Poradnik Językowy NR 7/2014 - SPIS TREŚCI

2014
lipiec – wrzesień
zeszyt 7
Spis treści
ARTYKUŁY I ROZPRAWY
Stanisław Dubisz: Sytuacja języka polskiego na Litwie, Ukrainie i Białorusi ............ Agnieszka Ewa Piotrowska: Próba charakterystyki semantycznej wyrazów
ni i ani oraz zaimków nieokreślonych z cząstką ni- w dobie staropolskiej
i średniopolskiej (na materiale słownikowym) . .................................................. Kinga Tutak: Dedykacja i jej językowe ekwiwalenty w drukach polskich XVI
i XVII wieku ...................................................................................................... Anetta Luto-Kamińska: Co potrafił XVI-wieczny Polak, czego nie potrafi ten
współczesny? Cechy semantyczno-gramatyczne w gnieździe potrafić
(wiek XVI a współczesność) ............................................................................... Elżbieta Krasnodębska: Odrzeczownikowe osobowe nazwy zbiorowe
w polszczyźnie XVI wieku .................................................................................. Tamara Graczykowska: Wpływ języka rosyjskiego na słownictwo wydawanej
w dwudziestoleciu międzywojennym w ZSRR polskiej prasy (na przykładzie
leksyki dotyczącej sfery rolniczej w „Trybunie Radzieckiej”) ............................... 7
21
41
53
66
76
OBJAŚNIENIA WYRAZÓW I ZWROTÓW
Dorota Połowniak-Wawrzonek: Frazeologizm (ktoś jest) kobieta pracująca
(żadnej pracy się nie boi) we współczesnej polszczyźnie ..................................... 88
SŁOWNIKI DAWNE I WSPÓŁCZESNE
Mirosław Bańko: M. Szymczak (red.), Słownik języka polskiego, t. 1–3, Państwowe
Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1978–1981 . ............................................... 95
GRAMATYKI JĘZYKA POLSKIEGO
Izabela Winiarska-Górska: Ortografia polska Stanisława Murzynowskiego . ............. 102
RECENZJE
Aneta Wysocka: Halina Pelcowa, Maria Wojtak (red.), Słowa. Style. Metody,
Lublin 2012 ...................................................................................................... 110
Joanna Wierzchowska: Włodzimierz Wysoczański, Umieranie i śmierć.
Wielowymiarowość językowa, Wrocław 2012 .................................................... 118
2014
lipiec – wrzesień
zeszyt 7
CONTENTS
PAPERS AND DISSERTATIONS
Stanisław Dubisz: The situation of the Polish language in Lithuania, Ukraine
and Belarus....................................................................................................... Agnieszka Ewa Piotrowska: An attempt to characterise words ni and ani
and indefinite pronouns with the particle ni- in Old Polish and Middle Polish
ages in terms of semantics (on a dictionary material) ........................................ Kinga Tutak: Dedykacja (Dedication) and its linguistic equivalents in 16thand 17th-century Polish prints .......................................................................... Anetta Luto-Kamińska: What is it that the 16th-century Pole could
and the contemporary one cannot do? Semantic and grammatical
characteristics in the nest potrafić (can) (the 16th century and the present) ....... Elżbieta Krasnodębska: Nominal proper collective names in the 16th-century
Polish . .............................................................................................................. Tamara Graczykowska: The impact of the Russian language on the vocabulary
of the Polish press published in the USSR in the interwar period
(on the example of the lexis related to the agricultural area in “Trybuna
Radziecka” (“Soviet Tribune”)) ........................................................................... 7
21
41
53
66
76
EXPLANATIONS OF WORDS AND EXPRESSIONS
Dorota Połowniak-Wawrzonek: The phraseologism (ktoś jest) kobieta pracująca
(żadnej pracy się nie boi) ((someone is) a hard-working woman (is not afraid
of any work)) in the contemporary Polish language ........................................... 88
OLD AND CONTEMPORARY DICTIONARIES
Mirosław Bańko: M. Szymczak (ed.), Słownik języka polskiego (Dictionary
of Polish), vol. 1–3, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warsaw 1978–1981 .... 95
POLISH GRAMMAR
Izabela Winiarska-Górska: Ortografia polska (Polish orthography) by Stanisław
Murzynowski .................................................................................................... 102
REVIEWS
Aneta Wysocka: Halina Pelcowa, Maria Wojtak (eds), Słowa. Style. Metody
(Words. Styles. Methods), Lublin 2012 .............................................................. 110
Joanna Wierzchowska: Włodzimierz Wysoczański, Umieranie i śmierć.
Wielowymiarowość językowa (Dying and death. Linguistic multidimensionality),
Wrocław 2012 ................................................................................................... 118
2014
lipiec – wrzesień
zeszyt 7
W zeszycie
– Od XIV w. do 20-lecia międzywojennego w XX w. rola języka polskiego na obszarze
dawnych Kresów wschodnich sukcesywnie wzrastała, od 1945 r. jej zakres występowania
wyraźnie się zmniejszył. Współcześnie sytuacja polszczyzny na Litwie, Białorusi i Ukrainie
jest bardzo zróżnicowana, a rozwój – wszędzie regresywny.
– Odziedziczone z języka prasłowiańskiego spójnik i partykuła przecząca ni w języku
polskim do XVI w. są poświadczone w ich pierwotnych funkcjach składniowych i stylistycznych. W zaimkach nieokreślonych przedrostek ni- kontynuuje dawne prasłowiańskie
*-ni lub *-ně.
– List dedykacyjny, prze(d)mowa, list ofiarny, list zalecający były w XVI i XVII w.
nazwami utworów dedykacyjnych, zamieszczanych w ówczesnych książkach. Sam akt
dedykowania (łac. dedicatio) był natomiast określany jako poświęcanie / poświęcenie,
ofiarowanie, przywłaszczenie, przypisanie.
– We współczesnej polszczyźnie czasowniki potrafić i trafić stanowią samodzielne centra dwóch gniazd słowotwórczych. W XVI w. forma potrafić była regularną formacją adwerbalną, usytuowaną na pierwszym takcie czasownika trafić.
– Odrzeczownikowych nazw zbiorowych w wydanych tomach Słownika polszczyzny
XVI wieku jest zaledwie 16. Podobnie jak w czasach późniejszych, były one tworzone za
pomocą formantów -stwo/-two/-ostwo oraz -‘a.
– W okresie 20-lecia międzywojennego w XX w. „Trybuna Radziecka” była centralną
gazetą wydawaną w ZSRR. Sytuacja izolacji językowej i kulturowej, w której znajdowali się
Polacy w tym kraju, sprzyjała przenikaniu do prasy polskojęzycznej zapożyczeń z języka
rosyjskiego.
***
Język polski poza granicami kraju – polszczyzna kresowa – język polski w XVI i XVII w.
– słownictwo – zmiany znaczeniowe wyrazów – derywaty rzeczownikowe – zapożyczenia
leksykalne – wpływy języka rosyjskiego.
Red.