Wioska leżąca na Pogórzu Bukowskim, przy głównej drodze

Czerteż
Wioska leżąca na Pogórzu Bukowskim, przy głównej drodze prowadzącej ze Sanoka do
Rzeszowa, w gminie Sanok, w powiecie sanockim, ok., 500 m od granic Sanoka. We wsi
mieszka 465 mieszkańców – stan na 2005 rok.
We wsi istnieje nowy kościół, sklep spożywczy, pięć sklepów z artykułami przemysłowymi,
szkoła podstawowa oraz dom weselny-hotel a także przystanek PKS.
Historia
Pierwsza wzmianka pochodzi z 1439 roku, wieś pojawia się wówczas pod nazwą Czertesch.
Następnie wystepuje kolejno jako: Czartersz – 1442, Czarteza – 1448, Czeresz –1464 oraz
Czertez – 1515. Do 1772 roku wieś wchodzi w skład królewszczyzny i podlega wójtowi
sanockiemu a nstępnie staroście. , następnie staje się własnością Urbańskich. W okresie od
1870 do1900 roku, właścicielem dóbr była rodzina Słoneckich, . Pierwsza cerkiew
prawosławna w Czerteżu powstała prawdopodobnie w 1448 roku. W 1946 roku ukraińska
ludność Czerteża wywieziono do U.S.S.R.
Zabytki
Cerkiew grecko-katolicka p.w. Przemienienia Pańskiego, parafialna, zbudowana w 1742 roku,
remontowana w 1836 r. (zastąpiono wówczas kopuły nad babińcem i prezbiterium dachem
kalenicowym – dwuspadowym oraz wykonano sklepienia kolebkowe). Kolejny remont miał
miejsce w 1921 r. ( przebudowano wówczas elewację zachodnia i dachy i chór). W 1967 roku
zrekonstruowano okna. Po 1946 roku przeszła w użytkowanie kościoła rzymsko-katolickiego.
Od 1995 roku ponownie własność Greko-katolików Konstrukcja orientowana, zrębowa z
ostatkami, kryta gontem, postawiona na kamiennej podmurówce. Nawę wieńczy cebulasta,
ośmiodzielna kopuła na ośmiobocznym bębnie, zwieńczona pozorną latarnią. Ikonostas nie
zachował się – częściowo znajduje się w zbiorach MBL Sanok. We wnętrzu dwa ołtarze boczne
manierystyczne i polichromie przedstawiające św. Olgę i św. Włodzimierza. Ta ostatnia
częściowo uszkodzona.
Przed świątynią dzwonnica, drewniana, szalowana deskami, kryta gontem. Dach namiotowy
zwieńczony pozorną latarnią, wzniesiona w 1887 roku przez cieślę Seńko Kiktę. Remontowana
w 1960 roku.
Dziewiętnastowieczne kapliczki.
Bibliografia:
red. Luboński Paweł – Przewodnik Bieszczady, Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, Pruszków
2004.
Red. Luboński Paweł – Przewodnik – Beskid Niski, Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, Pruszków
2002.
1/2
Czerteż
Darmochwał Tomasz – Przewodnik – Beskid Niski polski i słowacki. Agencja TD, Białystok
1999r.
Fastnacht Adam - Słownik historyczno-geograficzny Ziemi Sanockiej w średniowieczu cz. I.,
Instytut Historii PAN, Brzozów 1991
Fastnacht Adam - Słownik historyczno-geograficzny Ziemi Sanockiej w średniowieczu, cz. II, Instytut Historii PAN, Brzozów – Wzdów - Rzeszów 1998 r.
Fastnacht Adam – Słownik historyczno-geograficzny Ziemi Sanockiej w średniowieczu cz. III,
Towarzystwo Naukowe Societas Vistulana, Kraków 2002
Red Śnieżyńska-Stoltowa Ewa, Stolta Franciszek – Katalog zabytków sztuki, województwo
krośnieńskie, Lesko, Sanok, Ustrzyki Dolne i okolice. PAN Instytut Sztuki, Warszawa 1982r.
Grzesik Witold, Traczyk Tomasz Przewodnik – Od Komańczy do Bartnego, W, Traczyk T.
Przewodnik krajoznawczy – Beskid Niski, Od Komańczy do Bartnego, Wydawnictwo Stanisław
Kryciński Warszawa 1992 rok
Kryciński Stanisław – Przewodnik - Przemyśl i Pogórze Przemyskie, Oficyna Wydawnicza
„Rewasz” „Bosz” Sp. C. Pruszków – Olszanica 1997r.
Kryciński Stanisław – Cerkwie w Bieszczadach, Oficyna Wydawnicza „Rewasz” Pruszków
1995r.
Skowroński Maciej, Skowrońska- Wydrzyńska Agata – Góry Sanockie, Przewodnik Sanok i
okolice. Wydawnictwo SAN, Sanok 2005
Krokosz Paweł, Ryńca Mariusz – Przewodnik - Łemkowszczyzna Od ikony do pop-artu,
Wydawnictwo Bezdroża 2004.
Motak Marek – Przewodnik Bieszczady, Wydawnictwo Paskal 1997, wyd. czwarte 2003
Klimek Paweł – Przewodnik Bieszczdy z plecakiem, Wydawnictwo Bezdroża, Kraków 2005.
Michniewscy Magdalena i Artur, Duda Marta – Przewodnik – Cerkwie drewniane Karpat, Polska
i Słowacja, Oficyna Wydawnicza Rewasz, Pruszków 2003.
Orłowski Edward - Radoszyckie Źródełko, Komańcza – GOK Komańcza, Parafia
Greckokatolicka w Komańczy, Zespół Karpackich Parków Krajobrazowych w Krośnie, Krosno
2005
2/2