docGodność kobiet w Kościele. Założycielskie postulaty
download 
Reklamacja Transkrypt
Godność kobiet w Kościele. Założycielskie postulaty
ROCZNIKI TEOLOGICZNE Tom LXII, zeszyt 7 – 2015 DOI: http://dx.doi.org/10.18290/rt.2015.62.7-10 KS. MARCIN SKADANOWSKI * GODNO KOBIET W KOCIELE ZAOYCIELSKIE POSTULATY WIATOWEJ RADY KOCIOÓW Z DZISIEJSZEJ PERSPEKTYWY WOMEN’S DIGNITY IN THE CHURCH: FOUNDING DEMANDS OF THE WORLD COUNCIL OF CHURCHES FROM TODAY’S PERSPECTIVE A b s t r a c t. The issue of women’s dignity and their place in the community of the Church is of particular importance in contemporary ecumenical thought. This problem has remained an important area of concern of the World Council of Churches since the very beginning of the organization which was the first Assembly in Amsterdam (1948). This continuous concern of the ecumenical movement has been accompanied by the significant social, political, religious and economic changes in the world. The article examines some founding demands of the World Council of Churches concerning the place of women in the church to answer the question of whether (and to what extent) the WCC has satisfied these demands in its own structures, institutions and policies and in the life of its member churches. Summarised by Rev. Marcin Skadanowski Key words: woman, women’s dignity, gender justice, equality, World Council of Churches, ecumenism. 1. WPROWADZENIE Zagadnienie troski o równo kobiet i mczyzn w Kociele nie jest wolne od kontrowersji. Jest to sprawa niezwykle wana – zarówno z religijnego (chrzecija skiego) punktu widzenia, jak równie w kontekcie spoecznym, politycznym czy ekonomicznym. Niemniej jednak, jak pokaza to ostry spór Ks. dr hab. MARCIN SKADANOWSKI – Katedra Teologii Protestanckiej Instytutu Ekumenicznego KUL; adres do korespondencji – e-mail: [email protected] Rev. Dr. habil. MARCIN SKADANOWSKI – research staff member of the Ecumenical Institute of the John Paul II Catholic University of Lublin; address for correspondence – e-mail: [email protected] 160 KS. MARCIN SKADANOWSKI o moliwo i nastpstwa ratyfikacji przez Polsk konwencji o przeciwdziaaniu przemocy wobec kobiet, debata publiczna w tej kwestii miewa silne zabarwienie polityczno-wiatopogldowe, które niekiedy uniemoliwia rzetelne i obiektywne rozpatrywanie problemów zwizanych z obecnoci kobiet w yciu kocielnym i spoecznym. Z tego powodu warto przypomina, e refleksja nad rol kobiet w rónych obszarach ycia spoecznego jest trwale obecna w chrzecija stwie, co wie si z fundamentalnymi treciami chrzecija skiej antropologii. Istotnymi elementami chrzecija skiej wizji czowieka s przekonania o stworzeniu go jako kobiety i mczyzny na obraz i podobie stwo Boe (Rdz 1,27), o powoaniu do ycia we wspólnocie mae skiej (Rdz 2,23-24; Mt 19,4-6) oraz o przekraczajcym wszelkie ludzkie podziay, w tym równie rónice pciowe, powoaniu do wyznawania wiary we wspólnocie Kocioa (Ga 3,28) i do ostatecznego wypenienia eschatologicznego (Mt 22,30). Namys nad urzeczywistnieniem równej godnoci kobiet i mczyzn, wraz z idcymi za nim dziaaniami na rzecz przemiany niesprawiedliwych struktur, praw lub praktyk, wynika z wyznawanej przez chrzecijan prawdy o czowieku i stanowi prób, ograniczonej przez ludzk sabo, odpowiedzi wierzcych na Boe wezwanie. W tym miejscu warto skupi si na tej czci ekumenicznej chrzecija skiej refleksji nad godnoci i prawami kobiet, która bezporednio dotyczy samych Kocioów – kocielnych organizacji, instytucji i struktur. Zagadnienie nalenego kobietom miejsca w Kociele zajmuje bardzo wane miejsce w refleksji ekumenicznej. Kwestia ta pozostaje znaczcym obszarem zainteresowania wiatowej Rady Kocioów (RK) od samego pocztku istnienia tej organizacji, czyli od Zgromadzenia w Amsterdamie w 1948 r. Temu nieprzerwanemu zainteresowaniu ze strony ruchu ekumenicznego towarzyszyy w wiecie, od poowy XX wieku, doniose przemiany spoeczne, polityczne, religijne i gospodarcze, które wpyny równie na sytuacj kobiet. Z tego powodu warto przeanalizowa z perspektywy pocztku XXI wieku zaoycielskie postulaty wiatowej Rady Kocioów, aby odpowiedzie na pytanie, czy i w jakiej mierze Radzie udao si je zrealizowa. W tym celu artyku rozpoczyna si od przypomnienia roli kobiet w Kociele wedug dokumentów I Zgromadzenia Rady w Amsterdamie. Nastpnie sformuowane wówczas wnioski i postulaty oceniane s z dzisiejszej perspektywy. GODNO KOBIET W KOCIELE 161 2. ROLA KOBIET W KOCIELE WEDUG DOKUMENTÓW I ZGROMADZENIA WIATOWEJ RADY KOCIOÓW W cigu wieków chrzecija skie rozumienie relacji midzy mczyznami i kobietami w spoecze stwie i Kociele, ksztatowane zasadniczo przez ordzie biblijne, podlegao take silnym oddziaywaniom pozabiblijnych idei. Sprawiao to niekiedy, e niekwestionowane biblijne prawdy o równej godnoci mczyzn i kobiet oraz ukazana w Nowym Testamencie wyjtkowa rola kobiet w ziemskiej misji Jezusa Chrystusa oraz w pocztkach Kocioa w praktyce ycia kocielnego schodziy na plan dalszy pod wpywem tendencji spoecznych i kulturowych, które stawiay kobiety w sytuacji podporzdkowania mczyznom oraz narzucay im rozmaite ograniczenia zarówno w spoecznoci wieckiej, jak i kocielnej. To przenikanie do chrzecija stwa uwarunkowanych czasowo i kulturowo idei i wzorów postaw, które miao w dziejach Kocioa wiele negatywnych skutków, w drugiej poowie XX wieku okazao si jednak w pewnej mierze pozytywne. wiatowy ruch emancypacji kobiet wpyn równie na powstanie nowych tendencji w samym chrzecija stwie 1. Coraz bardziej w poszczególnych Kocioach oraz w gosach licznych dziaaczy i dziaaczek kocielnych ujawnia si sprzeciw wobec patriarchalnych struktur kocielnych oraz opartych na nich zasad ycia wspólnot, które – wbrew biblijnemu ordziu o czowieku – rónicuj godno kobiet i mczyzn 2. To oywienie dyskusji o roli kobiet w Kociele, zainicjowanej w wielu denominacjach chrzecija skich ju w ko cu XIX wieku, zbiego si w czasie z przeomowym wydarzeniem w krótkiej jeszcze historii ruchu ekumenicznego, jakim byo powstanie wiatowej Rady Kocioów. Chocia wic w czasie gównej czci obrad w Amsterdamie przemawiaa tylko jedna kobieta – Kathleen Bliss, ekumeniczna dziaaczka na rzecz równoci kobiet i mczyzn w Kociele 3 – to jednak dokumentach I Zgromadzenia Rady pojawiaj si wskazania dotyczce przywrócenia kobietom nalenego im miejsca w yciu kocielnym oraz wspólnego chrzecija skiego wysiku na rzecz obrony praw i godnoci kobiet w spoecznoci wieckiej. 1 P. VON TILING. Gender Equality in the Church. W: Religion Past & Present. Encyclopedia of Theology and Religion. Red. H.D. Betz [i in.]. Vol. 5. Leiden–Boston: Brill 2009 s. 328. 2 B. HELLER. Gender Relations. W: Religion Past & Present s. 329. 3 R. COSCA. Just Unity: Toward a True Community of Women and Men in the Church s. 3, http://www.nationalcouncilofchurches.us/docs/GETI-RachelCosca.pdf (dostp: 10.02.2015). 162 KS. MARCIN SKADANOWSKI Treci dokumentów opracowanych w czasie I Zgromadzenia wiatowej Rady Kocioów w Amsterdamie dowodz, e zagadnienie równoci kobiet i mczyzn oraz nalenego miejsca kobiet w Kociele nie jest bynajmniej, jak sugeruj niektórzy przedstawiciele rodowisk konserwatywnych4, jedynie znakiem stosunkowo niedugiej tendencji do podporzdkowywania si przez Kocioy wiatowym tendencjom w debacie publicznej oraz wymaganiom politycznej poprawnoci. Na dugo przed podporzdkowaniem wielu istotnych kwestii spoecznych, politycznych, ekonomicznych i kocielnych ograniczeniom politycznej poprawnoci chrzecijanie, podejmujc denie do pojednania i przywrócenia jednoci, dostrzegli, e problem godnoci kobiet oraz ich roli we wspólnocie kocielnej. Co wicej, w wietle wypowiedzi z Amsterdamu mona zauway, e ruch ekumeniczny widzi jedno ze swoich najwaniejszych zada w przywróceniu kobietom odpowiadajcego ich godnoci i powoaniu miejsca w spoecznoci kocielnej, co miaoby by chrzecija skim wiadectwem sprawiedliwoci i wyrazem uznania równej godnoci wszystkich ludzi. Z tego powodu w wypowiedziach I Zgromadzenia RK na temat kobiet na pierwsze miejsce wysuwaj si problemy zwizane ze struktur, organizacj oraz rónymi przejawami aktywnoci Kocioów. W tej dziedzinie przedstawiono w Amsterdamie szereg konkretnych wskaza . Po pierwsze, konieczne jest wczenie kobiet w dziaalno instytucji i struktur kocielnych. Powstajca wiatowa Rada Kocioów sama winna dawa wiadectwo uznania godnoci kobiet przez wybranie wikszej liczby kobiet do pracy w poszczególnych komisjach oraz strukturach Rady. Obecno kobiet od samego pocztku w ruchu ekumenicznym jest podana i doceniana. Ta obecno winna równie sta si bardziej widoczna w Kocioach czonkowskich Rady. Chodzi tu nie tylko o obecno biern czy te o wypenianie przez kobiety pomocniczych, podrzdnych lub cile okrelonych i ograniczonych zada , lecz o ich pene zaangaowanie w prac struktur kocielnych na kadym poziomie. Std wyranie wskazuje si na potrzeb wikszego dowartociowania dowiadczenia kobiet w sprawowaniu kierowniczych zada w poszczególnych Kocioach. Wymienia si tutaj zwaszcza konieczno wczenia kobiet w prac trybunaów, komitetów oraz urzdów kocielnych, jak równie wszelkich gremiów i struktur decyzyjnych. Zarówno Rada, jak i poszczególne Kocioy powinny mianowa wiksz liczb kobiet na stanowiska zwizane z rzeczywist odpowiedzialnoci 4 P. L’HUILLIER. Ecumenism Revisited, http://www.jacwell.org/articles/1998-SPRING-Abp Peter.htm (dostp: 10.02.2015). GODNO KOBIET W KOCIELE 163 za róne przejawy ycia kocielnego. Z tym wie si take kwestia odpowiedniego miejsca pracownic kocielnych w yciu wspólnoty. Mówi si o znaczeniu posugi diakonis, kobiet odpowiedzialnych za wychowanie religijne czy te animacj ycia parafialnego, misyjnego lub za prac z modzie. Dowartociowanie ich pracy musi wyraa si równie w umoliwieniu im staej formacji oraz zapewnieniu odpowiedniego wynagrodzenia i dobrych warunków pracy. Nie osignito w Amsterdamie zgody na temat ordynacji kobiet. Zaznaczono wszake, e te Kocioy, które popieraj i praktykuj ordynacj kobiet, uwaaj, e jest ona konieczna dla penego dowartociowania roli kobiet w Kociele, a w konsekwencji – dla wiarygodnoci i skutecznoci misji Kocioa w wiecie 5. Po drugie, dostrzeono w Amsterdamie potrzeb dowartociowania organizacji kobiecych i posug podejmowanych przez kobiety i na rzecz kobiet, tak aby nada im znaczenie ogólnokocielne. Std zwrócono uwag na potrzeb tworzenia chrzecija skich organizacji kobiecych oraz wspierania ich dziaalnoci w dziedzinie edukacji, suby spoecznej, misji czy ycia duchowego. Podkrelono, e organizacje kobiece nie mog znajdowa si na marginesie ycia kocielnego czy te zupenie poza oficjalnymi strukturami kocielnymi. Winny one by integraln czci tych struktur, tak aby umoliwia kobietom peny i owocny udzia w yciu caej wspólnoty oraz w chrzecija skiej misji 6. Po trzecie – na co ju wskazywao uzasadnienie postulatów dopuszczenia ordynacji kobiet – w Amsterdamie dostrzeono zwizek midzy posug kobiet a wiarygodnoci i skutecznoci misji Kocioa. Koció jest od samego pocztku zoony z kobiet i mczyzn, majcych równ godno, stworzonych przez Boga i powoanych do penienia Jego woli. Tylko wówczas, gdy kobiety bd miay nalene miejsce we wspólnocie kocielnej, chrzecijanie bd mogli skutecznie prowadzi swoj misj. Zauwaono w tym kontekcie, e podczas gdy w wielu krajach i w licznych Kocioach istnieje autentyczna i owocna wspópraca kobiet i mczyzn – zarówno w yciu wspólnoty jak te w jej zaangaowaniu misyjnym – to jednak istniej równie problemy i napicia. Sformuowano zatem niezwykle wany postulat, aby Kocioy czonkowskie promoway wspóprac kobiet i m- 5 Prima assemblea del Consiglio Ecumenico delle Chiese (Amsterdam, 1948): Il disordine dell’uomo e il disegno dei Dio. W: Enchiridion Oecumenicum. T. 5. Consiglio Ecumenico delle Chiese. Assemblee generali 1948-1998. Red. S. Rosso, E. Turco. Bologna: Edizioni Dehoniane 2001 nr 49-50. 6 Tame nr 49. 164 KS. MARCIN SKADANOWSKI czyzn, szczególnie doceniajc zaangaowanie kobiet jako aktywnych i równoprawnych uczestniczek misji chrzecija skiej7. 3. POSTULATY Z AMSTERDAMU ODCZYTYWANE NA POCZTKU XXI WIEKU Od pocztku swojej dziaalnoci a do pierwszej dekady XXI wieku wiatowa Rada Kocioów wszechstronnie angaowaa si na rzecz spenienia postulatów, które w kwestii miejsca kobiet w Kociele postawiono w Amsterdamie. To nieprzerwane zaangaowanie byo w cigu minionych dziesicioleci modyfikowane równie przez szybkie przemiany cywilizacyjne i kulturowe, które odzwierciedliy si nie tylko w zmianach struktur spoecznych, lecz równie miay silny wpyw na funkcjonowanie wspólnot religijnych. Wanym elementem tych zmian bya refleksja nad godnoci kobiety oraz poszukiwanie rónych sposobów jej uznania we wszystkich dziedzinach ludzkiego ycia indywidualnego i spoecznego. Dokonujce si zmiany kulturowe sprawiy, e cz postulatów z Amsterdamu okazaa si niewystarczajca. Niektóre z nich ruch ekumeniczny zaktualizowa, wysuwajc propozycje idce o wiele dalej, ni planowano to w 1948 r. Inne zamierzenia z I Zgromadzenia Rady zostay zrealizowane – w caoci lub czciowo. S take postulaty, które wci domagaj si realizacji. A. GOS CHRZECIJAN WOBEC PRZEMIAN KONTEKSTU SPOECZNEGO Druga poowa XX wieku i pocztek wieku XXI cechoway si gbokimi przemianami spoecznymi i politycznymi, które miay wpyw równie na sytuacj Kocioów, zarówno jeli chodzi o ich struktur i instytucje, jak te o ksztat podejmowanej w wiecie misji chrzecija skiej. Ta ogólna uwaga w szczególnoci odnosi si do problemu godnoci kobiet i ich miejsca w spoecznoci kocielnej. Wikszo chrzecijan odrzuca dzisiaj bierne lub ograniczone role, niegdy przypisywane kobietom. Kocioy d do peniejszego udziau kobiet we wszelkich dziedzinach ycia publicznego, promujc koncepcj relacji midzy mczyznami i kobietami opart nie na zasadzie podporzdkowania, lecz na partnerstwie, równoci i wzajemnoci 8. W tym 7 Tame nr 49, 66. L.M. RUSSELL. Partnership in Models of Renewed Community. „The Ecumenical Review” 40:1988 nr 1 s. 23-24. 8 GODNO KOBIET W KOCIELE 165 miejscu warto zwróci uwag na te zmiany, które dostrzegane s we wspóczesnej refleksji ekumenicznej. Na pierwszym miejscu naley wymieni dowartociowanie kobiet w yciu spoecznym, ekonomicznym i politycznym. Przejawia si ono, zwaszcza w spoecze stwach zachodnich, we wzrocie udziau kobiet w rónych formach ycia spoecznego, w ich aktywnoci politycznej, a zwaszcza w rzeczywistym uczestnictwie w sprawowaniu wadzy politycznej. Jednoczenie, zwaszcza poza zachodnim kontekstem kulturowym, udzia kobiet w yciu publicznym, a zwaszcza ich wpyw na podejmowanie decyzji politycznych i ekonomicznych wci jest zbyt may 9. Wzrost znaczenia kobiet w sferze politycznej i ekonomicznej sprawi, e w debacie publicznej – podejmowanej równie przez Kocioy – wikszej ostroci nabray trudnoci, z którymi spotykaj si kobiety na drodze do osignicia nalenego im miejsca w yciu spoecznym. Bardzo due znaczenie ma w tym obszarze szeroko zakrojona dyskusja na temat rónych form niesprawiedliwoci, ucisku i przemocy, z którymi w wielu kontekstach kulturowych spotykaj si kobiety. Spoeczno-polityczna emancypacja kobiet doprowadzia do ujawnienia oraz wypracowywania nowych form walki z patologiami spoecznymi, niekiedy usankcjonowanymi kulturowo, prawnie czy religijnie. W debacie publicznej porusza si w tym kontekcie szczególnie problemy niesprawiedliwoci ekonomicznej (np. nierówno pac za t sam prac kobiet i mczyzn, zjawisko tzw. szklanego sufitu, uniemoliwiajcego kobietom awans zawodowy), przemocy fizycznej, w tym seksualnej, oraz nierównego dostpu do edukacji. Zauwaa si równie, e w dramacie ubóstwa, dotykajcym gównie wiatowego Poudnia, uczestnicz przede wszystkim kobiety. Te powszechne obserwacje stay si w cigu ostatnich dziesicioleci impulsem do walki z marginalizacj, wykluczeniem spoecznym czy przemoc wobec kobiet – zarówno przez dziaania na paszczynie prawnej, w dziaalnoci spoecznej, edukacyjnej i charytatywnej, jak równie w szczególnym chrzecija skim zaangaowaniu misyjnym, które obejmuje take kwestie spoeczne 10. 9 R. TODD PETERS. Feminist Critical Discourse on Globalization, Economy, Ecology and Empire. „The Ecumenical Review” 64:2012 nr 3 s. 288-289; F. LUSUNGU MOYO. We Demand Bread and Roses when We Are Hired. Gender Justice in Workplaces: A Feminist Ethical Perspective. „The Ecumenical Review” 64:2012 nr 3 s. 254-255. 10 C. Au. Justice and Peace for Global Commercial Sex Workers. „The Ecumenical Review” 64:2012 nr 3 s. 272-273; F. LUSUNGU MOYO. We Demand Bread and Roses when We Are Hired s. 254-255, 263. 166 KS. MARCIN SKADANOWSKI Poza udziaem w dyskusjach na temat roli kobiet w spoecze stwie oraz koniecznoci i sposobów promocji godnoci kobiety i walki z przejawami opresji i niesprawiedliwoci Kocioy chrzecija skie same dowiadczay przemian zwizanych ze wzrostem wiadomoci na temat równej godnoci kobiet i mczyzn. Przemiany te miay charakter zarówno strukturalno-instytucjonalny, jak te doktrynalny i etyczny. Odnosz si one do organizacji ycia kocielnego, do sposobu i treci przekazywanego wiadectwa oraz do konkretnych form kocielnego zaangaowania na rzecz kobiet. W przemianach tych mona dostrzec realizacj oraz rozwinicie zarysowanych wczeniej postulatów z Amsterdamu. B. P OSTULATY ZREALIZOWANE CAKOWICIE LUB CZCIOWO W 1953 roku11, a zatem pi lat po zako czeniu I Zgromadzenia wiatowej Rady Kocioów, Rada rozpocza program powicony kobietom w Kociele i spoecze stwie, opierajcy si na refleksji teologicznej oraz dziaaniach podejmowanych przez lokalne grupy studyjne12, jak te majcy trwae miejsce w centralnych strukturach Rady13. Programowi temu towarzyszyo póniej studium doktrynalne Komisji „Wiara i Ustrój” (zatytuowane Community of Women and Men in the Church), które zintensyfikowao dialog teologiczny na temat udziau kobiet w nauczaniu i strukturach Kocioa14. Programom studyjnym towarzyszyy podejmowane przez RK akcje wykraczajce poza kwestie wewntrzkocielne, takie jak „Ekumeniczna dekada Kocioów w solidarnoci z kobietami” (1988-1998)15 oraz „Dekada na rzecz przezwycienia przemocy” (2000-2010)16. Realizacja tych programów oraz dziaalno organizacji i struktur odpowiedzialnych za wspieranie emancypacji kobiet w Kocioach czonkowskich RK doprowadziy do spenienia wielu wskaza z Amsterdamu. Postulatem wysuwanym w czasie I Zgromadzenia RK, który doczeka si w niektórych Kocioach czonkowskich penej, a w wielu innych przy- 11 Programme for Women in Church and Society, http://www.oikoumene.org/en/what-we-do/ women-in-church-and-society/history (dostp: 16.02.2015). 12 The Ecumenical Movement. An Anthology of Key Texts and Voices. Red. M. Kinnamon, B.E. Cope. Geneva: WCC 20022 [dalej: EM] s. 423-424. 13 M. BAROT. Considerations on the Need for a Theology of the Place of Women in the Church. EM s. 429. 14 R. COSCA. Just Unity s. 3. 15 Tame s. 4. 16 Overcoming Violence. Churches Seeking Reconciliation and Peace, http://www.over comingviolence.org/ en/decade-to-overcome-violence/about-dov.html (dostp: 10.02.2015). GODNO KOBIET W KOCIELE 167 najmniej czciowej realizacji, jest wzmocnienie udziau kobiet w yciu kocielnym, w rónych formach aktywnoci kocielnej i na rónych stopniach dziaalnoci instytucji kocielnych. Dotyczy to równie pracy samej Rady, w której znaczc rol odgrywaj kobiety 17. W wielu Kocioach czonkowskich Rady kobiety obecne s we wszystkich strukturach oraz maj wpyw na podejmowane decyzje, uczestniczc w kierowaniu poszczególnymi Kocioami. Jest to moliwe szczególnie w tych denominacjach – protestanckich i anglika skich – które praktykuj ordynacj kobiet. Nawet jednak Kocioy, które odrzucaj tak praktyk lub te na obecnym etapie refleksji teologicznej powstrzymuj si od niej, deklaruj podejmowanie dziaa na rzecz wczenia kobiet w dziaalno swoich struktur i instytucji18. Udzia kobiet w funkcjonowaniu struktur kocielnych doprowadzi równie do dalej idcych zmian. Maj one charakter nie tylko wewntrzkocielny, lecz odzwierciedlaj postulaty stawiane przez chrzecijan spoecznociom wieckim. Wiele Kocioów czonkowskich RK dostosowao do potrzeb kobiet warunki zatrudnienia, umoliwiajc im podejmowanie pracy w niepenym wymiarze lub te tak dostosowujc czas pracy, aby nie utrudniaa ona kobietom opieki nad dziemi. W trosce o promocj kobiet w niektórych denominacjach, gównie tradycji protestanckiej i anglika skiej, pojawi si równie postulat ustalenia kwot (parytetów) pciowych, tak aby w kadej instytucji kocielnej kobiety miay odpowiedni reprezentacj. Proponowane kwoty miayby odnosi si równie do studiów teologicznych oraz innych obszarów formacji i dziaalnoci kocielnej19. Rozwizania te podja równie wiatowa Rada Kocioów. Spotykaj si one jednak w samej Radzie, jak te wród wielu dziaaczy i dziaaczek ruchu ekumenicznego z krytyk. Cz dziaaczy i dziaaczek uwaa, e przyjte kwoty wci nie s odpowiednie20. Inni z kolei sdz, e system kwot pciowych sprzeciwia si zasadom równego i sprawiedliwego dostpu do instytucji i organizacji kocielnych oraz wyboru osób najlepiej przygotowanych do okrelonych zada 21. Pomimo tej nierozwizanej trudnoci kobiety maj ju dzisiaj znaczcy udzia w ksztatowaniu nauczania oraz w wyznaczaniu kierunków dziaal17 F. LUSUNGU MOYO. Foreword. W: N. MAXSON. Journey for Justice. The Story of Women in the WCC. Geneva: WCC 2015 s. VII-VIII. 18 P. VON TILING. Gender Equality in the Church s. 328. 19 L. LONGKUMER. Women in Theological Education: A Reflection. „Ministerial Formation” 2002 nr 97 s. 29-30. 20 K. PARRISH LUCAS. 37% Is Not Enough. 2% Is Not Enough…. Reflection on the WCC Busan Assembly, http://womenwhospeakinchurch.com/tag/quotas (dostp: 10.02.2015); 21 P. VON TILING. Gender Equality in the Church s. 328. 168 KS. MARCIN SKADANOWSKI noci Kocioów oraz instytucji ekumenicznych, takich jak wiatowa Rada Kocioów. Wiele zagadnie , które s obecnie przedmiotem zainteresowania Kocioów oraz podejmowanych akcji politycznych czy edukacyjnych, zostao zainspirowanych wanie przez kobiety zaangaowane w ycie kocielne. Take wraliwo kobiet wpywa na odnowion refleksj nad niektórymi kwestiami doktrynalnymi czy etycznymi, takimi jak problematyka rozumienia oraz etyki ycia mae skiego, rodzinnego czy przekazywania ycia ludzkiego. Wreszcie organizacje kobiece odgrywaj wan rol w yciu wielu Kocioów, jak te w samym ruchu ekumenicznym – czsto przywoywana jest w tym kontekcie dziaalno zapocztkowana jeszcze przed powstaniem ruchu ekumenicznego – zarówno jeli chodzi o organizacje, takie jak YWCA (Young Women Christian Association), czy te o ekumeniczne inicjatywy kobiet, takie jak wiatowy Dzie Modlitwy (World Day of Prayer)22. C. POSTULATY WCI DOMAGAJCE SI REALIZACJI Powysze stwierdzenia nie oznaczaj bynajmniej, e wszystkie postulaty z Amsterdamu zostay zrealizowane. Przed chrzecijanami jest wci jeszcze duga droga do penego zagwarantowania równych praw kobiet. W wymiarze spoecznym podnosi si zwizek midzy skutecznoci i wiarygodnoci misji chrzecija skiej a rzeczywist i efektywn walk z rónymi przejawami opresji i niesprawiedliwoci wobec kobiet. Mimo wielu programów spoecznych, edukacyjnych i politycznych problem ten, przynajmniej w niektórych kontekstach geograficznych i kulturowych, wci istnieje. Jeli wspólnoty chrzecija skie akceptuj istniejce nierównoci oraz przejawy dyskryminacji, ryzykuj utrat wasnej wiarygodnoci jako gosicieli prawdy o stworzeniu czowieka jako mczyzny i kobiety, równych w godnoci i powoaniu 23. Przejawy podporzdkowania si Kocioów wobec norm kulturowych, spoecznych, niesprawiedliwych praw i zwyczajów, które sprzeciwiaj si nauce chrzecija skiej, m.in. usprawiedliwiajc dyskryminacj czy te spoeczn marginalizacj opart na kryterium pciowym, stanowi wci powane wyzwanie dla wielu denominacji chrzecija skich. Z tego powodu dziaacze i dziaaczki zaangaowani w prace wiatowej Rady Kocioów widz konieczno dalszych dziaa – zwaszcza w ramach programu „Sprawie22 M. BAROT. Considerations on the Need for a Theology of the Place of Women in the Church s. 423. 23 P. WEBB. Gender as an Issue. „The Ecumenical Review” 40:1988 nr 1 s. 12; P. VON TILING. Gender Equality in the Church s. 328. GODNO KOBIET W KOCIELE 169 dliwy pokój i integralno stworzenia” (Justice, Peace and the Integrity of Creation) w celu zwalczania pozostaoci patriarchalnych i opresyjnych struktur i postaw w yciu kocielnym oraz w ekumenicznie inspirowanej teologii24. W wymiarze doktrynalnym, powizanym stale ze skutecznoci i wiarygodnoci chrzecija skiego wiadectwa, wiele gremiów ekumenicznych oraz grup zaangaowanych w chrzecija sk dziaalno na rzecz kobiet porusza trudno zwizan z posugiwaniem duchownym i kwesti ordynacji kobiet. Zdaniem zwolenników i zwolenniczek wczenia kobiet w urzd ordynowany fakt, e wiele Kocioów, okrelanych jako konserwatywne, nie widzi moliwoci ordynowania kobiet, podaje w wtpliwo ich deklaracj co do rzeczywistego, penego wczenia kobiet jako równoprawnych czonki wspólnoty w dziaalno wszystkich struktur i instytucji odpowiedzialnych za ni. Powstaje wtpliwo, czy odsunicie kobiet od przewodniczenia centralnemu wydarzeniu w yciu kadej konkretnej wspólnoty wierzcych, jakim jest Eucharystia (Wieczerza Pa ska), nie jest samo w sobie zaprzeczeniem deklarowanego uznania dla powoania kobiet jako gosicielek Ewangelii, dajcych wiadectwo wiary na równi z mczyznami 25. Z kolei Kocioy czonkowskie wiatowej Rady Kocioów, które powstrzymuj si przed dopuszczeniem ordynacji kobiet, odwouj si do nieprzerwanej chrzecija skiej tradycji, odrzucajc zwizek midzy gwarantowan przez wiar godnoci kobiety a „prawem” do uczestnictwa w posudze ordynowanej 26. Ten spór, dzielcy denominacje nalece do Rady, nasila si wraz z dopuszczaniem przez kolejne Kocioy ordynacji kobiet, czemu towarzysz coraz mocniejsze sprzeciwy strony konserwatywnej 27. Poniewa obecnie nie wydaje si moliwe rozwizanie tej trudnoci, dzielcej Kocioy czonkow24 WCC World Convocation on Justice, Peace and the Integrity of Creation (Seoul, 1990). Ten Affirmations on Justice, Peace and the Integrity of Creation. Affirmation IV. EM s. 319-320; WCC Conference on the Community of Women and Men in the Church (Sheffield, 1981). Report of the Section on Scripture in New Community. EM s. 431. 25 Zob. w tej kwestii: J. CRAWFORD. The Community of Women and Men in the Church: Where Are We Now? „The Ecumenical Review” 40:1988 nr 1 s. 44. 26 T.F. BEST. The Community Study: Where Do We Go From Here? „The Ecumenical Review” 40:1988 nr 1 s. 55. 27 Bardzo ostre w tej kwestii s gosy teologów prawosawnych. Aleksander Schmemann pisa, e ordynacja kobiet jest „a radical and irreparable mutilation of the entire faith, the rejection of the whole Scripture and, needless to say, the end of all dialogues”. Concerning Women’s Ordination – a letter to an episcopal friend, http://www.episcopalnet.org/TRACTS/Concerning Ordination.html (dostp: 30.01.2015). Z kolei Thomas Hopko, w podobnie radykalnym i nieprzejednanym tonie, stwierdza, e „the acceptance of women priests involves a fundamental and radical rejection of the very substance of the biblical and Christian understanding of God and creation”. Cyt. za: T.F. BEST. The Community Study s. 55. 170 KS. MARCIN SKADANOWSKI skie RK, w pracach Rady wskazuje si na konieczno dalszej pracy ekumenicznej, a zwaszcza refleksji teologicznej oraz budzenia wiadomoci wewntrz poszczególnych wspólnot chrzecija skich na temat godnoci i powoania kobiet oraz tego, w jaki sposób mog by one obecnie wyraone w doktrynie i praktyce poszczególnych denominacji28. 4. ZAKOCZENIE W tekstach wiatowej Rady Kocioów wielokrotnie podkrela si, e zaangaowanie jej poszczególnych agend oraz tworzcych j Kocioów czonkowskich w promocj godnoci kobiet w spoecze stwie i w yciu wspólnoty chrzecija skiej stanowi integraln cz chrzecija skiej misji wobec wiata. Im wyraniej chrzecijanie dostrzegaj zjawiska, które zaprzeczaj godnoci czowieka lub te j relatywizuj, uzaleniajc j od statusu spoecznego, sytuacji ekonomicznej, pci czy te stylu ycia, tym bardziej maj obowizek dziaa na rzecz jej obrony, skoro stanowi ona jeden z fundamentów chrzecija skiej wiary. W tym kontekcie naley wszake zauway, e zaangaowanie wiatowej Rady Kocioów oraz poszczególnych Kocioów j tworzcych nie przychodzi bez oporów i kontrowersji. Na pocztku XXI wieku zagadnienia zwizane z prawami kobiet s czsto czci szerszej problematyki eklezjologicznej i etycznej, wpisujc si w powany spór o pochodzenie i znaczenie rónicy pciowej oraz o chrzecija sk interpretacj tradycyjnych i nietradycyjnych ról pciowych. W tym sporze istotne jest take rozumienie istoty i obowizywalnoci tradycji kocielnych, zwaszcza jeli stosunek do nich dzieli coraz bardziej Kocioy zaangaowane w ruch ekumeniczny. W tym sensie kwestia praw kobiet, która w 1948 r. w Amsterdamie nie dzielia Kocioów na „progresywne” i „konserwatywne”, dzisiaj – za spraw swojego ideologicznego kontekstu – jest czci powanej wewntrzchrzecija skiej kontrowersji. Niezalenie od tego naley jednak stwierdzi, e wiatowa Rada Kocioów odegraa w ostatnich dziesicioleciach istotn rol w dowartociowaniu kobiet w yciu spoecznym oraz kocielnym. Szczegóowe programy 28 KOMISJA „WIARA I USTRÓJ” WIATOWEJ RADY KOCIOÓW. Chrzest. Eucharystia. Posugiwanie duchowne. Cz: Posugiwanie duchowne, komentarz do p. 18. W: Chrzest. Eucharystia. Posugiwanie duchowne. Dokument z Limy 1982. Tekst i komentarze. Red. P. Kantyka, S. Pawowski, M. Skadanowski. Lublin: Wydawnictwo KUL 2012 s. 54-55; M.J. MANANZAN [i in.]. The Spirit Is Troubling the Water. Statement on the Ecumenical Decade: Churches in Solidarity with Women. EM s. 227. GODNO KOBIET W KOCIELE 171 Rady, majce charakter edukacyjny, kulturalny i spoeczny, wraz z jej dziaaniami zmierzajcymi do waciwego ukierunkowania dziaalnoci Kocioów czonkowskich sprawiy, e dzisiaj wikszo denominacji chrzecija skich zaangaowanych w ruch ekumeniczny angauje si take w walk o prawa kobiet oraz o uznanie nalenego miejsca kobiet, zaczynajc od relacji wewntrz wspólnoty wierzcych. BIBLIOGRAFIA AU C.: Justice and Peace for Global Commercial Sex Workers. „The Ecumenical Review” 64:2012 nr 3 s. 267-280. BAROT M.: Considerations on the Need for a Theology of the Place of Women in the Church. W: The Ecumenical Movement. An Anthology of Key Texts and Voices. Red. M. Kinnamon, B.E. Cope. Geneva: WCC 20022 s. 425-430. BEST T.F.: The Community Study: Where Do We Go From Here? „The Ecumenical Review” 40:1988 nr 1 s. 48-56. COSCA R. Just Unity: Toward a True Community of Women and Men in the Church s. 3, http://www.nationalcouncilofchurches.us/docs/GETI-RachelCosca.pdf (dostp: 10.02.2015). CRAWFORD J.: The Community of Women and Men in the Church: Where Are We Now? „The Ecumenical Review” 40:1988 nr 1 s. 37-47. Fifth Assembly of the World Council of Churches (Nairobi, 1975): What Unity Requires. W: The Ecumenical Movement. An Anthology of Key Texts and Voices. Red. M. Kinnamon, B.E. Cope. Geneva: WCC 20022 s. 110-113. HELLER B.: Gender Relations. W: Religion Past & Present. Encyclopedia of Theology and Religion. Red. H.D. Betz [i in.], vol. 5, Leiden–Boston: Brill 2009 s. 329. KOMISJA „WIARA I USTRÓJ” WIATOWEJ RADY KOCIOÓW: Chrzest. Eucharystia. Posugiwanie duchowne. Cz: Posugiwanie duchowne, komentarz do p. 18. W: Chrzest. Eucharystia. Posugiwanie duchowne. Dokument z Limy 1982. Tekst i komentarze. Red. P. Kantyka, S. Pawowski, M. Skadanowski. Lublin: Wydawnictwo KUL 2012 s. 17-68. L’HUILLIER P.: Ecumenism Revisited, http://www.jacwell.org/articles/1998-SPRING-AbpPeter.htm (dostp: 10.02.2015). LONGKUMER L.: Women in Theological Education: A Reflection. „Ministerial Formation” 2002 nr 97 s. 27-30. LUSUNGU Moyo F.: Foreword. W: N. MAXSON. Journey for Justice. The Story of Women in the WCC. Geneva: WCC 2015 s. VII-IX. LUSUNGU Moyo F.: We Demand Bread and Roses when We Are Hired. Gender Justice in Workplaces: A Feminist Ethical Perspective. „The Ecumenical Review” 64:2012 nr 3 s. 254-266. MANANZAN M.J. [i in.]: The Spirit Is Troubling the Water. Statement on the Ecumenical Decade: Churches in Solidarity with Women. W: The Ecumenical Movement. An Anthology of Key Texts and Voices. Red. M. Kinnamon, B.E. Cope. Geneva: WCC 20022 s. 224-227. Overcoming Violence. Churches Seeking Reconciliation and Peace, http://www.overcoming violence.org/en/decade-to-overcome-violence/about-dov.html (dostp: 10.02.2015). PARRISH LUKAS K.: 37% Is Not Enough. 2% Is Not Enough… Reflection on the WCC Busan Assembly, http://womenwhospeakinchurch.com/tag/quotas (dostp: 10.02.2015). 172 KS. MARCIN SKADANOWSKI Prima assemblea del Consiglio Ecumenico delle Chiese (Amsterdam, 1948). Il disordine dell’ uomo e il disegno dei Dio. W: Enchiridion Oecumenicum. T. 5. Consiglio Ecumenico delle Chiese. Assemblee generali 1948-1998. Red. S. Rosso, E. Turco. Bologna: Edizioni Dehoniane 2001 s. 3-85. Programme for Women in Church and Society, http://www.oikoumene.org/en/what-we-do/ women-in-church-and-society/history (dostp: 16.02.2015). RUSSELL L.M.: Partnership in Models of Renewed Community. „The Ecumenical Review” 40:1988 nr 1 s. 16-26. SCHMEMANN A.: Concerning Women's Ordination – a letter to an episcopal friend, http://www.episcopalnet.org/TRACTS/ConcerningOrdination.html (dostp: 30.01.2015). The Ecumenical Movement. An Anthology of Key Texts and Voices. Red. M. Kinnamon, B.E. Cope. Geneva: WCC 20022. TILING P. von: Gender Equality in the Church. W: Religion Past & Present. Encyclopedia of Theology and Religion. Red. H.D Betz [i in.], vol. 5, Leiden–Boston: Brill 2009 s. 328. TODD PETERS R.: Feminist Critical Discourse on Globalization, Economy, Ecology and Empire. “The Ecumenical Review” 64:2012 nr 3 s. 281-298. WCC Conference on the Community of Women and Men in the Church (Sheffield, 1981): Report of the Section on Scripture in New Community. W: The Ecumenical Movement. An Anthology of Key Texts and Voices. Red. M. Kinnamon, B.E. Cope. Geneva: WCC 20022 s. 430-437. WCC World Convocation on Justice, Peace and the Integrity of Creation (Seoul, 1990): Ten Affirmations on Justice, Peace and the Integrity of Creation. Affirmation IV. W: The Ecumenical Movement. An Anthology of Key Texts and Voices. Red. M. Kinnamon, B.E. Cope. Geneva: WCC 20022 s. 317-324. WEBB P.: Gender as an Issue. „The Ecumenical Review” 40:1988 nr 1 s. 4-15. GODNO KOBIET W KOCIELE ZAOYCIELSKIE POSTULATY WIATOWEJ RADY KOCIOÓW Z DZISIEJSZEJ PERSPEKTYWY Streszczenie Zagadnienie godnoci kobiet i wynikajcego z niej nalenego im miejsca w Kociele zajmuje wane miejsce w refleksji ekumenicznej. W szczególnoci kwestia ta pozostaje znaczcym obszarem zainteresowania wiatowej Rady Kocioów od samego pocztku istnienia tej organizacji, czyli od I Zgromadzenia w Amsterdamie w 1948 r. Temu nieprzerwanemu zainteresowaniu ze strony ruchu ekumenicznego towarzyszyy w wiecie, od poowy XX wieku, znaczce przemiany spoeczne, polityczne, religijne i gospodarcze, które wpyny równie na sytuacj kobiet. Z tego powodu artyku bada zaoycielskie postulaty wiatowej Rady Kocioów, aby odpowiedzie na pytanie, czy i w jakiej mierze Radzie udao si je zrealizowa. Artyku rozpoczyna si od przypomnienia roli kobiet w Kociele w dokumentach I Zgromadzenia Rady w Amsterdamie. Nastpnie realizacja sformuowanych wówczas wniosków i postulatów oceniana jest z dzisiejszej perspektywy. Streci ks. Marcin Skadanowski Sowa kluczowe: kobieta, godno kobiet, sprawiedliwo pciowa, równo, wiatowa Rada Kocioów, ekumenizm.
