Spis treści w PDF

Spis treści
Słowo wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Od Dyskusji o metodzie do Dróg i rozdroży współczesnej komparatystyki
europejskiej. Zarys działalności Międzywydziałowego Zespołu Komparatystyki na Uniwersytecie Warszawskim – Alina Nowicka-Jeżowa 9
CYPRIAN MIELCZARSKI
Filologia klasyczna – przeszłość i perspektywy . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
BARBARA MILEWSKA-WAŹBIŃSKA
Filologia klasyczna drugiej połowy XX wieku – czas przemian . . . . . 22
MAŁGORZATA GRZEGORZEWSKA
Na tropach różnic i analogii. Perspektywy współczesnej komparatystyki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
MARCIN KLIK
Komparatystyka we Francji – definicje, tendencje, perspektywy . . . . 36
ANNA GALLEWICZ
Współczesna komparatystyka włoska: trudności i perspektywy rozwoju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
KAROLINA KUMOR, KATARZYNA MOSZCZYŃSKA
Myśl komparatystyczna w Hiszpanii: cele, dylematy i wyzwania . . . . 61
EWA ŁUKASZYK
Komparatystyka w Portugalii: przemiany „mapy wyobrażonej” a studia literaturoznawcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
KAROL SAUERLAND
Krótki zarys komparatystycznego myślenia w Niemczech . . . . . . . . . . 78
EWA TEODOROWICZ-HELLMAN
„Nowe szwedzkie literatury”. O badaniach nad literaturami napływowych mniejszości narodowych w Szwecji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
6
JOLANTA SUJECKA
Słowiańszczyzna bałkańska w zwierciadle możliwych ujęć komparatystycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
DANUTA SOSNOWSKA
Po co Europie Środkowej komparatystyka? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
Indeks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
Słowo wstępne
1
Geneza niniejszego tomu studiów wiąże się bezpośrednio z działalnością Międzywydziałowego Zespołu Komparatystyki Uniwersytetu Warszawskiego. To właśnie w kręgu tego Zespołu narodził się i spełnił jego pomysł*.
Celem tomu – zaznaczonym w tytule – jest rekonesansowe rozpoznanie
dzisiejszej sytuacji badań porównawczych w literaturoznawstwie europejskim. Trudno wyobrazić sobie książkę, której przedmiotem byłaby komparatystyka uprawiana we wszystkich czy nawet w większości krajów Europy.
Dlatego w tomie reprezentują je wybrane kraje i regiony geograficzno-kulturowe. Ta reprezentacja ma jednak przynajmniej podwójne uzasadnienie.
Po pierwsze zatem, uwzględnione są ważne dla dziejów i współczesności literaturoznawstwa porównawczego kraje Europy romańskiej (Francja, Włochy, Hiszpania, Portugalia) i germańskiej (Niemcy, Szwecja) oraz
niektóre obszary słowiańszczyzny (Bałkany, Europa Środkowa). Po drugie,
konfrontacja studiów zbioru uświadamia, że – przy wszelkich różnicach
pomiędzy charakterem oraz kondycją badań porównawczych w poszczególnych krajach – znaczna część dzisiejszych problemów i kłopotów jest
dla wszystkich filologii wspólna. Te same lub podobne pytania stawia sobie
(i własnej dyscyplinie) komparatysta – przykładowo – francuski i niemiecki.
Tom stanowi przede wszystkim próbę opisania obecnego kształtu tych
problemów i pytań. Obecnego – to znaczy właściwego komparatystyce
europejskiej na przełomie XX i XXI wieku. Ale jednocześnie jego perspektywa czasowa jest – i to na różne sposoby – nieporównanie szersza. Podjęta
w otwierających go studiach refleksja nad przeszłością i przemianami filologii klasycznej ma przecież za cel diagnozę dzisiejszego stanu podstawy
wszelkich dyscyplin filologicznych, w tym również komparatystyki. Także
studia poświęcone poszczególnym filologiom narodowym rekonstruują
* Zob. zamieszczony po Słowie wstępnym zarys działalności Międzywydziałowego
Zespołu Komparatystyki pióra Aliny Nowickiej-Jeżowej.
1
8
Słowo wstępne
złożoną i zmienną historię badań porównawczych na przestrzeni co najmniej ostatnich dwóch stuleci. Równocześnie jednak w wielu studiach – co
zapowiada powracające w ich tytułach słowo „perspektywy” – zaznacza się
namysł nad przyszłością komparatystyki, pojawiają się pytania o możliwe
tendencje i kierunki jej rozwoju.
Rozległość tak zarysowanych horyzontów opisu – przestrzennego,
geograficznego i czasowego, historycznego – koresponduje z obecnością
istotnego kontekstu innych dziedzin szeroko rozumianej humanistyki.
Współautorzy tomu mają bowiem świadomość, że współcześnie literaturoznawczej komparatystyki nie można izolować jakimikolwiek granicami od
pozostałych dyscyplin humanistycznych – że trzeba ją widzieć i opisywać
jako ważny fragment nauk o człowieku. Taki fragment, w którym literaturoznawstwo spotyka się chociażby z antropologią, filozofią, socjologią czy
historią. Nowocześnie pojęta komparatystyka nie jest zresztą w tej mierze – uprawiania refleksji badawczej ponad czy poza dawnymi podziałami
– w żaden sposób odosobniona.
Tom tak właśnie sytuujący współczesne badania porównawcze stanowi
świadectwo – by odwołać się do użytej w tytule metafory – raczej ich „rozdroży” niż „dróg”. Nie inaczej było zresztą w liczącej już ponad dwieście
lat historii europejskiej komparatystyki. Zawsze towarzyszyły jej rozterki
i pytania, nieraz tak głębokie i radykalne, że poddawały w wątpliwość sam
sens istnienia dyscypliny. Zmieniał się tylko ich charakter i ukierunkowanie. Ale – paradoksalnie – czy właśnie ten wieloraki niepokój nie jest
widomym dowodem żywotności badań komparatystycznych? Prezentowany
zbiór studiów odpowiada na tak postawione pytanie twierdząco.
Redaktorzy tomu