
7. Nathan D. Wong, Henry R. Black, Julius M. Gardin.
Kardiologia Prewencyjna. Centrum Wyd Med, Warszawa
2000: 263-265.
8. McEwen A, Hajek P, Mc Robbic H, et al. Manual of Smoking
Cessation. Blockwell Publishers, Oxford 2006.
9. Polakowska M, Piotrowski W, Tykarski A i wsp. Nałóg palenia
tytoniu w populacji polskiej. Wyniki programu WOBASZ.
Kardiol Pol 2005, 63, 6 (supl. 4).
10. Podolec P, Kopeć G. Rozpowszechnienie palenia tytoniu
wśród dorosłych Polaków – wyniki badania POLSCREEN.
[w:] Ogólnopolski Program Prewencji Choroby Wieńcowej
POLSCREEN. Cieśliński A (red). Termedia, Poznań 2006:
69-79.
11. Zatoński W. Rozwój sytuacji zdrowotnej w Polsce na tle
innych krajów Europy Środkowej i Wschodniej. Centrum
Onkologii – Instytut Onkologii, Warszawa 2001.
12. Baigent C, Keech A, Kearney PM, et al. Cholesterol
Treatment Trialists’ (CTT) Collaborators. Efficacy and safety
of cholesterollowering treatment: prospective meta-analysis
of data from 90,056 participants in 14 randomised trials of
statins. Lancet 2005, 366(9493): 1267-78.
13. The European Society of Cardiology, Europejskie wytyczne
dotyczące prewencji chorób sercowo-naczyniowych
w praktyce klinicznej – wersja skrócona. Eur Heart J 2007,
28(19): 2375-414.
14. S z o s t a k W B, C y bu l s k a B. R o z pow s z e c h n i e n i e
hipercholesterolemii wśród pacjentów podstawowej opieki
zdrowotnej. [w:] Ogólnopolski Program Prewencji Choroby
Wieńcowej POLSCREEN. Cieśliński A (red). Termedia,
Poznań 2006: 47-54.
15. Pająk A, Wiercińska E, Polakowska M i wsp. Rozpowszechnienie
dyslipidemii u mężczyzn i kobiet w wieku 20-74 lat w Polsce.
Wyniki programu WOBASZ. Kardiol Pol 2005, 63,
6(supl. 4).
16. Lewington S, Clarke R, Qizilbash N, et al. Age-specific
relevance of usual blood pressure to vascular mortality:
A meta-analysis of individual data for one million adults in
61 prospective studies. Prospective Studies Collaboration
Lancet 2002, 360: 1903-13.
402
17. Vasan R, Larson MG, Leip EP, et al. Assessment of frequency of
progression to hypertension in non-hypertensive participants
in the Framingham Heart Study: a cohort study. Lancet 2001,
358: 1682-6.
18. Ezzati M, Lopez AD, Rodgers A, et al. Comparative Risk
Assessment Collaborating Group. Selected major risk factors
and global and regional burden of disease. Lancet 2002, 360:
1347-1360.
19. Kozakiewicz K, Sosnowski M, Skrzypek-Wańha J. Efektywność
akcji profilaktycznej w populacji wysokiego ryzyka choroby
wieńcowej. Cz. I. Rozkład ciśnienia tętniczego w zależność
od wieku i płci. Nadciśnienie Tętnicze 2001, 5, 4.
Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): 397-402
20. Kawecka-Jaszcz K, Pośnik-Urbańska A, Jankowski P.
Rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego w zależności
od płci w świetle badan epidemiologicznych w Polsce.
Nadciśnienie Tętnicze 2007, 11, 5.
21. Cieśliński A. Ryzyko ogólne u badanych w programie
POLSCREEN – analiza według systemu SCORE. [w:]
Ogólnopolski Program Prewencji Choroby Wieńcowej
POLSCREEN. Cieśliński A (red). Termedia, Poznań 2006:
85-95.