Analiza aktualnego składu fauny oraz roślinności wodnej i

Analiza aktualnego składu fauny oraz roślinności wodnej i

Analiza aktualnego składu fauny oraz roślinności
wodnej i nabrzeżnej zbiornika
Jeziorko Czerniakowskie
Zleceniodawca: Miasto Stołeczne Warszawa – Dzielnica Mokotów
Dr inż. Michał Wasilewicz
(kierownik opracowania)
Warszawa, czerwiec 2016
Zespół badawczy:
Dr inż. Michał Wasilewicz (kierownik opracowania)
Dr hab. Paweł Koperski
Dr Andrzej Mikulski
Dr Paweł Oglęcki
Dr inż. Daria Sikorska
Dr hab. Piotr Sikorski
SPIS TREŚCI
Podstawa i zakres opracowania ........................................................................................................... 2
ANALIZA ROŚLINNOŚCI ZWIĄZANEJ FUNKCJONALNIE ZE ZBIORNIKIEMAUTORZY: DARIA SIKORSKA, MICHAŁ WASILEWICZ, PIOTR SIKORSKI ..................... 2
Wprowadzenie ....................................................................................................................................... 2
Metodyka................................................................................................................................................ 4
Inwentaryzacja fitosocjologiczna zbiornika i strefy brzegowej .......................................................... 4
Mapa roślinności zbiornika i terenów przyległych.............................................................................. 4
Wyniki pracy.......................................................................................................................................... 5
Inwentaryzacja roślinności jeziora i najbliższego sąsiedztwa ................................................................. 5
Charakterystyka wyróżnionych jednostek.......................................................................................... 6
Siedliska przyrodnicze Natura 2000 .................................................................................................. 15
Opis zmienności bogactwa florystycznego ........................................................................................ 17
Mapa roślinności.................................................................................................................................. 19
Przemiany roślinności Jeziora w XIX i XX wieku............................................................................ 21
Możliwości zrównoważonego udostępniania roślinności dla zwiedzających ................................. 24
WYNIKI OBSERWACJI ORNITOLOGICZNYCH – AUTOR: PAWEŁ OGLĘCKI ............... 27
ANALIZA AKTUALNEGO SKŁADU FAUNY BEZKRĘGOWEJ STREFY PRZYBRZEŻNEJ
I DENNEJ – AUTORZY: PAWEŁ KOPERSKI, ANDRZEJ MIKULSKI ................................... 32
ANALIZA PŁAZÓW STREFY PRZYBRZEŻNEJ – AUTORZY: PAWEŁ KOPERSKI,
ANDRZEJ MIKULSKI ...................................................................................................................... 37
Wnioski ................................................................................................................................................. 38
Literatura ............................................................................................................................................. 40
Załącznik 1 Zdjęcia fitosocjologiczne wykonane podczas inwentaryzacji roślinności jeziora i
najbliższego sąsiedztwa. ........................................................................................................................ 42
Załącznik 2 Mapa roślinności jeziorka czerniakowskiego w 2015 z lokalizacją transektów ............... 45
1
PODSTAWA I ZAKRES OPRACOWANIA
Opracowanie pod tytułem: „Analiza aktualnego składu fauny oraz roślinności wodnej i nabrzeżnej
zbiornika
Jeziorko
Czerniakowskie”
zostało
wykonane
na
podstawie
umowy
MOK-
4OŚ/B/III/3/3/11/16/GZ940, pomiędzy Miastem Stołecznym Warszawa Dzielnicą Mokotów jako
zamawiającym, a Szkołą Główną Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie – Katedrą Inżynierii
Wodnej jako Wykonawcą.
Zakres opracowania obejmuje zgodnie z ofertą:
- analizę roślinności związanej funkcjonalnie ze zbiornikiem: (kartowanie fitosocjologiczne w
reprezentatywnych transektach, ocena stopnia naturalności, wskaźniki naturalności i synantropizacji
(udział gatunków rodzimych, obcych niesynantropijnych, obcych), wskaźniki różnorodności
(Simpsona i Shannona),
- analizę ornitologiczną – określenie aktualnej liczby gatunków
(w tym – lęgowych oraz
prawdopodobnie lęgowych) występujących w najbliższym otoczeniu zbiornika,
- analizę aktualnego składu fauny – rozpoznanie składu taksonomicznego: bezkręgowców strefy
przybrzeżnej i dennej, płazów w strefie przybrzeżnej,
- analizę fauny bentosowej w trzech transektach, w trzech terminach.
ANALIZA ROŚLINNOŚCI ZWIĄZANEJ FUNKCJONALNIE ZE
ZBIORNIKIEM- AUTORZY: DARIA SIKORSKA, MICHAŁ
WASILEWICZ, PIOTR SIKORSKI
WPROWADZENIE
Roślinność Jeziorka Czerniakowskiego odznacza się niezbyt dużą naturalnością, nawet na tle
innych jezior rzecznych w Warszawie. Największą wartością rezerwatu jest typowy układ
roślinności związanej ze starorzeczem o mało zmienionej linii brzegowej. Już w 1985 r.
Zaręba sugeruje "...zachowanie eutroficznego jeziora, częściowo w stanie naturalnym, o
bogatej florze i faunie...". Wszelkie prace związane z rekultywacją zbiornika muszą brać pod
uwagę zachowanie bogactwa siedlisk przyrodniczych nietypowych dla starorzeczy
położonych w granicach dużego miasta, dając tym samym szanse na zachowanie nieczęstych
ekosystemów w takim miejscu (Borysiak, Ratyńska 1984, Ciecierska 2001, Sikorska i in.
2010). W uzasadnieniu powołania rezerwatu - zarządzenie Ministra Ochrony Środowiska i
2
Zasobów Naturalnych z dnia 18 lutego 1987 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody (MP z
10 marca 1987 nr 7 poz. 54) celem utworzenia tej formy ochrony jest zachowanie "...
starorzecza Wisły oraz terenów stanowiących jego otoczenie, z charakterystycznym
krajobrazem oraz bogatą florą i fauną, będących cennym elementem środowiska
przyrodniczego na terenie m. st. Warszawy". W ekspertyzie Solon (2010)1 sugeruje wręcz
„zrezygnować z podkreślania bogactwa flory i fauny tego obszaru, gdyż w porównaniu z
innymi jeziorkami eutroficznymi i ich otoczeniem świat żywy, przynajmniej w odniesieniu do
roślin jest już znacznie zubożały, a częściowo także uległ ruderalizacji”.
Na terenie rezerwatu występują siedliska przyrodnicze wymienione w Rozporządzeniu
Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. „w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz
gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty…” (Dz.U. 2010 nr 77 poz.
510). Poza starorzeczem, znajdują się tu drobne powierzchnie łąk świeżych i ziołorośla
nadrzeczne o niskiej naturalności. Obszar znajduje się jednak poza siecią Natura 2000, więc
formalnie nie podlegają ochronie, ale o wartości habitatów świadczy obecność starorzecza,
jako typu siedliska priorytetowego (Ryc. 1).
0
2 km
Ryc. 1. Lokalizacja Rezerwatu Jeziorko Czerniakowskie z otuliną (źródło - http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy)2
1
http://warszawa.rdos.gov.pl/ekspertyza-zasadnosc-realizacji-dzialan-ochronnych-ujetych-w-projekcie-planuochrony-rezerwatu-przyrody-jeziorko-czerniakowskie-w-swietle-aktualnego-celu-ochrony.
2
http://kik3.inforlex.pl/download/akty_pdf,U73,2011,153,4872.pdf
3
Podstawowym zagrożeniem dla rezerwatu jest bezpośrednie oddziaływanie antropogeniczne.
Obszar Jeziorka i jego roślinność cieszą się dużym zainteresowaniem ze strony mieszkańców
Warszawy, co sprzyja rozwojowi rekreacji na tym terenie. Roślinność w takich miejscach jest
narażona na szczególne oddziaływanie ze strony przebywających tam ludzi, przyczyniających
się do jej degradacji. Pojawia się zatem potrzeba znalezienia rozwiązań minimalizujących
negatywny wpływ człowieka na cenne przyrodniczo ekosystemy. By to osiągnąć, niezbędne
jest jednak rozpoznanie mechanizmów wywołujących zniszczenia oraz inwentaryzacja
fitosocjologiczna. W opracowaniu przedstawione zostaną najpilniejsze działania ochronne
wynikające z planu ochrony, wymagające jednak uszczegółowienia.
METODYKA
Inwentaryzacja fitosocjologiczna zbiornika i strefy brzegowej
Inwentaryzacja roślinności została sporządzona w lipcu 2015 roku. Dokumentację w postaci
zdjęć fitosocjologicznych całego obszaru badań wykonano standardowymi metodami
fitosocjologicznymi (Matuszkiewicz 2009) metodą transektów równoległych przecinając
wszystkie typowe fizjonomicznie płaty. W zdjęciach fitosocjologicznych rozpoznano
wszystkie gatunki roślin naczyniowych (Mirek, Piękoś-Mirkowa 2002) oraz ich ilościowości.
Mapa roślinności zbiornika i terenów przyległych
Mapę roślinności w skali 1: 1000 (przedstawiona w opracowaniu jako zmniejszona do
1:4000) wykonano w lipcu 2015 metodą transektów równoległych rejestrując i zaznaczając
charakterystyczne stanowiska za pomocą odbiornika GPS, ich zasięg delimitowano na
podstawie ortofotomap w skali 1:500 z 2010 r. Granicę opracowania mapy stanowi linia
brzegowa
zbiornika
pozyskana
z
warstwy
tematycznej
„wody
powierzchniowe”,
zamieszczonej w geoportalu: www.gismazowsza.pl. Nieciągłości roślinności brzegowej na
mapie wynikają z obecności kąpieliska (wydeptana, wykoszona roślinność), wąskich
przedeptów, wykonanych przez wędkarzy oraz z obecności wysokich drzew i stromego
brzegu, które silnie ograniczają lub zupełnie eliminują występowanie makrofitów.
Rozmieszczenie przestrzenne roślinności było w wielu miejscach przejściowe i z tego
powodu niektóre jednostki skompleksowano.
4
WYNIKI PRACY
Inwentaryzacja roślinności jeziora i najbliższego sąsiedztwa
Zidentyfikowano 22 typy zbiorowisk roślinnych zróżnicowanych
pod
względem
siedliskowym i stopnia przekształcenia, z czego 12 można uznać za właściwe dla siedliska
przyrodniczego – eutroficzne zbiorniki wodne i starorzecza. Pełne tabele fitosocjologiczne
zamieszczono w Załączniku 1.
Wykaz zbiorowisk roślinnych jeziora i najbliższego sąsiedztwa
GRUPA ZBIOROWISK DROBNYCH ROŚLIN WODNYCH
Lemnetum minoris
Lemnetum trisulcae
Ceratophylletum demersum
Numpharo-Nymphaeetum
GRUPA SZUWARÓW WYSOKICH I TURZYCOWYCH
Typhetum angustifoliae
Phragmitetum australis
Iridetum pseudoacori
Sparganietum erecti
Glycerietum maximae
Caricetum acutiformis
Phalaridetum arundinaceae
GRUPA PÓŁNATRURALNYCH ZIOŁOROŚLI NITROFILNYCH
Urtico-Calystegietum
GRUPA ŁĄK ŚWIEŻYCH
zb. Festuca pratensis
zb. Poa pratensis
GRUPA PÓŁNATURALNYCH ZBIOROWISK POUGOROWYCH
Convolvulo-Agropyretum
GRUPA RUDERALNYCH ZAROŚLI, ZADRZEWIEŃ Z BRZOZĄ I WIERZBAMI
zb. Salix fragilis-Salix alba
zb. Betula pendula-Solidago canadensis
Prunetalia
GRUPA WIELOLETNICH ZBIOROWISK RUDERALNYCH
Nieustabilizowana mozaika zbiorowisk z klasy Artemisietea
Calamagrostietum epigeii
Rubeckio-Solidaginetum
Berteroetum incanae
Lolio-Plantaginetum
5
CHARAKTERYSTYKA WYRÓŻNIONYCH JEDNOSTEK
GRUPA ZBIOROWISK DROBNYCH ROŚLIN WODNYCH
Zespół rzęsy drobnej Lemnetum minoris i trójrowkowej Lemnetum trisulcae z klasy
Lemnetea minoris są bardzo pospolite w wodach stojących. Opisywane zbiorowiska
występują w wodach o ograniczonym falowaniu i wietrze, których głębokość nie przekracza 2
m (zbiornik ma średnio 2,5 m głębokości). Powierzchnie zbiornika o takich głębokościach
pokrywa niemal wyłącznie trzcina, więc zbiorowiska są rozpowszechnione jako synuzja na
całym lustrze Jeziorka Czerniakowskiego. Na głębszych wodach, przy dużej powierzchni
zbiornika rzęsa jest zwiewana do brzegów. Trudno określić, jaki wpływ na zbiorowisko ma
obfita liczebność osobników ryb karpiowatych w wodach zbiornika.
W sprzyjających warunkach, a takie występują w opisywanym akwenie, zarastają całe
powierzchnie zbiorników wodnych, zwłaszcza małych o zasobnych wodach (Kłosowski
2006). Zbiorowiska tworzą biernie unoszone agregacje drobnych roślin. Struktura roślinności
opisywanych zespołów jest uboga florystycznie i znikoma powierzchniowo. W stosunku do
wcześniejszych danych (Gumiński i in. 1925, Gryczka-Ozimek 1968, Sikorska 2014) zespoły
te znacząco zmniejszyły swoją powierzchnię i liczebność gatunkową, co może być jednak
wynikiem sezonowych fluktuacji, jak i efektem żerowania ryb roślinożernych. Brak w
składzie rzadszych przedstawicieli tej klasy spotykanych w okolicznych starorzeczach. W
2011 r. stwierdzono wolfię Wolffia arrhiza, lecz w 2015 r. nie potwierdzono jej obecności
(Sikorska 2014).
Niewielki obszar zajmuje zbiorowisko rogatka sztywnego Ceratophylletum demersum z
klasy Potametea, który znalazł nisze na skraju trzcin na głębokościach poniżej 1,5 m.
Największe skupienia znajdują się w zatokach na północy i południu zbiornika. Rogatek
sztywny znosi dobrze wody zeutrofizowane, zasobne w fosfor, o małej przezroczystości.
Długotrwale przekraczane w Jeziorku Czerniakowskim wartości ogólnego fosforu w 2003 r. –
ponad 0,2 mgP/l (wody pozaklasowe)3, a w 2013 r. – 1,39 mgP/l4, podobnie przekraczanie
azotu ogólnego w 2003 r. – ponad 2,0 mgN/l5, a w 2013 r. – 1,13 mgN/l6, przyczyniły się
najpewniej do ubożenia roślinności wodnej i dominacji rogatka. Podobnie widoczność krążka
3
http://www.ursus.warszawa.pl/files/POtekst3011091.pdf
Sikorska D. 2014 Zróżnicowanie i kierunki zmian roślinności starorzeczy Wisły w okolicach Warszawy.
Maszynopis. Warszawa. SGGW
5
http://www.ursus.warszawa.pl/files/POtekst3011091.pdf
6
Sikorska D. 2014 Zróżnicowanie i kierunki zmian roślinności starorzeczy Wisły w okolicach Warszawy.
Maszynopis. Warszawa. SGGW
4
6
Secciego wynosi 90 cm, co nie jest najgorszym wynikiem wśród innych starorzeczy, ale
ogranicza możliwości zasiedlania głębszych partii wody przez rośliny zanurzone. Warunki
świetlne i troficzne w 2016 były jeszcze gorsze niż w 2013 (np. widzialność w lipcu 2015
spadła do 40 cm) stąd proces zwiększania dominacji rogatka utrzymywał się. Nie
zaobserwowano notowanych w badaniach z 1925 (Gumiński i in. 1925) wielu gatunków
rdestnicowatych jak: rdestnica grzebieniasta (Potamogeton pectinatus), rdestnica kędzierzawa
(Potamogeton crispus), rdestnica ściśnięta (Potamogeton compressus), rdestnica połyskliwa
(Potamogeton lucens), rdestnica przeszyta (w oryg. przerośnięta) (Potamogeton perfoliatus)
rdestnica wydłużona (Potamogeton praelongus), rdestnica pływająca (Potamogeton natans).
Brak też jest odnotowanej wtedy, popularnej moczarki kanadyjskiej (Elodea canadensis) czy
rzęśli wodnej (Callitriche verna). Jeszcze w badaniach z 1968 (Gryczka-Ozimek 1968)
wykazywano duże zróżnicowanie gatunkowe makrofitów zanurzonych. Obecne badania
potwierdzają dramatyczny spadek liczby gatunków tej grupy roślin.
W wielu miejscach rozproszonych na całej powierzchni zbiornika zarejestrowano trwałe
płaty grążela Numpharo-Nymphaeetum z klasy Potametea. Sam grążel występuje dość
często jako domieszka zespołu rogatka sztywnego. W płatach tego zespołu sporadycznie
odnotowywano obecność innych hydromakrofitów, głównie żabiściek pływający Hydrocharis
morsus-ranae i lemnoidy. Zbiorowisko grążela utrzymuje się na odsłoniętych, silnie
uwodnionych organicznych osadach. Wedle innych autorów jest to jedyne zbiorowisko, które
może rozwijać się w zbiornikach z obecnością licznej obsady ryb, o wodach w niewielkim
stopniu przezroczystych7.
7
http://klimat-badaniafizj.home.amu.edu.pl/wp-content/uploads/2013/12/Gąbka_Dolata.pdf
7
Ryc. 2. Zbiorowiska rogatka sztywnego Ceratophylletum demersi w południowej zatoce Jeziorka Czerniakowskiego
(Sikorski P. 2011). Ponowna inwentaryzacja w 2015 r. wskazała na znacznie mniejsze pokrycie rogatkiem.
Zagrożenia: Istniejące zbiorowiska są zagrożone głównie przez nadmierną obsadę ryb.
Istniejące zbiorowiska to takie, jakie spotyka się w starszych stawach rybnych. Kontrola
liczebności roślinożernych ryb karpiowatych jest niezbędna do ustabilizowania roślinności
wodnej. Eutrofizacja stanowi zagrożenie w mniejszym stopniu. Długotrwała eutrofizacja
doprowadziła do zachowania wyłącznie zbiorowisk odpornych na ten czynnik. Proces
wahania lustra wody (z długimi okresami niskich stanów) i eutrofizacja wód
zanieczyszczeniami komunalnymi nie powinna spowodować znaczących negatywnych zmian
zbiorowiska.
8
Ryc. 3. Zbiorowiska grążela żółtego i rogatka sztywnego w środkowej części Jeziorka Czerniakowskiego (Sikorski P. 2011).
Celem ochrony roślinności wodnej powinno być stworzenie warunków do odtwarzania się
składników typowych dla starorzeczy. Stąd też, zapisana w planie ochrony konieczność
dodatkowego zasilania akwenu rezerwatu wodami odpowiedniej jakości i ilości spoza jego
zlewni. Wskazane jest również ograniczenie eutrofizacji i wyeliminowanie zjawiska
nielegalnego odprowadzania ścieków8, a także dopływu biogenów wraz z wodami
gruntowymi z wysoczyzny, z kierunku osiedli na Sadybie (dość zwarta zabudowa z terenami
rolniczymi, istniejąca tu co najmniej od początku XIX w.). Wskazane byłoby uporządkowanie
odpływu wód z terenów zurbanizowanych i wstępne jego oczyszczanie.
GRUPA SZUWARÓW WYSOKICH I TURZYCOWYCH
Typhetum angustifoliae
Phragmitetum australis
Iridetum pseudoacori
Sparganietum erecti
Glycerietum maximae
Roślinność szuwarowa w jeziorze występuje niemal na całym obrzeżu, gdzie wody mają
charakter stojących lub wolno płynących (w wyniku intensywnego mieszania wiatrowego,
szczególnie w południowej części, ponieważ obecnie zbiornik ma charakter bezodpływowy).
8
http://g.ekspert.infor.pl/p/_dane/akty_pdf/U73/2012/90/4195.pdf
9
Są to powierzchnie na głębokościach mniejszych niż 1,5 m zdominowane przez płaty trzciny
pospolitej Phragmitetum australis. Zwykle płaty są ubogie, choć liczba gatunków w płacie
wynosi 6-9, są to najczęściej manna olbrzymia, jeżogłówka gałęzista, turzyca brzegowa,
oczeret tabernamontana. Podobnie zbudowane, lecz na bardziej zamulonych powierzchniach
wykształcają się zbiorowiska manny olbrzymiej Glycerietum maximae. Na brzegach
zbiornika spotyka się drobno powierzchniowe płaty zespołów Typhetum angustifoliae,
Iridetum pseudoacori, Sparganietum erecti, Caricetum acutiformis i Phalaridetum
arundinaceae. Łączeń baldaszkowy (Butomus umbellatus) wspomniany przez Gumińskiego
(1925) jako gatunek intensywnie rozprzestrzeniający się w szuwarze, obecnie występuje
szczątkowo (odnotowano kilka egzemplarzy w środkowej części zbiornika).
Rośliny szuwarów żyją w specyficznym, okresowo zalewanym podłożu, w którym gromadzą
się, jak w Jeziorku Czerniakowskim, znaczne pokłady osadów organicznych. Na mało
stabilnym, położonym na stromych zboczach w części środkowej, a silnie nawodnionym
podłożu w północnej i południowej części, rośliny tworzą potężne, pełzające korzenie i
kłącza, wykształcając niemal jednogatunkowe zbiorowiska. Cechują się one dużą zdolnością
do konkurowania o przestrzeń. Wystarczy usunąć z powierzchni rośliny jednego gatunku,
który jest w przewadze, a w krótkim czasie gatunki konkurencyjne, znajdujące się w
mniejszości, zajmują cały obszar luki (Lenssen i in. 1999). Zbiorowiska odznaczają się dużą
różnorodnością gatunków (3-21 taksonów, średnio 9), najniższe wartości odnotowano na
powierzchniach o dużej głębokości.
Ryc 4. Szuwary trzcinowe i płaty jeżogłówki gałęzistej, w wodzie rogatek sztywny i rzęsa drobna (Sikorski P. 2011).
10
Zagrożenia: Nie stwierdzono większych zagrożeń dla szuwarów, zdominowanych przez
trzcinę i poddanych długotrwałej antropopresji. Nieliczne płaty turzycowisk, jeżogłówek,
kosaćców, które zajmują małą powierzchnię mogą być zagrożone na skutek ekspansji trzciny.
Ta z kolei, jako gatunek szuwarów najbardziej odporny na zmiany poziomu wód, hipertrofię,
zasypywanie podłoża resztkami organicznymi i gruzem, konkurencyjnie przeważa nad innymi
gatunkami. Przenawożenie wody wpływa znacząco na rozwój bardziej ekspansywnych
gatunków roślin takich jak trzcina (Wójciak i in. 2000). np. Lorens i Sugier (1999)
obserwowali duże tempo rozprzestrzeniania się szuwarów zwłaszcza trzcinowych w
zbiornikach silnie przenawożonych. Strefa szuwarów zajmuje na znacznej części zbiornika
wąski pas o szerokości 3-4 m. Rola fitosanitarna takich wąskich stref, dodatkowo w
niektórych miejscach poprzerywanych, jest nieduża. Pozostawienie pasa roślinności
ziołoroślowej towarzyszącej szuwarom powinno być zatem celowym działaniem. Zgodnie z
zapisami planu zagospodarowania przestrzennego obszaru wyznaczona trasa wokół zbiornika
i skanalizowanie ruchu pieszego oraz wskazanie miejsc udostępnionych dla celów
rekreacyjnych i turystycznych to działania niewystarczające. Należy wyeliminować również
miejsca sztucznie pozbawione szuwarów dla celów wypoczynkowych i miejsca do
przenoszenia łodzi na brzeg, a zastąpić je pomostami, gdzie konstrukcje będą znajdowały się
ponad szuwarami i roślinnością wodną. Wyeliminowanie takich „okien infiltracyjnych” dla
zanieczyszczeń biogennych jest w przypadku Jeziorka Czerniakowskiego pożądane. Dostęp
do wody byłby większy niż obecnie, a strefa szuwarów zwarta. Zasadne byłoby stosowanie
konstrukcji przynajmniej częściowo ażurowych, umożliwiających rozwój roślinności pod
nimi.
PÓŁNATURALNE ZIOŁOROŚLA NITROFILNE
- Urtico-Calystegietum
Zbiorowiska kielisznika ukształtowały się wskutek żyznych spływów na skraju szuwarów. Są
one pozostałością po zarzuconych fragmentach łąk wilgotnych ze związku Filipendulion. Typ
siedliska zaliczany do cennych w ramach sieci Natura 2000, choć zbiorowiska nad Jeziorkiem
Czerniakowskim są zaburzone, w wyniku czego nie są przedmiotem ochrony. Zbiorowiska
odznaczają się umiarkowanie dużą różnorodnością gatunków (8 taksonów) i dominacją
trzciny i kielisznika.
11
Zagrożenia: Obecnie brak, lecz w przyszłości utrzymanie tego okrajka ziołorośli wymagać
będzie ekstensywnej gospodarki łąkarskiej.
Ryc. 5. Urtico-Calystegietum (Sikorski P. 2011).
GRUPA ŁĄK ŚWIEŻYCH
- zb Festuca pratensis
- zb Poa pratensis
Dawne łąki i pastwiska nad Jeziorkiem Czerniakowskim, uprawę których zarzucono kilkakilkanaście lat temu zarastają nawłociami i zaroślami klonów jesionolistnych. Pozostałe płaty
o charakterze łąkowym odznaczają się stosunkowo dużą różnorodnością gatunków (20
taksonów), przy czym stały jest w nich udział gatunków ruderalnych. Siedliska łąk świeżych
podlegające ochronie w ramach sieci Natura 2000, są zubożone, lecz odpowiadają
interpretacji poradników ministerialnych. Występują tu gatunki wskaźnikowe dla siedliska –
Molinio-Arrhenatheretea i niższych jednostek – Achillea millefolium, Potentilla anserina,
Rumex acetosa, Carex hirta, Holcus lanatus, Lotus corniculatus, Potentilla reptans,
Geranium pratense, Trifolium pratense, Bellis perennis, Cerastium holosteoides, Euphrasia
rostkoviana, Festuca pratensis, Galium mollugo, Pimpinella major, Plantago lanceolata,
Prunella vulgaris, Trifolium repens.
12
Zagrożenia: W obecnej postaci łąki w przeciągu kilkunastu lat przestałyby istnieć na skutek
sukcesji. Przywrócenie zabiegów koszenia musi się wiązać z wykarczowaniem krzewów i
samosiewów. Koszenie powinno być nie częstsze niż 2 razy/rok, a nawożenie niewielkie i pod
kontrolą z uwagi na istniejące problemy z eutrofizacją Jeziorka.
Ryc. 6. Łąka świeża z Poa pratensis w południowej części Jeziorka Czerniakowskiego (Sikorski P. 2009)
GRUPA WIELOLETNICH ZBIOROWISK RUDERALNYCH
- Nieustabilizowana mozaika zbiorowisk z klasy Artemisietea i Rhamno-Prunetea
- Calamagrostietum epigeii
- Rubeckio-Solidaginetum
- Berteroetum incanae
- Lolio-Plantaginetum
Ruderalne zbiorowiska z klasy Artemisietea są wynikiem złożonej presji człowieka na
roślinność w otoczeniu jeziora. Są to powierzchnie od wielu lat wydeptywane – zespoły
Berteroetum incanae, Lolio-Plantaginetum oraz zespoły będące skutkiem zaprzestania
użytkowania i wnikania inwazyjnych gatunków – Calamagrostietum epigeii, RubeckioSolidaginetum. Mniejsze powierzchnie zajmują zbiorowiska nieustabilizowane, ujęte ogólnie
13
jako zbiorowiska z klasy Artemisietea, będące wynikiem podorywania, rozkopywania, czy
składowania zanieczyszczeń.
Specyficzną grupą zbiorowisk ruderalnych są zarośla tarniny z rzędu Prunetalia i zagajniki
drzew lekkonasiennych – zbiorowiska Salix fragilis-Salix alba, zbiorowiska Betula pendulaSolidago gigantea. Runo tych zbiorowisk jest zdominowane przez gatunki ruderalne i często
odznacza się małym pokryciem. Całkowicie brakuje tu gatunków typowych dla zbiorowisk
leśnych.
Ryc. 7. Mozaika zbiorowisk z nawłocią olbrzymią – zb. Solidago gigantea (Sikorski P. 2011)
Zagrożenia: zbiorowiska są mało cenne i nie wymagają ochrony. Ze względu na obecność
inwazyjnych gatunków nawłoci późnej Solidago gigantea, nawłoci kanadyjskiej Solidago
canadensis, kolczurki klapowanej Echinocystis lobata, klonu jesionolistnego Acer negundo na
terenach przylegających do jeziorka stały się one miejscem ich rozprzestrzeniania na inne
powierzchnie. W Planie Ochrony przewidziano te powierzchnie do naturalnej sukcesji jednak
nie wyklucza to zagrożenia, a go sankcjonuje. Doniesienia ze świata sugerują jednak, że
wspomniane gatunki ruderalne, głównie nawłoć, blokuje sukcesję o kilkadziesiąt lat.
Najwłaściwszym sposobem byłoby przywrócenie koszenia i użytkowanie powierzchni jako
ekstensywne łąki.
14
Ryc. 8. Ruderalne zbiorowiska z pyleńcem Berterooetum incanae (Sikorski P. 2011)
Ryc. 9. Ruderalne zbiorowiska zaroślowe z rzędu Prunetalia (Sikorski P. 2011)
SIEDLISKA PRZYRODNICZE NATURA 2000
Pomimo faktu, że obszar Jeziorka Czerniakowskiego leży poza granicami obszarów
należących do sieci Natura 2000 w zbiorniku i na terenie najbliższego sąsiedztwa można
zidentyfikować następujące siedliska przyrodnicze cenne i chronione w ramach tej sieci:
15
STARORZECZA
  Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami
Nympheion, Potamion – kod 3150, jedno z największych starorzeczy w okolicach
Warszawy, poddane długotrwałej antropopresji, jednak zachowujące wiele ze swojego
naturalnego charakteru.
MURAWY ŚWIEŻE
 Murawy świeże z kostrzewą czerwoną i wiechliną łąkową – zbiorowiska Poa
pratensis-Festuca rubra – kod 6510-2 najbardziej nawiązujące do Arrhenatherion
zdegradowane, z dużym udziałem roślin synantropijnych i inwazyjnych, zachowujące
cechy łąk świeżych możliwe do regeneracji pod warunkiem przywrócenia koszenia.
NIŻOWE, NADRZECZNE ZBIOROWISKA OKRAJKOWE
 Zespół pokrzywy i kielisznika zaroślowego Urtico-Calystegietum sepium kod 6430-3
wykształcone fragmentarycznie na skraju szuwarów o charakterze synantropijnym,
warta ochrony jest większa powierzchnia u dopływu Kanału „W” do jeziora.
Obecnie nie można stwierdzić, że na obszarze opracowania występuje wiele gatunków
chronionych i rzadkich.
Na wielu stanowiskach tworzący płaty zbiorowisk grążel żółty (rzadki) był także stwierdzany
przez innych autorów9. Podawane przez Kołodziejczyk, Dołęgę w roku 2004 grzybienie białe
nie zostały odnalezione podczas badań w latach 2009-2015, mimo wielokrotnego
penetrowania zbiorowisk od strony wody.
W raportach oddziaływania na teren inwestycji w okolicy jeziorka10 też nie stwierdzano
obecności grzybieni białych, a jedynie w przylegającym do Trasy Siekierkowskiej zbiorniku.
Gatunki takie jak kalina koralowa, porzeczka czarna, bluszcz pospolity i inne podawane przez
wcześniejszą literaturę stwierdzano, ale wyłącznie pochodzenia antropogenicznego.
9
http://www.siskom.waw.pl/materialy/czerniakowska/Raport_Czerniakowska-Bis.pdf
http://siskom.waw.pl/materialy/czerniakowska/ros2014/Czerniakowska_ros_zal10_inwentaryzacja_przyrodnicza
.pdf
10
http://www.siskom.waw.pl/materialy/czerniakowska/Raport_Czerniakowska-Bis.pdf
http://siskom.waw.pl/materialy/czerniakowska/ros2014/Czerniakowska_ros_zal10_inwentaryzacja_przyrodnicza
.pdf
16
Podawane przez autorów starszych opracowań (Gumiński, Jasińska, Kobendza 1925, Gryczka
1969, Polesiak 1970, Kołodziejczyk 1976, Zaręba 1985, Stysło 200911) - salwinia pływająca
(Salvina natans) pływacz pospolity (Utricularia vulgaris) obecnie już nie występują. Salwinia
mogła pojawiać się okresowo, wraz z zalewami Wisły, ostatnio w 1934 r., ale na skutek
usprawnienia obwałowania jest to już prawie niemożliwe. Gatunki wykazywane w strefie nie
podlegającej wpływom bezpośrednim wody jeziora - groszek leśny (Lathyrus sylvestris),
dziurawiec czteroboczny (Hypericum maculatum), krwiściąg lekarski (Sanguisorba
officinalis) świadczą o zanikaniu użytkowania kośnego widocznego jeszcze na ortofotomapie
z 1945 r (Ryc. 16). Z gatunków, które stwierdzono jako nowe, warto wspomnieć wolffię
bezkorzeniową.
OPIS ZMIENNOŚCI BOGACTWA FLORYSTYCZNEGO
Największą liczbą gatunków odznaczają się płaty szuwarów, są wyjątkowo bogate jak na
typowe szuwary (Ryc. 10). Jest to spowodowane specyficzną budową brzegów, które są
strome i przenikają tu licznie gatunki ze stref wodnych jak i z lądu. Podobny efekt uzyskano
przy wskaźnikach różnorodności Shanonna i Simpsona (Ryc. 11 i 12). Mniej istotne stają się
przy tych wskaźnikach różnice w strefie szuwarów i ziołorośli. Największe podobieństwo do
ubogich w gatunki i o niskiej różnorodności gatunkowej zbiorowisk wodnych wykazują
szuwary trzcinowe. Wnikają one najgłębiej w toń wody i odgrywają ważną rolę łącznikową.
Ekspansywne na lądzie trzcinowiska wypierające inne płaty szuwarów zubażają roślinność
jeziora, w szczególności na siedliskach ze związku Magnocaricion. W strefie lądowej
występują dość ubogie w gatunki (przy czym najwięcej tu mniej wartościowych gatunków
ruderalnych) płaty ziołorośli nabrzeżnych Urtico-Calystegietum i rzadziej Phalaridetum.
Granicę między strefą szuwarów i ziołoroślami wyznacza poziom uwilgotnienia, ale w dużej
mierze jest ona sztucznie wyznaczana przez wykaszanie szuwarów. W takie miejsca
wkraczają ziołorośla Urtico-Calystegietum.
11
http://www.ceo.org.pl/sites/default/files/news-files/2010_-_jak_uratowac_jeziorko_czerniakowskie__martyna__styslo.pdf
17
Ryc. 10. Zmienność bogactwa florystycznego w płatach roślinności Jeziorka Czerniakowskiego
Ryc. 11. Zmienność różnorodności florystycznej Shanonna w płatach roślinności Jeziorka Czerniakowskiego
18
Ryc. 12. Zmienność różnorodności florystycznej Simpsona w płatach roślinności Jeziorka Czerniakowskiego
MAPA ROŚLINNOŚCI
Obszar w największym stopniu pokryty przez makrofity znajduje się w północnej części
zbiornika(Ryc. 13, Załącznik 2). Najmniejsze pokrycie roślinnością wodną obserwuje się na
wschodnim brzegu południowej części akwenu (Ryc. 19) oraz w rejonie plaży miejskiej.
Największe skupiska roślinności wodnej w północnym i południowym krańcu zbiornika
tworzą
zespoły
nymfeoidów
Nupharo-Nymphaeetum
albae
i
rogatka
sztywnego
Ceratophylletum demersi. Wśród roślinności szuwarowej dominują szuwary trzcinowe
Phragmitetum aystralis, rzadziej szuwary wąskopałkowe Typhetum angustifoliae, mannowe
Glycerietum maximae i jeżogłówkowe Sparganietum ramosum.
19
Ryc. 13. Mapa roślinności rzeczywistej Jeziorka Czerniakowskiego wraz z lokalizacją transektów badawczych i numeracją
zdjęć fitosocjologicznych (źródło: opracowanie własne).
20
PRZEMIANY ROŚLINNOŚCI JEZIORA W XIX I XX WIEKU
Roślinność Jeziorka Czerniakowskiego zmienia się gwałtownie od czasu wybudowania
obwałowania koryta Wisły. Można uznać, że dramatyczna zmiana nastąpiła po ostatniej
katastrofalnej powodzi w 1934 r., która doprowadziła do dużych zniszczeń na Czerniakowie i
w
Wilanowie,
pomimo
istniejącego
już
systemu
wałów
przeciwpowodziowych
12
(Magnuszewski, Gutry-Korycka 2009 ). Zbyt skąpe są dane by udokumentować dokładniej
te zmiany, ale wskazują one na ogólne ubożenie flory.
Ryc. 14. Wylew Wisły w 1923 r. nad Czerniakowem, w rejonie Jeziorka Czerniakowskiego (fot. Kobendza 1925)
Analizując mapy z XIX w., a więc zanim powstały wały przeciwpowodziowe, trudno
stwierdzić, że zmniejszenie powierzchni zbiornika od tego czasu było dramatycznie duże.
Roślinność szuwarów zajęła przybrzeżne stanowiska, które wypłycają się wraz z depozytem
osadów organicznych. Osady nie są od 80 lat wymywane przez wody powodziowe.
Połączenie o małej drożności z Wilanówką i Wisłą przy stanach niskich, w czasie powodzi
szczególnie na tej drugiej rzece zaczynało odgrywać dużą rolę w wymianie wody, co było
bardzo istotne dla roślinności starorzecza – w kwestii odprowadzania osadów, większej
zawartości tlenu w wodzie, migracji gatunków. Odnotowywane obniżanie się poziomu wód
jeziora jest w pewnym stopniu konsekwencją odcięcia wód powodziowych od zbiornika.
Kolejną przyczyną obniżania się lustra wody, to niekorzystny bilans wodny (Górski 2009),
12
http://www.wgsr.uw.edu.pl/uploads/f_biblioteka/PIS/43/Magnuszewski.pdf
21
który jest z kolei konsekwencją m.in. zmian w użytkowaniu otoczenia zbiornika.
Zabudowanie w przeciągu 50 lat około 50% powierzchni terenów rolniczych, zwiększyło o
około 10 razy straty wody, z czego część odprowadzone zostało do kanalizacji burzowej.
Obniżanie zwierciadła wody obserwowane w Jeziorku Czerniakowskim, jak też w
sąsiadujących starorzeczach, w strefie poza wałami przeciwpowodziowymi nie powinno
zaskakiwać.
Na podstawie serii zdjęć ortofotomapy z lat 1945-2015 można ocenić, że powierzchnia
roślinności nieznacznie zmniejszyła się. Jest to konsekwencją tego, że ukształtowanie dna
jeziora jest dość regularne (w większości dno położone jest na głębokości 2,5 m), w niedużej
części są to głębokości mniejsze niż 1 m i większe niż 3 m. Roślinność stopniowo i powoli
zarasta zbiornik, a przy wypłyceniu o około 2 m zacznie gwałtowną ekspansję i lustro wody
zacznie szybko zanikać. Kłącza trzciny i oczeretów będą w stanie dosięgnąć dna, a od brzegu
wykształci się roślinność pła. Szybkość depozytu osadów gwałtownie się wówczas zwiększy.
Dane literaturowe wspominają o wielkości obniżania się poziomu wody nawet do 14cm
rocznie (Górski, 2009). Obserwacje własne w roku wykonywania badań roślinności są jeszcze
bardziej niepokojące, ponieważ obniżenie zwierciadła wody od kwietnia do listopada 2016
wyniosło prawie 0,5 m. Jeśli tendencja obniżania zwierciadła wody w zbiorniku utrzyma się
to przy braku działań w chwili obecnej doprowadzi to do gwałtownych zmian roślinności za
około 20 lat. Sugerowane podczas opracowywania koncepcji renaturyzacji rezerwatu –
bagrowanie osadów o 1 m nie rozwiąże zagrożenia, a jedynie odsunie zagrożenie o kilka lat.
Dobrym kierunkiem działań, są zapisy Rady Miasta w sprawie stworzenia systemu odbioru i
retencji wód opadowych i doprowadzenie jej do Jeziorka Czerniakowskiego 13, ale podobnie
jak bagrowanie, nie rozwiąże to problemu.
Potrzebne jest niewątpliwie zaprzestanie dalszej zabudowy i wprowadzenie na pozostałych
terenach publicznych obszarów zieleni urządzonej, co jest niewątpliwie najlepszą formą
ochrony otuliny rezerwatu. Wprowadzanie limitu terenu biologicznie czynnego (poniżej 80%)
jest półśrodkiem, gdyż wprowadzenie infrastruktury utwardzonej na 20% i więcej może
prowadzić do trudnych do przewidzenia konsekwencji.
13
https://architektura.um.warszawa.pl/sites/default/files/files/mpzp_MiastoOgr%C3%B3d_Sadyba_wersja_58.pdf
22
Najważniejszym
kierunkiem
działań
jest
dążenie
do
przywrócenia
okresowego
przepłukiwania zbiornika. Wymuszenie poziomej wymiany wody byłoby też realną szansą na
odwrócenie tendencji zapoczątkowanych 80 lat temu.
Ryc. 15. Sąsiedztwo Jeziora Czerniakowskiego w 1838 r. stanowiła zabudowa podmiejska od zachodu i obszar łąk i
szuwarów w pozostałych częściach (źródło – Karta Okrestnostey Goroda Varshavy 1838)
Ryc. 16. Sąsiedztwo Jeziora Czerniakowskiego w 1945, 1994 i 2013 r. stanowiła zabudowa podmiejska od zachodu i obszar
łąk i szuwarów w pozostałych częściach (źródło – http://mapa.um.warszawa.pl/mapaApp1/mapa?service=mapa_historyczna)
23
MOŻLIWOŚCI ZRÓWNOWAŻONEGO UDOSTĘPNIANIA ROŚLINNOŚCI DLA
ZWIEDZAJĄCYCH
Jeziorko Czerniakowskie jest i było przed powstaniem rezerwatu bardzo atrakcyjnym
miejscem do spędzania wolnego czasu dla mieszkańców okolicznych osiedli. Rezerwat jest
traktowany jako miejsce wypoczynku, które „otwiera możliwości przyjemnego spędzania
czasu”, pełni funkcje parku miejskiego. Proponowane Plany Ochrony w ostatnich latach
dopuszczały powstanie na miejscu istniejącej – zorganizowanej plaży wraz z całorocznym
kąpieliskiem i zabudową towarzyszącą, stworzenie dwóch boisk, budowę pomostu dla sprzętu
pływającego. Dopuszcza się możliwość połowu ryb i obecność terenu do wyprowadzania
psów. W 2015 wytyczono wokół jeziora ścieżkę turystyczno-edukacyjną dla turystów
indywidualnych i zorganizowanych grup. Jest to efekt realizacji projektu w ramach budżetu
partycypacyjnego w rejonie Sadyby, Czerniakowa i Stegien. Przewidziano ścieżkę
edukacyjną, z towarzyszącymi jej ławkami, koszami na śmieci i przenośnymi toaletami14.
Atrakcją ścieżki ma być w przyszłości wieża widokowa, przewidziana na północnowschodnim krańcu Jeziorka oraz centrum edukacyjne.
Z punktu widzenia ochrony roślinności zadaniem strefy sąsiadującej z lustrem wody jest
1) przeciwdziałanie, aby w strefie brzegowej nie była niszczona roślinność szuwarowa i
wodna, 2) eliminowanie bezpośrednich zniszczeń roślinności łąk, zarośli i zadrzewień, ich
zaśmiecania, wprowadzania gatunków obcych, 3) nie ograniczanie dopływu wody opadowej
do jeziora oraz spowolnienie jej odpływu, przy zachowaniu jej jak najwyższej jakości.
Wszystkie powyższe postulaty można pogodzić w ramach zagospodarowania rekreacyjnego,
jednak przy ściśle określonych warunkach.
Po pierwsze konstrukcja ścieżki musi zapewniać zdolność przeprowadzania nawet 100 osób
dziennie nie prowadząc do zjawiska nielegalnej dyspersji, ani powstawania nielegalnych
przedeptów. Odporność zbiorowisk szuwarowych, ziołorośli na deptanie jest minimalna,
poniżej 1 osoby/dzień schodzącej ze ścieżki na jej 100 m, a w przypadku łąk 5 osób/dzień.
Obecnie ścieżki są w niskim standardzie i liczba osób je przemierzających jest względnie
mała. Miejsca spoczynku z ławkami przy ścieżkach muszą być odizolowane od roślinności.
Należy wyeliminować miejsca dłuższego wypoczynku wymagające infrastruktury o
podwyższonym standardzie, a zlokalizować je przy ulicy Jeziornej. Miejsca połowu ryb,
winno zbudować się po konsultacji z organizacjami rybackimi i powiązać te stanowiska ze
14
http://www.poludnie.com.pl/aktualnosci/item/143-projekt-rewitalizacji-jeziorka-czerniakowskiego
24
ścieżką. Miejsca te powinny być zbudowane na ażurowych pomostach w taki sposób, aby nie
niszczyć strefy szuwarów. Powinien obowiązywać zakaz połowu w innych miejscach.
Najatrakcyjniejsze dla użytkownika są zbiorowiska najbardziej naturalne. Przeprowadzając
jednak przez takie stanowiska (zwykle są to płytsze brzegi z grążelami) muszą to być
pomosty uniemożliwiające schodzenie po gruncie. Brzegi ścieżek to jedna z najistotniejszych
spraw związanych z zabezpieczeniem roślinności runa, ale też atrakcyjności i bezpieczeństwa.
Krawędzie ścieżki muszą być wyraźnie podkreślone i widoczne dla odwiedzających. Mają
dwojakie znaczenie – wskazują światło drogi i zniechęcają do ich przekraczania. W
większości wystarczy samo pokazanie granicy pielęgnując brzegi, a wskazane jest również
wstawienie niskiej bariery w postaci leżących pni, najlepiej ściętych przy okazji prac
pielęgnacyjnych, czy też wprowadzenie niskiej na 20-30 cm faszyny (Ryc. 17). W przypadku
łęgów, ważne jest wprowadzenie odwodnienia z boku ścieżki w postaci niewielkiego rowu.
Wskazane jest uzdatnienie podłoża ścieżki przez dodanie 10-20 cm warstwy pospółki na
powierzchni i jej ubicie (Ryc. 17).
Ryc. 17. Trasy piesze i rowerowe na siedliskach łęgów powinny być wykonane z materiału naturalnego, odpornego na
długotrwałe zalewanie i nie ingerujące głęboko w profil podłoża (w strefę korzeni drzew) (rycina za Hooper 1983)
W miejscach głównego przebiegu trasa powinna mieć co najmniej 120 cm szerokości
(swobodne przejście dla 2 osób). Szerokość powinna być miejscami większa umożliwiając
przystanięcie w miejscu. W miejscach podbagnionych ścieżki powinny zostać wyniesione i
utwardzone deskami lub balami drewnianymi na wysokość minimum 1 m, w celu
25
ograniczenia możliwości zejścia (ryc. 18). Przy samej ścieżce należy dokonać przecinki
zwartych podrostów i krzewów, co poprawi znacznie odbiór miejsca jako bezpieczniejsze.
Ryc. 18. Ścieżka na obszarze zbiorowisk łęgowych w dolinie Wisły w Warszawie o wyraźnie zarysowanych brzegach
złożonych z niskiej ok. 30 cm faszyny, zbudowanych z miejscowego materiału.
Brzeg jeziora w obecnej postaci jest trudno dostępny, a zejścia do wody są mało wygodne i
narażają na niszczenie roślin pojawiających się na płyciznach. Zaleca się zbudowanie
pomostów i miejsc umożliwiających dogodny widok na lustro wody.
Ryc. 19. Widok na brzeg pozbawiony roślinności szuwarowej.
26
Pomosty przeprowadzone przez strefę szuwarów i roślinności wodnej uniemożliwią
wchodzenie do wody obok, bezpośrednio z brzegu. Pomosty powinny mieć szerokość nie
większą niż 1,5 m. Wodowanie kajaków powinno odbywać się podobnie, na specjalnie do
tego przeznaczonych pomostach z pochylniami. Pochylnie takie są znacznie wygodniejsze w
użytkowaniu. Kajaki zrzucane do jeziora nie powinny niszczyć strefy brzegowej.
Szczególnej troski wymagają obszary położone w pobliżu ogrodów działkowych, gdzie
istnieje ryzyko przenikania gatunków niepożądanych. Pas dookoła ogrodzenia winien być
wykaszany raz w roku, a pojawiające się tam gatunki obce usuwane.
Roślinność lądowa wymaga bezwzględnego użytkowania kośnego, bądź pozostawienia
naturalnej sukcesji. Obszary przeznaczone do odtworzenia łąk (dawniej dominujące w
krajobrazie jeziora), powinny być koszone 1-2 razy w roku, w miejscach przylegających do
bardziej użytkowanych rekreacyjnie 2 razy na rok. Szczególnego traktowania wymagają łąki i
zbiorowiska ruderalne zdominowane obecnie przez nawłocie.
WYNIKI OBSERWACJI ORNITOLOGICZNYCH – AUTOR: PAWEŁ
OGLĘCKI
Jeziorko Czerniakowskie w Warszawie jest starorzeczem Wisły, od 1987 roku będące
rezerwatem przyrody, w dużej mierze dzięki unikatowej dla terenów miejskich awifaunie.
Niestety, jej skład ulega systematycznemu ubożeniu, przede wszystkim ze względu na
postępującą presję urbanistyczną. Przedstawione poniżej wyniki inwentaryzacji awifauny
akwenu i terenów przyległych (pas około 100 metrów od granicy linii brzegowej) są efektem
obserwacji, prowadzonych w sezonach 2014-2015 (do połowy listopada). Obserwacje
prowadzono systematycznie, co najmniej raz w tygodniu (z wyjątkiem dwutygodniowych
przerw na początku lutego 2014 i 2015), na trasie obejmującej całą linię brzegową lub
znaczący jej fragment. W okresie zimowym rezygnowano niekiedy z obserwacji
marszrutowych, poprzestając na obserwacjach z punktów.
Stwierdzono występowanie 60 gatunków ptaków – zarówno wodnych, jak szuwarowych, a
także związanych z biotopami lądowymi i występującymi jedynie w otulinie zbiornika. Z tej
liczby 49 gatunków objętych jest ochroną całkowitą, zaś 11- częściową. Znacznie bardziej
27
interesująca
pod
względem
awifaunistycznym
jest,
poddana
mniejszej
presji
antropogenicznej, część północna zbiornika – na północ od mostu na ulicy Statkowskiego.
Wyniki obserwacji zestawiono w formie tabelarycznej (Tab. 1). Status lęgowy przedstawiono
wg oznaczeń: L- lęgowy (obserwowano dorosłe z pisklętami, znaleziono gniazdo), PLprawdopodobnie lęgowy (obserwowano dorosłe osobniki w biotopie dogodnym do
gniazdowania), P – przelotny lub zalatujący
Strefa występowania: W- woda otwarta, S- szuwar, B- strefa przyległa (brzegowa)
Symbolem * oznaczono gatunek całkowicie, a ** - częściowo chroniony
Tabela 1. Wyniki obserwacji ornitologicznych nad Jeziorkiem Czerniakowskim.
Gatunek
Perkoz dwuczuby Podiceps cristatus*
Perkozek Tachybaptus ruffcollis*
Czapla siwa Ardea cinerea**
Bączek Ixobrychus minutus*
Łabędź niemy Cygnus olor*
Krzyżówka Anas platyrhynchos**
Cyraneczka Anas crecca**
Czernica Aythya fuligula**
Nurogęś Mergus merganser*
PL
PL
P
PL
L
L, P
P
P
P
Szacunkowa
liczebność
(średnia z dwóch
lat obserwacji)
4
2
6
4
6
40
5
12
10
P
2
Nad akwenem i
strefami przyległymi
PL
L
L
L
P
P
P
P
P
L
L
L
P
L
L
P
2
10
6
15
4
20
30
4
1
6
6
20
2
4
2
14
W, S
B
W, S
W, S
W
W, B
W, B
W
W
B
B
B
W, S
B
B
B
Status
lęgowy
Krogulec Accipiter nisus*
Błotniak stawowy Circus aeruginosus*
Bażant Phasianus colchicus**
Kokoszka wodna Gallinula chloropus*
Łyska Fulica atra**
Mewa siwa Larus canus*
Mewa srebrzysta Larus argentatus**
Śmieszka Larus ridibundus*
Rybitwa rzeczna Sterna hirundo*
Rybitwa białoczelna Sterna albifrons*
Grzywacz Columba palumbus**
Sierpówka Streptopelia decaocto*
Gołąb domowy Columba livia f. urbana**
Zimorodek Alcedo atthis*
Dzięcioł duży Dendrocopos major*
Dzięcioł średni Dendrocopos medius*
Wrona Corvus corone**
28
Strefa
występowania
W, S
W, S
B
S
W, S
W, S, B
W
W
W
Gawron Corvus frugilegus*
Kawka Corvus monedula *
Sroka Pica pica**
Sójka Garrulus glandarius*
Szpak Sturnus vulgaris *
Bogatka Parus major *
Modraszka Parus caeruleus *
Wąsatka Panurus biarmicus*
Raniuszek Aegithalos caudatus*
Kowalik Sitta europaea*
Pełzacz leśny Certhia familiaris*
Kwiczoł Turdus pilaris*
Kos Turdus merula *
Śpiewak Turdus philomelos*
Kopciuszek Phoenicurus ochruros*
Słowik szary Luscinia luscinia *
Rudzik Erithacus rubecula*
Rokitniczka Acrocephalus schoenobaenus*
Łozówka Acrocephalus palustris*
Trzciniak Acrocephalus arundinaceus*
Trzcinniczek Acrocephalus scirpaceus*
Zaganiacz Hippolais icterina*
Cierniówka Sylvia communis*
Piegża Sylvia curruca*
Kapturka Sylvia atricapilla*
Pierwiosnek Phylloscopus collybita*
Grubodziób Coccothraustes coccothraustes*
Czyż Carduelis spinus*
Szczygieł Carduelis carduelis*
Gil Pyrrhula pyrrhula *
Zięba Fringilla coelebs*
Trznadel Emberiza citrinella*
Wróbel Passer domesticus *
Mazurek Passer montanus*
Ʃ 60
P
L
L
L
L
L
L
PL
PL
PL
PL
L
L
L
P
L
L
L
L
L
L
L
L
L
L
L
P
P
P
P
L
L
L
L
6
12
4
8
18
12
4
2
7
4
4
12
6
4
4
6
8
6
8
6
2
4
6
8
4
6
8
12
20
10
8
6
10
14
B
B
B
B
B
B
B
S
B
B
B
B
B
B
B
B
B
S
S, B
S
S
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
Z grupy 60 wymienionych gatunków jedynie 22 występuje w strefie wodnej lub szuwarowej.
Pozostałe gatunki są funkcjonalnie związane głównie ze strefą otaczającą jezioro.
Wśród stwierdzonych gatunków ptaków dwa należą do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt.
Pierwszy z nich, bączek (Ixobrychus minutus) posiada we wspomnianym rejestrze zwierząt
zagrożonych status VU, czyli gatunek wysokiego ryzyka, narażony na wyginięcie.
29
Drugi z gatunków, wąsatka (Panurus biarmicus) ma w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt
status LC - gatunek na razie niezagrożony wymarciem, z różnych powodów wpisany do
Czerwonej Księgi.
Miejsca najczęstszych obserwacji obu gatunków przedstawiono na Ryc.20 i Ryc. 21.
Ryc.20. Miejsca najczęstszych obserwacji bączka (Ixobrychus minutus)
30
Ryc. 21. Miejsce obserwacji wąsatki (Panurus biarmicus)
Awifaunę Jeziorka Czerniakowskiego należy uznać za interesującą i zróżnicowaną.
Najcenniejszymi gatunkami – zarówno dla samego zbiornika, jak i aglomeracji warszawskiej
i polskiej przyrody w ogóle – są umieszczone na Czerwonej Liście bączek i wąsatka.
Stanowią one element wyróżniający Jeziorko Czerniakowskie spośród podobnych, choć
zwykle mniejszych, akwenów w pradolinie Wisły na odcinku warszawskim oraz przyległych
(w górę i w dół rzeki). Jednocześnie nie wpływają w sposób znaczący ze względu na
preferencje pokarmowe na populacje ryb, zwłaszcza o istotniejszym znaczeniu dla gospodarki
wędkarsko-rybackiej. Wpływ ewentualnych zmian liczebności któregoś ze stwierdzonych
gatunków ptaków na inne elementy biocenozy jest trudny do precyzyjnego ustalenia i
pozostaje w sferze spekulacji. Natomiast zagrożenia dla awifauny wskutek planowanych i
realizowanych inwestycji budowlanych należy uznać za istotne. Szczególne znaczenie ma tu
naruszenie buforowej strefy otulinowej, wskutek czego mogą wycofać się bardziej płochliwe
gatunki wodne i szuwarowe.
W kontekście działań ochronnych populacji ptaków szczególna uwaga powinna zostać
skierowana na zachowanie w jak najmniej zmienionym stanie północnej części zbiornika i
31
jego otuliny. Nie należy zapominać również o południowych krańcach zbiornika, gdzie
rozbudowana linia brzegowa tworzy ciekawą strefę trzcinowisk i podmokłości preferowaną
przez gatunki zagrożone (Ryc. 20). Obszary te powinny zostać dodatkowo oznaczone, tak aby
użytkownicy ścieżki przyrodniczej mieli świadomość występowania tych rzadkich gatunków i
swoim zachowanie nie powodowali płoszenia ptaków. Z pewnością badania awifauny
powinny zostać powtórzone w celu weryfikacji lub identyfikacji nowych miejsc przebywania
gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt.
Problemy z jakością wody w zbiorniku (przeżyźnienie) skłaniają do bacznej obserwacji
populacji ptaków dużych i/lub licznych takich jak łabędź czy krzyżówka. Nadmierny wzrost
ich liczebności w przyszłości może przyczyniać się do wnoszenia do zbiornika dodatkowego
ładunku biogenów. Promotorem zwiększania liczebności może być nadmierne dokarmianie
ptaków przez odwiedzających Jeziorko. Działania edukacyjne, szczególnie lokalnej
społeczności powinny zostać podjęte w tym temacie. Należałoby również rozważyć zapisanie
tych informacji na jednej z tablic przy ścieżce przyrodniczej. Już dziś, przy plaży istnieje
tablica nr 10, na której wspomina się o dokarmianiu zwierząt. Może warto byłoby na niej
wyraźniej zaakcentować problem eutrofizacji zbiornika i w pierwszej kolejności zachęcać do
niedokarmiania ptaków w ogóle, a dopiero w dalszej kolejności wskazywać jak dokarmiać je
prawidłowo.
ANALIZA AKTUALNEGO SKŁADU FAUNY BEZKRĘGOWEJ
STREFY PRZYBRZEŻNEJ I DENNEJ – AUTORZY: PAWEŁ
KOPERSKI, ANDRZEJ MIKULSKI
Litoralne bezkręgowce zamieszkujące przybrzeżna roślinność oraz przybrzeżne osady denne
pobierano w trzech terminach: 27.05, 15.07 i 23.09 2015 na trzech stanowiskach
zaznaczonych na ryc. 22. Wszystkie stanowiska znajdowały się przy wschodnim brzegu
środkowej i północnej części Jeziorka, a więc w we fragmentach w najmniejszym stopniu
poddanych antropopresji. Występująca tam makrofauna odzwierciedla więc stan ogólny
badanego zbiornika, a nie ostre, lokalne gradienty spowodowane działalnością człowieka.
32
Próby pobierano metodą kasarkowania: 10 standardowych zaciągnięć w strefie przybrzeżnej
na głębokości do 0.5m i 5 standardowych zaciągnięć wśród osadów w trzcinowisku na
głębokości ok. 1 m. Dodatkowo wszystkie próby osadu pobranego z głębszych części jeziorka
(z trzech stanowisk badawczych realizowanego równolegle projektu obejmującego badania
chemizmu wody i osadów, oraz planktonu) analizowane były pod kątem występowania w
nich fauny dennej.
Poniżej w tabeli 2 zaprezentowano dane spulowane.
Tabela 2. Wyniki badań fauny bezkręgowej w trzech transektach, w trzech terminach.
Crustacea
Acari
Turbellaria
Gastropoda
Bivalvia
Hirudinea
takson
Asellus
Branchiura
Hydrachnellae
Dugesia
Dugesia
Planaria
Acoroloxus
Anisus
Bithynia
Bithynia
Gyraulus
Hippeutis
Lymnea
Lymnaea
Lymnaea
Lymnaea
Physa
Planorbarius
Valvata
Viviparus
Anodonta
Unio
Alboglossiphonia
Alboglossiphonia
Erpobdella
Erpobdella
Glossiphonia
Helobdella
Hemiclepsis
Piscicola
Piscicola
data
Stanowisko
aquaticus
sp.
tigrina
torva
lacustris
vortex
tentaculata
troscheli
albus
complanatus
auricularia
corvus
palustris
stagnalis
fontalis
corneus
piscinalis
contectus
complanata
pictorum
heteroclita
striata
nigricolis
octoculata
complanata
stagnalis
marginata
geometra
pojmanskae
27.05.2015
st 1 st 2 st 3
38
58
70
0
2
0
44 283
6
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
0
2
0
0
0
0
0
0
0
0
50
0
0
3
4
2
4
0
0
0
0
0
0
5
0
0
0
0
2
0
0
1
0
0
2
0
2
1
2
0
0
0
0
0
0
0
8
0
0
2
1
0
0
3
10
1
0
3
2
1
1
0
0
0
1
2
1
3
1
1
1
33
15.07.2015
st 1 st 2 st 3
3
12
0
4
0
0
73 721 278
0
0
1
0
0
0
0
0
5
1
0
0
0
1
0
0
3
1
0
0
1
1
2
0
0
0
0
3
10
0
0
2
0
0
1
0
0
0
0
4
11
2
0
1
2
1
0
0
0
0
0
0
0
0
3
0
0
1
1
0
1
1
0
0
1
1
16
10
3
0
0
1
37
5
8
0
0
0
3
2
0
0
0
0
23.09.2015
st 1 st 2 st 3
3
13
12
0
0
0
1
14
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
7
4
0
0
2
0
2
3
1
0
0
0
0
0
0
1
0
1
1
0
0
0
0
0
2
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
1
0
0
1
3
0
0
0
0
6
5
0
1
0
0
1
1
0
0
0
0
Insecta:
Hemiptera
Insecta:
Trichoptera
Insecta:
Megaloptera
Insecta:
Diptera
Theromyzon
Glossiphonidae
tessulatum
g. sp
0
0
1
3
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Corixidae
g.sp.
0
0
3
1
0
0
0
0
0
Ilyocoris
Nepa
Plea
Ranatra
cimicoides
cinerea
minutissima
linearis
0
0
0
0
0
0
3
0
0
0
23
0
3
1
1
0
8
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
Ecnomus
Limnephilidae
Leptoceridae
Phyrageneidae
Polycentropodidae
tenellus
g.sp.
g.sp.
g.sp.
g.sp.
7
0
0
1
0
0
0
0
0
5
19
0
0
0
28
0
1
0
2
0
2
0
35
0
0
2
27
0
0
0
0
0
0
0
8
3
0
0
3
0
0
0
0
0
0
Sialis
lutaria
0
0
0
5
2
0
0
1
0
Ceratopogonidae
Chironomidae
Culicidae
Limonidae
Ptychopteridae
Stratiomyidae
Syrphidae
Tipulidae
g.sp.
g.sp.
g.sp.
g.sp.
g.sp.
g.sp.
g.sp.
g.sp.
0
0
1
0
0
0
0
1
1
83
0
0
0
0
0
0
167
0
0
0
0
0
0
122
1
0
0
1
0
1
166
0
0
0
0
0
0
201
0
0
0
0
0
0
154
0
0
0
0
0
0
112
0
0
0
0
0
0
18
0
2
2
0
0
0
1
0
1
18
0
1
0
4
17
15
18
30
0
0
0
1
2
7
21
6
48
0
0
2
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
1
0
4
0
27
0
2
0
0
16
0
20
0
2
0
0
0
0
8
0
0
0
2
5
1
3
1
15
0
7
41
0
0
2
15
0
0
0
0
0
0
0
0
0
27
0
5
1
4
0
1
32
0
0
4
34
0
0
0
0
0
0
0
0
0
2
0
0
0
0
0
0
0
0
0
2
2
1
0
0
0
0
0
0
255
20
0
0
0
628
21
0
0
0
363
32
0
0
0
190
22
0
0
0
145
19
0
0
0
38
10
Insecta:
Ephemeroptera Baetidae
Caenidae
Insecta:
Odonata
Anax
Calopteryx
Coenagrion
Coenagrionidae
Erythromma
Ischnura
Orthetrum
Platycnemis
Insecta:
Lepidoptera
Paraponyx
Insecta:
Coleoptera
Dytiscidae g.sp.
Hydrophilidae
Helodidae
Hyphydrus
SUMA
Liczba taksonów
g.sp.
g.sp.
imperator
splendens
sp.
g.sp.
najas
elegans
cancellatum
pennipes
stratiotata
g.sp.
g.sp.
g.sp.
g.sp.
34
0
1
4
0
0
10
0
0
1
418 1171 473
32
30
16
Fauna zebrana w trakcie badań ma liczebność i strukturę taksonomiczną typową dla zespołów
bentosu płytkiego eutroficznego jeziora.
Największą obfitość bentosu zanotowano w lipcu a najmniejszą we wrześniu, przy czym
zdecydowanie najwyższa przez cały rok notowana była na stanowisku drugim. Różnorodność
taksonomiczna fauny zmieniała się w ciągu roku – wiosną najwyższa była na stanowisku 3, a
w pozostałych terminach na stanowisku 1 (rys. 22).
W próbach osadu pobieranych z głębokości poniżej 1.5 m nie wykryto żywych organizmów.
Ryc. 22 Mapa poboru prób bezkręgowców do oznaczeń
Makrofauna bezkręgowa litoralu Jeziorka Czerniakowskiego nie odbiega wyraźnie od tej
notowanej w podobnych, niezbyt wielkich, eutroficznych zbiornikach zasiedlonych przez
ryby. Nie występują tu gatunki rzadkie, ani gatunki o dużym potencjale bioindykacyjnym. Na
uwagę zasługuje jedynie występujący nieczęsto ślimak z rodziny zatoczkowatych Hippeutis
complanatus. Z gatunków inwazyjnych obserwujemy obcy gatunek wypławka Dugesia
tigrina.
Zastanawiające jest wykrycie w próbach żywych osobników dużych małży z rodzaju
Anodonta i Unio. Są one coraz rzadziej obserwowane w zbiornikach miejskich, a Fic (2004)
wykrył jedynie ich muszle. Ich populacje są prawdopodobnie pozostałością populacji
wiślanych pochodzących z Wisły, która w okresie przed wybudowaniem wałów zasilała w te
35
organizmy Jeziorko przy wysokich stanach wody. Utrzymanie przez tyle lat populacji tych
zwierząt świadczy o dość dużej stabilności ekosystemu, gdyż organizmy te są dość wrażliwe
na wszelkiego typu duże zaburzenia warunków, na przykład ograniczenie dostępności tlenu.
Aby to ostatecznie potwierdzić, trzeba by jednak zbadać pochodzenie populacji tych małży w
Jeziorku.
To, na co jednak warto zwrócić uwagę to pionowe rozmieszczenie zwierząt - na
głębokościach od 1,5 m praktycznie ich brak. Jeszcze w opracowaniu Fica z 2004 roku
makrofauna bezkręgowa była odnajdywana na całym dnie Jeziorka Czerniakowskiego, choć
już wtedy głębsze jego warstwy były w nią zdecydowanie uboższe. Brak skąposzczetów (z
rodziny Tubificidae) i larw muchówek (z rodziny Chironomidae) zazwyczaj obfitych w takich
siedliskach tłumaczyć można zbyt często pojawiającymi się i zbyt długo trwającymi
deficytami tlenowymi na powierzchni osadu. Może to świadczyć teoretycznie o tym, że obraz
strefy anoksji na granicy faz osad-woda uzyskany w wyniku pomiarów sondą tlenową
umieszczoną kilka, kilkanaście centymetrów nad osadem może być mylny - warunki tlenowe
tuż nad osadem mogą być znacznie gorsze. Ponieważ rozważania dotyczą, przynajmniej po
części, strefy jeziora możliwej do zarośnięcia przez makrofity, ich powrót na dawne
stanowiska mógłby znacząco poprawić sytuację, gdyż ich obecność sprzyja natlenieniu osadu
i warstwy wody ponad nimi.
Z drugiej strony całkiem zaskakujący jest brak w Jeziorku Czerniakowskim larw wodzienia
(Chaoborus sp.), które występują w osadach takich zbiorników także przy całkowitym braku
tlenu w warstwie przydennej. Larwy te przebywają w dzień w osadzie chroniąc się przed
presją ryb (posługujących się przy polowaniu wzrokiem), a nocą wędrują ku
powierzchniowym warstwom wody, gdzie intensywnie żerują i rosną korzystając z wyższej
temperatury. Są też notowane w podobnych zbiornikach w dolinie Wisły. W Jeziorku nie
zostały zaobserwowane ani w dzień w osadach, ani w nocy w toni wodnej. Teoretycznie
można by to tłumaczyć zbyt silną presją ryb, ale skala zjawiska wydaje się zbyt duża.
Takiemu wytłumaczeniu przeczy też obecność w zbiorniku wioślarek z rodzaju Daphnia
ustępujących z zespołu, gdy presja ryb jest zbyt silna. To bardzo dziwny wynik mogący
świadczyć o działaniu w Jeziorku czynnika, o którym nic nie wiemy.
Ostatnim elementem, którego brakuje w osadach profundalnych Jeziorka Czerniakowskiego
są wykluwające się formy przetrwalne organizmów planktonowych. Kilkukrotnie osad
pobrany z trzech stanowisk (z południowego, środkowego i północnego fragmentu Jeziorka)
36
był inkubowany w temperaturze pokojowej z wodą jeziorną. W wodzie nad osadem nie
zaobserwowano żywych organizmów. Nie było tam nawet widłonogów, które zazwyczaj
pojawiają się w takich sytuacjach prawie natychmiast, dzięki powrotowi do aktywnego życia,
ukrytych w osadach, zapadłych w stan spoczynku larw (kopepoditów).
ANALIZA PŁAZÓW STREFY PRZYBRZEŻNEJ – AUTOR: PAWEŁ
KOPERSKI
Skład taksonomiczny płazów w strefie przybrzeżnej Jeziora Czerniakowskiego analizowano
jednokrotnie, 20 maja 2013. W godzinach popołudniowych i wieczornych, wzdłuż całej linii
brzegowej Jeziorka, liczono widoczne na powierzchni wody i w strefie przybrzeżnej wśród
roślinności osobniki, poszukiwano kijanek poprzez kasarkowanie oraz analizowano głosy
godowe. Obecność płazów stwierdzono na sześciu zaznaczonych na mapie (Ryc. 23)
stanowiskach. Wyniki obserwacji zestawiono w Tabeli 3.
Ryc. 23 Mapa stanowisk płazów stwierdzonych podczas badań
37
Tabela 3. Wyniki badań płazów
Stanowisko Gatunek
liczebność
1
Ropucha szara Bufo bufo
1
2
Żaba śmieszka Pelophylax ridibundus
Głos - 1
Ropucha szara Bufo bufo
Głos - 1
3
Żaba trawna Rana temporaria
1
4
Kumak nizinny Bombina bombina
1
5
Żaba wodna Pelophylax esculentus complex
9
Żaba wodna Pelophylax esculentus complex
1
6
Żaba jeziorkowa Pelophylax lessonae
2
Populacja płazów na Jeziorku Czerniakowskim w badanym sezonie była małoliczna. Poza
kumakiem nizinnym obejmowała tylko najpospolitsze w Polsce gatunki. Zaskakującym
zjawiskiem jest wyjątkowo mała ich liczebność w porośniętej roślinnością strefie pobrzeża w
północnej, teoretycznie w najmniejszym stopniu poddanej antropopresji części Jeziorka.
Warto byłoby spróbować określić przyczyny takiego stanu rzeczy poprzez szczegółowsze
badania płazów w tej części zbiornika, zwłaszcza w okresie wczesnowiosennego
wychodzenia z zimowych kryjówek. Z badań wynika, że płazy skupiają się głównie w
porośniętych zatoczkach w południowej jego części, oraz w okolicy kanału „W”. Te obszary
należy bez wątpienia otoczyć szczególną ochroną w okresie rozrodu żab, a więc wiosną.
WNIOSKI
Z przeprowadzonych badań można sformułować następujące wnioski i spostrzeżenia
pomocne w przyszłych działaniach ochronnych i rekultywacyjnych prowadzonych w Jeziorku
Czerniakowskim i jego najbliższym otoczeniu:
- Obserwuje się dramatyczny spadek różnorodności gatunkowej i zasięgu występowania
makrofitów zanurzonych w porównaniu z wcześniejszymi badaniami. Podobnie niski jest
udział zbiorowisk drobnych roślin pływających. Kontrola liczebności roślinożernych ryb
karpiowatych jest niezbędna do ustabilizowania roślinności wodnej. Dodatkowo zwiększenie
zasobów
wodnych
zanieczyszczonymi
zbiornika,
wodami
ograniczenie
gruntowymi
i
eutrofizacji,
wyeliminowanie
zapobieganie
zjawiska
zasilaniu
nielegalnego
odprowadzania ścieków powinny się przyczynić do odwrócenia negatywnych tendencji w
zbiorowiskach roślin zanurzonych.
38
- Obecne długookresowe obniżenia stanu wody w zbiorniku nie przynoszą znaczących zmian
w roślinności głównie z uwagi na specyficzny kształt akwenu o stromych brzegach, jednak
trwałe obniżenie zwierciadła wody do poziomu ok 2 m na większej powierzchni wywoła
gwałtowną ekspansję makrofitów i nasili proces zarastania.
- Najważniejszym kierunkiem działań naprawczych w kontekście roślinności wodnej jest
dążenie do przywrócenia okresowego przepłukiwania zbiornika. Wymuszenie wymiany wody
stworzyłoby szansę odbudowania zanikłych zbiorowisk.
- Eutrofizacja wód może być odpowiedzialna za ekspansję trzcin w strefie brzegowej i
ubożenie gatunkowe tego fragmentu ekosystemu.
-
Należy
wyeliminować
miejsca
sztucznie
pozbawione
szuwarów
dla
celów
wypoczynkowych i miejsca do przenoszenia łodzi na brzeg, a zastąpić je pomostami, gdzie
konstrukcje będą znajdowały się ponad szuwarami i roślinnością wodną i wyeliminują
istniejące nieciągłości strefy.
- Należałoby przywrócić ekstensywne użytkowanie dawnych łąk w celu wyeliminowania
rozprzestrzeniania gatunków inwazyjnych i obcych.
- Ścieżka wokół zbiornika docelowo powinna zostać zorganizowana w taki sposób, aby
zapewnić
odpowiednią
przepustowość
ruchu
turystycznego
z
zapewnieniem
nierozprzestrzeniania się tego ruchu na tereny przyległe, w celu ochrony zbiorowisk przez
zadeptaniem (szczegółowy opis rozwiązań na str. 24-26 niniejszego opracowania).
- Pas dookoła ogrodzenia ogródków działkowych powinien być wykaszany raz w roku, a
pojawiające się tam gatunki obce usuwane.
- Naruszenie buforowej strefy otulinowej Jeziorka może mieć negatywne konsekwencje dla
awifauny zbiornika, szczególnie dla gatunków płochliwych.
- Nie tylko północna część zbiornika, ale też południowy kraniec z szerokimi strefami
trzcinowisk jest miejscem bytowania rzadkich, chronionych gatunków ptaków i płazów. W
działaniach ochronnych powinna być uwzględniana również ta strefa zbiornika.
- Powinno się zwrócić uwagę lokalnej społeczności na problem dokarmiania ptaków i
związany z tym prawdopodobny wzrost liczebności populacji niektórych gatunków, który
może prowadzić do nasilenia procesu eutrofizacji zbiornika.
- W Jeziorku Czerniakowskim nie
zaobserwowano gatunków rzadkich makrofauny
bezkręgowej. Niepokojący jest brak organizmów z tej grupy na głębokościach poniżej 1,5m ,
co może świadczyć o pogarszających się warunkach tlenowych przy dnie (badania jeszcze z
39
2004 r nie wskazywały na taki proces). Powrót makrofitów zanurzonych pomógłby w
odwróceniu tego negatywnego procesu.
- Brak larw wodzienia dowodzi na istnienie innego poza presją ryb czy deficytami tlenowymi
niezidentyfikowanego czynnika ograniczającego występowanie tej grupy organizmów.
- W osadach profundalnych Jeziorka Czerniakowskiego stwierdzono brak wykluwających się
form przetrwalnych organizmów planktonowych.
- Zaskakująco mała jest liczebność płazów w porośniętej roślinnością strefie pobrzeża w
północnej, teoretycznie w najmniejszym stopniu poddanej antropopresji części Jeziorka.
LITERATURA
BORYSIAK J., RATYŃSKA H. 1984. Sukcesja roślinności na dnie Zbiornika Maltańskiego (Poznań) w
pierwszym roku po spuszczeniu wody. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią B, 35. 93-117.
CHOJNACKI J. 1991: Zróżnicowanie przestrzenne roślinności Warszawy. Wyd. UW. Warszawa.
CIECIERSKA H. 2001. Antropogeniczne zmiany szaty roślinnej jezior miejskich Pojezierza Mazurskiego. Acta
Botanicae Warmiae et Masuriae 2. 5-26.
FIC
M.
2004:
Ekofizjograficzno-urbanistyczne
uwarunkowania
zagospodarowania
rejonu
Jeziorka
Czerniakowskiego w Warszawie – wybrane zagadnienia. Wyd. IMUZ. Falenty.
GRYCZKA T. 1969. Roślinność i flora akwenów lewobrzeżnej Warszawy. Praca magisterska. UW. 1-62.
GRYCZKA-OZIMEK T. 1968: Roślinność Jeziorka czerniakowskiego. Warszawa: Uniwersytet Warszawski,
Zakład Hydrobiologii. Maszynopis.
GUMIŃSKI R., JASIŃSKA M., KOBENDZA R. 1925. Jeziorko Czerniakowskie. Koło Geografów, Warszawa.
GÓRSKI D. 2009. Ekspertyza – bilans wodny Jeziorka Czerniakowskiego. Warszawa
HOOPER L. 1983: National Park Service Trails Management Handbook. U.S. Department of Interior, National
Park Service, Washington, D.C.: 1–53
KOŁODZIEJCZYK A. 1976. Ecological characteristics of the eulittoral of four water bodies in Warsaw.
Ekologia Polska 24: 431–446.
MATUSZKIEWICZ W. 2009. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wydawnictwo
Naukowe PWN: 1-537
MIREK Z., PIĘKOŚ-MIRKOWA H., ZAJĄC A, ZAJĄC M., 2002. Flowering plants and pteridophytes of
Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin kwiatowych i paprotników Polski. Polish Academy of
Sciences. Warszawa
PODBIELKOWSKI Z. 1969. Roślinność glinianek woj. warszawskiego. Monographiae Botanicae 30: 119–156.
PODBIELKOWSKI Z., TOMASZEWICZ H. 1996: Zarys hydrobotaniki. PWN. Warszawa.
40
POLESIAK H. 1970. Zbiorowiska makrofitów obszaru Warszawa- Praga Południe. Praca magisterska. UW. 136.
SIKORSKA D., SIKORSKI P. DOBRZAŃSKA J. 2010. Zanikanie siedlisk hydrogenicznych na terenach
zurbanizowanych Warszawy. [w:] Praca zbior. Studia krajobrazowe a ginące krajobrazy. Wyd. UWr.
151-161.
TOMASZEWICZ H. 1979: Roślinność wodna i szuwarowa Polski. Wyd. UW. Warszawa.
WYSOCKI C., SIKORSKI P., 2014. Fitosocjologia stosowana w ochronie i kształtowaniu krajobrazu. Wyd.
SGGW, Warszawa.
ZAJĄC A. & ZAJĄC M (red.) 2001: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Nakładem Pracowni
Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki UJ. Kraków: 1-7
41
b
b
b
b
c
c
c
72
b
65
b
62
b
59
b
56
b
50
b
47
b
44
b
53
b
76
a
71
a
69
a
74
66
a
67
75
a
64
73
a
61
57
a
58
63
a
55
60
a
52
54
a
49
51
a
46
48
a
43
45
strefa
70
Nr zdjęcia
42
ZAŁĄCZNIK 1 ZDJĘCIA FITOSOCJOLOGICZNE WYKONANE PODCZAS INWENTARYZACJI ROŚLINNOŚCI JEZIORA I
NAJBLIŻSZEGO SĄSIEDZTWA.
c
c
c
c
c
c
liczba gatunków
4
4
4
4
4
4
2
3
4
4
4
3
7
8
10
9
9
9
6
11
8
13
13
9
15
9
14
7
12
7
6
7
8
9
pokrycie szacunkowe
60
50
80
50
60
80
70
50
80
80
45
100
100
80
100
100
100
90
70
100
70
90
70
60
100
100
100
100
100
100
80
90
100
60
Typ zbiorowiska
Cd
Cd
Cd
Cd
Cd
Cd
Cd
Nn
Nn
Nn
Lm
Lm
Pa
Pa
Pa
Pa
Pa
Pa
Pa
Pa
Tl
Tl
Ip
Ca
Ta
Ph
Uc
Uc
Uc
Uc
Uc
Uc
Uc
Uc
3
3
4
3
3
3
4
2
.
.
.
.
.
.
1
+
1
2
2
1
.
+
2
1
3
3
3
+
.
.
.
.
.
+
+
1
2
2
+
.
+
1
1
1
.
.
1
2
+
Ceratophyllum
demersum
Numphar lutea
Hydrocharis morsusranae
Polygonum
amphibium
Lemna minor
Spirodela polyrhiza
Wolffia arrhiza
Lemna trisulca
Phragmites australis
Typha latifolia
Glyceria maxima
Typha angustifolia
Carex acutiformis
Phalaris arundinacea
Iris pseudoacorus
Cicuta virosa
Acorus calamus
Sium latifolium
Sparganium ramosum
Carex riparia
Scutellaria
galericulata
Schoenoplectus
tabernamontanum
.
.
.
.
.
+
+
+
+
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
1
2
4
+
+
1
1
.
.
.
2
2
2
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
3
4
4
.
.
.
.
.
2
1
+
1
.
.
+
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
.
+
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
.
1
+
3
3
4
.
.
3
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
.
2
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
1
.
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
1
.
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
+
1
1
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
+
1
.
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
1
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
1
+
.
+
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
+
+
+
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
42
.
3
1
1
1
1
.
Carex pseudocyperus
Rumex
hydrolapathum
Carex gracilis
Alisma plantagoaquatica
Equisetum fluviatile
Galium palustre
Poa palustris
Elymus repens
Bromus inermins
Equisetum arvense
Calystegia sepium
Urtica dioica
Imptiens parviflora
Rubus caesius
Galium aparine
Solidago canadensis
Cirsium arvense
Arctium lappa
Armoracia rustinaca
Artemisia vulgaris
Ballota nigra
Geum urbanum
Geranium pratense
Dactylis glomerata
Lysymachia vulgaris
Myosotis palustris
Agrostis stolonifera
Carex hirta
Vicia cracca
Rorippa sylvestris
Stachys palustris
Equisetum palustre
Festuca arundinacea
Festuca pratensis
Festuca rubra
Lathyrus pratensis
Lolium perene
Lythrum salicaria
Phleum pratense
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
+
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
+
.
.
+
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
+
.
.
.
.
+
2
3
3
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
2
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
1
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
1
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
.
.
.
.
.
.
+
.
.
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
1
.
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
43
1
1
1
3
.
3
.
2
1
3
+
2
.
.
.
.
.
3
.
2
1
.
1
+
4
.
.
1
.
.
+
.
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
+
+
.
.
.
.
+
+
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
Potentilla anserina
Ranunculus repens
Taraxacum sect.
Ruderalia
Bidens frondosa
Polygonum mite
Bidens tripartita
Mentha aquatica
Lycopus europaeus
Calla palustris
Cardamine amara
Humuls lupulus
Solanum dulcamara
Calamagrostis
epigeios
Rubus idaeus
Sambucus nigra
Chenopodium
strictum
Geranium pussilum
Stellaria media
Aegopodium
podagraria
Prunus cerasifera
Liczba gatunków
Dominance_D
Shannon_H
Simpson_1-D
Evenness_e^H/S
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
+
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
2
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
4
4
4
4
4
2
3
4
0,55
0,55
0,74
0,55
0,55
0,48
0,88
0,57
0,78
0,78
0,56
0,78
0,78
0,93
0,26
0,45
0,45
0,26
0,45
0,45
0,52
0,54
0,54
0,44
0,54
0,54
0,63
1
1
1
.
+
1
1
1
1
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
1
.
+
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
+
.
.
.
.
+
.
+
+
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
4
4
3
7
8
10
9
9
9
6
11
8
13
13
9
15
9
14
7
12
7
6
7
8
9
0,43
0,43
0,40
0,85
0,76
0,35
0,47
0,54
0,37
0,36
0,45
0,48
0,42
0,30
0,18
0,41
0,22
0,31
0,30
0,33
0,37
0,43
0,41
0,36
0,47
0,65
0,70
1,07
1,07
1,08
0,33
0,61
1,42
1,19
1,10
1,37
1,50
1,20
1,30
1,33
1,67
2,09
1,25
1,96
1,46
1,72
1,36
1,57
1,26
1,19
1,26
1,20
0,86
0,12
0,43
0,57
0,57
0,60
0,15
0,24
0,65
0,53
0,46
0,63
0,64
0,55
0,52
0,58
0,70
0,82
0,59
0,78
0,69
0,70
0,67
0,63
0,57
0,59
0,64
0,53
0,35
0,65
0,67
0,73
0,73
0,73
0,46
0,26
0,52
0,33
0,33
0,44
0,50
0,55
0,33
0,47
0,41
0,62
0,39
0,47
0,48
0,40
0,56
0,40
0,51
0,55
0,50
0,42
0,26
Wykaz typów zbiorowisk:
Cd – Ceratophylletum demersii
Nn – Numpharo-Nymphaeetum
Lm – Lemnetum minoris
Pa – Phragmitetum australis
Tl – Typhetum latifoliae
Ip – Iridetum pseudoacori
2
+
1
Ca – Caricetum acutiformis
Ta – Typhetum angustifoliae
Ph – Phalaridetum arundinaceae
Uc – Urtico-Calystegietum
44
ZAŁĄCZNIK 2 MAPA ROŚLINNOŚCI JEZIORKA CZERNIAKOWSKIEGO W 2015 Z LOKALIZACJĄ
TRANSEKTÓW
45
46