Wyniki doświadczeń odmianowych PSZENICA ORKISZ OZIMA 2015
Transkrypt
Wyniki doświadczeń odmianowych PSZENICA ORKISZ OZIMA 2015
CENTRALNY OŚRODEK BADANIA ODMIAN ROŚLIN UPRAWNYCH Wyniki doświadczeń odmianowych PSZENICA ORKISZ OZIMA 2015 Słupia Wielka 2015 Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych 63-022 Słupia Wielka tel.: 61 285 23 41 do 47 faks: 61 285 35 58 e-mail: [email protected] www.coboru.pl Dyrektor prof. dr hab. Edward S. Gacek Zakład Badania i Oceny Wartości Gospodarczej Odmian Kierownik mgr inż. Józef Zych Opracował mgr inż. Andrzej Najewski Redakcja merytoryczna mgr inż. Józef Zych -------------------------------------Publikacja zrealizowana w ramach Programu Wieloletniego Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – Państwowego Instytutu Badawczego „Tworzenie naukowych podstaw postępu biologicznego i ochrona roślinnych zasobów genowych źródłem innowacji i wsparcia zrównoważonego rolnictwa i bezpieczeństwa żywnościowego kraju”, Zadanie 2.10. „Weryfikacja i optymalizacja metod i systemów upraw polowych roślin na cele żywnościowe”. PSZENICA ORKISZ OZIMA Pszenica orkisz jest jednym z najstarszych gatunków pszenicy. Obecnie jej areał uprawy, zarówno w Polsce jak i w innych krajach jest niewielki, choć wzrastający. Odmiany pszenicy orkisz uprawiane są głównie w gospodarstwach ekologicznych. W porównaniu do odmian pszenicy zwyczajnej, pszenica orkisz plonuje znacznie gorzej. Cechuje się ponadto niewymlacalnym kłosem, stąd po omłocie dodatkowym koniecznym zabiegiem jest wydzielenie ziarna z kłosków (odplewianie). W ostatnich latach wzrost zainteresowania pszenicą orkisz wynika z unikatowych walorów smakowych i żywieniowych tego zboża. Ziarno orkiszu wykorzystywane jest m. in. do produkcji mąki, kaszy, płatków, makaronu, pieczywa, a także piwa i wódki oraz innych wyrobów. Rys. 1. Rozmieszczenie doświadczeń z pszenicą orkisz ozimą Doświadczenia polowe prowadzono we1) dług ramowej metodyki . Założono je jako jednoczynnikowe, w układzie losowanych bloków kompletnych, w trzech powtórzeniach. Chemiczna ochrona roślin obejmowała zaprawianie nasion przed siewem, stosowanie herbicydów, a w przypadku wystąpienia szkodników – także insektycydów. Nie stosowano natomiast chemicznej ochrony roślin przed chorobami i wyleganiem. Nawożenie mineralne było zróżnicowane w poszczególnych punktach doświadczalnych i dostosowane do lokalnych warunków (jakość gleby, rodzaj przedplonu, zasobność gleby w fosfor, potas, magnez itp.). Powierzchnia pojedynczego poletka do 2 zbioru wynosiła 15 m . Przy ustalaniu ilości wysiewu ziarna uwzględniano masę 1000 ziaren i zdolność kiełkowania poszczególnych odmian. Obsada nasion dla wszystkich odmian 2 była jednakowa i wynosiła 250 szt./m . W przypadku wysiewu kłosków wysiewano 2 0,3 kg/poletko o powierzchni 19,5 m . Plon ziarna i masę 1000 ziaren przeliczono na wspólną wilgotność 14%. Wyniki plonu ziarna odmian podano w postaci średniej ogólnej oraz z poszczególnych miejscowości, natomiast wyniki pozostałych cech – wyłącznie w układzie średniej ogólnej. Warunki siedliskowe i agrotechniczne doświadczeń polowych z pszenicą orkisz ozimą oraz daty ważniejszych terminów agrotechnicznych i faz wegetacji pokazano w tabeli 2. Dane meteorologiczne (suma opadów i temperatura powietrza na wysokości 2 m) podano w tabeli 3. W roku 2015 doświadczenia z pszenicą orkisz ozimą zakładano w pierwszej połowie października. Wschody były dobre i wyrównane. Jesienne zahamowanie wegetacji odnotowano w III dekadzie listopada, jedynie w jednej lokalizacji (Ruska Wieś) – na początku listopada. Zima była łagodna, nie odnotowano żadnych strat po zimie. Data wiosennego ruszenia wegetacji była zróżnicowana w poszczególnych punktach doświadczalnych, od początku marca w Tomaszowie Bol. do końca marca w Ruskiej Wsi. Doświadczenia z pszenicą orkisz ozimą zbierano na przełomie lipca i sierpnia. W roku 2015 średni plon kłosków (brutto) dla wszystkich badanych odmian wyniósł średnio 65,9 dt z ha, przy zróżnicowaniu w poszczególnych miejscowościach od 47,3 dt z ha w Tomaszowie Bol. do 93,3 dt z ha w Nowej Wsi Ujskiej. Plon ziarna (netto) wyniósł średnio 50,8 dt z ha. Udział ziarna w plonie ogółem wynosił od 72% dla odmiany Oberkulmer Rotkorn do 80% dla odmiany Rokosz. ------------------1) Zboża. Metodyka badania wartości gospodarczej odmian (WGO), NR/P/19/2013, Słupia Wielka, lipiec 2013. Objaśnienie skali 9-stopniowej: 9 – oznacza stan najlepszy (najkorzystniejszy) 1 – oznacza stan najgorszy (najmniej korzystny) -4- Tabela 1 PSZENICA ORKISZ OZIMA. Odmiany i doświadczenia. Rok zbioru 2015 Lp. Odmiana 1 Rok zarejestrowania 2 1 Rokosz 2012 2 Oberkulmer Rotkorn CCA 3 Zollernspelz CCA Hodowca 3 HR Strzelce Erbengemeinschaft Dr. Hans Rolf Späth Südwestdeutsche Saatzucht GmbH & Co. KG Materiał siewny zdolność masa kiełkowania 1000 ziaren (%) (g) Obsada nasion lub ilość kłosków 4 5 6 95 45 250 szt./m2 97 - 0,3 kg/19,5 m2 99 - 0,3 kg/19,5 m2 Bilans doświadczeń: założone i przyjęte do syntezy – 3 Kol. 2: CCA – odmiana ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych, niezarejestrowana w Polsce Kol. 3: HR Strzelce – Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR Kol. 5: „-„ – brak danych -5- Tabela 2 PSZENICA ORKISZ OZIMA. Warunki prowadzenia doświadczeń. Rok zbioru 2015 Wyszczególnienie 1 Ruska Wieś Nowa Wieś Ujska Sulejów Tomaszów Bol. Węgrzce 2 3 4 5 6 70 70 80 52 94 4 4 2 5 1 6,5 OWZJ + 6,1 RZPO + 6,1 RZPO + 6,5 PSZO + 6,6 PSZJ + 27.10 4.05 22.10 31.10 21.04 25.10 13.03 30.04 10.11 22.10 6.06 11.06 21.05 2.06 29.05 60 70 80 60 90 81 80 81 50 75 70 15 55 60 90 96 18 78 40 60 132 12 120 o Rolnicza wartość gleby w 100 skali IUNG-PIB Kompleks przydatności rolniczej gleb Odczyn gleby (pH w KCl) Przedplon Zaprawianie nasion Herbicydy (data): - pierwszy zabieg - drugi zabieg - trzeci zabieg Insektycydy (data): - pierwszy zabieg - drugi zabieg Nawożenie mineralne (kg czystego składnika na 1 ha): - P2O5 - K2O - N – razem - N – jesień - N – wiosna Nawożenie dolistne: - jeden zabieg Daty siewu, zbioru i ważniejszych faz rozwojowych Siew Wschody Krzewienie - jesień Krzewienie - wiosna Jesienne zahamowanie wegetacji Wiosenne ruszenie wegetacji Strzelanie w źdźbło Kłoszenie Dojrzałość woskowa Dojrzałość pełna Zbiór 2.06 2.10 15.10 31.10 3.11 25.03 8.05 8.06 23.07 30.07 7.08 2.10 17.10 10.11 22.11 18.03 28.04 2.06 15.07 30.07 8.08 3.10 12.10 21.10 23.11 18.03 1.05 1.06 13.07 19.07 7.08 2.10 10.10 5.11 23.11 11.03 20.04 1.06 13.07 21.07 3.08 13.10 29.10 12.03 24.11 12.03 20.04 27.05 15.07 22.07 27.07 Kol. 2-6: OWZJ – owies jary, PSZJ – pszenica jara, PSZO – pszenica ozima, RZPO – rzepak ozimy; data: dzień/miesiąc 14,3 14,9 14,3 14,7 15,6 Ruska Wieś Nowa Wieś Ujska Sulejów Tomaszów Bol. Węgrzce 6 7 8 9 10 8,2 10,5 9,5 10,8 10,0 23 40 39 37 39 3 X 2014 2,5 5,0 5,1 5,4 6,1 15 15 29 15 28 4 XI 6 I 7 II 8 III 1 NIR – % NIR – dt z ha Rokosz Oberkulmer Rotkorn Zollernspelz Wzorzec Odmiana 68,3 62,0 80,1 2 dt z ha 3 -1,8 -8,1 10,0 9,3 13,2 70,1 97 88 114 4 85,8 94,3 99,8 5 6 -7,5 1,0 6,5 6,4 6,8 93,3 92 101 107 7 % wzorca odch. od wzorca dt z ha odch. od wzorca % wzorca Nowa Wieś Ujska Ruska Wieś Kol. 1: wzorzec – wszystkie badane odmiany Kol. 3,6,9,12,15: odchylenia od wzorca w dt z ha 1 2 3 Lp. 9 IV 2015 V 10 60,6 49,0 67,8 8 dt z ha 1,5 -10,1 8,6 7,9 13,3 59,1 9 odch. od wzorca Sulejów 103 83 115 10 % wzorca 51,0 38,8 52,2 11 dt z ha 3,7 -8,5 4,8 4,2 8,9 47,3 12 odch. od wzorca 15,2 15,2 16,2 15,0 17,3 23 49 50 65 38 11 VI 108 82 110 13 % wzorca Tomaszów Bol. suma opadów (mm) 33 61 16 28 20 100 115 41 11 46 20 35 44 36 17 47 41 67 36 56 4 54 21 31 20 41 28 35 45 81 o średnia temperatura powietrza na wysokości 2 m ( C) -1,4 -0,7 -0,8 4,5 7,7 11,7 1,0 1,5 0,7 4,6 7,9 11,8 0,1 0,5 0,2 4,3 7,3 12,5 2,1 2,0 0,6 4,6 7,3 11,8 0,9 1,2 0,6 5,4 9,2 13,3 5 XII PSZENICA ORKISZ OZIMA. Plon kłosków odmian w miejscowościach. Rok zbioru 2015 Tabela 4 23 21 40 67 76 Ruska Wieś Nowa Wieś Ujska Sulejów Tomaszów Bol. Węgrzce 1 2 3 4 5 IX 2 SDOO\ZDOO 1 Lp. PSZENICA ORKISZ OZIMA. Dane meteorologiczne. Sezon wegetacyjny 2014/2015 Tabela 3 45,2 61,6 71,3 14 dt z ha -14,2 2,2 11,9 10,1 17,0 59,4 15 odch. od wzorca Węgrzce 17,7 18,6 19,9 19,3 21,0 60 66 69 74 70 12 VII 76 104 120 16 % wzorca 20,6 21,7 22,0 21,8 21,8 25 18 22 13 45 13 VIII -6- Zollernspelz 3 74,6 72,3 79,4 73,0 77,9 3 Nowa Wieś Ujska 75,4 75,0 97,1 4 Sulejów 81,0 62,0 60,1 5 Tomaszów Bol. Oberkulmer Rotkorn Zollernspelz 2 3 59,8 44,8 61,6 2 dt z ha 4,4 -10,6 6,2 55,4 3 odch. od wzorca Kol. 1: wzorzec – wszystkie badane odmiany Kol. 3,6,9,12,15: odchylenia od wzorca w dt z ha Rokosz Wzorzec 1 Odmiana 1 Lp. Ruska Wieś 108 81 111 4 % wzorca 79,2 68,8 66,8 5 dt z ha 7,6 -2,8 -4,8 71,6 6 odch. od wzorca 111 96 93 7 % wzorca Nowa Wieś Ujska 51,1 36,8 58,9 8 dt z ha 2,2 -12,1 10,0 48,9 9 odch. od wzorca Sulejów 104 75 120 10 % wzorca PSZENICA ORKISZ OZIMA. Plon ziarna odmian w miejscowościach. Rok zbioru 2015 Tabela 6 Oberkulmer Rotkorn 2 2 90,2 1 Rokosz Ruska Wieś Odmiana 1 Lp. 42,3 24,0 30,7 11 dt z ha 9,9 -8,3 -1,6 32,3 12 odch. od wzorca 131 74 95 13 % wzorca Tomaszów Bol. 79,2 77,3 73,2 6 Węgrzce PSZENICA ORKISZ OZIMA. Udział ziarna w plonie kłosków w miejscowościach (%). Rok zbioru 2015 Tabela 5 56,5 47,6 33,1 14 dt z ha 10,7 1,9 -12,7 45,7 15 odch. od wzorca Węgrzce 123 104 72 16 % wzorca -7- -8- Tabela 7 PSZENICA ORKISZ OZIMA. Plon kłosków/ziarna odmian. Rok zbioru 2015 Lp. Odmiana odch. od wzorca % wzorca % dt z ha odch. od wzorca % wzorca 2 3 4 5 6 7 8 Wzorzec 2 3 Plon ziarna (netto) dt z ha 1 1 Udział ziarna w plonie ogółem Plon kłosków (brutto) 65,9 Rokosz Oberkulmer Rotkorn Zollernspelz 50,8 62,2 -3,7 94 79,7 50,2 -0,6 99 61,2 -4,7 93 71,9 44,4 -6,4 87 74,2 8,4 113 77,9 57,8 7,0 114 Liczba doświadczeń 5 5 5 Kol. 1: wzorzec – wszystkie badane odmiany Kol. 3,7: odchylenia od wzorca w dt z ha Tabela 8 PSZENICA ORKISZ OZIMA. Porażenie odmian przez choroby (odchylenia od wzorca, skala 9o). Rok zbioru 2015 Lp. Odmiana Choroby podstawy źdźbła (kompleks) Mączniak prawdziwy Rdza brunatna Septoriozy liści 1 2 3 4 5 8,1 7,0 7,2 6,1 -1,4 0,9 0,6 -0,1 -0,6 0,7 -0,4 0,0 0,4 0,3 -0,6 0,4 1 3 3 3 Wzorzec 1 2 3 Rokosz Oberkulmer Rotkorn Zollernspelz Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec – wszystkie badane odmiany Kol. 5: septoriozy liści – Septoria tritici i Stagonospora nodorum Tabela 9 PSZENICA ORKISZ OZIMA. Ważniejsze cechy rolnicze odmian (odchylenia od wzorca). Rok zbioru 2015 Wyleganie Lp. Odmiana Wysokość roślin cm 1 1 2 3 w fazie przed dojrz. zbiorem mlecznej o skala 9 Data kłoszenia Data dojrzałości pełnej liczba dni Masa 1000 ziaren g 2 3 4 5 6 7 Wzorzec 120 8,7 7,0 31.05 23.07 47,0 Rokosz Oberkulmer Rotkorn Zollernspelz -8 19 -11 0,3 -0,7 0,3 -0,5 -0,1 0,5 0,0 0,0 0,0 0,5 -0,5 0,5 -8,9 5,6 3,2 5 1 4 5 5 5 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec – wszystkie badane odmiany